Luận văn Thạc sĩ Khoa học Lâm nghiệp: Nghiên cứu một số biện pháp kỹ thuật trồng rừng Keo lưỡi liềm (Acacia crassicarpa) trên đất cát cố định bán ngập Bình Trị Thiên

Chia sẻ: Tri Lễ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:109

Thêm vào BST

Báo xấu

15
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài nghiên cứu tiến hành nghiên cứu các biện pháp kỹ thuật làm đất trồng rừng trên vùng đất cát cố định bán ngập Bình Trị Thiên; nghiên cứu biện pháp kỹ thuật bón lót phân trồng rừng Keo lưỡi liềm trên vùng đất cát cố định bán ngập Bình Trị Thiên; nghiên cứu mật độ trồng rừng Keo lưỡi liềm trên vùng đất cát cố định bán ngập Bình Trị Thiên... Mời các bạn cùng tham khảo nội dung chi tiết.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học Lâm nghiệp: Nghiên cứu một số biện pháp kỹ thuật trồng rừng Keo lưỡi liềm (Acacia crassicarpa) trên đất cát cố định bán ngập Bình Trị Thiên

bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o bé n«ng nghiÖp vµ ptnt trêng ®¹i häc l©m nghiÖp -------------------------------- nguyÔn thÞ liÖu Nghiªn cøu mét sè biÖn ph¸p kü thuËt trång rõng Keo lìi liÒm (Acacia crassicarpa A. Cunn. Ex. Benth) trªn vïng ®Êt c¸t cè ®Þnh, b¸n ngËp B×nh TrÞ Thiªn luËn v¨n th¹c sÜ khoa häc l©m nghiÖp Hµ T©y - 2007
bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o bé n«ng nghiÖp vµ ptnt trêng ®¹i häc l©m nghiÖp -------------------------------- nguyÔn thÞ liÖu Nghiªn cøu mét sè biÖn ph¸p kü thuËt trång rõng Keo lìi liÒm (Acacia crassicarpa A. Cunn. Ex. Benth) trªn vïng ®Êt c¸t cè ®Þnh, b¸n ngËp B×nh TrÞ Thiªn Chuyªn ngµnh: L©m Häc M· sè: 60-62-60 luËn v¨n th¹c sÜ khoa häc l©m nghiÖp Ngêi híng dÉn khoa häc: TS. Vâ §¹i H¶i Hµ T©y - 2007
1 §Æt vÊn ®Ò Qu¶ng B×nh, Qu¶ng TrÞ vµ Thõa Thiªn HuÕ (sau ®©y gäi t¾t lµ B×nh TrÞ Thiªn) lµ 3 tØnh vïng B¾c Trung Bé ViÖt Nam, cã tæng diÖn tÝch ®Êt tù nhiªn lµ 1.834.223 ha, trong ®ã diÖn tÝch ®Êt c¸t ven biÓn lµ 81.408,8 ha (chiÕm 4,4%) (Ph©n viÖn §iÒu tra Quy ho¹ch rõng Trung Trung Bé, 2001) [28]. MÆc dï chiÕm mét diÖn tÝch kh«ng lín nhng ®Êt c¸t ven biÓn B×nh TrÞ Thiªn l¹i ph©n bè ë nh÷ng khu vùc cã vÞ trÝ chiÕn lîc rÊt quan träng vÒ an ninh, quèc phßng, phßng hé m«i trêng bê biÓn vµ ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi. Trong sè diÖn tÝch ®Êt c¸t ven biÓn B×nh TrÞ Thiªn th× ®Êt c¸t cè ®Þnh, b¸n ngËp chiÕm mét diÖn tÝch kh¸ lín, íc tÝnh kho¶ng 24.000 ha, chiÕm kho¶ng 30% diÖn tÝch ®Êt c¸t ven biÓn. §©y lµ mét vïng ®Êt c¸t cã ®iÒu kiÖn t¬ng ®èi ®Æc thï nh bÞ óng ngËp trong mïa ma vµ kh« h¹n trong mïa kh«, mét sè n¬i cßn cã hiÖn tîng c¸t bay côc bé nªn rÊt bÊt lîi ®èi víi s¶n xuÊt n«ng l©m nghiÖp, hÇu hÕt c¸c diÖn tÝch ®Êt c¸t nµy ®Òu bÞ bá hoang hoÆc trång mét sè loµi c©y l©m nghiÖp nh Phi lao, Keo l¸ trµm,... nhng tû lÖ sèng kh«ng cao, c©y sinh trëng kh«ng ®Òu, ®é che phñ thÊp. Tõ ®ã dÉn ®Õn ®êi sèng ngêi d©n ®Þa ph¬ng gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n. ViÖc c¶i t¹o m«i trêng sèng vµ ®iÒu kiÖn canh t¸c ë ®©y lµ mét ®ßi hái bøc xóc vµ cã ý nghÜa lín vÒ m«i trêng vµ kinh tÕ - x· héi cña c¸c ®Þa ph¬ng. Trong nh÷ng n¨m qua, c«ng t¸c trång rõng trªn ®Êt c¸t ë vïng B×nh TrÞ Thiªn rÊt ®îc quan t©m chó ý. Ngay tõ ®Çu nh÷ng n¨m 1960, L©m trêng trång rõng phßng hé ch¾n c¸t Nam Qu¶ng B×nh ®· ®îc thµnh lËp, tiÕp theo ®ã lµ hµng lo¹t c¸c phong trµo trång c©y ph©n t¸n cña c¸c ®Þa ph¬ng, nhiÒu Dù ¸n quèc tÕ tµi trî còng ®· ®Çu t trång rõng ë ®©y nh dù ¸n PAM, ARCD, dù ¸n Na Uy, dù ¸n ViÖt §øc,... hay c¸c dù ¸n tõ ng©n s¸ch Nhµ níc nh dù ¸n 327, 661,... kÕt qu¶ ®· trång ®îc hµng ngµn ha rõng phßng hé ven biÓn. Tõ chç c©y Phi lao ®îc xem lµ loµi “®éc nhÊt v« nhÞ” trång trªn ®Êt c¸t ven biÓn th× ®Õn nay ®· cã thªm nhiÒu loµi c©y kh¸c ®îc g©y trång thö nghiÖm nh §iÒu, Muång ®en, Hãp, B¹ch ®µn, Keo l¸ trµm, Keo tai tîng, Keo chÞu
2 h¹n, Keo lìi liÒm, Neem, ... víi kÕt qu¶ ban ®Çu kh¸ triÓn väng mang l¹i nh÷ng hiÖu qu¶ ®¸ng kÓ nh c¶i t¹o m«i trêng sinh th¸i, t¨ng cêng kh¶ n¨ng canh t¸c n«ng nghiÖp, cung cÊp gç, cñi cho ngêi d©n,... Tuy nhiªn, viÖc chän ra loµi c©y vµ ®Æc biÖt lµ c¸c biÖn ph¸p kü thuËt trång rõng thÝch hîp th× vÉn cßn lµ mét vÊn ®Ò nan gi¶i, cÇn ®îc tiÕp tôc nghiªn cøu nhÊt lµ ®èi víi vïng ®Êt c¸t cè ®Þnh, b¸n ngËp níc. Keo lìi liÒm (Acacia crassicarpa) lµ c©y gç lín, thuéc hä ®Ëu (Fabaceae), Bé §Ëu (Legumimosa) cã thÓ cao tíi 30 - 40 fit (kho¶ng 9 - 12m) hoÆc h¬n. Ph©n bè tù nhiªn ë B¾c Queensland Australia, Nam Papua New Guinea vµ Irian Jaya cña Indonesia tõ vÜ ®é 80 N ®Õn 200 N, ®é cao tõ 0 - 200m, cã khi ®Õn 700m, cã thÓ chÞu ®îc mïa kh« kÐo dµi trong 6 th¸ng. ë ViÖt Nam Keo lìi liÒm ®îc ®a vµo trång trong vßng kho¶ng 25 n¨m trë l¹i ®©y, mét sè kh¶o nghiÖm loµi vµ xuÊt xø trªn vïng ®åi cho thÊy Keo lìi liÒm sinh trëng nhanh h¬n Keo l¸ trµm vµ Keo tai tîng, trong ®ã c¸c xuÊt xø tõ Papua New Guinea nh Manta prov., Gubam, Derideri vµ Pongaki cã sinh trëng nhanh nhÊt (NguyÔn Hoµng NghÜa vµ Lª §×nh Kh¶, 1998) [15]. Theo mét sè kh¶o nghiÖm vµ kÕt qu¶ ®¸nh gi¸ ë mét sè rõng trång ®¹i trµ cho thÊy Keo lìi liÒm lµ loµi c©y rÊt cã triÓn väng ®èi víi vïng ®Êt c¸t cè ®Þnh b¸n ngËp B×nh TrÞ Thiªn. Tuy nhiªn, do cha cã nghiªn cøu vµ híng dÉn cô thÓ vÒ c¸c biÖn ph¸p kü thuËt g©y trång nªn trong thùc tÕ ngêi d©n ¸p dông rÊt kh¸c nhau vµ hiÖu qu¶ trång rõng cha cao. MÆt kh¸c, hiÖn nay Dù ¸n 661 ®ang triÓn khai mét khèi lîng lín diÖn tÝch trång rõng phßng hé trªn ®Êt c¸t ë ®©y, tuy nhiªn chñ yÕu tËp trung vµo Keo l¸ trµm, trong khi ®ã Keo lìi liÒm lµ loµi c©y rÊt cã tiÒm n¨ng nhng cha ®îc ph¸t triÓn v× cha cã nh÷ng nghiªn cøu cô thÓ vÒ c¸c biÖn ph¸p kü thuËt. XuÊt ph¸t tõ thùc tiÔn ®ã ®Ò tµi "Nghiªn cøu mét sè biÖn ph¸p kü thuËt trång rõng Keo lìi liÒm (Acacia crassicarpa) trªn ®Êt c¸t cè ®Þnh b¸n ngËp B×nh TrÞ Thiªn" ®Æt ra lµ rÊt cÇn thiÕt vµ cã ý nghÜa thùc tiÔn lín.
