Luận văn Thạc sĩ Khoa học lâm nghiệp: Nghiên cứu một số giải pháp quản lý rừng bền vững ở xã Bát Mọt thuộc vùng đệm Khu bảo tồn thiên nhiên Xuân Liên - Thanh Hoá

Chia sẻ: Tri Lộ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:82

Thêm vào BST

Báo xấu

22
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn góp phần xây dựng cơ sở khoa học cho những giải pháp quản lý rừng bền vững tại vùng đệm các khu BTTN và VQG ở Việt Nam; đề tài đưa ra được một số giải pháp kinh tế, xã hội, và khoa học công nghệ nhằm quản lý rừng bền vững tại xã Bát Mọt thuộc vùng đệm khu Bảo tồn thiên nhiên Xuân Liên.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học lâm nghiệp: Nghiên cứu một số giải pháp quản lý rừng bền vững ở xã Bát Mọt thuộc vùng đệm Khu bảo tồn thiên nhiên Xuân Liên - Thanh Hoá

1 §Æt vÊn ®Ò Trong nh÷ng thËp kû gÇn ®©y, sù suy gi¶m tµi nguyªn rõng cïng víi nh÷ng hÖ qu¶ sinh th¸i nghiªm träng cña nã ®· trë thµnh mèi quan t©m cña toµn thÕ giíi, ngêi ta hiÓu ®îc r»ng mÊt rõng chÝnh lµ nguyªn nh©n quan träng nhÊt cña sù gi¶m sót ®a d¹ng sinh häc, gia t¨ng hiÖu øng nhµ kÝnh, tho¸i ho¸ ®Êt ®ai vµ biÕn ®æi khÝ hËu - nh÷ng hiÖn tîng ®ang ®e do¹ sù tån t¹i l©u dµi cña sù sèng trªn toµn hµnh tinh [48] [49]. Sù mÊt rõng còng trë thµnh vÊn ®Ò quan träng ë ViÖt Nam. Nã kh«ng chØ thÓ hiÖn ë sù thu hÑp vÒ diÖn tÝch hµng tr¨m ngh×n hÐc ta mçi n¨m, mµ cßn thÓ hiÖn ë sù suy gi¶m tr÷ lîng vµ c¹n kiÖt c¸c gièng loµi cã gi¸ trÞ. MÊt rõng ®· trë thµnh nguyªn nh©n chñ yÕu cña sù tho¸i ho¸ ®Êt ®ai, c¹n kiÖt nguån níc vµ møc ®é trÇm träng cña c¸c thiªn tai, nã ®ang ®e do¹ sù tån t¹i l©u dµi cña kh¾p c¸c vïng ®Êt níc, ®Æc biÖt nghiªm träng lµ c¸c vïng ®Çu nguån - n¬i mµ cuéc sèng phô thuéc chñ yÕu vµo rõng vµ c¸c hÖ thèng canh t¸c trªn ®Êt dèc [49]. ë c¸c x· vïng ®Öm Khu b¶o tån thiªn nhiªn Xu©n Liªn d©n sè t¨ng lªn kh¸ nhanh trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®· g©y ¸p lùc lín ®Õn tµi nguyªn rõng. Ngêi ta kh«ng chØ t¸c ®éng ®Õn rõng b»ng c¸ch khai th¸c gç cñi, s¨n b¾n phôc vô cho nhu cÇu cña hé gia ®×nh mµ cßn khai th¸c ®Ó mua b¸n, trao ®æi, thËm chÝ ph¸t n¬ng lµm rÉy. Nh÷ng ho¹t ®éng nµy kh«ng chØ diÔn ra ë vïng ®Öm mµ cßn c¶ ë nh÷ng diÖn tÝch cÇn b¶o vÖ nghiªm ngÆt cña Khu b¶o tån. HËu qu¶ lµm cho sè lîng vµ chÊt lîng rõng ngµy cµng bÞ gi¶m sót, c«ng t¸c qu¶n lý rõng ë ®Þa ph¬ng gÆp nhiÒu khã kh¨n. Mét nhiÖm vô cÊp b¸ch ®îc ®Æt ra lµ ph¶i nghiªn cøu t×m ra gi¶i ph¸p qu¶n lý b¶o vÖ rõng, võa n©ng cao ®êi sèng ngêi d©n vïng ®Öm võa gãp phÇn b¶o tån ®a d¹ng sinh häc cho khu b¶o tån. Nh»m gãp phÇn gi¶i quyÕt nhiÖm vô trªn, chóng t«i thùc hiÖn ®Ò tµi "Nghiªn cøu mét sè gi¶i ph¸p qu¶n lý rõng bÒn v÷ng ë x· B¸t Mät thuéc vïng ®Öm Khu b¶o tån thiªn nhiªn Xu©n Liªn- Thanh Ho¸".
2 Ch¬ng 1 Tæng quan vÊn ®Ò nghiªn cøu 1.1. kh¸i niÖm vÒ qu¶n lý rõng bÒn v÷ng Tríc ®©y, rõng tù nhiªn bao trïm phÇn lín diÖn tÝch mÆt ®Êt. Tuy nhiªn, do nh÷ng t¸c ®éng cña con ngêi nh: khai th¸c l©m s¶n qu¸ møc, ph¸ rõng lµm n¬ng rÉy, ®Êt ch¨n th¶, x©y dùng c¸c khu c«ng nghiÖp, më réng c¸c ®iÓm d©n c v.v... ®· lµm cho diÖn tÝch rõng ngµy cµng bÞ thu hÑp, tû lÖ che phñ cña rõng tù nhiªn gi¶m ®i mçi ngµy mét nhanh. Trong nh÷ng n¨m ®Çu cña thÕ kû nµy, sau nhiÒu n¨m khai th¸c vµ sö dông cña con ngêi, diÖn tÝch rõng trªn thÕ giíi vÉn cßn kho¶ng 60 - 65 %. Nhng chØ trong gÇn 1 thÕ kû, tÝnh ®Õn n¨m 1995 con sè nµy ®· gi¶m mét nöa. Theo sè liÖu cña tæ chøc l¬ng thùc thÕ giíi th× tæng diÖn tÝch rõng tù nhiªn hiÖn chØ cßn kho¶ng 3.454 triÖu ha (35% diÖn tÝch mÆt ®Êt). Mçi n¨m diÖn tÝch rõng bÞ gi¶m trung b×nh kho¶ng 20 triÖu hÐc ta. [12] ë ViÖt Nam, vµo nh÷ng n¨m 1943 tû lÖ che phñ cña rõng tù nhiªn cßn kho¶ng 43% diÖn tÝch l·nh thæ. §Õn nay, tû lÖ nµy cßn kho¶ng 36,1% (theo QuyÕt ®Þnh c«ng bè cña Bé NN&PTNT n¨m 2004), tËp trung chñ yÕu ë T©y Nguyªn, §«ng nam bé vµ miÒn Trung. Rõng tù nhiªn kh«ng chØ bÞ thu hÑp vÒ diÖn tÝch mµ cßn gi¶m ®i vÒ chÊt lîng. C¸c loµi gç quý ®· bÞ khai th¸c c¹n kiÖt, c¸c loµi cho s¶n phÈm cã gi¸ trÞ cao nh l¬ng thùc, thùc phÈm, dîc liÖu, nguyªn liÖu cho c«ng nghiÖp, thñ c«ng mü nghÖ v.v... trë nªn khan hiÕm, nhiÒu loµi ®éng vËt hoang d· ®ang cã nguy c¬ tuyÖt chñng. Sù suy gi¶m diÖn tÝch vµ chÊt lîng cña rõng tù nhiªn ch¼ng nh÷ng ®· lµm xuèng cÊp mét nguån tµi nguyªn cã kh¶ n¨ng cung cÊp liªn tôc nh÷ng s¶n phÈm ®a d¹ng cho cuéc sèng con ngêi, mµ cßn kÐo theo nh÷ng biÕn ®æi nguy hiÓm cña ®iÒu kiÖn sinh th¸i trªn hµnh tinh. HËu qu¶ quan träng nhÊt cña mÊt rõng trong thÕ kû qua lµ lµm cho khÝ hËu biÕn ®æi, nguån níc kh«ng æn ®Þnh, ®Êt ®ai bÞ hoang ho¸, quy m« vµ cêng ®é cña nh÷ng thiªn tai nh giã b·o, h¹n h¸n, lò lôt, ch¸y rõng ngµy mét gia t¨ng. Sù mÊt rõng ®· trë thµnh nguyªn nh©n trùc tiÕp cña sù ®ãi nghÌo
3 ë nhiÒu quèc gia, lµ nguyªn nh©n cña hiÓm ho¹ sinh th¸i, ®e do¹ sù tån t¹i l©u bÒn cña con ngêi vµ thiªn nhiªn trªn toµn thÕ giíi. Tríc t×nh h×nh ®ã, mét yªu cÇu cÊp b¸ch ®Æt ra lµ ph¶i qu¶n lý rõng nh thÕ nµo ®Ó ng¨n chÆn ®îc t×nh tr¹ng mÊt rõng, qu¶n lý mµ trong ®ã viÖc khai th¸c nh÷ng gi¸ trÞ kinh tÕ cña rõng kh«ng m©u thuÉn víi viÖc duy tr× diÖn tÝch vµ chÊt lîng cña rõng, duy tr× vµ ph¸t huy nh÷ng chøc n¨ng sinh th¸i to lín víi sù tån t¹i l©u bÒn cña con ngêi vµ thiªn nhiªn. §©y còng lµ xuÊt ph¸t ®iÓm cña nh÷ng ý tëng qu¶n lý rõng bÒn v÷ng - qu¶n lý rõng nh»m ph¸t huy ®ång thêi nh÷ng gi¸ trÞ vÒ kinh tÕ, x· héi vµ m«i trêng cña rõng. MÆc dï, néi dung cña qu¶n lý rõng bÒn v÷ng rÊt phong phó vµ ®a d¹ng víi nh÷ng kh¸c biÖt nhÊt ®Þnh phô thuéc vµo ®iÒu kiÖn cô thÓ cña tõng ®Þa ph¬ng, tõng quèc gia, song ngêi ta còng ®ang cè g¾ng ®a ra nh÷ng kh¸i niÖm ®Ó diÔn ®¹t b¶n chÊt cña nã. Theo