Luận văn Thạc sĩ Khoa học lâm nghiệp: Nghiên cứu một số đặc điểm sinh vật học, sinh thái học của các loài sâu hại cây Lát Mexico và đề xuất các biện pháp phòng trừ tại Trạm thực hành thực nghiệm Lâm sinh Miếu Trắng Quảng Ninh

Chia sẻ: Tri Lễ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:76

Thêm vào BST

Báo xấu

28
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài nghiên cứu nhằm 2 mục tiêu: Xác định một số đặc điểm sinh vật học và sinh thái học của loài sâu hại chủ yếu cây Lát Mexico; đề xuất các biện pháp phòng trừ đối với loài sâu hại chủ yếu. Mời các bạn cùng tham khảo nội dung chi tiết.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học lâm nghiệp: Nghiên cứu một số đặc điểm sinh vật học, sinh thái học của các loài sâu hại cây Lát Mexico và đề xuất các biện pháp phòng trừ tại Trạm thực hành thực nghiệm Lâm sinh Miếu Trắng Quảng Ninh

1 ®Æt vÊn ®Ò Rõng lµ nguån tµi nguyªn quý gi¸ cña nh©n lo¹i, lµ mét m¾t xÝch quan träng trong hÖ sinh th¸i toµn cÇu, lµ yÕu tè ®¶m b¶o sù æn ®Þnh cña c¸c qu¸ tr×nh sinh th¸i c¬ b¶n trªn tr¸i ®Êt còng nh trong mét ph¹m vi ®Þa ph¬ng nµo ®ã. MÆt kh¸c rõng cã vai trß kinh tÕ th«ng qua viÖc cung cÊp l©m s¶n vµ c¸c lo¹i ®Æc s¶n cho nÒn kinh tÕ. ViÖt Nam lµ mét níc nhiÖt ®íi, rõng vµ ®Êt rõng chiÕm 2/3 diÖn tÝch ®Êt ®ai c¶ níc. Rõng lµ m«i trêng sèng vµ lµ n¬i ho¹t ®éng cña c¸c ®ång bµo d©n téc sinh sèng ë khu vùc vïng cao, nªn vai trß kinh tÕ, b¶o vÖ m«i trêng sinh th¸i cña rõng l¹i cµng trë nªn quan träng. Tuy nhiªn, cho ®Õn nay diÖn tÝch rõng níc ta ®· vµ ®ang bÞ suy gi¶m nhanh chãng, ngoµi sù tµn ph¸ cña chiÕn tranh th× nguyªn nh©n lµm suy gi¶m tµi nguyªn rõng c¶ vÒ sè lîng vµ chÊt lîng lµ do sù can thiÖp v« ý thøc cña con ngêi nh chÆt ph¸ rõng lµm n¬ng rÉy cña ®ång bµo d©n téc thiÓu sè, n¹n du canh du c, n¹n khai th¸c rõng, s¨n b¾n chim thó rõng bõa b·i, kinh doanh rõng kh«ng hîp lý. Trong nh÷ng n¨m qua ChÝnh phñ ViÖt Nam ®· ®Èy nhanh tiÕn tr×nh phñ xanh ®Êt trèng ®åi träc th«ng qua mét sè ch¬ng tr×nh vµ dù ¸n lín nh: dù ¸n 327; ch¬ng tr×nh 5 triÖu ha rõng, phÊn ®Êu ®Õn n¨m 2010 ®é che phñ cña rõng sÏ ®¹t 43% trªn quy m« toµn quèc. Loµi c©y ®îc chän ®Ó trång rõng trong nh÷ng dù ¸n trªn vµ trong triÕn lîc ph¸t triÓn l©m nghiÖp 10 n¨m tíi chñ yÕu lµ nhãm: Keo, b¹ch ®µn, vµ mét sè loµi c©y b¶n ®Þa cã gi¸ trÞ nh c©y L¸t, Xoan Méc, D¸i Ngùa, ... Ngoµi ra, Bé n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n còng ®· nhËp néi mét sè gièng c©y tõ c¸c níc, ®a vÒ trång thö nghiÖm t¹i ViÖt Nam nh»m n©ng cao ®é che phñ cña rõng, c¶i t¹o m«i trêng sinh th¸i, t¨ng vÎ ®Ñp c¶nh quan, cung cÊp gç cho c¸c ngµnh c«ng nghÞªp, nhÊt lµ trong giai ®o¹n hiÖn nay nhu cÇu sö dông gç t¨ng nhanh. Trong sè ®ã loµi c©y cã xuÊt xø tõ vïng nhiÖt ®íi Mexico, mäc t¬ng ®èi nhanh, cã hiÖu qu¶ kinh tÕ
2 cao lµ c©y L¸t Mexico (Cedrela odorata hä Meliaceae), lµ loµi c©y gç ®îc nhiÒu ngêi a chuéng, lµ mÆt hµng l©m s¶n cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao trªn thÞ trêng trong níc vµ quèc tÕ. C©y cã gç thí mÞn, mµu hång nh¹t, cã v©n gÇn nh gç L¸t hoa, chøa dÇu nªn kh«ng bÞ mèi mät, Ýt cong vªnh, nøt næ, lµm v¸n gÐp thanh, xÎ v¸n, lµm gç bãc... Theo nghiªn cøu Mü cho thÊy loµi c©y nµy cã ý nghÜa rÊt lín trong y häc vµ nghÖ thuËt. Gç cña nã phï hîp vµ a chuéng ®Ó s¶n xuÊt c¸c lo¹i ®µn ghi ta, ®µn vÜ cÇm, c¸c lo¹i trèng... vá c©y cã chøa c¸c ho¹t chÊt cã thÓ sö dông ®Ó s¶n xuÊt dîc liÖu nh: thuèc gi¶i nhiÖt , thuèc chèng sèt rÐt, thuèc cÇm m¸u, thuèc giun. HiÖn nay c©y L¸t ®îc trång thö nghiÖm t¹i Tr¹m thùc nghiÖm l©m sinh MiÕu Tr¾ng Qu¶ng Ninh, Ninh B×nh, L¹ng S¬n, S¬n La. Rõng trång sinh trëng vµ ph¸t triÓn kh¸ tèt. Theo quyÕt ®Þnh sè 16/05/QD - BNN ngµy 15-3-05 “Danh môc c¸c loµi c©y chñ yÕu phôc vô cho rõng s¶n xuÊt theo 9 vïng sinh th¸i L©m NghiÖp” trong ®ã cã 2 vïng sinh th¸i ®îc chän ®Ó trång loµi c©y L¸t Mexico ®ã lµ vïng §«ng Nam Bé, vïng §ång B»ng S«ng Hång §Ó rõng trång cã thÓ ph¸t triÓn bÒn v÷ng, dÇn tiÕn tíi æn ®Þnh gÇn nh rõng tù nhiªn th× c«ng t¸c ch¨m sãc, b¶o vÖ sau khi trång lµ hÕt søc quan träng. Do yªu cÇu cña x· héi chóng ta sÏ g©y