3 Ch¬ng 1 Tæng quan VÊN §Ò NGHI£N CøU 1.1. Trªn thÕ giíi Nghiªn cøu vÒ rõng phßng hé vµ ph¸t triÓn n«ng, l©m nghiÖp trªn c¸c vïng bÞ sa m¹c ho¸ nãi chung vµ c¸c vïng trªn ®Êt c¸t ven biÓn nãi riªng ®· ®îc nhiÒu t¸c gi¶ quan t©m chó ý tõ thÕ kû XVIII. C¸c nghiªn cøu ®îc tiÕn hµnh theo nhiÒu khÝa c¹nh kh¸c nhau nhng tËp trung chñ yÕu vµo c¸c vÊn ®Ò nh ®éng th¸i c¸t di ®éng, ®Æc ®iÓm ®Êt c¸t ven biÓn. C¸c loµi c©y trång vµ cÊu tróc ®ai rõng phßng hé, kh¶ n¨ng phßng hé ch¾n giã, ch¾n c¸t còng nh gi¸ trÞ kinh tÕ cña hÖ thèng ®ai rõng trªn vïng c¸t ven biÓn. 1.1.1. Nghiªn cøu vÒ ®éng th¸i c¸t bay ven biÓn H¹t c¸t chØ di ®éng khi søc giã lín h¬n träng lîng cña nã, theo S«-k«- lèp H.A. [33] h¹t c¸t cµng bÐ th× tèc ®é giã lµm h¹t c¸t di ®éng cµng thÊp (1,0 mm vµ 11,4-13,0 m/s). Khi tèc ®é giã ®ñ lín, h¹t c¸t t¸ch khái bÒ mÆt b·i c¸t hoµ nhËp vµo luång giã, tuú theo ®Þa h×nh, träng lîng h¹t c¸t, tèc ®é giã mµ h¹t c¸t di ®éng theo ba h×nh thøc: L¨n (n¬i b·i c¸t b»ng, h¹t c¸t to), nh¶y (n¬i b·i c¸t ph¼ng, h¹t c¸t võa vµ nhá) hoÆc bay (h¹t c¸t nhá, giã m¹nh). Khi giã ngõng thæi hoÆc thay ®æi tèc ®é, h¹t c¸t míi r¬i xuèng ®Êt. 1.1.2. Nghiªn cøu vÒ trång rõng trªn ®Êt c¸t ven biÓn Do nh÷ng t¸c h¹i to lín mµ hiÖn tîng c¸t bay vµ kh« h¹n do c¸t g©y ra, ë hÇu hÕt c¸c níc trªn thÕ giíi ®Òu tiÕn hµnh trång rõng trªn ®Êt c¸t nh»m h¹n chÕ c¸c t¸c h¹i trªn vµ c¶i t¹o m«i trêng vïng c¸t. V× vËy, hÇu hÕt c¸c nghiªn cøu vÒ trång rõng trªn ®Êt c¸t ®Òu chñ yÕu tËp trung vµo rõng phßng hé. C¸c nghiªn cøu kh¸ ®a d¹ng, tõ viÖc chän loµi c©y ®Õn biÖn ph¸p kü thuËt trång, kü thuËt x©y dùng ®ai rõng,... cã thÓ tãm lîc mét sè nÐt kh¸i qu¸t nh sau:
4 - Loµi c©y vµ kü thuËt trång rõng phßng hé ch¾n c¸t ven biÓn ë Trung Quèc vµ c¸c níc Trung §«ng, miÒn §«ng vµ T©y Ch©u Phi th× Phi lao ®îc coi lµ loµi c©y chñ ®¹o trång trªn c¸c vïng c¸t thµnh c¸c hÖ thèng ®ai cã chiÒu réng Ýt nhÊt 100 - 200 m, cã n¬i tõ 2 - 5 km tuú bÒ réng b·i c¸t vµ ®Þa h×nh ®Þa m¹o, cù ly trång 1m x 2m (5.000 c©y/ha) ®Õn 1m x 1m (10.000 c©y/ha). Sau ®ai rõng Phi lao lµ c¸c ®ai rõng hçn giao hoÆc thuÇn loµi cña B¹ch ®µn, Keo, Th«ng nhùa, phÝa trong cïng sau c¸c ®ai rõng dïng ®Ó canh t¸c n«ng nghiÖp [24]. - KÕt cÊu ®ai rõng vµ t¸c dông phßng hé cña ®ai rõng VÊn ®Ò bè trÝ thiÕt kÕ c¸c ®ai rõng nh»m ®¹t ®Õn hiÖu qu¶ phßng hé cao nhÊt ®îc nhiÒu ngêi quan t©m. KÕt cÊu ®ai rõng lµ ®Æc trng vÒ h×nh d¹ng vµ cÊu t¹o bªn trong cña ®ai rõng, nã quyÕt ®Þnh ®Õn ®Æc ®iÓm vµ møc ®é lät giã còng nh tèc ®é giã cña ®ai rõng ®ã. Cã ba lo¹i kÕt cÊu ®ai rõng lµ kÕt cÊu kÝn, kÕt cÊu tha vµ kÕt cÊu h¬i kÝn. Theo Nhikitin P.D tèc ®é giã sau ®ai rõng tha phôc håi chËm h¬n c¶ nªn ph¹m vi ch¾n giã cña ®ai tha lín (60 H), ph¹m vi phßng hé cã hiÖu qu¶ 35 - 40 H víi tèc ®é giã gi¶m 35 - 40%. Nhng theo Machiakin G.I hay Bo®r«p V.A th× ph¹m vi ch¾n giã cña ®ai tha hÑp h¬n ®ai h¬i kÝn. Machiakin G.I cho r»ng ®ai rõng h¬i kÝn gi¶m tèc ®é giã nhiÒu nhÊt [24]. + Ngay tõ n¨m 1766, c¸c c¸nh ®ång hoang kh« h¹n ë Ucren, Quibiep, T©y Xibªri ®· ®îc c¶i t¹o ®Ó cã triÓn väng canh t¸c n«ng nghiÖp kÕt hîp b»ng c¸ch x©y dùng hÖ thèng ®ai rõng phßng hé m«i trêng, c¶i t¹o tiÓu khÝ hËu. C¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu cña V. A. L«mitc«sku (1809), Dokuchaep (1892), X. A Timiriazep (1893, 1909, 1911) cho r»ng trªn c¸c hoang m¹c muèn c¶i thiÖn tiÓu khÝ hËu vµ c¶i t¹o ®Êt ph¶i trång rõng phßng hé thµnh mét hÖ thèng theo ®ai hoÆc m¹ng líi « vu«ng, cã kÕt cÊu kÝn, hçn giao nhiÒu tÇng [33].