Tæ Chøc Gç NhiÖt ®íi (ITTO) th× “Qu¶n lý rõng bÒn v÷ng lµ qu¸ tr×nh qu¶n lý ®Êt rõng cè ®Þnh ®Ó ®¹t ®îc mét hoÆc nhiÒu môc tiªu ®îc x¸c ®Þnh râ rµng cña c«ng t¸c qu¶n lý trong vÊn ®Ò s¶n xuÊt liªn tôc c¸c l©m phÈm vµ dÞch vô rõng mµ kh«ng lµm gi¶m ®i ®¸ng kÓ nh÷ng gi¸ trÞ vèn cã vµ kh¶ n¨ng s¶n xuÊt sau nµy cña rõng vµ kh«ng g©y ra nh÷ng ¶nh hëng tiªu cùc th¸i qu¸ ®Õn m«i trêng vËt chÊt vµ x· héi". Theo hiÖp íc Helsinki th× “ Qu¶n lý rõng bÒn v÷ng lµ sù qu¶n lý rõng vµ ®Êt rõng mét c¸ch hîp lý ®Ó duy tr× tÝnh ®a d¹ng sinh häc, n¨ng suÊt, kh¶ n¨ng t¸i sinh, søc sèng cña rõng, ®ång thêi duy tr× tiÒm n¨ng thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng kinh tÕ, x· héi vµ sinh th¸i cña chóng trong hiÖn t¹i còng nh trong t¬ng lai, ë cÊp ®Þa ph¬ng, quèc gia vµ toµn cÇu, kh«ng g©y ra nh÷ng t¸c h¹i ®èi víi c¸c hÖ sinh th¸i kh¸c”. MÆc dï cã sù kh¸c biÖt nhÊt ®Þnh trong c¸ch diÔn ®¹t ng«n tõ, nhng c¸c kh¸i niÖm ®Òu híng vµo m« t¶ môc tiªu chung cña qu¶n lý rõng bÒn v÷ng, ®ã lµ qu¶n lý ®Ó ®¹t ®îc sù æn ®Þnh vÒ diÖn tÝch, sù bÒn v÷ng vÒ tÝnh ®a d¹ng sinh häc, vÒ n¨ng suÊt kinh tÕ vµ hiÖu qu¶ sinh th¸i m«i trêng cña rõng. C¸c kh¸i niÖm còng chØ râ sù cÇn thiÕt ph¶i ¸p dông mét c¸ch linh ho¹t cña c¸c biÖn ph¸p qu¶n lý rõng phï hîp víi tõng ®Þa ph¬ng vµ qu¶n lý rõng bÒn v÷ng ph¶i ®îc thùc hiÖn ë quy m« tõ ®Þa ph¬ng, quèc gia ®Õn quy m« toµn thÕ giíi.
4 Trªn quan ®iÓm kinh tÕ sinh th¸i th× vÒ mÆt nguyªn t¾c, hiÖu qu¶ sinh th¸i m«i trêng cña rõng hoµn toµn cã thÓ quy ®æi ®îc thµnh nh÷ng gi¸ trÞ kinh tÕ. V× thùc chÊt, viÖc n©ng cao gi¸ trÞ sinh th¸i m«i trêng cña rõng sÏ gãp phÇn lµm gi¶m bít nh÷ng chi phÝ cÇn thiÕt ®Ó c¶i t¹o vµ æn ®Þnh m«i trêng vËt chÊt cho sù tån t¹i cña con ngêi vµ thiªn nhiªn, duy tr× vµ c¶i thiÖn n¨ng suÊt cña c¸c hÖ sinh th¸i còng nh nhiÒu ho¹t ®éng ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi kh¸c v.v... Nh vËy, qu¶n lý rõng bÒn v÷ng vÒ thùc chÊt lµ mét ho¹t ®éng gãp phÇn vµo sö dông bÒn v÷ng, sö dông tèi u kh«ng gian sèng cña mçi ®Þa ph¬ng, mçi quèc gia vµ toµn thÕ giíi. Víi ý nghÜa kinh tÕ vµ sinh th¸i m«i trêng cùc kú quan träng, qu¶n lý rõng bÒn v÷ng hiÖn ®îc xem lµ mét trong nh÷ng nhiÖm vô cÊp b¸ch nhÊt cña ho¹t ®éng qu¶n lý tµi nguyªn, mét gi¶i ph¸p lín cho sù tån t¹i l©u bÒn cña con ngêi vµ thiªn nhiªn trªn tr¸i ®Êt. 1.2. t×nh h×nh nghiªn cøu vÒ qu¶n lý rõng bÒn v÷ng 1.2.1. Trªn thÕ giíi 1.2.1.1. C¬ së lý luËn §èi víi tÊt c¶ c¸c quèc gia trªn thÕ giíi, tµi nguyªn rõng lu«n ®ãng vai trß hÕt søc quan träng. Cuéc sèng cña phÇn lín ngêi d©n miÒn nói phô thuéc vµo nguån thu tõ c¸c lo¹i l©m s¶n. M«i trêng sèng cña ®¹i bé phËn d©n c ë c¶ miÒn xu«i còng nh miÒn ngîc ®Òu dùa vµo sù tån t¹i cña tµi nguyªn rõng. ThÕ nhng, nh÷ng cè g¾ng t¨ng cêng kiÓm so¸t hµnh chÝnh ®èi víi c¸c khu rõng quèc gia thêng kh«ng ®¹t hiÖu qu¶ nh mong muèn, thËm chÝ cã n¬i, cã lóc cßn lµm t¨ng thªm m©u thuÉn gi÷a c¸c bªn vµ g©y tæn h¹i lªn hÖ sinh th¸i rõng. Nh©n d©n mét sè níc trªn thÕ giíi ngµy cµng lín tiÕng ®ßi hái nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp bªn ngoµi chÊm døt khai th¸c tµi nguyªn rõng. Tõ Surinam ®Õn c¸c ®¶o Solomon, ë Ên ®é, Nepan, In®«nªxia, PhilÝppin, Ghana, Zimbabwe, Panama, Mü, Cana®a vµ nhiÒu d©n téc kh¸c, mèi quan t©m ®èi víi n¹n ph¸ rõng ®· thóc ®Èy c¸c céng ®ång tæ chøc c¸c cuéc biÓu t×nh quÇn chóng, chÆn c¸c con ®êng chë gç, kªu gäi nh÷ng ®¹i biÓu chÝnh trÞ vµ c¸c hÖ thèng ph¸p luËt ng¨n chÆn n¹n ph¸ rõng vµ lµm suy tho¸i tµi nguyªn rõng. [22]
5 Qu¶n lý rõng bÒn v÷ng ®Ò cËp ®Õn hai khÝa c¹nh quan träng lµ x©y dùng, b¶o vÖ vµ sö dông c¸c nguån tµi nguyªn rõng phôc vô cho c¸c nhu cÇu cña x· héi vµ viÖc ®¸p øng c¸c nhu cÇu ®ã ph¶i ®îc diÔn ra mét c¸ch thêng xuyªn, liªn tôc vµ æn ®Þnh (c©n b»ng, l©u dµi vµ liªn tôc). Qu¶n lý sö dông rõng l©u bÒn bao hµm c¸c qui tr×nh c«ng nghÖ, chÝnh s¸ch vµ ho¹t ®éng s¶n xuÊt, nh»m héi nhËp nh÷ng nguyªn lý kinh tÕ - x· héi víi c¸c mèi quan t©m vÒ m«i trêng sao cho cã thÓ ®ång thêi: - Duy tr× vµ n©ng cao sù phôc vô s¶n xuÊt (s¶n xuÊt) - Gi¶m møc ®é nguy c¬ cho s¶n xuÊt (æn ®Þnh). - Cã thÓ ®øng v÷ng ®îc vÒ kinh tÕ (kinh tÕ). - Cã thÓ chÊp nhËn ®îc vÒ mÆt x· héi (x· héi). Nãi c¸ch kh¸c, lo¹i h×nh sö dông rõng cã thÓ ®îc coi lµ bÒn v÷ng nÕu nh c¸ch sö dông ®Êt cã tÝnh c©n ®èi vÒ mÆt x· héi, cã c¬ së vÒ mÆt m«i trêng, ®îc chÊp nhËn vÒ mÆt chÝnh trÞ, cã tÝnh kh¶ thi vÒ mÆt kü thuËt vµ phï hîp vÒ mÆt kinh tÕ. 1.2.1.2. Nh÷ng nghiªn cøu liªn quan ®Õn ®Ò tµi Trªn thÕ giíi, lÞch sö qu¶n lý rõng ®îc ph¸t triÓn tõ rÊt sím. §Çu thÕ kû 18, c¸c nhµ l©m häc §øc G.L. Hartig [47], Heyer [55] hay Hundeshagen [54]…®· ®Ò xuÊt nguyªn t¾c lîi dông l©u bÒn ®èi víi rõng thuÇn lo¹i ®ång tuæi. Vµo thêi ®iÓm ®ã, c¸c nhµ l©m nghiÖp Ph¸p (Gournad, 1922) vµ Thuþ Sü (H. Boiolley) [53] còng ®· ®Ò ra ph¬ng ph¸p kiÓm tra ®iÒu chØnh s¶n lîng ®èi víi rõng kh¸c tuæi khai th¸c chän. Trong thêi kú nµy, hÖ thèng qu¶n lý rõng phÇn lín vÉn dùa trªn c¸c m« h×nh kiÓm so¸t quèc gia tõ trung ¬ng. NhiÒu quèc gia, c¸c khu ®Êt rõng c«ng céng chiÕm tõ 25- 75% tæng diÖn tÝch ®Êt ®ai. HiÖn nay, nhiÒu chÝnh phñ vÉn gi÷ nguyªn quyÒn ph¸p lý ®éc nhÊt kiÓm so¸t toµn bé khu rõng tù nhiªn. C¸c c¬ quan L©m nghiÖp ®îc giao b¶o vÖ nh÷ng khu ®Êt nµy thêng ph¶i ®¬ng ®Çu víi c¸c vÊn ®Ò vèn vµ nh©n sù do ng©n s¸ch khu vùc c«ng céng bÞ gi¶m xuèng trong qu¸ tr×nh c¶i tæ kinh tÕ. Trong giai ®o¹n tõ thÕ kû 19 ®Õn gi÷a thÕ kû 20, hÖ thèng qu¶n lý rõng thêng mang tÝnh tËp trung cao ë nhiÒu quèc gia, ®Æc biÖt lµ c¸c quèc gia ®ang ph¸t triÓn. Trong thêi kú nµy, vai trß sù tham gia cña céng ®ång trong qu¶n lý rõng kh«ng ®îc chó ý, rõng ®îc coi lµ tµi s¶n cña quèc gia.