trång c©y L¸t Mexico trªn diÖn réng ë c¸c tØnh, hiÖn t¹i vµ t¬ng lai chóng ta cã diÖn tÝch rõng c©y L¸t Mexico thuÇn loµi kh¸ lín. Theo ®óng quy luËt sinh häc, khi cã nguån thøc ¨n lµ cã s©u h¹i, cã thÓ thÊy râ ®iÒu nµy khi rõng c©y L¸t Mexico ®îc h×nh thµnh, mét khèi lîng thøc ¨n lµ l¸, th©n, cµnh rÊt lín ®· t¹o ®iÒu kiÖn rÊt thuËn lîi cho nh÷ng loµi c«n trïng ®¬n thùc vµ hÑp thùc sinh s«i vµ ph¸t triÓn. Qua qu¸ tr×nh ®iÒu tra s¬ bé ®· ph¸t hiÖn s©u ¨n l¸, S©u ®ôc nân vµ s©u ®ôc th©n, giai ®o¹n s©u non cña s©u ®ôc th©n c©y L¸t Mexico rÊt nguy hiÓm, chóng ®ôc thµnh nh÷ng lç ë xung quanh gèc c©y lµm cho gèc c©y bÞ ch¶y nhùa sïi bät ra vµ chÕt. V× vËy viÖc nghiªn cøu s©u h¹i c©y L¸t Mexico lµ viÖc
3 rÊt cÇn thiÕt tríc khi chóng ta ®a c©y L¸t Mexico ra trång ®¹i trµ ë c¸c tØnh. Tuy nhiªn cho ®Õn nay, nghiªn cøu vÒ c©y L¸t Mexico tËp trung chñ yÕu vµo viÖc ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng sinh trëng trong ®iÒu kiÖn lËp ®Þa ë níc ta, hÇu nh cha cã ®Ò tµi nµo nghiªn cøu vÒ s©u h¹i c©y L¸t Mexico ë rõng trång, nªn viÖc ®Ò xuÊt c¸c biÖn ph¸p phßng trõ chóng sÏ gÆp nhiÒu khã kh¨n v× thiÕu c¬ së khoa häc. ChÝnh v× vËy viÖc nghiªn cøu ®¨c ®iÓm sinh vËt häc vµ sinh th¸i häc s©u h¹i c©y L¸t Mexico vµ ®Ò xuÊt nh÷ng biÖn ph¸p phßng trõ cã hiÖu qu¶ lµ quan träng vµ cÇn thiÕt nh»m h¹n chÕ tèi ®a møc ®é g©y h¹i cña chóng; ®Æc biÖt lµ trong giai ®o¹n hiÖn nay. §Ó gãp phÇn thùc hiÖn thµnh c«ng ch¬ng tr×nh trång míi 5 triÖu ha rõng t«i tiÕn hµnh thùc hiÖn ®Ò tµi "Nghiªn cøu mét sè ®Æc ®iÓm sinh vËt häc, sinh th¸i häc cña c¸c loµi s©u h¹i c©y L¸t Mexico vµ ®Ò xuÊt c¸c biÖn ph¸p phßng trõ t¹i Tr¹m thùc hµnh thùc nghiÖm L©m sinh MiÕu Tr¾ng Qu¶ng Ninh”.
4 Ch¬ng 1 Tæng quan c¸c vÊn ®Ò nghiªn cøu 1.1. Nguån gèc xuÊt xø cña c©y L¸t Mexico §Çu thÕ kû XVI, ngêi T©y Ban Nha ®· chiÕm vïng ®Êt Trung Mü vµ ®Æt tªn cho mét sè loµi c©y gç tèt nhÊt ë ®ã lµ Cedro rojo (c©y Såi ®á) theo tiÕng T©y Ban Nha. Khoa häc ph©n lo¹i sau ®ã x¸c ®Þnh loµi c©y nµy thuéc mét chi trong hä Xoan (Meliaceac). Trong ®ã, næi tiÕng nhÊt lµ Cedro blanco - c©y Såi tr¾ng, nhng thùc chÊt ®©y lµ mét lo¹i Hoµng ®µn, sau nµy ®îc ®Æt tªn l¹i lµ Cupressus lindleii, vµ c©y Cedro rojo – c©y Såi ®á, sau nµy khoa ph©n lo¹i ®· x¸c ®Þnh lµ mét chi trong hä Xoan (Meliaceae), loµi nµy chÝnh lµ L¸t Mexico. Tuy nhiªn, ngêi ta vÉn t«n träng thãi quen ban ®Çu vµ ngêi ®Çu tiªn ®Æt tªn cho nã, nªn ®· ®Æt tªn cho chi nµy lµ Cedrela, trong ®ã Cedrela odorata lµ ®¸ng chó ý nhÊt. Cedrela odorata ph©n bè réng kh¾p c¸c vïng sinh th¸i Trung Mü, Nam Mü vµ c¸c ®¶o trªn vÞnh Caribea. Tuy nhiªn, khu ph©n bè tËp trung nhÊt cña loµi c©y nµy vµ c©y ph¸t triÓn tèt nhÊt lµ ë Mexico. 1.2. Mét sè nghiªn cøu trªn thÕ giíi vÒ s©u h¹i c©y L¸t Mexico Trong thÕ giíi ®éng vËt, c«n ttrïng lµ líp phong phó nhÊt, gåm kho¶ng h¬n 1 triÖu loµi, trong ®ã h¬n 1% sè loµi ®îc coi lµ s©u h¹i. Tõ xa xa con ngêi ®· biÕt c¸ch phßng trõ c«n trïng cã h¹i còng nh lîi dông c«n trïng cã Ých ®Ó ®¸p øng nhu cÇu cuéc sèng. Cho ®Õn nay, c¸c tµi liÖu liªn quan ®Õn c«n trïng nãi chung vµ s©u h¹i nãi riªng ®îc xuÊt b¶n kh¸ nhiªu. Tuy nhiªn, do giíi h¹n cña ®Ò tµi nªn t«i chØ ®Ò cËp ®Õn mét sè tµi liÖu cã liªn quan ®Õn s©u h¹i L¸t Mexico. Sù xuÊt hiÖn cña c¸c loµi thuéc gièng Hypsipyla vµ møc ®é ph¸ h¹i cña Hypsipyla grandella, mét loµi g©y nhiÒu thiÖt h¹i cho c¸c c©y trång rõng
5 thuéc hä Xoan còng nh sù ph¸ h¹i cña chóng trªn c¸c bé phËn kh¸c nhau cña c©y chñ ®· ®îc nhiÒu t¸c gi¶ ®Ò cËp ®Õn ë mét sè vïng t¹i Trung Mü nh: Hochmut, Manso (1971) [25] ®· ®iÒu tra tû lÖ vµ møc ®é h¹i cña mét sè loµi s©u h¹i chÝnh ë Cuba, trong ®ã cã m« t¶ sù ph¸ h¹i cña Hypsipyla grandella trªn hoa cña mét sè loµi c©y hä Xoan. Menendez, Berrios (1992) [28] ®· m« t¶ kiÓu ph¸ h¹i míi cña H. grandella trªn rõng trång c©y L¸t Mexico Cedrela odorata (3 ®Õn 4 n¨m tuæi) t¹i Matanzas, Cuba. KiÓu ph¸ h¹i nµy bao gåm ®ôc vá vµ ®ôc phÇn díi cña th©n vµ thêng dÉn ®Õn chÕt c©y. Berrio, Moreno (1980)[24]; Lara(1980)[26]; Vega, ®iÒu tra s©u ®ôc nân H. grandella trªn c©y L¸t Mexico Cedrela odorata t¹i Colombia; kÕt qu¶ cho thÊy