5 + C«ng tr×nh næi bËt cña Trung Quèc ®îc ®¸nh gi¸ lµ mét thµnh c«ng vÜ ®¹i trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y vÒ c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn m«i trêng chèng b·o c¸t vµ h¹n chÕ xãi mßn lµ hÖ thèng phßng hé quy m« lín ®îc tiÕn hµnh trªn 551 h¹t thuéc 13 tØnh phÝa B¾c tõ S¬n T©y, Ninh H¹, khu vùc tù trÞ Néi M«ng ®Õn B¾c Kinh, Liªu Ninh [33]. HiÖu qu¶ phßng hé cña ®ai rõng còng rÊt ®îc chó ý. C¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu ®Òu kh¼ng ®Þnh vai trß to lín cña c¸c ®ai rõng ®Ó phßng hé vµ c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn canh t¸c. Theo Zheng Haishui (1996), mét ®ai rõng cã chiÒu réng 100 m mçi n¨m cã kh¶ n¨ng cè ®Þnh ®îc 124 - 223 m3 c¸t. ë thµnh phè Zhanjiang 20.000 ha c¸c ®ôn c¸t di ®éng vµ b¸n di ®éng ®· ®îc cè ®Þnh bëi c¸c ®ai rõng vµ kÕt qu¶ hµng ngµn ha ®Êt n«ng nghiÖp ®îc phôc håi [52]. Theo tµi liÖu cña Tr¹m N«ng L©m Daod«ng ë ®¶o H¶i Nam, mét khu rõng trång phi lao 10 tuæi ®· t¹o mét líp th¶m môc dµy 4 - 9 cm, víi tæng cµnh r¬i l¸ rông 15 - 21 tÊn/ha trong 10 n¨m. Thu nhËp tõ khai th¸c gç cñi ë tuæi 15 ®¹t 2.500 ®Õn 4.000 USD/ha [24]. 1.1.3. ¶nh hëng cña c¸c biÖn ph¸p kü thuËt ®Õn sinh trëng rõng trång phßng hé - ¶nh hëng cña ®iÒu kiÖn lËp ®Þa ®Õn kh¶ n¨ng sinh trëng cña rõng trång Theo kÕt qu¶ nghiªn cøu ë mét sè níc vïng nhiÖt ®íi, tæ chøc N«ng L¬ng thÕ giíi (FAO, 1984) [38] cho r»ng kh¶ n¨ng sinh trëng cña rõng trång phô thuéc rÊt râ vµo 4 nh©n tè chñ yÕu liªn quan ®Õn ®iÒu kiÖn lËp ®Þa lµ: KhÝ hËu, ®Þa h×nh, lo¹i ®Êt vµ hiÖn tr¹ng thùc b×. Laurie (1974) cho r»ng ®Êt ®ai ë vïng nhiÖt ®íi rÊt kh¸c nhau vÒ nguån gèc lÞch sö ph¸t triÓn, dÉn ®Õn ®Æc ®iÓm phÉu diÖn ®Êt còng rÊt kh¸c nhau, thÓ hiÖn ë ®é dµy tÇng ®Êt, cÊu tróc vËt lý, hµm lîng c¸c chÊt dinh dìng kho¸ng, ph¶n øng cña ®Êt (®é pH) vµ nång ®é muèi. Do ®ã kh¶ n¨ng sinh trëng cña rõng trång trªn c¸c lo¹i ®Êt kh¸c nhau th× rÊt kh¸c nhau.
6 Tõ c¸c kÕt qu¶ cña nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu ë vïng nhiÖt ®íi, Evans, J. (1992) [41] ®· ®a ra nhËn xÐt ®¸ng chó ý r»ng khÝ hËu cã ¶nh hëng kh¸ râ rÖt ®Õn n¨ng suÊt rõng trång, ®Æc biÖt lµ tæng lîng ma b×nh qu©n hµng n¨m, sù ph©n bè lîng ma trong n¨m, lîng bèc h¬i vµ nhiÖt ®é kh«ng khÝ. Nh vËy qua c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu trªn cho thÊy viÖc x¸c ®Þnh vïng trång vµ ®iÒu kiÖn lËp ®Þa phï hîp víi tõng loµi c©y trång lµ rÊt cÇn thiÕt, ®ã lµ mét yÕu tè quyÕt ®Þnh n¨ng suÊt vµ chÊt lîng cña rõng trång. - ¶nh hëng cña ph©n bãn ®Õn n¨ng suÊt rõng trång Schonau (1985) [48] nghiªn cøu vÒ vÊn ®Ò bãn ph©n cho B¹ch ®µn E. grandis ë Nam Phi, t¸c gi¶ ®· cho thÊy c«ng thøc bãn 150g NPK/gèc víi tû lÖ N:P:K = 3:2:1 cã thÓ n©ng cao chiÒu cao trung b×nh cña rõng trång lªn gÊp 2 lÇn sau n¨m thø nhÊt. ë Brazin Mello H do A.(1976) [45] kÕt luËn r»ng B¹ch ®µn (Ecaliptus) sinh trëng kh¸ tèt trong ®iÒu kiÖn kh«ng bãn ph©n, tuy nhiªn nÕu bãn NPK th× n¨ng suÊt rõng trång t¨ng lªn 50%. ë Cu Ba, Herrero G. vµ céng sù (1988) [39] kÕt luËn r»ng bãn ph©n L©n ®· n©ng s¶n lîng rõng tõ 56 lªn 69 m3/ha sau 13 n¨m trång. - ¶nh hëng cña mËt ®é ®Õn n¨ng suÊt rõng trång MËt ®é trång rõng ban ®Çu lµ mét trong nh÷ng biÖn ph¸p l©m sinh quan träng cã ¶nh hëng kh¸ râ rÖt ®Õn n¨ng suÊt rõng trång, tuú thuéc vµo ®iÒu kÞªn lËp ®Þa n¬i trång, môc ®Ých trång rõng vµ ®Æc tÝnh sinh th¸i cña loµi c©y mµ mËt ®é trång ban ®Çu cã thÓ cao hay thÊp. VÊn ®Ò nµy ®· cã rÊt nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu víi nhiÒu loµi c©y kh¸c nhau trªn c¸c d¹ng lËp ®Þa kh¸c nhau. Evans, J. (1992) [41] ®· bè trÝ 4 c«ng thøc mËt ®é trång kh¸c nhau (2.985, 1680, 1075 vµ 750 c©y/ha) cho B¹ch ®µn E. deglupta ë Papua New Guinea. KÕt qu¶ thu ®îc sau 5 n¨m tuæi cho thÊy ®êng kÝnh b×nh qu©n cña