6 Bíc sang giai ®o¹n tõ gi÷a thÕ kû 20 trë l¹i ®©y, khi tµi nguyªn rõng ë nhiÒu quèc gia ®· bÞ gi¶m sót mét c¸ch nghiªm träng, m«i trêng sinh th¸i vµ cuéc sèng cña ®ång bµo miÒn nói bÞ ®e do¹ th× ph¬ng thøc qu¶n lý tËp trung nh tríc ®©y kh«ng cßn thÝch hîp n÷a. Ngêi ta ®· t×m mäi c¸ch cøu v·n t×nh tr¹ng suy tho¸i tµi nguyªn rõng th«ng qua viÖc ban bè mét sè chÝnh s¸ch nh»m ®éng viªn vµ thu hót ngêi d©n tham gia qu¶n lý vµ sö dông tµi nguyªn rõng. Ph¬ng thøc qu¶n lý rõng céng ®ång (hay l©m nghiÖp céng ®ång) xuÊt hiÖn ®Çu tiªn ë Ên §é vµ dÇn dÇn biÕn th¸i thµnh c¸c h×nh thøc qu¶n lý kh¸c nhau nh L©m nghiÖp trang tr¹i, L©m nghiÖp x· héi (Nepan, Th¸i lan, Philippin...). HiÖn nay, ë c¸c níc ®ang ph¸t triÓn, khi s¶n xuÊt N«ng - L©m nghiÖp cßn chiÕm vÞ trÝ quan träng ®èi víi ngêi d©n n«ng th«n miÒn nói th× qu¶n lý rõng theo ph¬ng thøc ph¸t triÓn L©m nghiÖp x· héi sÏ lµ mét h×nh thøc mang tÝnh bÒn v÷ng nhÊt vÒ c¶ ph¬ng diÖn kinh tÕ, x· héi lÉn m«i trêng sinh th¸i [35]. N¨m 1967-1969 FAO ®· quan t©m ®Õn ph¸t triÓn n«ng l©m kÕt hîp vµ ®i ®Õn thèng nhÊt: ¸p dông biÖn ph¸p n«ng l©m kÕt hîp lµ ph¬ng thøc tèt nhÊt ®Ó sö dông ®Êt rõng nhiÖt ®íi mét c¸ch hîp lý, tæng hîp vµ nh»m gi¶i quyÕt vÊn ®Ò l¬ng thùc, thùc phÈm vµ sö dông lao ®éng thõa ®ång thêi thiÕt lËp c©n b»ng sinh th¸i [51]. 1.2.2. ë ViÖt Nam 1.2.2.1. T×nh h×nh qu¶n lý rõng Sö dông l©u bÒn ®Êt ®ai vµ m«i trêng lµ yªu cÇu cÇn cã cña bÊt kú hÖ thèng qu¶n lý ®Êt ®ai nµo. §iÒu nµy cµng trë nªn quan träng h¬n ®èi víi c¸c vïng ®åi nói ViÖt Nam, n¬i c¸c hÖ sinh th¸i vèn máng manh, ®Êt ®ai kÐm ph× nhiªu, thùc b× bÞ tµn ph¸ nÆng nÒ vµ nghÌo nhÊt trong céng ®ång n«ng th«n cña níc ta [34]. Còng nh ë hÇu hÕt c¸c níc ®ang ph¸t triÓn, ngoµi c¸c nguyªn nh©n g©y mÊt rõng nh søc Ðp vÒ d©n sè, l¬ng thùc, ®Êt canh t¸c, khai th¸c l©m s¶n qu¸ møc… th× t×nh tr¹ng chiÕn tranh kÐo dµi gÇn mét thÕ kû ë níc ta còng lµ mét nguyªn nh©n g©y nªn sù suy gi¶m c¸c nguån tµi nguyªn sinh häc [17]. Tû lÖ che phñ cña rõng tõ 43,3% vµo n¨m 1943 ®· gi¶m xuèng cßn 33,8 % vµo n¨m 1976 vµ 28,2 % vµo n¨m 1995 [6]. TÝnh b×nh qu©n, mçi n¨m diÖn tÝch rõng gi¶m ®i 100.000 ha trªn quy m« toµn quèc. §ã lµ cha kÓ ®Õn sù suy gi¶m vÒ tr÷ lîng
7 gç, l©m s¶n, tÝnh ®a d¹ng sinh häc, kh¶ n¨ng b¶o vÖ ®Êt vµ nguån níc, nguån c«ng ¨n viÖc lµm vµ phóc lîi cña nh©n d©n v v…Nh×n l¹i qu¸ tr×nh qu¶n lý tµi nguyªn ë níc ta tõ tríc ®Õn nay cho thÊy t×nh h×nh diÔn biÕn tµi nguyªn rõng t¬ng ®èi phøc t¹p do ¶nh hëng cña nh÷ng t¸c ®éng c¶ trªn ph¬ng diÖn chÝnh s¸ch vµ luËt ph¸p lÉn ph¬ng thøc qu¶n lý vµ tr×nh ®é khoa häc c«ng nghÖ. Tríc n¨m 1945 (Trong thêi kú Ph¸p thuéc), tµi nguyªn rõng bÞ khai th¸c, sö dông tù do, kh«ng cã sù can thiÖp cña Nhµ níc hoÆc céng ®ång. Tuy nhiªn, trong thêi kú ®ã d©n sè cßn rÊt Ýt, c«ng nghiÖp cha ph¸t triÓn nªn nhu cÇu l©m s¶n cña ngêi d©n vµ nÒn kinh tÕ quèc d©n cßn rÊt khiªm tèn. VÊn ®Ò qu¶n lý bÒn v÷ng cha ®îc ®Æt ra nhng møc ®é t¸c ®éng cña con ngêi vµo tµi nguyªn rõng cßn rÊt Ýt, do ®ã tµi nuyªn rõng vÉn cßn t¬ng ®èi phong phó. Theo sè liÖu thèng kª n¨m 1943, diÖn tÝch rõng níc ta cßn kho¶ng 14,3 triÖu ha víi ®é che phñ kho¶ng 43% so víi tæng diÖn tÝch tù nhiªn. Giai ®o¹n 1976- 1989, ®Êt níc thèng nhÊt, ph¹m vi ho¹t ®éng qu¶n lÝ b¶o vÖ rõng ®îc triÓn khai réng kh¾p trªn qui m« toµn quèc. Lùc lîng kiÓm l©m c¸c tØnh phÝa B¾c ®· nhanh chãng san sÎ søc ngêi, søc cña cho c¸c tØnh miÒn Nam. Tæ chøc KiÓm l©m ë c¸c vïng Nam Trung bé, T©y Nguyªn, §«ng Nam bé, T©y Nam bé ®îc x©y dùng, cñng cè tõ Chi côc ®Õn c¸c H¹t, Tr¹m KiÓm l©m. Lùc lîng qu¶n lý b¶o vÖ rõng ®îc kiÖn toµn ®Õn c¸c L©m trêng, c¸c Liªn hiÖp L©m N«ng C«ng nghiÖp... B¶o vÖ rõng g¾n liÒn víi viÖc tu bæ, khoanh nu«i, trång c©y g©y rõng nh»m ph¸t triÓn tµi nguyªn rõng. Néi dung ho¹t ®éng qu¶n lý b¶o vÖ rõng lµ tõng bíc tham mu cho Nhµ níc vµ Ngµnh l©m nghiÖp, g¾n chÆt c«ng t¸c qu¶n lý b¶o vÖ víi viÖc ®Çu t nghiªn cøu øng dông khoa häc - c«ng nghÖ vµo viÖc x©y dùng hÖ thèng rõng ®Æc dông, rõng phßng hé, rõng s¶n xuÊt. Tranh thñ sù gióp ®ì hîp t¸c quèc tÕ víi nhiÒu níc trong viÖc triÓn khai c«ng t¸c qu¶n lý b¶o vÖ rõng. §Æc ®iÓm næi bËt trong giai ®o¹n nµy lµ Nhµ níc thèng nhÊt qu¶n lý toµn bé tµi nguyªn rõng vµ ®Êt rõng, h×nh thøc qu¶n lý duy nhÊt lóc nµy lµ L©m nghiÖp quèc doanh. Ngêi d©n vµ céng ®ång bÞ t¸ch biÖt khái c¸c ho¹t ®éng qu¶n lý sö dông tµi nguyªn rõng, dÉn ®Õn sù sung ®ét trong qu¶n lý sö dông tµi nguyªn gi÷a Nhµ níc víi céng ®ång d©n c sèng gÇn rõng vµ phô thuéc vµo rõng. Do ®ã, ®©y còng chÝnh lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n chñ yÕu dÉn ®Õn t×nh tr¹ng suy tho¸i tµi nguyªn rõng.