møc ®é h¹i cña chóng cao nhÊt ë c©y 2-3 n¨m tuæi. ViÖc phßng trõ t¬ng ®èi khã kh¨n, c¸c t¸c gi¶ ®· khuyÕn c¸o nªn chuyÓn c¸c khu vùc trång c©y hä Xoan trªn sang môc ®Ých kh¸c ®Ó sö dông thµnh c¸c b·i ch¨n th¶ kÕt hîp víi trång c©y. Whitmore et al. (1974) [31] ®Ò cËp ®Õn sù ph¸ h¹i nÆng nÒ cña H. grandella trªn Cedrela odorata t¹i Puerto Rico vµ ngêi ta ®· ph¶i thay thÕ b»ng Toona ciliata tõ Costa Rica vµ kh«ng thÊy bÞ loµi s©u nµy ph¸ h¹i. Nh÷ng nghiªn cøu vÒ t¸c h¹i vµ møc ®é h¹i cña H. grandella ®èi víi c¸c loµi c©y hä Xoan còng ®· ®îc nhiÒu t¸c gi¶ c«ng bè: Roovers (197) [29] ®· quan s¸t vµ thÊy r»ng møc ®é a thÝch ®èi víi c©y chñ cña s©u non vµ s©u trëng thµnh H. grandella t¹i Barinitas, Venezuela theo thø tù: Cedrela odorata > Cedrela angustifolia > Swietenia macrophylla. Yamazaki et al. (1990)[32] trong b¸o c¸o kÕt qu¶ ®iÒu tra t¹i vïng Peruvian, Amazon cho thÊy quÇn thÓ H. grandella t¨ng lªn nhanh chãng trong mïa ma v× c©y chñ ®©m nhiÒu nân míi, trong ®ã C. odorata bÞ nÆng h¬n S. macrophylla. Nh÷ng kÕt qu¶ t¬ng tù còng ®îc Menendez et al. (1989) [27] khi quan s¸t tËp tÝnh ph¸ h¹i cña s©u non H. grandella trong ®iÒu kiÖn phßng thÝ nghiÖm ®èi víi 5 loµi c©y thuéc hä Xoan: thøc ¨n thÝch hîp nhÊt ®èi víi s©u non lµ Cedrela odorata, cßn S. macrophylla, S. mahagoni vµ Khaya sp. lµ
6 thøc ¨n t¬ng ®èi thÝch hîp; nhng Toona ciliata l¹i kh«ng ®îc coi lµ nguån thøc ¨n cña chóng. N¨m 1959 Ch¬ng ChÊp Trung [35] ®· cho ra ®êi cuèn "S©m l©m c«n trïng häc" vµ sau ®ã tõ n¨m 1965 gi¸o tr×nh nµy liªn tiÕp ®îc viÕt l¹i nhiÒu lÇn. Trong c¸c t¸c phÈm ®ã ®· giíi thiÖu h×nh th¸i, tËp tÝnh sinh ho¹t vµ c¸c biÖn ph¸p phßng trõ. N¨m 1991 Nhµ xuÊt b¶n l©m nghiÖp Trung Quèc giíi thiÖu cuèn s¸ch C«n trïng rõng Trung Quèc do t¸c gi¶ Xiao Gangru(Tiªn C¬ng Nhu)[37] viÕt trong ®ã ¤ng ®· m« t¶ ®Æc ®iÓm h×nh th¸i, ®Æc ®iÓm sinh vËt häc vµ ®a ra biÖn ph¸p phßng trõ cña c¸c loµi s©u h¹i c©y rõng trång ë Trung Quèc. 1.3. Mét sè nghiªn cøu ë trong níc 1.3.1. §Æc ®iÓm sinh häc, sinh th¸i cña c©y L¸t Mexico Theo Khóc §×nh Thµnh (09/2004) trong “B¸o c¸o tham luËn kÕt qu¶ gieo ¬m vµ g©y trång c©y L¸t Mexico”: L¸t Mexico lµ c©y gç nhì, ®êng kÝnh trung b×nh ®¹t 50 – 60cm, cao trªn 30m. Th©n th¼ng trßn ®Òu, vá nøt däc n«ng mµu x¸m tr¾ng, lóc nhá vá nh½n mµu x¸m xanh. L¸ kÐp l«ng chim mét lÇn ch½n, mçi l¸ kÐp cã tõ 8 – 15 ®«i l¸ chÐt, l¸ chÐt h×nh trøng, ®u«i l¸ lÖch, ®Çu l¸ nhän dÇn. L¸ cã l«ng mÞn mµu tr¾ng bao phñ. Hoa tù xim viªn chuú mäc ë ®Çu cµnh, hoa mµu tr¾ng. Qu¶ nang t¸ch «, qu¶ cã vá gi¶ bao bäc, qu¶ khi chÝn t¸ch thµnh 5 «. H¹t cã c¸nh máng. L¸t Mexico lµ c©y rông l¸ vµo mïa l¹nh ë phÝa B¾c níc ta. Tuy nhiªn, c©y nhá Ýt rông l¸ vµ sinh trëng víi tèc ®é chËm h¬n. Mïa rông l¸ thêng tõ th¸ng 1 ®Õn cuèi th¸ng 3. §Çu th¸ng 3 c©y b¾t ®Çu ra l¸ non vµ bíc vµo mïa sinh trëng. Th¸ng 10, 11 c©y b¾t ®Çu ra hoa, qu¶ chÝn vµo th¸ng 4, 5. TiÕn hµnh thu h¸i qu¶ vµo cuèi th¸ng 4 hay ®Çu th¸ng 5 trªn nh÷ng c©y th©n th¼ng, trßn ®Òu,
7 c©y trªn 10 tuæi. L¸t Mexico lµ loµi a khÝ hËu nãng Èm, nhÞp ®é t¨ng trëng m¹nh nhÊt vµo c¸c th¸ng 7, 8, 9 lµ thêi kú nãng Èm vµ cã tæng diÖn tÝch quang hîp lµ lín nhÊt. Theo kÕt qu¶ ban ®Çu, loµi c©y nµy cã thÓ g©y trång ®îc trªn mäi vÜ ®é cña ViÖt Nam, tõ 0 – 1500m so víi mùc níc biÓn. Lµ mét loµi a s¸ng hoµn toµn kÓ c¶ ë giai ®o¹n vên ¬m, nªn ¸nh s¸ng cµng ®ñ t¨ng trëng cµng m¹nh. TÝnh híng quang m¹nh, dÔ bÞ lÖch ngän nÕu chiÕu s¸ng kh«ng ®Òu. RÔ cäc kÐm ph¸t triÓn nhng rÔ bµng ph¸t triÓn m¹nh. Kh¶ n¨ng luån l¸ch khe ®¸ m¹nh nh thùc vËt trªn nói ®¸ v«i, chÞu giã b·o kh¸ tèt. L¸t Mexico ®ßi hái ®Êt t¬i xèp vµ th«ng tho¸ng, a ®Êt giµu Canxi, a ®Êt cã ph¶n øng trung tÝnh ®Õn h¬i kiÒm, phï hîp víi trång rõng trªn c¸c lo¹i ®Êt ph¸t triÓn trªn ®¸ v«i. ¦a ®Êt Èm vµ tho¸t níc, tÇng ®Êt dµy trªn 50cm, ®Êt cµng giµu dinh dìng cµng tèt. RÊt phï hîp víi ®Êt ph¸t triÓn trªn ®¸ Bazan, ®Êt phï sa båi tô, ch©n sên nói ®¸ v«i, ®Êt thÞt nhÑ ph¸t triÓn trªn ®¸ Micasit vµ ®¸ Gneis. Giai ®o¹n n¶y mÇm vµ mÇm non rÊt dÔ bÞ Sªn, S©u x¸m, DÕ mÌn, Chuét, Chim ph¸ h¹i, cÇn t¨ng cêng kiÓm tra vµ xö lý c¸c yÕu tè g©y h¹i nãi trªn ë giai ®o¹n ban ®Çu. Giai ®o¹n trëng thµnh cÇn chó ý ®Õn S©u ®ôc nân . Cã thÓ g©y trång thuÇn loµi hay hçn giao víi c¸c loµi kh¸c, cã thÓ chung sèng hµi hoµ víi c¸c loµi c©y b¶n ®Þa vµ c©y n«ng nghiÖp. VÒ ®iÒu kiÖn khÝ hËu – thuû v¨n, loµi c©y nµy phï hîp víi n¬i cã lîng ma tõ 1000 – 2000mm, nhiÖt ®é trung b×nh tõ 26 – 270C. 1.3.2. LÞch sö h×nh thµnh rõng L¸t Mexico t¹i khu vùc nghiªn cøu N¨m 1986, KS NguyÔn H÷u Léc dÉn nhËp L¸t Mexico víi xuÊt xø ë tØnh Villa Hermosa, vïng vÞnh Caribea vµ trång thö t¹i miÒn B¾c ViÖt Nam, sau 14 n¨m ®êng kÝnh th©n c©y 1,3m ®· ®¹t tõ 48- 64cm, ®o¹n th©n díi cµnh