7 c¸c c«ng thøc thÝ nghiÖm t¨ng theo chiÒu gi¶m cña mËt ®é, nhng tæng tiÕt diÖn ngang (m2/ha) l¹i t¨ng theo chiÒu t¨ng cña mËt ®é. Trong mét nghiªn cøu ë Queensland (Australia) víi th«ng P. caribaea Evans, J. (1992) [41] thiÕt lËp thÝ nghiÖm víi 5 c«ng thøc mËt ®é gåm (2.200, 1.680, 1.330, 1.075 vµ 750 c©y/ha). Sau h¬n 9 n¨m tuæi, «ng ®a ra kÕt luËn nh÷ng c«ng thøc mËt ®é thÊp cã D1,3 > 10cm chiÕm tû lÖ cao h¬n so víi nh÷ng c«ng thøc cã mËt ®é cao, tuy nhiªn tæng tiÕt diÖn ngang th× c¸c c«ng thøc cã mËt ®é cao l¹i cao h¬n. Cã nghÜa lµ víi thÝ nghiÖm nµy th× c¸c c«ng thøc mËt ®é cao cho tr÷ lîng gç cao h¬n nhng tû lÖ gç thµnh phÈm thÊp h¬n. 1.1.4. Nghiªn cøu vÒ ®Æc ®iÓm cña Keo lìi liÒm Keo lìi liÒm (Acacia crassicarpa) lµ loµi c©y thuéc hä ®Ëu (Fabaceae), Bé §Ëu (Legumimosa). Tªn thêng gäi: Keo lìi liÒm, Keo l¸ liÒm, Keo lìi m¸c. Tªn tiÕng Anh: Northern Wattle, Papua New Guinea: Red Wattle, tªn kh¸c Akasia Cook Islands. Keo lìi liÒm lµ c©y lín, cã thÓ cao tíi 30 - 40 fit (tøc kho¶ng 9 - 12m) hoÆc h¬n. L¸ c©y mµu xanh b¹c, cµnh nh¸nh nhá vµ Ýt, l¸ cong h×nh lìi liÒm, dµi 11 - 20 cm, réng 2,5 - 5,0 cm. Hoa thêng 5 c¸nh, c¸nh máng. Qu¶ lín, h×nh ch÷ nhËt, h¬i cong h×nh lìi liÒm, ph¼ng, cøng, dµy, chiÒu dµi 5,0 - 7,5cm, chiÒu réng 2 - 2,5 cm, t¸n dµy, ®¬n th©n, th¼ng hoÆc Ýt cong (Bentham & Mueller, 1864) [36] Keo lìi liÒm ph©n bè tù nhiªn ë B¾c Queensland Australia, Nam Papua New Guinea vµ Irian Jaya cña Indonesia tõ vÜ ®é 80 N ®Õn 200 N. §é cao tõ 0 - 200m, cã khi ®Õn 700 m. ThÝch øng ®îc víi c¸c lo¹i ®Êt cã ®é pH tõ 4 - 8. Cã thÓ chÞu ®îc mïa kh« kÐo dµi 6 th¸ng. Lîng ma phï hîp tõ 1000 - 3500 mm. NhiÖt ®é tèi ®a ®¹t tíi 32 - 340C, tèi thiÓu ®¹t 15 - 220C [34]. Keo lìi liÒm lµ loµi c©y sinh trëng nhanh, cã kh¶ n¨ng cè ®Þnh ®¹m tù nhiªn, sinh trëng ®îc trªn nhiÒu lo¹i ®Êt kh¸c nhau, lµ c©y chÞu löa, chÞu
8 giã, c¸t, c¹nh tranh ®îc víi cá d¹i, sinh trëng ®îc trªn ®Êt nghÌo dinh dìng [34]. ë Australia Keo lìi liÒm ®îc t×m thÊy ë c¸c ®åi c¸t, c¸c sên dèc cña c¸c ®ôn c¸t cè ®Þnh, trªn c¸c ®ôn c¸t ven biÓn vµ c¸c ch©n ®åi. Chóng xuÊt hiÖn trªn c¸c lo¹i ®Êt kh¸c nhau kÓ c¶ c¸t biÓn (chøa nhiÒu Canxi vµ Kali), ®Êt c¸t vµng ph¸t triÓn trªn ®¸ Granit, ®Êt ®á ph¸t triÓn trªn nói löa, ®Êt ®á vµng ph¸t triÓn trªn phiÕn th¹ch, ®Êt bÞ xãi mßn vµ ®Êt phï sa. ë Papua New Guinea vµ ë Indonesia Keo lìi liÒm xuÊt hiÖn trªn ®Þa h×nh kh«ng kh«ng æn ®Þnh cña phï sa cæ trªn cao nguyªn Oriomo. HÇu hÕt Keo lìi liÒm ®îc t×m thÊy trªn ®Þa h×nh tho¸t níc tèt, ®Êt cã tÝnh Axit m¹nh. Tuy nhiªn, nã còng xuÊt hiÖn trªn nh÷ng vïng kh«ng tho¸t níc, thËm chÝ c¶ nh÷ng vïng bÞ óng ngËp trong mïa ma vµ nhanh chãng kh« trong mïa kh«, ®Êt ®á vµng gl©y ho¸ vµ ®á vµng sÐt [34]. Mét sè nghiªn cøu ë Th¸i Lan cho thÊy víi rõng trång Acacia crassicarpa xuÊt xø Papua New Guinea sau 3 n¨m ®¹t 207 tÊn sinh khèi kh«/ha (Visaranata 1989). ë vïng kh« h¬n lµ Ratchaburi - Th¸i Lan nã cã n¨ng suÊt ngang b»ng Keo l¸ trµm 40 tÊn sinh khèi kh«/ha (3 tuæi). ë Sarah - Malaysia nã ®îc trång trªn ®Êt ®¸ cã tÇng mÆt máng vµ ®Êt c¸t cho kÕt qu¶ H = 15 - 23m, D1,3 = 10 - 16cm sau 4 n¨m tuæi, tèt h¬n c¶ A.auriculiformis vµ A. mangium (Sim vµ Gan 1991). NhiÒu nghiªn cøu cña c¸c níc trong khu vùc cho thÊy A. crassicarpa sinh trëng ngang b»ng hoÆc h¬n c¶ A. auriculiformis vµ A. mangium (c¸c nghiªn cøu ë Th¸i Lan, Myanma, Trung Quèc, Lµo,...) [35, 42, 74, 51]. C¸c nghiªn cøu cña Mianma cho thÊy A. crassicarpa sinh trëng nhanh, c©y 2 tuæi tû lÖ sèng ®¹t 95 - 100%, cao 7 - 9,4m, D0 = 7 - 9,6cm [43]. ë Papua New Guinea ngêi ta sö dông A. crassicarpa lµm gç ®ãng ®å gia dông, thuyÒn, v¸n sµn, gç cñi, bét giÊy,... [15].