8 §Õn n¨m 1991, LuËt B¶o vÖ vµ Ph¸t triÓn rõng ®îc Nhµ níc ban hµnh, lµ mèc ®¸nh dÊu sù cho sù ph¸t triÓn cña ngµnh L©m nghiÖp. C«ng t¸c qu¶n lý b¶o vÖ rõng víi c¸c néi dung ho¹t ®éng cña lùc lîng kiÓm l©m, lùc lîng b¶o vÖ rõng ë c¸c l©m trêng phong phó, ®a d¹ng. Hµng lo¹t c¸c v¨n b¶n ph¸p qui nh: nghÞ ®Þnh, chØ thÞ cña Thñ tíng, cña Bé L©m nghiÖp ®îc ban hµnh gãp phÇn thÓ chÕ ho¸ luËt ph¸p cña Nhµ níc, lµm cho LuËt ph¸p vÒ rõng ®i vµo cuéc sèng. C«ng t¸c giao ®Êt giao rõng g¾n víi ®Þnh canh ®Þnh c ®îc ®Èy m¹nh. Ngêi d©n ë miÒn rõng nói thùc sù biÕt kinh doanh, s¶n xuÊt trªn m¶nh ®Êt ®îc giao, gãp phÇn x©y dùng, ph¸t triÓn n«ng th«n miÒn nói, xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo. Thùc hiÖn ®êng lèi ®æi míi, më cöa vµ héi nhËp quèc tÕ, ChÝnh phñ ViÖt Nam ®· ®Æc biÖt quan t©m lu ý ®Õn viÖc qu¶n lý bÒn v÷ng rõng vµ khai th¸c hîp lý tµi nguyªn rõng b»ng c¸c gi¶i ph¸p chÝnh s¸ch, tæ chøc qu¶n lý, x· héi ho¸ nghÒ rõng. Song chØ tiªu ®îc chó träng trong qu¶n lý bÒn v÷ng míi chØ dõng ë chØ tiªu vÒ diÖn tÝch, gi¶m khai th¸c tõ rõng tù nhiªn, t¨ng diÖn tÝch trång rõng, duy tr× tÝnh ®a d¹ng sinh häc, kh¶ n¨ng gi÷ ®Êt, gi÷ níc vµ m«i trêng b»ng c¸ch thiÕt lËp hµng tr¨m khu rõng ®Æc dông vµ dù ¸n ph¸t triÓn rõng phßng hé. N¨m 1992, chÝnh phñ phª duyÖt ch¬ng tr×nh 327 nh»m phñ xanh ®Êt trèng, ®åi nói träc, ch¬ng tr×nh nµy b¾t ®Çu tõ n¨m 1993 vµ ®îc lång ghÐp vµo ch¬ng tr×nh trång míi 5 triÖu ha rõng kÐo dµi ®Õn n¨m 2010 víi môc tiªu: N©ng cao ®é che phñ cña rõng lªn 43% nh»m t¹o dùng hÖ sinh th¸i bÒn v÷ng ®Ó b¶o vÖ m«i trêng; cung cÊp ®ñ l©m s¶n phôc vô nhu cÇu trong níc vµ xuÊt khÈu; t¹o c«ng ¨n viÖc lµm, gãp phÇn xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, tõng bíc n©ng cao møc sèng cña nh©n d©n, ®Æc biÖt ®èi víi ®ång bµo c¸c d©n téc miÒn nói, vïng s©u, vïng xa, biªn giíi vµ h¶i ®¶o [1]. Th¸ng 11-1997 Quèc héi kho¸ X, kú häp thø 2 ®· th«ng qua 3 c«ng tr×nh quan träng cña ®Êt níc, trong ®ã cã dù ¸n trång míi 5 triÖu hÐc ta rõng thêi h¹n 1998- 2010. N¨m 1998, Côc Ph¸t triÓn l©m nghiÖp (Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n) cïng víi Sø qu¸n V¬ng quèc Hµ Lan, WWF §«ng D¬ng vµ Héi ®ång qu¶n trÞ rõng Quèc tÕ ®· tæ chøc héi th¶o vÒ qu¶n lý rõng bÒn v÷ng vµ chøng chØ rõng t¹i thµnh phè Hå ChÝ Minh. Héi th¶o nµy nh»m lµm râ c¸c kh¸i niÖm, nguyªn t¾c, tiªu chuÈn qu¶n lý rõng bÒn v÷ng; c¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ theo tiªu chuÈn quèc tÕ, hiÖn tr¹ng qu¶n lý rõng ë ViÖt Nam, x©y dùng m« h×nh qu¶n lý ë c¸c lo¹i rõng cã chøc n¨ng kh¸c nhau, ngêi qu¶n lý rõng kh¸c nhau...
9 Sau khi cã chÝnh s¸ch giao ®Êt, kho¸n rõng cho c¸c hé gia ®×nh qu¶n lý sö dông, ph¬ng thøc qu¶n lý rõng níc ta ®· cã sù thay ®æi vÒ c¬ b¶n. Tõ chç rõng vµ ®Êt rõng chØ do mét lùc lîng nhá trong c¸c l©m trêng quèc doanh qu¶n lý sö dông vµ ®«ng ®¶o nh©n d©n c¸c vïng n«ng th«n miÒn nói lµ lùc lîng ®èi lËp víi rõng tríc ®©y th× ®Õn nay hä ®· vµ sÏ trë thµnh ngêi chñ qu¶n lý b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn vèn rõng. §«ng ®¶o ngêi d©n sinh sèng trªn c¸c vïng trung du vµ miÒn nói ®· tham gia qu¶n lý vµ sö dông vèn rõng. Cïng víi sù chuyÓn ®æi tõ mét nÒn l©m nghiÖp truyÒn thèng (L©m nghiÖp Nhµ níc) sang mét nÒn L©m nghiÖp X· héi, ®· thu hót ®îc ®«ng ®¶o mäi ngêi d©n tham gia vµo c¸c ho¹t ®éng x©y dùng vµ ph¸t triÓn vèn rõng. Th«ng qua ho¹t ®éng nghÒ rõng, cuéc sèng cña ngêi d©n còng ®îc c¶i thiÖn h¬n. Thay v× c¸c ho¹t ®éng chÆt ph¸ rõng tríc ®©y hä ®· thùc sù b¾t tay vµo x©y dùng vèn rõng ®Ó gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm vµ t¨ng nguån thu nhËp. Tuy nhiªn, do nhiÒu lý do kh¸c nhau: ChÝnh s¸ch vÒ quyÒn së h÷u ®Êt ®ai, tr×nh ®é d©n trÝ cha ®¸p øng ®îc yªu cÇu cña c«ng cuéc ®æi míi, thÞ trêng kh«ng æn ®Þnh ®èi víi c¸c lo¹i tµi nguyªn... mµ diÖn tÝch rõng ngµy mét thu hÑp, nhiÒu gièng loµi cã gi¸ trÞ kinh tÕ ngµy cµng khan hiÕm, nªn t×nh h×nh qu¶n lý rõng trong nh÷ng n¨m qua vÉn cßn nhiÒu ®iÒu bÊt cËp. Bªn c¹nh viÖc hoµn thiÖn c¸c yÕu tè chÝnh s¸ch, thÓ chÕ vµ luËt ph¸p, c«ng t¸c qu¶n lý rõng bÒn v÷ng ë níc ta trong nh÷ng n¨m qua còng ®· tËp trung nghiªn cøu vµ ®Ò xuÊt c¸c ph¬ng ph¸p kü thuËt vµ c«ng nghÖ sö dông ®Êt kh¸c nhau. NhiÒu m« h×nh n«ng l©m kÕt hîp, ®Þnh canh ®Þnh c, m« h×nh trång c¸c loµi c©y ®Æc s¶n cã gi¸ trÞ kinh tÕ, c¸c m« h×nh hay hÖ thèng sö dông ®Êt míi, c¸c ph¬ng ph¸p sö dông ®Êt dèc, c¸c vïng s¶n xuÊt c©y c«ng nghiÖp, c©y ¨n qu¶ tËp trung v.v...®· ®îc x©y dùng ë c¸c ®Þa ph¬ng kh¸c nhau trong c¶ níc. 1.2.2.2. Mét sè nghiªn cøu cã liªn quan ®Õn ®Ò tµi - C«ng tr×nh nghiªn cøu khoa häc "Sö dông ®Êt tæng hîp bÒn v÷ng" cña NguyÔn Xu©n Qu¸t n¨m 1996. T¸c gi¶ ®· nªu nh÷ng ph©n tÝch t×nh h×nh sö dông ®Êt ®ai, còng nh c¸c m« h×nh sö dông ®Êt bÒn v÷ng ë ViÖt Nam. §ång thêi ®Ò xuÊt tËp ®oµn c©y trång nh»m sö dông bÒn v÷ng vµ æn ®Þnh ®Êt rõng [28]. - LuËn v¨n tiÕn sü “§¸nh gi¸ hiÖn tr¹ng qu¶n lý rõng vµ ®Êt rõng lµm c¬ së ®Ò xuÊt sö dông tµi nguyªn rõng bÒn v÷ng ë Dak Lak” cña TS. B¶o Huy n¨m 1998. T¸c gi¶ ®· ph©n tÝch biÕn ®éng tµi nguyªn rõng, biÕn ®éng cÊu tróc rõng vµ tÝnh chÊt