8 lµ 12m, thÓ tÝch gç h÷u Ých ®¹t 1,8 - 2,5m3/c©y (theo tµi liÖu cña Phßng KhuyÕn l©m - Côc L©m nghiÖp - Bé N«ng nghiÖp vµ PTNT th¸ng 6 n¨m 2002). Nh vËy, víi chÕ ®é nhiÖt Èm ë níc ta c©y L¸t Mexico cã kh¶ n¨ng sinh trëng kh¸ tèt, kh«ng thua kÐm g× so víi vïng nguyªn s¶n. §©y lµ mét trong nh÷ng kÕt qu¶ hiÕm hoi sau nhiÒu n¨m cè g¾ng di thùc, nhËp néi, vµ trång thö nghiÖm ë ViÖt Nam cña mét sè nhµ khoa häc say mª vµ t©m huyÕt víi sù nghiÖp ph¸t triÓn rõng theo xu thÕ bÒn v÷ng kÕt hîp víi b¶o vÖ m«i trêng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ. MÆc dï c©y L¸t Mexico ®· ®îc dÉn gièng vµ trång thö nghiÖm ë ViÖt Nam vµ ®îc ®¸nh gi¸ lµ loµi c©y cã nhiÒu u viÖt, song cho ®Õn nay, víi sè lîng c©y cßn l¹i rÊt Ýt ái nªn viÖc ®¸nh gi¸ vÒ mÆt l©m sinh còng nh kh¶ n¨ng t¹o gièng phôc vô cho viÖc më réng diÖn tÝch cßn thiÕu c¬ së khoa häc vµ thùc tiÔn . V× vËy, ®Æt vÊn ®Ò nghiªn cøu kü thuËt gieo ¬m vµ trång thö nghiÖm trªn ph¹m vi réng lín lµ viÖc lµm cÇn thiÕt vµ cã ý nghÜa thùc tiÔn trong chiÕn lîc kinh doanh gç lín ë níc ta. XuÊt ph¸t tõ vÊn ®Ò ®ã, ®îc sù nhÊt trÝ cña Héi ®ång khoa häc Bé N«ng nghiÖp vµ PTNT, trêng Trung CÊp L©m Nghiªp Qu¶ng Ninh ®· tiÕn hµnh thùc hiÖn ®Ò tµi '' Gieo ¬m vµ trång thö nghiÖm c©y L¸t Mexico" t¹i Tr¹m thùc nghiÖm L©m Sinh - MiÕu Tr¾ng - Qu¶ng Ninh. M« h×nh trång thö nghiÖm ®îc tiÕn hµnh tõ th¸ng 9 n¨m 2000 víi diÖn tÝch lµ 20,6 ha. C¸c c«ng thøc trång thö nghiÖm ®îc bè trÝ ë ®é dèc tõ 10 - 250, tÇng ®Êt trung b×nh 45 - 50 cm, ®Êt feralit ph¸t triÓn trªn ®¸ mÑ sa th¹ch, h¬i chua. Hµng n¨m ®o ®Õm sè liªu vÒ sinh trëng vµ kiÓm tra tû lÖ sèng cña c©y. KÕt qu¶ trång thö nghiÖm c¸c m« h×nh nh sau: + M« h×nh thö nghiÖm trång n¨m 2000 : DiÖn tÝch thi c«ng 7 ha trªn ®èi tîng ®Êt c¶i t¹o rõng tù nhiªn ( c«ng thøc 2). Do trång muén vµo th¸ng 9 nªn nh÷ng th¸ng cßn l¹i trong n¨m hÇu nh c©y ngõng sinh trëng vµ rông l¸ hoµn toµn, ®Õn mïa xu©n n¨m sau, c©y ®©m chåi vµ sinh trëng m¹nh tõ cuèi th¸ng 4 - 10.
9 KÕt qu¶ kiÓm tra sau 6 th¸ng, tû lÖ sèng ®¹t 90%, sau 15 th¸ng tuæi HVN ®¹t 1,2m. + M« h×nh thö nghiÖm trång n¨m 2001: DiÖn tÝch trång 6,6 ha trªn ®èi tîng ®Êt trèng, thùc b× c©y bôi chiÕm u thÕ (c«ng thøc 1) KÕt qu¶ sinh trëng thÊp h¬n nhiÒu so víi m« h×nh trång n¨m 2000. Sau 6 th¸ng tû lÖ sèng chØ ®¹t 75%, 12 th¸ng tuæi chiÒu cao ®¹t 0,95m, sau 24 th¸ng tuæi ®¹t chiÒu cao 1,5m. Nguyªn nh©n chñ yÕu cã thÓ ®Êt ®ai cha thËt phï hîp, ®Êt cã rµng rµng, sim mua lµ thùc vËt chØ thÞ ®Êt chua kh«ng thÝch hîp víi loµi c©y nµy. + M« h×nh trång thö nghiÖm 2002: DiÖn tÝch thi c«ng 7 ha trªn ®èi tîng ®Êt sau khai th¸c tr¾ng rõng keo tai tîng lu©n kú 1( c«ng thøc 3) KÕt qu¶ cho thÊy sau khi trång keo tai tîng lu©n kú 1, ®Êt ®ai ®· ®îc c¶i thiÖn, ®é chua cña ®Êt ®· phÇn nµo ®îc gi¶m xuèng. Sau 18 th¸ng HVN ®¹t 2,14m, tû lÖ sèng ®¹t 75 - 85%. Do ®èi tîng nghiªn cøu cßn rÊt míi mÎ, cha cã nhiÒu m« h×nh trång víi nh÷ng ph¬ng thøc kh¸c nhau, trång trªn c¸c ®iÒu kiÖn ®Þa h×nh vµ ®Êt ®ai kh¸c nhau... nªn viÖc ®¸nh gi¸ sinh trëng cña c¸c l©m phÇn L¸t Mexico trong giai ®o¹n ®Çu (2 - 4 n¨m tuæi) còng chØ dõng ë néi dung so s¸nh sù kh¸c nhau vÒ sinh trëng ®êng kÝnh, chiÒu cao b×nh qu©n cña l©m phÇn trång trªn 3 m« h×nh nh ®· nªu ë trªn. 1.3.3. Mét sè nghiªn cøu vÒ sinh trëng cña c©y L¸t Mexico B¸o c¸o cña NguyÔn H÷u Léc (2001) [9] cho thÊy, L¸t Mexico lµ c©y a s¸ng, mäc nhanh, thÝch hîp khÝ hËu nãng Èm ma nhiÒu; thÝch hîp g©y trång trªn c¸c lo¹i ®Êt ph¸t triÓn trªn ®¸ Bazan, ®Êt phï sa s«ng suèi, ®Êt ph¸t triÓn trªn ®¸ v«i, ®Æc biÖt lµ nói ®¸ v«i. Cã thÓ g©y trång L¸t Mexico thuÇn loµi hay hçn giao víi c¸c loµi kh¸c nh: Keo, SÊu. Cã thÓ sö dông L¸t Mexico