9 Träng lîng kh« trong kh«ng khÝ cña A. crassicarpa lµ 710 kg/m3, sÊy kh« lµ 620 kg/m3 (Clak vµ céng sù, 1991 - 1994) [40]. A. crassicarpa ®îc trång 40.000 ha ë Sumatra Indonesia trªn ®Êt Èm, cã pH thÊp vµ thØnh tho¶ng bÞ ngËp níc. Trong khi A. crassicarpa trªn ®Êt Èm nµy cho sinh trëng b×nh qu©n hµng n¨m thÊp h¬n A. mangium trªn ®Êt kh« nhng do tû träng A. crassicarpa lín h¬n so víi A. mangium nªn s¶n lîng bét giÊy vÉn b»ng nhau, do ®ã s¶n lîng bét giÊy/ha vÉn chÊp nhËn ®îc. Tõ 40.000 ha A. crassicarpa cung cÊp nguyªn liÖu cho nhµ m¸y bét giÊy thu ®îc trªn 1 tû USD t¬ng ®¬ng > 25.000 USD/ha (Stephen Midgley 2000) [49]. A. crassicarpa lµ mét trong ba loµi c©y cè ®Þnh ®¹m tèt nhÊt thuéc Bé ®Ëu Legumimosa (A. crassicarpa, A. magium vµ A. mearnsii), chóng ®ãng vai trß quan träng trong vïng nhiÖt ®íi nh»m b¶o vÖ vµ kh«i phôc ®Êt tho¸i ho¸ do canh t¸c qu¸ møc hoÆc khai th¸c rõng qu¸ møc. Nh÷ng c©y nµy cung cÊp gç nguyªn liÖu giÊy, gç cñi, thøc ¨n gia sóc, Tanin vµ gç lín. Chóng còng ®îc sö dông réng r·i ®Ó chèng xãi mßn vµ phôc håi ®Êt [40]. A. crassicarpa ®îc x¸c ®Þnh lµ c©y cã kh¶ n¨ng hÊp thô CO2 tèt, chÝnh phñ Australia ®· ®Çu t mét dù ¸n lín ®Ó trång c¸c loµi c©y cã kh¶ n¨ng hÊp thô khÝ CO2 tèt trªn 9 níc kh¸c nhau, trong ®ã ë ViÖt Nam ®îc sù hîp t¸c cña chÝnh phñ Australia th«ng qua ViÖn CSIRO vµ Trung t©m Gièng c©y rõng thuéc ViÖn Khoa häc L©m nghiÖp ViÖt Nam thiÕt lËp 05 vên gièng gåm 02 loµi A. crassicarpa vµ Eucalyptus tereticornis. Nh÷ng vên gièng nµy nh»m cung cÊp gièng cã chÊt lîng cao vµ cã kh¶ n¨ng hÊp thô khÝ CO2 tèt phôc vô trång rõng t¹i ViÖt Nam (Stephen Midgley) [49]. 1.2. ë ViÖt Nam 1.2.1. Nghiªn cøu vÒ ®Êt c¸t ven biÓn
10 - DiÖn tÝch, ph©n bè cña ®Êt c¸t biÓn ViÖt Nam HiÖn nay c¸c sè liÖu c«ng bè vÒ diÖn tÝch ®Êt c¸t ven biÓn ë níc ta cña c¸c t¸c gi¶ rÊt kh¸c nhau, sè liÖu tËp hîp qua b¶ng 1.1 díi ®©y cho thÊy râ ®iÒu ®ã [4]. B¶ng 1.1. Sè liÖu diÖn tÝch ®Êt c¸t ven biÓn ViÖt Nam TT T¸c gi¶ Thêi gian DiÖn tÝch (ha) 1 ViÖn Quy ho¹ch & ThiÕt kÕ NN 1980 502.045 2 NguyÔn Ngäc B×nh 1989 462.700 3 Hoµng Phíc 1994 600.000 4 ViÖn KH L©m nghiÖp ViÖt Nam 1997 502.045 5 NguyÔn ThÞ DÇn, TrÇn Tróc S¬n 1999 462.700 6 §Æng V¨n ThuyÕt, NguyÔn Thanh §¹m 2000 533.434 MÆc dï cã sù biÕn ®éng vÒ sè liÖu diÖn tÝch nhng c¸c sè liÖu trªn ®· phÇn nµo ph¶n ¸nh ®îc diÖn tÝch ®Êt c¸t níc ta. Qua ®ã cã thÓ thÊy r»ng diÖn tÝch ®Êt c¸t ven biÓn níc ta kho¶ng 500.000 - 600.000 ha. - Ph©n lo¹i ®Êt c¸t biÓn ViÖt Nam Theo kÕt qu¶ nghiªn cøu cña Phan Liªu (1981) [10] ®· ph©n chia ®Êt c¸t biÓn ViÖt nam thµnh 6 lo¹i phô lµ c¸t bê biÓn; cån c¸t biÓn (di ®éng vµ cè ®Þnh); ®Êt c¸t biÓn ®iÓn h×nh; ®Êt c¸t biÓn ngËp níc; ®Êt c¸t biÓn xen phï sa vµ ®Êt c¸t biÓn cã sß, hÕn, ®iÖp. Theo tµi liÖu “HiÖn tr¹ng vµ híng sö dông ®Êt cña níc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam" do Tæng côc Qu¶n lý ruéng ®Êt ®· xuÊt b¶n dùa trªn c¬ së tµi liÖu thèng kª cña n¨m 1980-1982, ®· chia ®Êt cån c¸t vµ ®Êt c¸t thµnh 5 lo¹i phô sau: Cån c¸t tr¾ng vµng; cån c¸t ®á; ®Êt c¸t biÓn; ®Êt c¸t Gl©y vµ ®Êt c¸t san h«. Theo ph©n lo¹i cña NguyÔn Ngäc B×nh [1] cho c¸c lo¹i ®Êt c¸t sö dông chñ yÕu trong ngµnh L©m nghiÖp th× vïng c¸t ven biÓn gåm cã hai lo¹i chÝnh lµ cån c¸t ven biÓn vµ ®Êt c¸t ven biÓn.
11 - §¸nh gi¸ tiÒm n¨ng s¶n xuÊt ®Êt c¸t biÓn ViÖt Nam §ç §×nh S©m vµ NguyÔn Ngäc B×nh (2001) [16] ®· ®¸nh gi¸ tiÒm n¨ng s¶n xuÊt l©m nghiÖp cña ®Êt c¸t biÓn ViÖt Nam dùa trªn c¸c yÕu tè cña ®Êt ®ai bao gåm c¶ c¸c tÝnh chÊt cña ®Êt kÕt hîp víi c¸c yÕu tè tù nhiªn nh ®Þa m¹o, kh¶ n¨ng tho¸t níc, møc ®é di ®éng cña c¸t,... Trªn c¬ së ®ã, c¸c t¸c gi¶ ®· ®Ò xuÊt 4 tiªu thøc chñ yÕu ®Ó ®¸nh gi¸ tiÒm n¨ng s¶n xuÊt cña ®Êt c¸t biÓn lµ c¸c lo¹i phô ®Êt c¸t, møc ®é di ®éng cña c¸t, kh¶ n¨ng tho¸t níc cña c¸t vµ møc ®é gÇn hay xa biÓn. C¸c t¸c gi¶ còng ®· ®a ra b¶ng ®¸nh gi¸ møc ®é thÝch hîp trong sö dông ®Êt c¸t l©m nghiÖp cña 3 lo¹i ®Êt lµ ®Êt c¸t vµ cån c¸t ®á, ®Êt c¸t vµ cån c¸t vµng, ®Êt c¸t vµ cån c¸t tr¾ng. 1.2.2. Nghiªn cøu vÒ trång rõng trªn vïng c¸t * Chän loµi c©y trång: §Êt c¸t ven biÓn lµ vïng cã ®iÒu kiÖn rÊt kh¾c nghiÖt, ë ®©y chØ cã rÊt Ýt c¸c loµi c©y sèng ®îc. V× vËy, viÖc chän loµi c©y trång thÝch hîp lµ kh©u quyÕt ®Þnh ®Õn sù thµnh c«ng cña c«ng t¸c trång rõng trªn ®Êt c¸t. Tríc ®©y, Phi lao ®îc coi lµ loµi chiÕm vÞ trÝ ®éc t«n ë vïng c¸t, nhng trong thêi gian trë l¹i ®©y, nhiÒu nghiªn cøu, thÝ nghiÖm ®· chøng tá r»ng ngoµi Phi lao ra, cßn nhiÒu loµi c©y kh¸c cã thÓ trång trªn vïng ®Êt c¸t. §ç §×nh S©m vµ NguyÔn Ngäc B×nh (2001) [16] ®· ®a ra tiªu chuÈn cho c¸c loµi c©y trång phßng hé ë vïng c¸t lµ: C©y mäc nhanh giai ®o¹n ®Çu; chÞu giã m¹nh, c¶n giã tèt, cã hÖ rÔ ph©n bè réng, b¸m c¸t kháe; cã biªn ®é sinh th¸i réng vÒ ®é ph× cña ®Êt, chÞu ®îc ®Êt c¸t xÊu, nghÌo dinh dìng, thÝch nghi réng víi ®é Èm cña ®Êt; cã t¸c dông c¶i t¹o, n©ng cao ®é ph× ®Êt c¸t; gç cã nhiÒu c«ng dông. Phi lao (Casuarina equisetifolia L): H¬n mét thÕ kû g©y trång ë ViÖt Nam ®· chøng tá Phi lao lµ loµi c©y trång thÝch hîp vµ cã tÇm chiÕn lîc trong sù nghiÖp trång rõng chèng c¸t bay ë vïng ®Êt c¸t ven biÓn níc ta (Lª §×nh Kh¶ 1997) [6]. Phi lao sinh trëng nhanh ë nh÷ng n¬i cã ®iÒu kiÖn thÝch