10 ®Êt rõng s¶n xuÊt qua qu¸ tr×nh khai th¸c ®Ó ®Ò xuÊt qu¶n lý, sö dông tµi nguyªn rõng, ®Êt rõng phï hîp víi quan ®iÓm ph¸t triÓn bÒn v÷ng [20]. - C«ng tr×nh nghiªn cøu khoa häc “Sö dông tµi nguyªn ®Êt, níc hîp lý lµm c¬ së ph¸t triÓn n«ng nghiÖp bÒn v÷ng ë tØnh Dak Lak” cña GS.TS. TrÇn An Phong n¨m 2001. T¸c gi¶ ®¸nh gi¸ l¹i tµi nguyªn ®Êt, tµi nguyªn níc, tµi nguyªn rõng, hiÖn tr¹ng vµ ®Þnh híng chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång, hiÖu qu¶ sö dông ®Êt vµ ®Ò xuÊt sö dông tµi nguyªn ®Êt, níc hîp lý lµm c¬ së cho ph¸t triÓn n«ng nghiÖp bÒn v÷ng cña tØnh Dak Lak [25]. - LuËn ¸n tiÕn sü “Nghiªn cøu c¬ së khoa häc vµ thùc tiÔn quy ho¹ch ph¸t triÓn n«ng l©m nghiÖp cÊp x· vïng trung t©m miÒn nói phÝa B¾c” cña NguyÔn B¸ Ng·i n¨m 2001. T¸c gi¶ ®· nghiªn cøu ph¬ng ph¸p luËn, c¬ së thùc tiÔn quy ho¹ch sö dông ®Êt cã sù tham gia cÊp x· vïng trung t©m ®Ó ®Ò xuÊt ph¬ng ph¸p phèi hîp gi÷a quy ho¹ch vÜ m«, vi m« vµ ®a ra ®îc quy tr×nh quy ho¹ch sö dông ®Êt cÊp x· [24]. - C«ng tr×nh nghiªn cøu khoa häc “N«ng nghiÖp trªn ®Êt dèc th¸ch thøc vµ tiÒm n¨m” cña TrÇn §øc Viªn vµ Ph¹m ChÝ Thµnh (1996). C¸c t¸c gi¶ ®· nghiªn cøu vÒ tµi nguyªn ®Êt dèc ë V¨n Yªn- Yªn B¸i nh»m x©y dùng gi¶i ph¸p c¶i thiÖn hÖ thèng canh t¸c truyÒn thèng ®Ó t×m ra hÖ thèng trång tèi u cho b¶o vÖ m«i trêng [39]. - LuËn v¨n th¹c sü cña TrÞnh Huy Giang n¨m 2004 “Nghiªn mét sè gi¶i ph¸p qu¶n lý rõng trªn c¬ së céng ®ång t¹i x· Yªn Nh©n, thuéc vïng ®Öm khu b¶o tån thiªn nhiªn Xu©n Liªn”. T¸c gi¶ ®· nghiªn cøu mét sè gi¶i ph¸p qu¶n lý rõng trªn c¬ së céng ®ång t¹i x· Yªn Nh©n, huyÖn Thêng Xu©n, còng thuéc vïng ®Öm khu b¶o tån thiªn nhiªn Xu©n Liªn- Thanh Ho¸. [11] - C¸c luËn chøng kinh tÕ kü thuËt ®Çu t x©y dùng Khu b¶o tån thiªn nhiªn Xu©n Liªn, Khu b¶o tån thiªn nhiªn Pï hu, Pï Lu«ng thuéc tØnh Thanh Ho¸. Nh×n chung t¹i khu vùc nghiªn cøu cã rÊt Ýt c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ qu¶n lý rõng, mét sè c«ng tr×nh nghiªn cøu tríc ®©y ®· t¸ch rêi viÖc nghiªn cøu cÊu tróc rõng vµ viÖc sö dông bÒn v÷ng tµi nguyªn rõng vïng ®Öm, c¸c khu rõng ®Æc dông. Cã rÊt nhiÒu t¸c gi¶ ®· nghiªn cøu quy ho¹ch sö dông ®Êt n©ng cao thu nhËp kinh tÕ cho ngêi d©n, cßn ®èi víi vïng ®Öm cña mét khu rõng ®Æc dông cô thÓ th× cã Ýt nghiªn cøu h¬n . Do ®ã, viÖc nghiªn cøu ®Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p nh»m qu¶n lý vµ sö dông bÒn v÷ng tµi nguyªn rõng cho vïng ®Öm lµ viÖc lµm thiÕt thùc gãp phÇn n©ng cao ®êi sèng kinh tÕ ë vïng ®Öm bÒn v÷ng.
11 Ch¬ng 2 Môc tiªu, néi dung, ph¬ng ph¸p vµ giíi h¹n nghiªn cøu 2.1. Môc tiªu nghiªn cøu - VÒ mÆt lý luËn: Gãp phÇn x©y dùng c¬ së khoa häc cho nh÷ng gi¶i ph¸p qu¶n lý rõng bÒn v÷ng t¹i vïng ®Öm c¸c khu BTTN vµ VQG ë ViÖt Nam. - VÒ mÆt thùc tiÔn: §Ò tµi ®a ra ®îc mét sè gi¶i ph¸p kinh tÕ, x· héi, vµ khoa häc c«ng nghÖ nh»m qu¶n lý rõng bÒn v÷ng t¹i x· B¸t Mät thuéc vïng ®Öm khu B¶o tån thiªn nhiªn Xu©n Liªn. 2.2. Néi dung nghiªn cøu 2.2.1. Nghiªn cøu ®iÒu kiÖn tù nhiªn, kinh tÕ x· héi vµ nh©n v¨n t¹i x· B¸t Mät - §iÒu kiÖn tù nhiªn: §Þa h×nh ®Þa thÕ, khÝ hËu, thuû v¨n, ®Êt ®ai thæ nhìng, hiÖn tr¹ng rõng vµ tµi nguyªn rõng. - §iÒu kiÖn kinh tÕ: C¬ cÊu ngµnh nghÒ, c¬ cÊu thu nhËp vµ chi phÝ, thÞ trêng, hµng ho¸ vµ dÞch vô v.v... liªn quan ®Õn qu¶n lý rõng. - §iÒu kiÖn x· héi: ChÝnh s¸ch vµ h¬ng íc, d©n sè, d©n téc vµ lao ®éng, v¨n ho¸ gi¸o dôc, y tÕ, nhËn thøc, kiÕn thøc, phong tôc, tËp qu¸n, t«n gi¸o, tÝn ngìng v.v... liªn quan ®Õn qu¶n lý rõng. 2.2.2. Nghiªn cøu thùc tr¹ng qu¶n lý, sö dông tµi nguyªn rõng t¹i x· B¸t Mät - Thùc tr¹ng b¶o vÖ rõng ë x· B¸t Mät. - Thùc tr¹ng ph¸t triÓn rõng ë B¸t Mät. - Thùc tr¹ng sö dông tµi nguyªn rõng vµ ®Êt rõng ë x· B¸t Mät. 2.2.3. Nghiªn cøu ¶nh hëng cña ®iÒu kiÖn tù nhiªn, kinh tÕ x· héi vµ nh©n v¨n ®Õn hiÖu qu¶ qu¶n lý tµi nguyªn rõng - ¶nh hëng cña ®iÒu kiÖn khÝ hËu. - ¶nh hëng cña ®iÒu kiÖn thæ nhìng.