10 lµ c©y che bãng cho Cµ phª, Ca cao,…Trång ph©n t¸n trªn ®êng phè, c«ng viªn, vên tr¹i n«ng th«n ®ång b»ng vµ miÒn nói. B¸o c¸o cña Khóc §×nh Thµnh (2001) [14] ®a ra mét sè ph¬ng ph¸p t¹o c©y con vµ mét sè m« h×nh trång rõng theo c¸c c«ng thøc thÝ nghiÖm. Theo ®ã c©y trång trªn ®èi tîng ®Êt cßn tÝnh chÊt cña ®Êt rõng tù nhiªn lµ tèt nhÊt, víi kÕt qu¶ ®o ®Õm sau 15 th¸ng ®¹t tû lÖ sèng 90%, ®êng kÝnh gèc(D00) lµ 3,1cm, chiÒu cao vót ngän (HVN) lµ 1.21cm. N¨m 2003, Ph¹m §«n - trêng §¹i häc l©m nghiÖp thùc hiÖn ®Ò tµi ''Nghiªn cøu mét sè ®Æc ®iÓm l©m häc cña quÇn thÓ L¸t Mexico trång thuÇn loµi ë U«ng BÝ - Qu¶ng Ninh'' rót ra nhËn xÐt sau: - §iÒu kiÖn g©y trång c©y L¸t Mexico t¬ng ®èi phï hîp víi nguyªn s¶n, tuy nhiªn vÒ ®Êt ®ai cßn chua, nhiÖt ®é cßn thÊp. §©y lµ 2 yÕu tè c¬ b¶n h¹n chÕ sù ph¸t triÓn cña L¸t Mexico. Sù h¹n chÕ nµy biÓu hiÖn ë sù ph©n ho¸ c©y rõng cßn lín. Tuy vËy cã nhiÒu yÕu tè thuËn lîi vÒ ®iÒu kiÖn lËp ®Þa vµ biªn ®é sinh th¸i loµi L¸t Mexico kh¸ réng nªn víi kÕt qu¶ vÒ t¨ng trëng b×nh qu©n ®êng kÝnh lµ 1.54 cm/n¨m, chiÒu cao lµ 1,08 m/n¨m, nh÷ng m« h×nh ®· trång thö nghiÖm ë U«ng BÝ - Qu¶ng Ninh cã thÓ chÊp nhËn ®îc trong s¶n xuÊt. - T¸c gi¶ ®· khuyÕn nghÞ mét sè vÊn ®Ò rÊt thiÕt thùc nh: CÇn t¨ng cêng bãn v«i tríc khi trång, trong ®iÒu kiÖn ®Êt cßn xÊu, nªn trång mËt ®é cao trªn 3000 c©y/ha. Tõ nh÷ng kÕt qu¶ ®· trång, t¸c gi¶ nhÊt trÝ viÖc trång c©y rÔ trÇn víi thêi gian nu«i c©y ë vên ¬m trªn 1 n¨m vµ cuèc hè réng 50 x50x50cm. Theo b¸o c¸o kÕt qu¶ vµ kinh nghiÖm trång c©y b¶n ®Þa ë Thanh ho¸ cña Ban qu¶n lý dù ¸n KFW4 t¹i héi th¶o ''Trång c©y b¶n ®Þa t¹i tØnh Thanh Ho¸ vµ NghÖ An'' cho thÊy: Vô thu n¨m 2003 ®· trång 15ha l¸t L¸t Mexico t¹i l©m trêng TÜnh Gia, thÞ x· BØm s¬n, vµ S ®oµn 390 trªn ®Êt feralit mµu vµng ph¸t triÓn trªn ®¸ mÑ phiÕn th¹ch sÐt, ®é dÇy tÇng ®Êt trung b×nh. Trång víi mËt ®é tha 715 c©y/ha. KÕt qu¶ sau 10 th¸ng tuæi ®¹t tû lÖ sèng cao 90%, chiÒu cao vót ngän 70cm, ®êng kÝnh gèc 3,5cm.
11 XÝ nghiÖp gièng L©m nghiÖp vïng B¾c Tung Bé - Qu¶ng B×nh ®· sö dông thuèc kÝch thÝch d¹ng bét AIB vµ ABTI nång ®é 500ppm ®Ó thóc rÔ hom L¸t Mexico, sau khi chÊm thuèc th× gi©m ngay vµo bÇu. KÕt qu¶ b¸o c¸o t¹i héi nghÞ khuyÕn l©m n¨m 2003 t¹i Tam Kú- Qu¶ng Nam §µ N½ng víi tû lÖ ra rÔ ®¹t trªn 85%. §¬n vÞ ®· t¹o hµng tr¨n ngµn c©y con cung cÊp cho viÖc trång rõng t¹i mét sè l©m trêng ë Qu¶ng B×nh. Phßng khuyÕn l©m, Côc L©m nghiÖp, Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n ®· cã nh÷ng tµi liÖu tæng hîp kinh nghiÖm vÒ kü thuËt gieo ¬m, nh÷ng híng dÉn kü thuËt x©y dùng vên cung cÊp hom L¸t Mexico víi môc ®Ých t¨ng nhanh sè lîng hom cã thÓ lÊy trªn mét c©y, ®ång thêi ®Ò xuÊt c¸c ph¬ng thøc l©m sinh ¸p dông cho l©m phÇn L¸t Mexico vµ nh÷ng ®Ò xuÊt vÒ kh¶ n¨ng cã thÓ trång ®îc L¸t Mexico ë mét sè ®Þa bµn träng ®iÓm nh : + Vïng Cµ phª ë phÝa Nam: MÆc dï mïa kh« kÐo dµi ®Õn 5-6 th¸ng nhng do chÕ ®é níc cña ®Êt ®á Bazan nªn c©y L¸t Mexico cã thÓ duy tr× nhÞp ®é t¨ng trëng 6-7 th¸ng. §©y lµ loµi cã xuÊt xø tõ vïng nãng vµ kh« nªn tin ch¾c vµo phÝa Nam kh¶ n¨ng t¨ng trëng sÏ tèt, ra hoa kÕt qu¶ sím h¬n so víi vïng L¹ng S¬n ë ngoµi B¾c. NÕu trång xen vµo vên cµ phª ®· trëng thµnh sÏ t¹o nªn quan hÖ hç trî, che bãng cho cµ phª, h¹n chÕ S©u ®ôc nân vµ t¹o cho L¸t Mexico khóc th©n th¼ng vµ dµi, dÉn ®Õn n©ng cao chÊt lîng gç. NÕu trång xen lµm c©y che bãng cho cµ phª sÏ tËn hëng ®îc chÕ ®é ch¨m sãc, tíi bãn cho cµ phª. Nh÷ng c©y L¸t Mexico che bãng cho vên cµ phª, ca cao ë Mexico ®· ®¹t tíi ®êng kÝnh 70 - 80cm, c©y cao to, t¸n gän, khóc th©n cho gç kh¸ dµi. + Vïng Cao su: Mäi vïng khÝ hËu phï hîp víi c©y cao su ( trõ vïng ®Êt x¸m cã ®é pH thÊp ) ®Òu phï hîp víi c©y L¸t Mexico. C©y cao su kh«ng cÇn che bãng vµ thùc chÊt kh«ng chÞu che bãng, vÊn ®Ò ph¸t triÓn c©y L¸t Mexico ë vïng cao su thùc chÊt lµ chia sÎ vµ tËn hëng ®iÒu kiÖn ®Êt ®ai phï hîp víi c©y L¸t Mexico. §Ó ph¸t triÓn c©y L¸t Mexico ë vïng nµy cÇn cã nh÷ng kh¶o