12 hîp, nã cã vai trß hÕt søc quan träng trong viÖc b¶o vÖ ®ång ruéng, lµ nguån cung cÊp gç cñi chñ yÕu cho ngêi d©n sèng trªn vïng c¸t. NhiÒu nhµ nghiªn cøu c©y trång L©m nghiÖp ®· kh¼ng ®Þnh, Phi lao lµ loµi c©y ®¹t tiªu chuÈn c©y trång phßng hé trªn vïng c¸t. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, Phi lao hom Trung Quèc dßng 601, 701 ®· ®îc trång thö nghiÖm tõ n¨m 1999 ë Qu¶ng B×nh, B×nh ThuËn trªn cån c¸t di ®éng, b·i c¸t b»ng vµ ®· ®îc ®¸nh gi¸ lµ loµi c©y cã triÓn väng g©y trång trªn c¸t di ®éng (§Æng V¨n ThuyÕt, NguyÔn Thanh §¹m, 2000) [23]. C¸c loµi Keo: Qua c«ng tr×nh nghiªn cøu hîp t¸c 3 bªn lµ ATSC thuéc khoa L©m häc cña CSIRO (Australia), Trung t©m Nghiªn cøu Gièng c©y rõng (ViÖn Khoa häc L©m nghiÖp ViÖt Nam) vµ Trung t©m Gièng c©y rõng tØnh B×nh ThuËn vÒ c¸c loµi Keo chÞu h¹n ë vïng c¸t tr¾ng HuyÖn Tuy Phong - TØnh B×nh ThuËn (n¨m 1993) ®· cho kÕt qu¶: Víi vËt liÖu nghiªn cøu lµ 11 loµi Keo chÞu h¹n cã nguån gèc tõ Australia, gièng ®Þa ph¬ng ®îc dïng lµm ®èi chøng lµ Muång §en (Cassia Siamea) th× sau khi trång 6 th¸ng, c¶ 12 loµi c©y ®Òu cã tû lÖ sèng rÊt cao (74-94,5%) vµ kh«ng cã sù kh¸c biÖt ®¸ng kÓ gi÷a c¸c loµi. Tuy nhiªn, sau 56 th¸ng tuæi th× tû lÖ sèng cña c¸c loµi c©y trªn ®· cã sù kh¸c biÖt ®¸ng kÓ. Nh÷ng loµi cã tû lÖ sèng cao ®ã lµ: A. torulosa (78,9%), A. Tumida (47,9%), A. holosericea (40,3%), A. difficilis (36%), tû lÖ sèng cña Muång §en chØ cßn 16%, Keo l¸ trµm 5,3%. Trong ®ã, 3 loµi A. difficilis, A. tumida, A. torulosa cã sinh trëng ®êng kÝnh, chiÒu cao lín nhÊt. Theo §Æng V¨n ThuyÕt (2000) [23], hiÖn nay 3 loµi Keo chÞu h¹n nµy ®· ®îc trång thö nghiÖm ë trªn cån c¸t tr¾ng di ®éng kh¸ b»ng ph¼ng ë Qu¶ng B×nh, bíc ®Çu tá ra tån t¹i vµ ph¸t triÓn ®îc trªn cån c¸t tr¾ng. Keo l¸ trµm (A. auriculiformis) trång trªn vïng c¸t tr¾ng võa cã tû lÖ sèng thÊp, võa cã sinh trëng kÐm h¬n 3 loµi Keo chÞu h¹n trªn. NÕu trång trªn b·i c¸t b¸n ngËp chØ sinh trëng nhanh trong 3 n¨m ®Çu, vÒ sau sinh
13 trëng chËm vµ gÇn nh ch÷ng l¹i, g©y trång khã thµnh c«ng (§ç §×nh S©m, Ng« §×nh QuÕ, 1999) [17]. Keo lìi liÒm (A. crassicarpa) võa cã sinh trëng nhanh, l¹i thÝch øng ®îc víi vïng c¸t néi ®ång óng ngËp, kh« h¹n nªn rÊt cã triÓn väng ®èi víi c¸c tØnh miÒn Trung, Theo Lª §×nh Kh¶ - ViÖn Khoa häc L©m NghiÖp ViÖt Nam [8]. Xoan chÞu h¹n (Azadiracta indica Juss.F): §· ®îc trång thö nghiÖm trªn b·i c¸t ®á cè ®Þnh ë tØnh Ninh ThuËn. C©y trång 2 n¨m tuæi cã sinh trëng vÒ chiÒu cao, ®êng kÝnh kÐm h¬n 1,5 - 2 lÇn so víi Keo l¸ trµm cïng tuæi trªn cïng mét ®iÒu kiÖn lËp ®Þa (§Æng V¨n ThuyÕt, NguyÔn Thanh §¹m, 2000) [23]. C¸c loµi c©y kh¸c: B¹ch ®µn tr¾ng (E. camandulensis) vµ B¹ch ®µn liÔu (E. exserta) còng ®îc ngêi d©n trång hçn giao víi Phi lao trong c¸c ®ai rõng phßng hé n«ng nghiÖp. Bªn c¹nh ®ã c©y §iÒu (Anacadium occidentale) lµ loµi c©y th©n gç, lÊy qu¶ còng thÝch hîp trång trªn ®Êt c¸t ven biÓn nhng tõ Qu¶ng Ng·i trë vµo Nam Bé míi cho s¶n lîng kh¸. HiÖn nay §iÒu ghÐp lµ loµi c©y ®ang ®îc ph¸t triÓn, lµ c©y trång thÝch hîp víi m« h×nh vên hé trªn ®Êt c¸t ven biÓn ë B×nh ThuËn, Ninh ThuËn, Phó Yªn,... [23]. * Kü thuËt trång rõng phßng hé trªn ®Êt c¸t ven biÓn - Ph¬ng thøc vµ mËt ®é trång: Theo Cao Quang NghÜa (2003) [13] th× ë níc ta n¬i ®©u cã ngêi d©n sinh sèng th× ë ®ã cã c¸c m« h×nh rõng trång phßng hé theo quy m« vµ h×nh thøc rÊt ®a d¹ng nh»m b¶o vÖ nhµ cöa, ruéng vên cña ngêi d©n. Loµi c©y lµ Phi lao, Keo l¸ trµm, Keo tai tîng, B¹ch ®µn,... thêng ®îc trång thuÇn loµi hoÆc trång xen víi nhau thµnh hµng hoÆc gi¶i 2 - 3 hµng bao quanh vên hé hoÆc trªn c¸c bê vïng ®Ó c¶n giã lµ chÝnh. Giai ®o¹n 1986-1990, Vò V¨n MÔ [12] ®· x©y dùng m« h×nh trång rõng phßng hé trªn ®Êt c¸t tr¾ng cè ®Þnh t¹i Tuy Phong - ThuËn H¶i (cò). C¸c ®ai rõng ®îc thiÕt kÕ theo líi « vu«ng khÐp kÝn. §ai chÝnh réng 30 - 50m