12 - ¶nh hëng cña tµi nguyªn sinh vËt. - ¶nh hëng cña phong tôc, tËp qu¸n. - ¶nh hëng cña c¸c yÕu tè chÝnh s¸ch. - ¶nh hëng cña c¸c yÕu tè thÞ trêng. - ¶nh hëng cña hÖ thèng tæ chøc céng ®ång. 2.2.4. §Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p gãp phÇn qu¶n lý sö dông bÒn v÷ng tµi nguyªn rõng t¹i x· B¸t Mät - Mét sè gi¶i ph¸p x· héi. - Mét sè gi¶i ph¸p kinh tÕ. - Mét sè gi¶i ph¸p khoa häc c«ng nghÖ. 2.3. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu 2.3.1. Ph¬ng ph¸p luËn - Theo quan ®iÓm hÖ thèng, rõng võa lµ mét bé phËn cña hÖ thèng tù nhiªn võa lµ mét bé phËn cña hÖ thèng kinh tÕ x· héi, hay nãi c¸ch kh¸c rõng lµ bé phËn cña hÖ thèng kinh tÕ - sinh th¸i. Rõng lµ mét bé phËn cña hÖ thèng tù nhiªn, bëi v× sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña rõng phô thuéc nh÷ng quy luËt cña tù nhiªn, chÞu ¶nh hëng cña nhiÒu yÕu tè kh¸c trong hÖ thèng tù nhiªn nh: ®Þa h×nh, thæ nhìng, khÝ hËu, sinh vËt v.v... V× vËy, ®Ó qu¶n lý rõng mét c¸ch hiÖu qu¶ cÇn nghiªn cøu mèi quan hÖ cña nã víi c¸c yÕu tè tù nhiªn vµ nh÷ng gi¶i ph¸p t¸c ®éng vµo mèi quan hÖ ®ã phï hîp víi ®iÒu kiÖn cô thÓ ë ®Þa ph¬ng. Rõng còng lµ mét bé phËn cña hÖ thèng kinh tÕ v× sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña nã g¾n liÒn víi c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ cña con ngêi, ®Æc biÖt víi ngêi d©n miÒn nói nh: trång rõng, khai th¸c l©m s¶n, lµm n¬ng, ®èt rÉy, ®èt than, s¨n b¾t chim, thó, v.v... §Õn lît m×nh, c¸c ho¹t ®éng nµy l¹i phô thuéc vµo møc sèng kinh tÕ, c¬ cÊu ngµnh nghÒ, nhu cÇu thÞ trêng, kh¶ n¨ng ®Çu t, lîi nhuËn v.v... Ngoµi ra, rõng còng t¸c ®éng m¹nh mÏ tíi c¸c yÕu tè kinh tÕ th«ng qua cung cÊp nguyªn liÖu, n¨ng lîng vµ th«ng tin cho nhiÒu ho¹t ®éng kinh tÕ cña con ngêi. V× vËy ®Ó qu¶n lý rõng hiÖu
13 qu¶ cÇn nghiªn cøu ¶nh hëng cña nh÷ng yÕu tè ®Õn qu¶n lý rõng vµ nh÷ng gi¶i ph¸p kinh tÕ hiÖu qu¶ nhÊt cho qu¶n lý rõng phï hîp víi ®iÒu kiÖn ®Þa ph¬ng. Rõng còng lµ mét thùc thÓ x· héi, sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña rõng phô thuéc nhiÒu vµo ho¹t ®éng cña con ngêi. Ho¹t ®éng cña hä theo híng b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn rõng hay lµm suy tho¸i vµ huû ho¹i tµi nguyªn rõng lu«n bÞ chi phèi bëi nhiÒu yÕu tè x· héi nh nhËn thøc vÒ gi¸ trÞ cña rõng, ý thøc víi luËt ph¸p Nhµ níc, tr¸ch nhiÖm víi céng ®ång, kiÕn thøc vÒ kinh doanh rõng, nh÷ng phong tôc, tËp qu¸n liªn quan ®Õn qu¶n lý rõng v.v... HiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng qu¶n lý rõng còng phô thuéc vµo nh÷ng vÊn ®Ò thÓ chÕ vµ chÝnh s¸ch nh ho¹t ®éng cña hÖ thèng tæ chøc Nhµ níc trong lÜnh vùc qu¶n lý b¶o vÖ rõng, c¸c chÝnh s¸ch ®Êt ®ai, chÝnh s¸ch së h÷u vµ sö dông rõng ë ®Þa ph¬ng. Ngoµi ra, hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng qu¶n lý rõng cßn phô thuéc vµo c¸c tæ chøc céng ®ång vµ nh÷ng quy ®Þnh cña céng ®ång, hä hç trî Nhµ níc trong viÖc tuyªn truyÒn vËn ®éng ngêi d©n, ®éng viªn vµ gi¸m s¸t hä thùc hiÖn nh÷ng chÝnh s¸ch Nhµ níc. Tæ chøc vµ luËt lÖ céng ®ång sÏ g¾n kÕt nh÷ng hé gia ®×nh ®¬n lÎ thµnh lùc lîng m¹nh mÏ ®ñ søc thùc hiÖn nh÷ng ch¬ng tr×nh qu¶n lý rõng v× quyÒn lîi cña mçi gia ®×nh vµ céng ®ång. Do rõng cã liªn quan chÆt chÏ víi c¸c yÕu tè x· héi nªn cã thÓ qu¶n lý rõng b»ng t¸c ®éng vµo nh÷ng yÕu tè x· héi. §©y lµ lý do v× sao trong ®Ò tµi nµy viÖc ph©n tÝch ¶nh hëng cña nh÷ng yÕu tè x· héi ®Õn rõng vµ hiÖu qu¶ cña qu¶n lý rõng ®îc coi lµ mét néi dung quan träng, nh÷ng gi¶i ph¸p x· héi cho qu¶n lý rõng bÒn v÷ng sÏ lµ nh÷ng gi¶i ph¸p t¸c ®éng vµo c¸c mèi quan hÖ x· héi ®Ó l«i cuèn céng ®ång vµo ho¹t ®éng qu¶n lý b¶o vÖ rõng. - Qu¶n lý rõng lµ ho¹t ®éng võa mang tÝnh kü thuËt, võa mang tÝnh kinh tÕ, tÝnh x· héi nh©n v¨n nªn nh÷ng gi¶i ph¸p qu¶n lý rõng ph¶i ®îc x©y dùng trªn quan ®iÓm ®a ngµnh. - Qu¶n lý rõng bÒn v÷ng lµ mét ho¹t ®éng ph¸t triÓn. V× vËy, nghiªn cøu nh÷ng gi¶i ph¸p qu¶n lý rõng ph¶i ®îc thùc hiÖn theo c¸ch tiÕp cËn nghiªn cøu ph¸t triÓn. Trong ®Ò tµi nµy c¸c gi¶i ph¸p qu¶n lý rõng lu«n híng vµo môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi vµ ®îc lång ghÐp víi nh÷ng ho¹t ®éng ph¸t triÓn x· héi kh¸c. V× vËy ®Ò tµi mang tÝnh chÊt nghiªn cøu ph¸t triÓn víi tr×nh tù logic chung lµ ph©n tÝch thùc tr¹ng, x¸c ®Þnh nguyªn nh©n vµ x©y dùng gi¶i ph¸p phï hîp víi hoµn c¶nh ®Þa ph¬ng. §©y lµ lý do v× sao trong ®Ò tµi nµy coi ph¬ng ph¸p nghiªn cøu tham dù víi c¸ch tiÕp cËn tõ díi lªn lµ mét trong nh÷ng ph¬ng ph¸p chñ ®¹o.