12 nghiÓm ®Ó x¸c ®Þnh c¬ cÊu, cÊu tróc l©m sinh vµ ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ kinh tÕ. + Vïng ChÌ: §Êt ®ai khÝ hËu vïng trång chÌ vÒ c¬ b¶n ®¸p øng yªu cÇu ®Ó c©y L¸t Mexico sinh trëng tèt. MÆt kh¸c, c©y chÌ cÇn ®îc che bãng trong ®iÒu kiÖn võa ph¶i ®Ó ph¸t triÓn b×nh thêng, v× vËy cã thÓ trång c©y L¸t Mexico lµm c©y che bãng cho chÌ víi mËt ®é thÝch hîp, hoÆc trång bao l« võa cã t¸c dông phßng hé, võa t¨ng thu nhËp tõ gç, gi¶m ®îc s©u bªnh h¹i . ë nhiÒu tØnh vïng trung du, nh÷ng n¬ng chÌ n¨ng xuÊt thÊp do kinh doanh nhiÒu chu kú ®· dÉn ®Õn sù tho¸i ho¸ ®Êt, v× vËy cã thÓ thùc hiÖn chÕ ®é lu©n canh chÌ vµ c©y gç nh L¸t Mexico ®Ó c¶i thiÖn ®Êt. Tõ nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu trªn cho thÊy: MÆc dï cha cã nh÷ng m« h×nh trång kh¶o nghiÖm loµi c©y L¸t Mexico trªn mét diÖn tÝch réng lín, nhng kÕt qu¶ bíc ®Çu dÉn nhËp gièng vµ trång thö nghiªm ®Õn nay cho thÊy L¸t Mexico cã kh¶ n¨ng sinh trëng tèt trong ®iÒu kiÖn lËp ®Þa ë ViÖt Nam. Nh÷ng th«ng tin vÒ híng dÇn kü thuËt, ®Þnh híng vÒ ph¬ng thøc l©m sinh vµ kÕt qu¶ bíc ®Çu trång thö nghiÖm L¸t Mexico ë mét sè m« h×nh trång thö nghiªm lµ hÕt søc quý b¸u trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu. 1.3.4. Mét sè nghiªn cøu vÒ s©u bÖnh h¹i c©y L¸t Mexico NguyÔn V¨n §é (2003) ®· nghiªn cøu ®Æc ®iÓm sinh häc, sinh th¸i vµ biÖn ph¸p qu¶n lý tæng hîp S©u ®ôc nân Hypsipyla robusta h¹i c©y L¸t hoa. Trong ®ã t¸c gi¶ còng ®· ph¸t hiÖn ra loµi S©u ®ôc nân Hypsipyla grandella h¹i c©y L¸t Mexico nhng cha ®i s©u vµo m« t¶ h×nh th¸i, sinh th¸i cña loµi s©u h¹i nµy. B¾t ®Çu tõ n¨m 2000, L¸t Mexico ®îc trång thö nghiÖm t¹i Tr¹m thùc nghiÖm L©m Sinh MiÕu Tr¾ng Qu¶ng Ninh víi diÖn tÝch 20,6 ha. L©m trêng H÷u Lòng - L¹ng S¬n trång 5 ha trong n¨m 2002. T¹i thÞ x· Tam §iÖp - Ninh B×nh trång n¨m 2004, c¸c tØnh NghÖ An, B¾c K¹n vµ mét sè tØnh phÝa Nam ghi nhËn loµi c©y nµy sinh trëng nhanh, phï hîp ®Êt ®ai khÝ hËu nhiÒu vïng. VÒ nghiªn cøu s©u bÖnh h¹i ë ViÖt Nam cã rÊt Ýt tµi liÖu nghiªn cøu vÒ
13 m¶ng nµy. Tµi liÖu chÝnh thøc ghi nhËn ®îc vÒ nghiªn cøu s©u bÖnh h¹i lµ chuyªn ®Ò cña §oµn Xu©n Huy: "Nghiªn cøu mét sè ®Æc ®iÓm sinh vËt häc cña s©u bÖnh h¹i l¸ c©y L¸t Mexico giai ®o¹n vên ¬m trêng §¹i häc L©m NghiÖp, 2005" ph¸t hiÖn 6 loµi s©u h¹i vên ¬m, 1 lo¹i bÖnh. Trong ®ã S©u h¹i c©y L¸t Mexico cã 6 loµi: 1. Bím tr¾ng: Pieris canidia Butler thuéc hä Bím phÊn (Pieridae), bé c¸nh v¶y (Lepidoptera). 2. S©u rãm nhá: Ivela ochropoda Evermann thuéc hä Ngµi ®éc (Lymantriidae), bé C¸nh v¶y (Lepidoptera). 3. Ong Eurytoma sp. (Cha gi¸m ®Þnh ®îc loµi) thuéc hä (Eurytomidae), bé C¸nh mµng (Hymenoptera). 4. Nhéng cña s©u sp. (Cha gi¸m ®Þnh ®îc loµi). 5. Ch©u chÊu tre ch©n xanh: Hieroglyphus tonkinensis Bol thuéc hä Ch©u chÊu( Acrididae), bé C¸nh th¼ng (Orthoptera). 6. DÕ mÌn n©u nhá: Gryllus testaceus Walker thuéc hä DÕ mÌn (Gryllidae), thuéc bé C¸nh th¼ng (Orthoptera).
14 Ch¬ng 2 §iÒu kiÖn c¬ b¶n cña khu vùc nghiªn cøu 2.1. §iÒu kiÖn tù nhiªn - d©n sinh kinh tÕ 2.1.1. VÞ trÝ ®Þa lý Khu vùc rõng trång MiÕu Tr¾ng - U«ng BÝ - Qu¶ng Ninh cã to¹ ®é ®Þa lý: 21003' ®Õn 21006' vÜ ®é B¾c, 106004' ®Õn 106009' kinh §«ng. Ranh giíi tù nhiªn ®îc x¸c ®Þnh nh sau: - PhÝa B¾c gi¸p kho¶nh 76, 50, 46 thuéc ph©n trêng 5 l©m trêng U«ng BÝ - PhÝa Nam gi¸p Phêng B¾c S¬n - ThÞ x· U«ng BÝ. - PhÝa §«ng gi¸p khu rõng 12 khe vµ l©m trêng Hoµnh Bå. - PhÝa T©y gi¸p kho¶nh 51, 66 thuéc ph©n trêng 5 l©m trêng U«ng BÝ. 2.1.2. §Þa h×nh Khu rõng MiÕu Tr¾ng ®îc bao quanh bëi hai d·y nói chÝnh ch¹y theo híng B¾c- Nam, d·y thø nhÊt cã ®Ønh cao lµ 495m, d·y thø hai cã ®Ønh cao lµ 360m so víi mùc níc biÓn. ë gi÷a khu rõng cã ®êng trôc chÝnh dµi 60km ch¹y men theo suèi cã níc ch¶y quanh n¨m, cã ®é dèc trung b×nh tõ 15- 300. 2.1.3. KhÝ hËu thuû v¨n Theo tµi liÖu cña §µi khÝ tîng Qu¶ng Ninh, khu vùc nghiªn cøu chÞu ¶nh hëng c¬ b¶n cña khÝ hËu nhiÖt ®íi giã mïa, trong mét n¨m cã 4 mïa râ rÖt: - Mïa §«ng (tõ th¸ng 11 ®Õn th¸ng 3 n¨m sau): chÞu ¶nh hëng cña khèi kh«ng khÝ cùc ®íi nªn vµo ®Çu mïa thêng l¹nh vµ Ýt ma, kh«, ®«i khi xuÊt hiÖn s¬ng mï. Cuèi mïa hay cã ma phïn, thêi tiÕt ©m u, Èm thÊp. - Mïa Xu©n (th¸ng 4): §©y lµ thêi kú gioa tranh cña c¸c khèi kh«ng khÝ cùc ®íi vµ nhiÖt ®íi, xuÊt hiÖn ma d«ng thêng xuyªn. - Mïa H¹ (th¸ng 5 ®Õn th¸ng 9): ChÞu ¶nh hëng chÝnh cña c¸c khèi kh«ng khÝ xÝch ®¹o, ¸p cao nªn ®Çu mïa thêng cã ma d«ng, ma rµo. Gi÷a