14 trªn ®ã trång 9 - 15 hµng c©y. §ai chÝnh ®îc bè trÝ theo híng vu«ng gãc hoÆc gÇn vu«ng gãc víi híng giã h¹i. §ai phô réng 15m trªn ®ã trång 4 hµng c©y vµ vu«ng gãc víi ®ai chÝnh. - BiÖn Ph¸p lµm ®Êt trång rõng: Trong kÕt qu¶ nghiªn cøu c¸c biÖn ph¸p kü thuËt lµm ®Êt kh¸c nhau trªn ®Êt c¸t tr¾ng cè ®Þnh t¹i huyÖn Tuy Phong - B×nh ThuËn giai ®o¹n 1986 - 1990 Vò V¨n MÔ ®· kÕt luËn: Cµy ®Êt c¸t toµn diÖn 1 lÇn, 2 lÇn vµ kh«ng cµy th× sinh trëng cña c©y trång kh«ng cã sù kh¸c nhau gi÷a cµy 1 lÇn vµ 2 lÇn. Nhng nÕu kh«ng cµy th× sinh trëng c©y trång kÐm h¬n râ rÖt [12]. §èi víi Keo l¸ trµm vµ Phi lao th× ë vïng thÊp ®«i khi ngËp níc vµi th¸ng cã thÓ trång Phi lao hoÆc Keo víi h×nh thøc lªn lÝp sao cho rÔ c©y trång n»m trªn mùc níc cao nhÊt trong mïa ma (§ç §×nh S©m, Ng« §×nh QuÕ, 1991 - 1996) [17]. - Bãn ph©n: HiÖn nay ®· cã mét sè ch¬ng tr×nh dù ¸n trång rõng trªn ®Êt c¸t ven biÓn níc ta bãn ph©n cho c©y trång nh dù ¸n PAM, dù ¸n ViÖt §øc,... híng bãn ph©n cho c©y trång chñ yÕu lµ: Ph©n chuång phèi hîp ph©n NPK, ph©n kho¸ng tæng hîp, hçn hîp ph©n h÷u c¬ vi sinh víi NPK,... tuy nhiªn cho ®Õn nay cha cã ®¸nh gi¸ cô thÓ vÒ kÕt qu¶ bãn ph©n cña c¸c dù ¸n nµy. Theo Vò V¨n MÔ [12] trong thÝ nghiÖm t¹i Tuy Phong - B×nh ThuËn ®· ®a ra kÕt luËn viÖc bãn ph©n cho 3 loµi c©y Muång ®en, Keo l¸ trµm vµ B¹ch ®µn ®Òu sinh trëng tèt víi lîng ph©n bãn 2 kg ph©n chuång/hè trªn ®Êt c¸t ®îc cµy toµn diÖn. 1.2.3. ¶nh hëng cña c¸c biÖn ph¸p kü thuËt ®Õn sinh trëng rõng trång - ¶nh hëng cña ®iÒu kiÖn lËp ®Þa ®Õn sinh trëng rõng trång: Tríc khi tiÕn hµnh trång rõng cho mét loµi c©y nµo ®ã, viÖc ®Çu tiªn lµ cÇn ph¶i x¸c ®Þnh ®iÒu kiÖn lËp ®Þa thÝch hîp cho loµi c©y ®ã. VÒ vÊn ®Ò nµy cã kh¸ nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu ®Ò cËp ®Õn ë nh÷ng møc ®é kh¸c nhau. §ç §×nh S©m vµ Ng« §×nh QuÕ (1994) [19] khi ®¸nh gi¸ tiÒm n¨ng s¶n xuÊt ®Êt l©m nghiÖp cho c¸c vïng sinh th¸i kh¸c nhau ®· c¨n cø vµo ba yÕu tè
15 c¬ b¶n cã mèi quan hÖ chÆt chÏ víi nhau lµ: §¬n vÞ sö dông ®Êt, tiÒm n¨ng s¶n xuÊt cña ®Êt vµ ®é thÝch hîp cña c©y trång. C¸c t¸c gi¶ ®· lu ý vïng ®Êt c¸t thêng nghÌo chÊt dinh dìng nhng ®· cã nh÷ng m« h×nh sö dông ®Êt cã hiÖu qu¶, cÇn chó ý nh÷ng vïng c¸t néi ®ång, xa biÓn, tho¸t níc kÐm vµ vïng c¸t cã tÇng tµn tÝch h÷u c¬ cã nhiÒu khã kh¨n, h¹n chÕ trong viÖc sö dông ®Êt. - ¶nh hëng c¸c biÖn ph¸p lµm ®Êt ®Õn n¨ng suÊt rõng trång: Lµm ®Êt b»ng c¸c thiÕt bÞ c¬ giíi, ®Æc biÖt lµ cÇy ngÇm nh»m ph¸ vì kÕt cÊu cña ®Êt lµm cho ®Êt t¬i xèp vµ tho¸ng khÝ ®Ó hç trî cho c©y trång sinh trëng nhanh h¬n. Tuy nhiªn, biÖn ph¸p lµm ®Êt b»ng c¬ giíi chØ ¸p dông ®îc trong ®iÒu kiÖn ®Þa h×nh t¬ng ®èi b»ng ph¼ng. Vïng ®Êt trèng ®åi nói träc l©u ngµy, ®Êt bÞ tho¸i ho¸ m¹nh, kÕt cÊu bÝ chÆt nÕu ®Þa h×nh cho phÐp lµm ®Êt b»ng c¬ giíi sÏ mang l¹i hiÖu qu¶ râ rÖt. §ç §×nh S©m vµ céng sù (2001) [18] th«ng qua thÝ nghiÖm cµy ngÇm ®Ó trång B¹ch ®µn Eucalyptus urophylla ë Phï Ninh (Phó Thä) ®· kÕt luËn n¨ng suÊt cña rõng B¹ch ®µn ®îc trång trªn ®Êt cµy ngÇm cao h¬n nhiÒu so víi lµm ®Êt b»ng thñ c«ng, sau 8 tuæi ë n¬i lµm ®Êt b»ng cµy ngÇm tr÷ lîng c©y ®øng cña B¹ch ®µn e. urophylla cã thÓ ®¹t tíi 16 m3/ha/n¨m, trong khi ®ã n¬i lµm ®Êt thñ c«ng chØ ®¹t 5 m3/ha/n¨m. - ¶nh hëng cña ph©n bãn ®Õn n¨ng suÊt rõng trång: Bãn ph©n cho c©y lµ mét trong nh÷ng biÖn ph¸p kü thuËt L©m sinh ®· ®îc ¸p dông ë níc ta trong kho¶ng 10 - 15 n¨m trë l¹i ®©y, nh»m bæ sung dinh dìng cho ®Êt vµ hç trî cho c©y trång sinh trëng trong giai ®o¹n ®Çu. §· cã nhiÒu nghiªn cøu vÒ bãn ph©n cho rõng trång trong ®ã hÇu hÕt lµ nghiªn cøu trªn c©y Keo lai nh c¸c nghiªn cøu cña Lª §×nh Kh¶ vµ Hå Quang Vinh (1998) [8] víi thÝ nghiÖm t¹i CÈm Quú - Ba V× - Hµ T©y, qua ®ã cho thÊy c«ng thøc bãn phèi hîp 2 kg ph©n chuång víi 100g ph©n Thermophotphat/c©y cho sinh trëng tèt nhÊt, tiÕp ®ã lµ c«ng thøc 1kg ph©n chuång víi 100g ph©n Thermophotphat/c©y. Hai c«ng thøc nµy cho kÕt qu¶
16 sau 03 n¨m trång sinh trëng vÒ thÓ tÝch vît tréi so víi c«ng thøc ®èi chøng kh«ng bãn ph©n lµ 45,3 - 78,7%. §ç ®×nh S©m vµ céng sù (2001) [18] còng nghiªn cøu x©y dùng m« h×nh rõng trång c«ng nghiÖp trªn ®èi tîng lµ Keo lai víi 15 c«ng thøc ph©n kho¸ng víi liÒu lîng kh¸c nhau trªn ®Êt phï sa cæ §«ng Nam Bé. Sau hai n¨m tuæi cho thÊy Keo lai sinh trëng tèt ë c¸c c«ng thøc bãn tõ 150-200g NPK kÕt hîp víi 100g Vi sinh, tr÷ lîng c©y ®øng cã thÓ ®¹t tíi 26 m3/ha/n¨m. Cã kh¸ nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu cho Keo lai, mét sè nghiªn cøu kh¸c cho B¹ch ®µn vµ Keo tai tîng, song hÇu nh cha thÊy c¸c thÝ nghiÖm t¬ng tù cho Keo lìi liÒm - ®èi tîng nghiªn cøu cña ®Ò tµi. - ¶nh hëng cña mËt ®é ®Õn n¨ng suÊt rõng trång: MËt ®é lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh n¨ng suÊt rõng trång, mËt ®é qu¸ cao sÏ ¶nh hëng sinh trëng cña c©y trång vµ chÊt lîng cña s¶n phÈm, nhng mËt ®é qu¸ thÊp sÏ l·ng phÝ ®Êt vµ tèn c«ng