14 2.3.2. Ph¬ng ph¸p thu thËp th«ng tin Qu¸ tr×nh thu thËp vµ sö lý th«ng tin ®îc tiÕn hµnh theo c¸c ph¬ng ph¸p chñ yÕu sau: - KÕ thõa c¸c t liÖu trong vµ ngoµi níc Nh÷ng tµi liÖu ®îc tham kh¶o trong qu¸ tr×nh ph©n tÝch thùc tr¹ng t×m kiÕm c¸c gi¶i ph¸p qu¶n lý rõng ë ®Þa ph¬ng nh sau: + Nh÷ng tµi liÖu khÝ hËu thuû v¨n, kÕt qu¶ ®iÒu tra ®Êt, thùc vËt, ®éng vËt, tµi liÖu thèng kª tµi nguyªn ®Êt ®ai, d©n sè vµ lao ®éng, chÝnh s¸ch kinh tÕ - x· héi, tµi liÖu vÒ lÞch sö lµng x· v.v.. + Nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu liªn quan ®Õn qu¶n lý rõng ë ®Þa ph¬ng. + Nh÷ng tµi liÖu vÒ kinh nghiÖm qu¶n lý rõng cña c¸c níc, nh÷ng nguyªn t¾c vµ tiªu chuÈn qu¶n lý rõng cña c¸c tæ chøc quèc tÕ. + Nh÷ng tµi liÖu tæng kÕt vÒ chÝnh s¸ch l©m nghiÖp ViÖt Nam: Tæng kÕt chÝnh s¸ch giao ®Êt kho¸n rõng, chÝnh s¸ch thuÕ l©m nghiÖp, luËt b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn rõng. - Ph¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ nhanh n«ng th«n RRA vµ ®¸nh gi¸ cã sù tham gia PRA §Ò tµi ¸p dông ph¬ng ph¸p RRA ®Ó pháng vÊn 92 ®èi tîng, gåm ®¹i diÖn ngêi d©n vµ c¸n bé ®Þa ph¬ng cña 9 th«n: §ôc, VÞn, C¹n, ChiÒng, Phèng, Ho¸n, Ruéng, Dn, KhÑo. Nh÷ng chñ ®Ò pháng vÊn tËp trung vµo: (1)- §iÒu kiÖn tù nhiªn, kinh tÕ x· héi vµ nh©n v¨n. (2)-Thùc tr¹ng qu¶n lý sö dông rõng. (3)- ¶nh hëng cña ®iÒu kiÖn tù nhiªn, kinh tÕ x· héi nh©n v¨n ®Õn hiÖu qu¶ qu¶n lý sö dông tµi nguyªn rõng. (4)- Gi¶i ph¸p nh»m gãp phÇn qu¶n lý rõng bÒn v÷ng ë ®Þa ph¬ng. C«ng cô ®iÒu tra chñ yÕu lµ b¶ng c©u hái pháng vÊn, trong ®ã cã nh÷ng c©u hái ®Þnh híng vµ nh÷ng c©u hái b¸n ®Þnh híng. Ph¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ n«ng th«n tham dù (PRA) ®îc ¸p dông ®Ó kiÓm tra kÕt qu¶ vµ x¸c ®Þnh nh÷ng yÕu tè quan träng nhÊt ®ang thóc ®Èy hay c¶n trë, th¸ch thøc qu¸ tr×nh qu¶n lý rõng; lùa chän nh÷ng gi¶i ph¸p u tiªn, ®Ò xuÊt nh÷ng khuyÕn nghÞ sö dông hîp lý tµi nguyªn rõng t¹i ®Þa ph¬ng. PRA ®îc thùc hiÖn sau nghiªn cøu RRA th«ng qua mét sè cuéc th¶o luËn víi nh÷ng
15 nhãm ngêi d©n, c¸n bé th«n, x·, huyÖn ë ®Þa bµn nghiªn cøu. Mét sè c«ng cô PRA ®îc lùa chän trong qu¸ tr×nh kh¶o s¸t nh sau: + Lîc sö th«n b¶n. C«ng cô lîc sö th«n b¶n ®îc sö dông ®Ó t×m hiÓu qu¸ tr×nh h×nh thµnh c¸c th«n b¶n, qu¸ tr×nh di c, chuyÓn ®æi c¸c h×nh th¸i tæ chøc s¶n xuÊt, diÔn biÕn cña ho¹t ®éng sö dông rõng vµ ®Êt rõng, sù thay ®æi vÒ quan ®iÓm, nhËn thøc, kiÕn thøc cña ngêi d©n vµ nh÷ng nguyªn nh©n thay ®æi nµy ë ®Þa ph¬ng. + BiÓu ®å híng thêi gian. C«ng cô nµy ®îc sö dông ®Ó thu thËp vµ ph©n tÝch th«ng tin liªn quan ®Õn qu¶n lý sö dông tµi nguyªn rõng. + LÞch thêi vô. C«ng cô nµy ®îc sö dông ®Ó thu thËp th«ng tin vÒ bè trÝ c¬ cÊu c©y trång, biÖn ph¸p kü thuËt gieo trång ë ®Þa ph¬ng ®Ó cã thÓ xem xÐt ®¸nh gi¸ c¸c kiÕn thøc b¶n ®Þa cæ truyÒn t¬ng øng. + B¶ng c©u hái pháng vÊn b¸n ®Þnh híng. C¸c c©u hái pháng vÊn lµ c©u hái b¸n ®Þnh híng, chóng ®îc s¾p xÕp theo chñ ®Ò pháng vÊn. 2.3.3. Ph¬ng ph¸p xö lý tµi liÖu - C«ng t¸c néi nghiÖp: Qu¸ tr×nh xö lý vµ ph©n tÝch th«ng tin ®îc thùc hiÖn b»ng c¸c ph¬ng ph¸p thèng kª m« t¶, ph©n tÝch so s¸nh c¸c mÉu quan s¸t, thèng kª to¸n häc. Trong qu¸ tr×nh xö lý th«ng tin ®Ò tµi ®· sö dông nh÷ng chøc n¨ng ph©n tÝch thèng kª cña phÇn mÒm EXCEL - Ph¬ng ph¸p chuyªn gia: §Ò tµi còng sö dông ph¬ng ph¸p chuyªn gia ®Ó ®iÒu chØnh vµ hoµn thiÖn nh÷ng gi¶i ph¸p ®· ®îc h×nh thµnh sau khi ph©n tÝch tµi liÖu ngo¹i nghiÖp. Víi ph¬ng ph¸p nµy ®Ò tµi göi b¶n th¶o luËn v¨n cho mét sè chuyªn gia cã kinh nghiÖm trong lÜnh vùc qu¶n lý rõng vµ ph¸t triÓn n«ng th«n miÒn nói, c¸c ý kiÕn cña chuyªn gia gióp cho viÖc ®iÒu chØnh vµ hoµn thiÖn c¸c gi¶i ph¸p qu¶n lý rõng bÒn v÷ng ë ®Þa ph¬ng.
16 2.4. Giíi h¹n nghiªn cøu Nghiªn cøu qu¶n lý, sö dông bÒn v÷ng tµi nguyªn rõng nãi chung vµ cho vïng ®Öm c¸c khu b¶o tån, vên quèc gia nãi riªng lµ lÜnh vùc t¬ng ®èi réng. Tuy nhiªn, do thêi gian vµ ®iÒu kiÖn nghiªn cøu cã h¹n nªn ®Ò tµi chØ ®i s©u ph©n tÝch vµ t×m hiÓu mét sè yÕu tè tù nhiªn, kinh tÕ x· héi, nh©n v¨n quan träng nhÊt ¶nh hëng ®Õn viÖc qu¶n lý sö dông rõng bÒn v÷ng ë x· B¸t Mät, mét trong c¸c x· vïng ®Öm Khu BTTN Xu©n Liªn- TØnh Thanh Hãa.
17 Ch¬ng 3 §iÒu kiÖn tù nhiªn, kinh tÕ, x· héi ë x· B¸t Mät 3.1. §iÒu kiÖn tù nhiªn 3.1.1. VÞ trÝ ®Þa lý B¸t Mät lµ mét x· miÒn nói ®iÓn h×nh n»m ë phÝa B¾c cña huyÖn Thêng Xu©n, thuéc vïng ®Öm khu BTTN Xu©n Liªn - Thanh Ho¸, cã to¹ ®é ®Þa lý: - VÜ ®é B¾c: 19o55’50’’ ®Õn 20o05’50’’ - Kinh ®é §«ng: 104o54’40’’ ®Õn 105o05’50’’. - PhÝa T©y B¾c gi¸p tØnh Hña Ph¨n (níc Lµo); - PhÝa §«ng B¾c gi¸p huyÖn Lang Ch¸nh (tØnh Thanh Ho¸); - PhÝa §«ng Nam gi¸p 2 x· Yªn Nh©n vµ Xu©n Liªn - PhÝa T©y Nam gi¸p tØnh NghÖ An. X· cã tØnh lé 507 ®i qua, c¸ch huyÖn lþ 60 km vÒ phÝa T©y- T©y B¾c, lµ khu vùc ®Çu nguån s«ng Khao vµ hå thuû ®iÖn- thuû lîi Cöu §¹t ®ang khëi c«ng x©y dùng, lµ n¬i giao th¬ng víi tØnh Hña Ph¨n (Lµo). 3.1.2. §Þa h×nh ®Þa thÕ §Þa h×nh x· B¸t mät bÞ chia c¾t m¹nh do lÞch sö kiÕn t¹o ®Þa chÊt vµ t¹o s¬n, chia c¾t bëi s«ng Ken, suèi ChiÒng- PhÝa Nam s«ng Ken cã ®Ønh cao nhÊt 1442m gi¸p tØnh NghÖ An, thuéc Khu B¶o tån thiªn nhiªn Xu©n Liªn ch¹y vÒ phÝa §«ng lµ ®Ønh Bï Hßn cao 1208m. PhÝa T©y vµ T©y B¾c lµ dÉy nói cao ch¹y theo híng tõ T©y sang §«ng cã ®Ønh cao 1281m, Bï C¹n 1.190m, Bï Có 1242m gi¸p x· Yªn Th¾ng (huyÖn Lang Ch¸nh- Thanh Ho¸). Vïng gi÷a s«ng Ken vµ suèi ChiÒng cã dÉy Pï NÐ, Pï Lu«ng ch¹y theo híng T©y sang §«ng. §é cao trung b×nh 600-700m, ®é dèc trung b×nh 25-30o. Toµn bé khu vùc thuéc vïng nói thÊp miÒn trung, nhng cã ®Æc thï: nói thÊp, dèc ng¾n, chia c¾t s©u...trong mét ph¹m vi hÑp cã ®¹i diÖn nói ®¸ xen nói ®Êt vµ thung lòng s©u, hÑp. §Þa h×nh nói ®¸ v«i kh¸ hiÓm trë, rÊt khã ®i l¹i; ®é cao tõ 700- 1000m, ®é dèc cã thÓ lªn tíi 60-70o, nhiÒu chç v¸ch nói dùng ®øng.