15 mïa thêng xuÊt hiÖn b·o, gi¶i héi tô, xo¸y thÊp, nhng hiÖn tîng nµy gi¶m dÇn vÒ cuèi mïa. - Mïa Thu (th¸ng 10): ChÞu ¶nh hëng cña r×a ¸p cao l¹nh, thêi gian nµy ma d«ng, b·o gi¶m dÇn, trêi trong xanh vµ kh«. §©y lµ thêi kú qu¸ ®é tõ mïa H¹ sang mïa §«ng. C¸c chØ tiªu nhiÖt ®é kh«ng khÝ b×nh qu©n, ®é Èm kh«ng khÝ b×nh qu©n, tæng lîng ma b×nh qu©n cña c¸c th¸ng trong n¨m t¹i khu vùc nghiªn cøu (U«ng bÝ - Qu¶ng Ninh) ®îc thÓ hiÖn ë biÓu sau: BiÓu 2.1: C¸c chØ tiªu khÝ hËu trong n¨m NhiÖt ®é kh«ng khÝ §é Èm kh«ng khÝ Tæng lîng ma Th¸ng b×nh qu©n (0C) b×nh qu©n(W%) b×nh qu©n(mm) 1 15.6 80 62.1 2 16.8 83 40.7 3 24.2 85 25.1 4 26 88 44.2 5 31 84 104.6 6 32 83 348.6 7 28.2 84 561.1 8 28.7 86 128.9 9 27.4 81 182.3 10 25.6 75 94 11 19.8 73 64 12 18.1 81 58.6 N¨m 24,62 82 1382 (Nguån: Tr¹m khÝ tîng thñy v¨n U«ng BÝ - Qu¶ng Ninh) Tõ sè liÖu trªn, chóng t«i vÏ biÓu ®å Gaussen - Wallte:
16 Lîng ma NhiÖt ®é & ®é Èm 600 300 500 250 400 200 Lîng ma §é Èm 300 150 NhiÖt ®é 200 100 100 50 0 0 Th¸ng 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 H×nh 2.1: BiÓu ®å Gaussen - Wallte khu vùc U«ng BÝ - Qu¶ng Ninh. Víi ¶nh cña khÝ hËu nhiÖt ®íi giã mïa, ma nhiÒu vÒ mïa hÌ, hanh kh« kÐo dµi vÒ mïa ®«ng, khu vùc MiÕu Tr¾ng t¬ng ®èi ®Ó ph¸t triÓn s¶n xuÊt n«ng - l©m nghiÖp. Tuy nhiªn, ma b·o tËp trung, ®Þa h×nh dèc lµ nguyªn nh©n chÝnh g©y ra xãi mßn, óng lôt huû ho¹i ®Êt, ngoµi ra do ¶nh hëng cña viÖc khai th¸c than, s¶n xuÊt nhiÖt ®iÖn lµm « nhiÔm ®Êt, níc, kh«ng khÝ,.... ®· t¸c ®éng xÊu ®Õn s¶n xuÊt n«ng - l©m nghiÖp nãi riªng vµ sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¶ khu vùc nãi chung. 2.1.4. §Êt ®ai §Êt ë khu vùc MiÕu Tr¾ng cã 7 lo¹i chÝnh thuéc hai nhãm ®Êt: ®Êt t¹i chç vµ ®Êt båi tô ph¸t triÓn trªn sái s¹n kÕt vµ sa th¹ch. PhÇn lín ®é s©u trung b×nh cña tÇng ®Êt lµ 0,5 - 1,0m . §é ph× cña ®Êt thuéc lo¹i trung b×nh. 2.1.5. Thùc vËt QuÇn thÓ thùc vËt rõng MiÕu Tr¾ng t¬ng ®èi phong phó, gåm trªn
17 300 loµi thuéc 86 hä, trong ®ã cã nh÷ng loµi chiÕm u thÕ vÒ sè loµi nh hä Long N·o (Lauraceae), hä Vang (Caesalpiniaceae), hä Sim ( Myrtaceae), hä Ba m¶nh vá (Euphorbiaceac), hä Såi DÎ (Fagaceae); cã nhiÒu loµi chiÕm u thÕ vÒ vÒ c¸ thÓ nh loµi Lim Xanh ( Erythrophloeum fordii), T¸u ruèi (Vatica tonkinensis), Tr¸m tr¾ng ( Cinarium album), Song, M©y, Ba kÝch... Kh¶ n¨ng t¸i sinh rõng m¹nh, mËt ®é c©y t¸i sinh cã chiÒu cao trªn 2m kho¶ng 2000 c©y. Nh÷ng loµi t¸i sinh u thÕ nh T¸u ruèi, Nanh chuét, Ba bÐt, V©n Nam, Tranh, Kh¸o, DÎ, Rµng rµng mÝt, V«ng ...Tæ thµnh loµi c©y gç u thÕ gÇn gièng tæ thµnh loµi c©y u thÕ t¸i sinh. 2.1.6. §iÒu kiÖn d©n sinh - Kinh tÕ - X· héi D©n c tró trong khu vùc MiÕu Tr¾ng ph©n bè tha thít ë hai khu vùc chÝnh. - Khu vùc §ång Bèng ë phÝa B¾c cã h¬n 100 nhµ d©n n»m s¸t b×a rõng c¹nh trôc ®êng 18B tõ huyÖn Hoµnh Bå sang, song d©n ë vïng nµy chñ yÕu lµ n«ng d©n n»m trong tæ chøc HTX n«ng nghiÖp vµ 20 hé c«ng nh©n ngµnh than ë quanh khu vùc. Xa h¬n n÷a vÒ phÝa §«ng lµ vïng má than Vµng Danh, phÝa Nam lµ thÞ x· U«ng BÝ ho¹t ®éng chñ yÕu lµ c¸c ngµnh c«ng nghiÖp ®iÖn vµ than cho nªn nhu cÇu gç nhu cÇu gç ë khu vùc lµ kh¸ lín. Thu nhËp chÝnh cña ngêi d©n trong khu vùc lµ khai th¸c than vµ vµo rõng khai th¸c trém gç s¨n b¾n. Nh×n chung ngêi d©n trong khu vùc cßn nghÌo, viÖc bu«n b¸n kh«ng thuËn lîi, nguån sèng duy nhÊt cña nhiÒu hé gia ®×nh chñ yÕub lµ phô thuéc vµo rõng. Tuy nhiªn, khu vùc n»m trong vïng c«ng nghiÖp than vµ ®iÖn mµ trong ®ã than lµ chñ yÕu. Qua theo dâi thÊy r»ng mét khi c«ng viÖc cña ngµnh than gÆp khã kh¨n th× søc Ðp ®èi víi rõng ngµy cµng t¨ng lªn. 2.2. §Æc ®iÓm cña rõng trång c©y L¸t Mexico Cedrela odorata trong khu vùc nghiªn cøu Trång thö nghiÖm c©y L¸t Mexico ®îc tiÕn hµnh tõ th¸ng 9 n¨m 2000 tai Tr¹m thùc hµnh thùc nghiÖm L©m Sinh MiÕu Tr¾ng Qu¶ng Ninh. M« h×nh
18 bè trÝ trªn c¸c ®iÒu kiªn lËp ®Þa sau: - Trång trªn ®Êt trèng, thùc b× c©y bôi vµ cá d¹i. (C«ng thøc 1). - Trång trªn ®Êt c¶i t¹o rõng tù nhiªn, ®Êt tèt vµ mang nhiÒu tÝnh chÊt ®Êt rõng tù nhiªn, tÇng ®Êt t¬i xèp (C«ng thøc 2). - Trång trªn ®Êt lu©n kú II rõng trång keo tai tîng (sau khi khai th¸c tr¾ng rõng keo tai tîng lu©n kú I) (C«ng thøc 3). * M« h×nh trång n¨m 2000 - DiÖn tÝch thi c«ng 7 ha trªn ®èi tîng ®Êt c¶i t¹o rõng tù nhiªn (C«ng thøc 2). * M« h×nh trång n¨m 2001 - DiÖn tÝch thi c«ng 6,6 ha trªn ®èi tîng ®Êt trèng, thùc b× c©y bôi (C«ng thøc 1). * M« h×nh trång n¨m 2002 DiÖn tÝch thi c«ng 7 ha trªn ®èi t¬ng ®Êt sau khi khai th¸c tr¾ng rõng keo tai tîng lu©n kú 1 (C«ng thøc 3). KÕt qu¶ cho thÊy L¸t Mexico thÝch hîp víi ®Êt ph¸t triÓn trªn ®Êt baran, ®Êt phï sa s«ng suèi, ®Êt ph¸t triÓn trªn ®¸ v«i, ®Êt cßn mang tÝnh chÊt ®Êt rõng tù nhiªn, ®Êt ®· qua trång keo tai tîng lu©n kú I. §Êt feralit tÇng máng tho¸i ho¸, thêng chua kh«ng thÝch hîp cho loµi c©y nµy. Nh×n chung c©y L¸t Mexico ë ®©y sinh trëng vµ ph¸t triÓn trung b×nh, trong khi ®ã xuÊt hiÖn c¸c loµi s©u bÖnh h¹i v× v©y c«ng t¸c ®iÒu tra s©u bÖnh h¹i cÇn ®îc tiÕn hµnh thêng xuyªn, liªn tôc ®Æc biÖt lµ sau 2 n¨m trång. Nh»m x¸c ®Þnh c¸c loµi s©u bÖnh h¹i nghiªm träng träng trong tõng giai ®o¹n, tõ ®ã ®a ra c¸c biÖn ph¸p phßng trõ thÝch hîp, ®¶m b¶o cho rõng c©y L¸t Mexico sinh trëng ph¸t triÓn tèt vµ æn ®Þnh m«i trêng sinh th¸i.
19 Ch¬ng 3 Môc tiªu - §èi tîng - Néi dung vµ Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu 3.1. Môc tiªu - X¸c ®Þnh mét sè ®Æc ®iÓm sinh vËt häc vµ sinh th¸i häc cña loµi s©u h¹i chñ yÕu c©y L¸t Mexico - §Ò xuÊt c¸c biÖn ph¸p phßng trõ ®èi víi loµi s©u h¹i chñ yÕu 3.2. §èi tîng nghiªn cøu - S©u h¹i c©y L¸t Mexico (Cedrela.odorata) 3.3. Néi dung nghiªn cøu 3.3.1. X¸c ®Þnh thµnh phÇn loµi s©u h¹i c©y L¸t Mexico - Thµnh phÇn loµi s©u h¹i vµ thiªn ®Þch - C¸c loµi s©u h¹i chñ yÕu 3.3.2. §Æc ®iÓm h×nh th¸i cña loµi chñ yÕu g©y h¹i c©y L¸t Mexico - M« t¶ ®Æc ®iÓm h×nh th¸i cña tõng pha 3.3.3. §Æc ®iÓm sinh vËt häc cña loµi s©u h¹i chñ yÕu - Pha truëng thµnh. - Pha trøng. - Pha s©u non . - Pha nhéng. 3.3.4. §Æc ®iÓm sinh th¸i häc cña loµi s©u h¹i chñ yÕu 3.3.4.1. Quan hÖ cña s©u h¹i chñ yÕu víi yÕu víi yÕu tè khÝ tîng thuû v¨n - NhiÖt ®é - §é Èm kh«ng khÝ - lîng ma 3.3.4.2. Quan hÖ dinh dìng cña loµi s©u h¹i chñ yÕu
20 3.3.4.3. Quan hÖ cña cña loµi s©u h¹i chñ yÕu víi thiªn ®Þch 3.3.5. Nghiªn cøu ®Ò xuÊt c¸c biÖn ph¸p ®iÒu tra gi¸m s¸t loµi s©u h¹i chñ yÕu 3.3.6. §Ò xuÊt c¸c biÖn ph¸p phßng trõ s©u h¹i c©y L¸t Mexico 3.4. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu §Ó thùc hiÖn c¸c néi dung trªn ph¬ng ph¸p nghiªn cøu ®îc tiÕn hµnh theo 2 bíc : Ngo¹i nghiÖp vµ néi nghiÖp theo gi¸o tr×nh ®iÒu tra, dù tÝnh dù b¸o s©u bÖnh trong l©m nghiÖp [11]. 3.4.1. Ngo¹i nghiÖp C«ng t¸c chuÈn bÞ phôc vô cho ®iÒu tra: - Tµi liÖu: Bao gåm b¶n ®å ®Þa h×nh, tµi liÖu khÝ tîng thuû v¨n, vµ tµi liÖu cã liªn quan ®Õn néi dung nghiªn cøu cña ®Ò tµi. - Dông cô: Bao gåm dao, cuèc, thíc ®o, cån b¶o qu¶n mÉu, hép ®ùng mÉu vËt, vµ c¸c biÓu ®iÒu tra. 3.4.1.1. §iÒu tra s¬ bé Môc ®Ých cña ®iÒu tra s¬ bé lµ n¾m ®îc mét c¸ch kh¸i qu¸t vÒ t×nh h×nh ph¸t sinh, ph¸t triÓn cña s©u h¹i lµm c¬ së ®Ó x¸c ®Þnh c«ng t¸c ®iÒu tra tØ mØ. §iÒu tra s¬ bé ®îc tiÕn hµnh trªn tuyÕn ®iÒu tra. TuyÕn ®iÒu tra ph¶i gióp nhanh chãng cã ®îc kÕt qu¶ ®¹i diÖn cho khu vùc nghiªn cøu. V× vËy tuyÕn ®iÒu tra ph¶i ®i qua c¸c diÖn tÝch rõng trång L¸t Mexico kh¸c nhau vÒ c¸c yÕu tè ®Þa h×nh, d¹ng thùc b×, thêi gian trång. C¨n cø vµo b¶n ®å hiÖn tr¹ng rõng t«i lËp mét tuyÕn ®iÒu tra vµ ®¸nh dÊu trªn b¶n ®å. Do c©y L¸t Mexico ®îc trång thµnh nh÷ng l« nhá t¸ch biÖt nhau nªn t¹i mçi l« t«i coi lµ mét ®iÓm ®iÒu tra. §i däc tuyÕn ®Õn mçi ®iÓm ®iÒu tra dõng l¹i íc lîng nhanh vÒ t×nh h×nh s©u h¹i (thµnh phÇn loµi, mËt ®é, tû lÖ cã s©u) lµm c¬ së ®Ó lùa chän ®iÓm tiÕn hµnh ®iÒu tra tû mØ. Sau khi ®iÒu tra s¬ bé t«i x¸c ®Þnh ®îc 6 ®iÓm ®Ó tiÕn hµnh ®iÒu tra tû mØ. S¬ ®å bè trÝ c¸c ®iÓm ®iÒu tra ®îc thÓ hiÖn trong biÓu 3.1 (Trang sau).