ch¨m sãc diÖt cá d¹i. MËt ®é trång ban ®Çu nh thÕ nµo lµ phï hîp vµ cã hiÖu qu¶ nhÊt? VÊn ®Ò nµy ph¶i tuú thuéc vµo môc ®Ých trång rõng, ®ång thêi phô thuéc vµo ®iÒu kiÖn lËp ®Þa n¬i g©y trång. ViÖc nghiªn cøu mËt ®é trång rõng ë níc ta ®îc tiÕn hµnh cho mét sè loµi c©y vµ cha ®îc quan t©m chó ý nhiÒu. Theo kinh nghiÖm cña mét sè c«ng ty trång rõng nguyªn liÖu th× mËt ®é hiÖn nay thêng ®îc trång lµ 1.660 c©y/ha (cù ly 3x2m) ®èi víi c¸c c©y mäc nhanh vµ trung b×nh, tuy nhiªn mËt ®é nh vËy ®· phï hîp cho tÊt c¶ c¸c vïng hay c¸c ®iÒu kiÖn lËp ®Þa kh¸c nhau hay cha th× vÉn cha cã c©u tr¶ lêi tháa ®¸ng. Khi ®¸nh gi¸ n¨ng suÊt rõng trång Keo lai ë vïng §«ng Nam Bé, Ph¹m ThÕ Dòng vµ céng sù (2004) [3] ®· kh¶o s¸t trªn 4 m« h×nh cã mËt ®é trång ban ®Çu kh¸c nhau lµ 952, 1.111, 1.428, 1.666 c©y/ha. KÕt qu¶ ph©n tÝch cho thÊy sau 3 n¨m trång n¨ng suÊt cao nhÊt ë rõng cã mËt ®é 1.666 c©y/ha (21 m3/ha/n¨m), n¨ng suÊt thÊp nhÊt ë rõng cã mËt ®é 925 c©y/ha (9,7
17 m3/ha/n¨m). T¸c gi¶ ®· khuyÕn c¸o r»ng ®èi víi Keo lai ë khu vùc §«ng Nam Bé trång kho¶ng mËt ®é tõ 1.111 - 1.666 c©y/ha lµ thÝch hîp. Nªn trång mËt ®é 1.428 c©y/ha víi rõng trång nguyªn liÖu vµ trång mËt ®é 1.111 c©y/ha cho rõng gç nhì vµ gç lín. 1.2.4. Nghiªn cøu vÒ Keo lìi liÒm (Acacia crassicarpa) Keo lìi liÒm ®îc ®a vµo trång ë ViÖt Nam c¸ch ®©y kho¶ng 25 n¨m, bíc ®Çu chñ yÕu ®îc trång ®Ó kh¶o nghiÖm loµi vµ xuÊt xø nhËp néi. LÇn ®Çu tiªn Keo lìi liÒm ®îc trång kh¶o nghiÖm ë §¸ Ch«ng, Ba V×, Hµ T©y víi xuÊt xø Daintree (Qld) bíc ®Çu cho thÊy kh¸ triÓn väng, sinh trëng tèt h¬n Keo l¸ trµm vµ Keo l¸ sim (A. aulacocarpa) (NguyÔn Hoµng NghÜa (2003) [14]. Kh¶o nghiÖm loµi vµ xuÊt xø t¹i §¸ Ch«ng - Hµ T©y n¨m 1990 cho thÊy Keo lìi liÒm ®îc xÕp vµo mét trong nh÷ng loµi cã triÓn väng nhÊt, trong ®ã xuÊt xø Dimisisi, Gubam, Bimadebun, Mata vµ Derideri ®Òu cã nguån gèc Papua New Guinea sinh trëng rÊt tèt (Sau 54 th¸ng tuæi, Keo lìi liÒm ®· ®¹t D = 10,74 - 12,01cm, H = 7,45 - 9,33m) (NguyÔn Hoµng NghÜa) [14]. Kh¶o nghiÖm loµi vµ xuÊt xø t¹i §«ng Hµ - Qu¶ng TrÞ (1991) [7] còng cho thÊy Keo lìi liÒm cã sinh trëng vît tréi, chØ ®øng sau Keo tai tîng, c¸c xuÊt xø tèt cña Keo lìi liÒm lµ Derideri, Oriomo, Gubam, Mata vµ Wemenever. KÕt qu¶ kh¶o nghiÖm t¹i La Ngµ cho thÊy, Keo lìi liÒm cã sinh trëng tèt nhÊt, ngang b»ng Keo tai tîng vµ lín h¬n c¸c loµi kh¸c, trong ®ã c¸c xuÊt xø tèt cña Keo lìi liÒm lµ Dimiisi, Oriomo vµ Derideri [14]. Kh¶o nghiÖm cña Huúnh §øc Nh©n vµ NguyÔn Quang §øc (1997) [46] t¹i Hµm Yªn - Tuyªn Quang, Gia Thanh - Phó Thä vµ Tam §¶o - VÜnh phóc cho 4 loµi keo lµ Keo lìi liÒm, Keo l¸ trµm, Keo tai tîng, Keo l¸ sim, vµ Keo A. holosericea kÕt qu¶ Keo lìi liÒm sinh trëng tèt nhÊt, cã triÓn väng g©y trång ë trung du miÒn B¾c.
18 Kh¶o nghiÖm ë An Giang cña NguyÔn ThÞ Thanh Thuû (2002) [22] cho c¸c loµi keo gåm Keo lìi liÒm, Keo l¸ trµm, Keo tai tîng, Keo l¸ sim vµ mét sè Keo chÞu h¹n kh¸c còng kÕt luËn ë An Giang Keo lìi liÒm sinh trëng tèt, ngang b»ng Keo tai tîng, tèt h¬n c¸c loµi kh¸c. Mét sè kh¶o nghiÖm loµi vµ xuÊt xø trªn vïng ®åi cho kÕt qu¶ A. crassicarpa sinh trëng nhanh h¬n A. auriculiformis vµ A. mangium. Trong ®ã c¸c xuÊt xø tõ Papua New Guinea sinh trëng nhanh nhÊt, lµ c¸c xuÊt xø: Manta prov., Gubam, Derideri vµ Pongaki. (NguyÔn Hoµng NghÜa vµ Lª §×nh Kh¶ - 1998) [15]. Theo mét sè kh¶o nghiÖm cña WFT trªn c¸t néi ®ång t¹i §«ng Phong - Thõa Thiªn HuÕ cho mét sè loµi c©y l¸ réng vµ l¸ kim th× sau 2 n¨m tuæi cho thÊy A. crassicarpa cã tû lÖ sèng ®¹t 100%, vµ cao tíi 6,0 m, trong khi ®ã A. mangium chØ sèng 40% vµ cao 3,0m, cßn c¸c loµi kh¸c th× kh«ng sèng ®îc (Lª §×nh Kh¶) [7]. Hoµng Liªn S¬n vµ c¸c céng sù (2006) [21] khi ®¸nh gi¸ c¸c m« h×nh rõng trång phßng hé trong Dù ¸n 661 giai ®o¹n 1998 - 2005 còng ®· ®Ò xuÊt Keo l¸ liÒm lµ loµi c©y trång rõng phßng hé trong giai ®o¹n 2006- 2010 cña Dù ¸n 661 ë 2 tØnh Qu¶ng B×nh vµ Qu¶ng TrÞ. 1.3. NhËn xÐt vµ ®¸nh gi¸ chung §iÓm qua c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu trong vµ ngoµi níc cho thÊy Keo lìi liÒm ®· ®îc nghiªn cøu nhiÒu trªn thÕ giíi, c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu ®Òu cho thÊy Keo lìi liÒm lµ loµi c©y mäc nhanh, cã biªn ®é sinh th¸i réng, cã kh¶ n¨ng sinh trëng vµ ph¸t triÓn tèt trªn c¸c vïng sinh th¸i kh¸c nhau, ®Æc biÖt lµ vïng ®Êt c¸t. Nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ Keo lìi liÒm trªn thÕ giíi ®· gãp phÇn ph¸t triÓn loµi c©y nµy trong nh÷ng n¨m qua, ®Æc biÖt lµ vÒ trång rõng. ë ViÖt Nam Keo lìi liÒm ®· ®îc nghiªn cøu kh¶o nghiÖm loµi vµ xuÊt xø trong vßng 25 n¨m trë l¹i ®©y. C¸c kÕt qu¶ kh¶o nghiÖm ®Òu cho thÊy