18 3.1.3. KhÝ hËu Gi¸ trÞ b×nh qu©n cña mét sè yÕu tè khÝ tîng quan tr¾c ë tr¹m khÝ tîng Cöa §¹t ®îc tr×nh bµy trong b¶ng sau. BiÓu 3.1 Gi¸ trÞ b×nh qu©n cña mét sè yÕu tè khÝ tîng quan tr¾c ë Cöa §¹t trong giai ®o¹n 1995-2006 TT YÕu tè khÝ tîng §¬n vÞ TrÞ sè b×nh qu©n 0 1 NhiÖt ®é trung b×nh n¨m C 22,4 0 2 NhiÖt ®é cùc tiÓu C 2,6 0 3 NhiÖt ®é cùc ®¹i C 41,5 4 Lîng ma trung b×nh n¨m mm 2.100 5 Lîng ma ngµy lín nhÊt mm 314,8 6 Sè ngµy cã ma phïn Ngµy 26 7 Sè ngµy cã ma Ngµy 149 8 Sè ngµy ma phïn Ngµy 16 9 §é Èm kh«ng khÝ b×nh qu©n % 85 10 §é Èm cùc tiÓu % 17 11 Lîng bèc h¬i mm 783 12 §é cao tuyÖt ®èi cña tr¹m KT m 21 13 Thêi gian quan tr¾c N¨m 1995-2006 KhÝ hËu khu vùc cã ®Æc trng: Th¸ng l¹nh nhÊt lµ th¸ng 1, nãng nhÊt lµ th¸ng 6 vµ 7. Sè th¸ng kh«: 6 th¸ng (tõ th¸ng 11 ®Õn th¸ng 4 n¨m sau), 4 th¸ng kh« kiÖt lµ 12, 1, 2 vµ 3. Sè th¸ng ma: 6 th¸ng (tõ th¸ng 5 ®Õn th¸ng 10). Giã lµo (kh« nãng) thæi tõ th¸ng 2 ®Õn th¸ng 8 theo tõng ®ît (3-4 ngµy/ ®ît). NhËn xÐt: - Do ®Þa h×nh ®Þa m¹o chi phèi m¹nh ®Õn ®Æc ®iÓm khÝ hËu trong vïng, nªn nhiÖt ®é trung b×nh ë vïng thÊp lµ 22,4 oC. Vïng cao nhiÖt ®é thÊp h¬n, chØ dao ®éng kho¶ng 21oC, nhiÖt ®é cùc tiÓu lµ 2,6 oC. - Lîng ma trung b×nh tõ 1800 – 2200mm. Lîng ma cao nhÊt tõ 2200- 2500 mm, cã n¨m lªn ®Õn 3000mm. Lîng ma thÊp nhÊt trung b×nh lµ 1400mm, c¸ biÖt cã
19 n¨m thÊp tíi 1060mm. Mïa ma tõ th¸ng 5 - 10, cêng ®é ma lín, cã trËn ma tíi 314,8 mm/ngµy. Tæng lîng ma HÌ – Thu kh¸ cao, chiÕm 90% tæng lîng ma n¨m. Ma lín vµo c¸c th¸ng 6-9, cao nhÊt vµo th¸ng 8. Lò quÐt thêng xÈy ra vµo thêi kú nµy. - §é Èm kh«ng khÝ b×nh qu©n 85%, cã ngµy xuèng thÊp tíi 16%, v× vËy thêi tiÕt kh¸ kh« hanh, dÔ g©y ra ho¶ ho¹n vµ ch¸y rõng. - VÒ mïa §«ng, Xu©n: Lîng ma thÊp, kho¶ng 10%. Vµo ®Çu mïa §«ng thêng cã d¹ng thêi tiÕt kh« hanh céng víi giã mïa §«ng B¾c kh¸ m¹nh, lµm t¨ng lîng bèc h¬i (xÊp xØ 800- 900mm), mïa Xu©n thêng cã ma phïn, biÕn ®éng tõ 25-35 ngµy, lµm gi¶m lîng bèc h¬i trong ®Êt vµo mïa nµy. - S¬ng muèi thêng xuÊt hiÖn vµo c¸c th¸ng mïa §«ng (th¸ng 1, 2) trong nh÷ng ngµy nhiÖt ®é h¹ thÊp ®ét ngét, thêi gian cã thÓ kÐo dµi tíi 10 ngµy, b×nh thêng chØ cã 1-2 ngµy, thêng xÈy ra trong thung lòng vïng ®åi vµ nói cao. Do vËy ¶nh hëng rÊt lín ®Õn s¶n xuÊt n«ng l©m nghiÖp. - Cã hai híng giã thÞnh hµnh lµ §«ng B¾c vµ §«ng Nam. Tuy nhiªn vÉn cã xen kÏ c¸c lo¹i giã kh¸c, vÝ dô giã T©y kh« nãng thêng xuÊt hiÖn vµo th¸ng 5,6,7,8 tËp trung ë c¸c thung lòng vµ vïng thÊp. - Hµng n¨m cã tíi 60 ngµy cã gi«ng vµ 1-2 trËn b·o ®i qua víi tèc ®é giã trªn cÊp 8, 9. Nh÷ng trËn lò lµm mùc níc s«ng, suèi t¨ng lªn rÊt nhanh g©y nhiÒu thiÖt h¹i cho s¶n xuÊt vµ ¶nh hëng lín ®Õn ®êi sèng cña ngêi d©n. 3.1. 4. Thuû v¨n X· B¸t mät cã ®Þa h×nh t¬ng ®èi dèc, thÊp dÇn theo híng §«ng- T©y, cã s«ng Ken ch¶y qua vµ nhiÒu suèi nhá ch¶y quanh co theo híng B¾c Nam råi ®æ vÒ s«ng Khao. Khu vùc cã Modun dßng ch¶y trung b×nh lµ 30- 35 l/s/km 2 , tæng lîng dßng ch¶y 285.289x 10 6 m 3 /n¨m. Nh×n chung hÖ thèng thuû v¨n trong khu vùc nghiªn cøu kh¸ phong phó do th¶m thùc vËt trong vïng cßn kh¸ tèt. V× vËy c¸c dßng s«ng suèi cña x· hÇu nh cã níc quanh n¨m. ChÕ ®é níc ngÇm, qua kh¶o s¸t mét sè n¬i trong x· cho thÊy r»ng nguån níc ngÇm ë ®©y còng rÊt phong phó, trong c¸c thung lòng ®µo s©u 1-
20 2m ®· cã níc. Tuy nhiªn, t¹i khu vùc vÉn cha cã sè liÖu vÒ kh¶o s¸t, ®¸nh gi¸ tr÷ lîng níc ngÇm cô thÓ. Víi mùc níc s«ng ph©n phèi kh«ng ®Òu trong n¨m, lîng níc tËp trung vµo mïa ma 70-80% nªn dÔ g©y ra lò quÐt, lµm xãi, lë ®Êt (chñ yÕu vµo th¸ng 7, th¸ng 8) vµ h¹n h¸n vµo mïa kh« (th¸ng 11 ®Õn th¸ng 4 n¨m sau). §©y lµ trë ng¹i lín ®èi víi s¶n xuÊt n«ng l©m nghiÖp vµ viÖc ®i l¹i gi÷a c¸c th«n (b¶n) trong x· vµ gi÷a x· B¸t mät víi c¸c x· l©n cËn gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n. 3.1.5. §Êt ®ai * Thæ nhìng: Theo kÕt qu¶ vÒ n«ng ho¸ thæ nhìng do ViÖn ®iÒu tra quy ho¹ch rõng n¨m 1999, ®Êt ®ai trªn ®Þa bµn x· B¸t Mät gåm cã 2 nhãm ®Êt chÝnh, ®îc h×nh thµnh trªn mét nÒn ®Þa chÊt phøc t¹p (cã nhiÒu ®øt gÉy vµ nhiÒu ®¸ mÑ t¹o ®Êt kh¸c nhau) céng víi sù ph©n chia khÝ hËu, thuû v¨n ®a d¹ng vµ phong phó... nªn rÊt nhiÒu lo¹i ®Êt ®îc h×nh thµnh: - Nhãm ®Êt FeralÝt cã mïn trªn nói trung b×nh (FH): ®îc h×nh thµnh trong ®iÒu kiÖn nãng Èm, rÊt dèc kh«ng cã níc ®äng, kh«ng kÕt von, cã nhiÒu mïn. - Nhãm ®Êt FeralÝt ®á vµng ph¸t triÓn ë ®åi nói thÊp (F), trong ®ã ®iÓn h×nh lµ: ®Êt FeralÝt ®á vµng ph¸t triÓn trªn phiÕn th¹ch sÐt (Fs); ®Êt FeralÝt vµng nh¹t ph¸t triÓn trªn ®¸ sa th¹ch (Fq); ®Êt FeralÝt vµng ®á ph¸t triÓn trªn ®¸ macma acid kÕt tinh chua (Fa); ®Êt dèc tô vµ ®Êt phï sa s«ng suèi trong thung lòng (Dl) Nh×n chung ®Êt chñ yÕu cã tÇng dÇy vµ trung b×nh > 50cm trë lªn. §Êt tÇng máng cã ®¸ lé ®Çu chñ yÕu ë c¸c ®Ønh nói cao vµ sên dèc. §Êt phï hîp cho nhiÒu loµi thùc vËt vµ c©y trång sinh trëng ph¸t triÓn tèt. * C¸c lo¹i ®Êt ®ai: Theo sè liÖu vÒ diÔn biÕn tµi nguyªn rõng n¨m 2006 cña H¹t KiÓm l©m Xu©n Liªn vµ sè liÖu cña Phßng Tµi nguyªn vµ M«i trêng huyÖn Thêng Xu©n, kÕt hîp víi kh¶o s¸t, ®iÒu tra, bæ sung cho thÊy hiÖn tr¹ng sö dông ®Êt ®ai cña x· B¸t Mät nh sau: