Luận văn Thạc sĩ Khoa học lâm nghiệp: Nghiên cứu sinh trưởng của một số dòng Bạch đàn trồng thuần loài phục vụ cho công tác trồng rừng tại Công ty Lâm nghiệp Đông Bắc

Chia sẻ: Tri Lộ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:80

Thêm vào BST

Báo xấu

14
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài nghiên cứu sinh trưởng của một số dòng Bạch đàn trồng thuần loài trên hai dạng đất Phiến thạch sét và Sa thạch thì sinh trưởng, tăng trưởng, chất lượng và hiệu quả của Bạch đàn trồng trên đất nào cao hơn; trên cùng dạng đất thì sinh trưởng, tăng trưởng, chất lượng và hiệu quả của dòng Bạch đàn nào cao hơn; phân bố, tương quan của Bạch đàn trồng trên hai dạng đất Phiến thạch sét và Sa thạch thế nào.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học lâm nghiệp: Nghiên cứu sinh trưởng của một số dòng Bạch đàn trồng thuần loài phục vụ cho công tác trồng rừng tại Công ty Lâm nghiệp Đông Bắc

Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o Bé n«ng nghiÖp vµ PTNT Trêng ®¹i häc l©m nghiÖp TrÇn V¨n Trung “Nghiªn cøu sinh trëng cña mét sè dßng B¹ch ®µn trång thuÇn loµi phôc vô cho c«ng t¸c trång rõng t¹i c«ng ty L©m nghiÖp §«ng B¾c” LuËn v¨n th¹c sÜ khoa häc l©m nghiÖp Hµ Néi, n¨m 2008
Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o Bé n«ng nghiÖp vµ PTNT Trêng ®¹i häc l©m nghiÖp TrÇn V¨n Trung “Nghiªn cøu sinh trëng cña mét sè dßng B¹ch ®µn trång thuÇn loµi phôc vô cho c«ng t¸c trång rõng t¹i c«ng ty L©m nghiÖp §«ng B¾c” Chuyªn ngµnh: L©m häc M· sè: 60.62.60 LuËn v¨n th¹c sÜ khoa häc l©m nghiÖp C¸n bé híng dÉn: PGS.TS NguyÔn H÷u VÜnh Hµ Néi, n¨m 2008
1 §Æt vÊn ®Ò B¹ch ®µn ®îc trång ë nhiÒu vïng, nhiÒu níc trªn thÕ giíi. Do cã nh÷ng u ®iÓm vît tréi vÒ sinh trëng, ®a d¹ng s¶n phÈm vµ thÝch nghi ®îc víi nhiÒu d¹ng lËp ®Þa mµ B¹ch ®µn ®îc chän lµ mét trong nh÷ng c©y chñ lùc ®Ó trång rõng cung cÊp s¶n phÈm cho c«ng nghiÖp vµ d©n dông. Cho dï cßn nhiÒu tranh luËn vÒ tÝnh æn ®Þnh vµ ¶nh hëng cña rõng trång B¹ch ®µn ®Õn m«i trêng sinh th¸i th× trªn thùc tÕ, rõng trång B¹ch ®µn ®· vµ ®ang t¨ng rÊt nhanh c¶ vÒ sè lîng vµ chÊt lîng. Rõng trång B¹ch ®µn ®· vµ ®ang ®ãng vai trß quan träng ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña nhiÒu quèc gia vµ vïng l·nh thæ, gãp phÇn xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, n©ng cao ®êi sèng cho ngêi d©n vïng nói. ë ta, B¹ch ®µn ®îc dÉn gièng vµo trång tõ nh÷ng n¨m ®Çu cña thÕ kû XX, ®· cã nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ B¹ch ®µn nhng chñ yÕu lµ rõng trång b»ng c©y h¹t. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, nhê cã nhiÒu tiÕn bé khoa häc trong c«ng t¸c trång rõng, nu«i cÊy m« vµ d©m hom mµ diÖn tÝch rõng trång B¹ch ®µn b»ng c©y m« hom t¨ng lªn rÊt nhanh, thay thÕ dÇn cho c©y h¹t. Trong khi ®ã nh÷ng nghiªn cøu vÒ rõng trång B¹ch ®µn b»ng c©y m« hom cha nhiÒu, cha toµn diÖn hoÆc nghiªn cøu míi chØ dõng l¹i ë mét vµi n¨m ®Çu. Víi 19 triÖu ha ®Êt l©m nghiÖp, trong ®ã trªn 6 triÖu ha ®Êt trèng ®åi träc, nhiÒu n¬i ®Êt ®ai ®· bÞ tho¸i ho¸, tríc søc Ðp vÒ nhu cÇu gç nguyªn liÖu kh«ng ngõng t¨ng lªn, yªu cÇu ph¸t triÓn rõng bÒn v÷ng th× viÖc nghiªn cøu rõng trång B¹ch ®µn b»ng c©y m« hom cã ý nghÜa rÊt lín vÒ c¶ lý luËn vµ thùc tiÔn. C«ng ty L©m nghiÖp §«ng B¾c ®îc nhµ níc giao nhiÖm vô trång rõng s¶n xuÊt, cung cÊp gç nguyªn liÖu cho ngµnh than, cho c¸c nhµ m¸y v¸n d¨m, v¸n bãc, cung cÊp gç gia dông vµ cñi cho nh©n d©n, lµm dÞch vô vÒ gièng c©y vµ kü thuËt trång rõng trong vïng §«ng B¾c. C«ng ty ®· ®îc nhµ níc giao cho gÇn 23 ngh×n ha ®Êt ®Ó trång rõng nguyªn liÖu, trong diÖn tÝch nµy chñ yÕu lµ ®Êt Feralit ph¸t triÓn trªn ®¸ mÑ PhiÕn th¹ch sÐt vµ ®¸ mÑ Sa th¹ch. Trung b×nh mçi n¨m c«ng ty trång 1.000 ha rõng B¹ch ®µn thuÇn loµi theo m« h×nh th©m
2 canh víi chu kú 7 n¨m. §Õn nay, trªn 70% diÖn tÝch rõng cña c«ng ty ®îc trång b»ng c©y B¹ch ®µn m« hom. NhiÒu dßng B¹ch ®µn ®· ®îc trång ë ®©y nhng viÖc nghiªn cøu vÒ c¸c ®èi tîng nµy cßn rÊt h¹n chÕ. §Ó cã c¬ së khoa häc cho viÖc chän ®Êt, chän dßng B¹ch ®µn vµ ®Ò xuÊt c¸c biÖn ph¸p kü thuËt nh»m ®em l¹i hiÖu qu¶ cao trong trång rõng nguyªn liÖu b»ng c©y B¹ch ®µn, chóng t«i thùc hiÖn ®Ò tµi: “ Nghiªn cøu sinh trëng cña mét sè dßng B¹ch ®µn trång thuÇn loµi phôc vô cho c«ng t¸c trång rõng t¹i C«ng ty L©m nghiÖp §«ng B¾c ”.
3 Ch¬ng 1 Tæng quan vÒ vÊn ®Ò nghiªn cøu 1.1, Mét sè nghiªn cøu c¬ b¶n trªn thÕ giíi vÒ B¹ch ®µn. 1.1.1, Kh¸i qu¸t vÒ B¹ch ®µn trªn thÕ giíi. * Theo Murray Bail, B¹ch ®µn xuÊt hiÖn trªn tr¸i ®Êt c¸ch ®©y kho¶ng 30 ®Õn 50 triÖu n¨m vµ ®îc c¸c nhµ th¸m hiÓm ch©u ©u ph¸t hiÖn vµo nh÷ng n¨m 1770 t¹i Australia. §Õn nay, trªn toµn thÕ giíi ®· cã sè liÖu thèng kª vÒ h¬n 700 loµi B¹ch ®µn, gi÷a c¸c loµi cã sù kh¸c nhau rÊt lín vÒ kÝnh thíc, h×nh d¹ng vµ mµu s¾c. B¹ch ®µn vµ ®îc xem lµ mét trong nh÷ng loµi c©y cao nhÊt trªn thÕ giíi ( t¹i Australia loµi E.regnans cao tíi 92 m ). §a sè c¸c loµi B¹ch ®µn cã nguån gèc t¹i Australia, mét sè Ýt loµi cã nguån gèc t¹i New Guinea, Indonesia vµ mét loµi t¹i B¾c cña quÇn ®¶o Philippines [41]. HÇu hÕt c¸c loµi B¹ch ®µn cã biªn ®é sinh th¸i réng, søc ®Ò kh¸ng cao, t¸i sinh m¹nh, lµ c©y cã gi¸ trÞ sö dông nhiÒu mÆt, gç cho c«ng nghiÖp ( giÊy, khai th¸c má, than ch× ), gç x©y dùng, tinh dÇu, ta nanh, mËt hoa, cñi... §Õn nay, thÕ giíi ®· cã h¬n 90 níc trång B¹ch ®µn, ®a sè c¸c níc nµy n»m ë vïng nhiÖt ®íi hoÆc cËn nhiÖt ®íi, mét sè níc ®øng ®Çu vÒ trång B¹ch ®µn lµ Braxin, Nam Phi, Ên §é, Trung quèc, C«ng G«, Bå ®µo nha, T©y ban nha, Israel, Chile [51]. * Vµo ®Çu nh÷ng n¨m 1950, B¹ch ®µn ®îc cho lµ loµi c©y kh«ng thÓ nh©n gièng b»ng hom cµnh, nhng nhê cã sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ vÒ khoa häc c«ng nghÖ, ®Æc biÖt lµ c«ng nghÖ sinh häc øng dông trong l©m nghiÖp, ®Õn nay B¹ch ®µn ®îc xem lµ 1 trong nh÷ng c©y l©m nghiÖp dÔ nh©n hom nhÊt. TØ lÖ ra rÔ cña hom B¹ch ®µn phô thuéc vµo loµi c©y, mïa vô nh©n hom vµ c¸c biÖn ph¸p xö lý ra rÔ. §a sè c¸c loµi B¹ch ®µn ®îc nh©n hom tõ th¸ng 9 n¨m tríc ®Õn th¸ng 3 n¨m sau, tØ lÖ ra rÔ ®¹t tõ 49 ®Õn 95 % [26]. * §Õn nay, trªn toµn thÕ giíi ®· trång ®îc h¬n 225 triÖu ha rõng, trong ®ã 3 lo¹i c©y Th«ng, Sa méc vµ B¹ch ®µn chiÕm tíi 51 % tæng diÖn tÝch ( t¬ng ®¬ng víi 115 triÖu ha ). Rõng tù nhiªn ngµy cµng bÞ suy gi¶m c¶ vÒ sè lîng
4 vµ chÊt lîng, nh÷ng n¨m gÇn ®©y, trung b×nh mçi n¨m toµn thÕ giíi mÊt 7.3 triÖu ha rõng tù nhiªn. C«ng nghiÖp chÕ biÕn, thÞ trêng th¬ng m¹i gç vµ c¸c s¶n phÈm tõ gç ngµy cµng ph¸t triÓn, n¨m 2004 th¬ng m¹i gç trßn c«ng nghiÖp lµ 120 triÖu m3, chiÕm 7% s¶n phÈm toµn cÇu víi gi¸ trÞ 327 triÖu ®« la. Nhu cÇu vÒ gç ngµy cµng t¨ng, gç dïng lµm chÊt ®èt còng ®ãng vai trß rÊt quan träng, ®Æc biÖt t¹i ch©u Phi, trung b×nh trªn thÕ giíi hµng n¨m cã tíi 40% tæng lîng gç lÊy ra tõ rõng sö dông lµm chÊt ®èt. V× vËy, trång rõng b»ng c¸c loµi c©y mäc nhanh trong ®ã cã B¹ch ®µn ®ang ®îc nhiÒu níc khu vùc ch©u ¸, ch©u Phi vµ MÜ la tinh quan t©m rÊt lín [49]. * E.urophylla S.T.Blake lµ c©y b¶n ®Þa cña Indonesia, ph©n bè chñ yÕu ë c¸c ®¶o Timor, Flores, Wetar, Lembata, Alor, Adonara vµ Plantar víi ®é cao tuyÖt ®èi tõ 180 ®Õn 3000 m, lîng ma b×nh qu©n n¨m tõ 700 ®Õn 2500 mm, nhiÖt ®é b×nh qu©n n¨m tõ 24 ®Õn 28oc, mçi n¨m cã tõ 2 ®Õn 8 th¸ng mïa kh«, chÞu ®îc ®Êt nghÌo xÊu vµ thÝch hîp víi ®Êt cã ®é Èm cao trong mïa kh«. Lµ loµi c©y cã biÕn ®éng lín vÒ mµu s¾c cña vá, h×nh d¹ng vµ kÝch thíc cña qu¶, c©y thêng cao tõ 25 ®Õn 45 m víi ®êng kÝnh tíi 1 m, trong ®iÒu kiÖn thÝch hîp cã thÓ cao tíi 50 m vµ ®êng kÝnh tíi 2 m, th©n th¼ng vµ thon ®Òu ®Õn ®é cao 2/3 chiÒu cao th©n c©y. Ra hoa kÕt qu¶ sau khi c©y ®îc 2 ®Õn 3 tuæi, thêng ra hoa vµo mïa kh« vµ 6 th¸ng sau th× qu¶ chÝn, thô phÊn nhê giã, c«n trïng, chim vµ mét sè ®éng vËt cã vó, thêng lai tù nhiªn víi E.grandis ®Ó t¹o ra c¬ thÓ lai, trung b×nh tõ 400000 ®Õn 700000 h¹t/kg. Mét sè xuÊt xø nguyªn sinh cña loµi nµy t¹i Indonesia ®ang bÞ ®e do¹ nghiªm träng [42], [43]. 1.1.2, Sinh trëng cña rõng trång B¹ch ®µn. * T¹i Brazin: B¹ch ®µn ®îc dÉn gièng vµo trång tõ nh÷ng n¨m 1910 víi môc ®Ých lµ cung cÊp nguyªn liÖu cho ngµnh c«ng nghiÖp gç trßn, than gç vµ phßng hé ®ång ruéng. Tríc nh÷ng n¨m 1980, B¹ch ®µn ®îc trång réng r·i b»ng nguån h¹t thu h¸i t¹i chç cña c¸c loµi E.grandis, E.saligna vµ E.alba, n¨ng suÊt ®¹t tõ 13 ®Õn 35 m3/ha/n¨m, sinh trëng vµ n¨ng suÊt rõng trång dao
5 ®éng trong ph¹m vi rÊt lín. Sau n¨m 1980, nhê cã sù kÕt hîp gi÷a chän läc dßng v« tÝnh víi nh©n gièng b»ng hom ®Ó trång rõng mµ n¨ng suÊt rõng trång kh«ng ngõng t¨ng lªn, b×nh qu©n ®¹t tõ 45 ®Õn 75 m3/ha/n¨m, mét sè diÖn tÝch trång thÝ nghiÖm ®¹t 100 m3/ha/n¨m. Cïng víi môc tiªu n¨ng suÊt rõng trång th× c¸c vÊn ®Ò t¨ng tØ träng gç, t¨ng n¨ng suÊt bét giÊy, gi¶m tØ lÖ vá còng ®îc quan t©m nghiªn cøu [26]. Brazin lµ 1 trong nh÷ng níc ®øng ®Çu thÕ giíi vÒ diÖn tÝch vµ n¨ng suÊt rõng trång B¹ch ®µn. §Õn nay, Brazil ®· cã trªn 5 triÖu ha rõng trång B¹ch ®µn, trong ®ã 2 triÖu ha rõng c«ng nghiÖp ®Ó s¶n xuÊt than ch×. Nhê cã c¸c biÖn ph¸p qu¶n lý phï hîp mµ rõng trång B¹ch ®µn ®· ®îc duy tr× vµ ph¸t triÓn æn ®Þnh [44]. * T¹i Congo: Tõ n¨m 1972 ®· thùc hiÖn nh©n hom vµ trång c¸c dßng B¹ch ®µn u viÖt ®îc chän läc tõ nh÷ng c©y lai tù nhiªn vµ nh©n t¹o. Tõ n¨m 1978, níc nµy ®· tiÕn hµnh trång rõng c«ng nghiÖp b»ng c©y B¹ch ®µn hom, t¨ng trëng b×nh qu©n cña rõng trång b»ng mét sè dßng v« tÝnh ®îc chän lµ 35 m3/ha/n¨m, trong khi ®ã cña rõng trång b»ng h¹t lµ tõ 12 ®Õn 25 m3/ha/n¨m. Tiªu chuÈn ®Ó lùa chän c¸c dßng v« tÝnh B¹ch ®µn ë ®©y lµ h×nh d¹ng th©n c©y, n¨ng suÊt rõng, kh¶ n¨ng ra rÔ cña hom vµ chÊt lîng gç ®Ó lµm bét giÊy [26]. * T¹i Nam phi: Tõ ®Çu nh÷ng n¨m 1980 ®· thùc hiÖn trång rõng B¹ch ®µn ®Ó cung cÊp gç cho ngµnh c«ng nghiÖp giÊy b»ng c©y hom cña c¸c dßng B¹ch ®µn ®îc tuyÓn chän. T¨ng trëng b×nh qu©n cña rõng trång b»ng c©y h¹t lµ 21 m3/ha/n¨m nhng b»ng c©y hom cña mét sè dßng tèt nhÊt lµ 40 m3/ha/n¨m. Rõng trång b»ng c¸c dßng v« tÝnh sinh trëng ®ång ®Òu h¬n so víi c©y h¹t, c©y trång tõ h¹t cã hÖ sè biÕn ®éng vÒ chiÒu cao lµ 11.5 %, vÒ D1.3 lµ 14.4 %, vÒ thÓ tÝch lµ 31.3 % trong khi ®ã c©y trång tõ hom cã hÖ sè biÕn ®éng vÒ chiÒu cao lµ < 10.0 %, vÒ D1.3 lµ < 9 %, vÒ thÓ tÝch lµ < 20 %. ChÝnh phñ Nam phi còng ®· quy ®Þnh vÒ diÖn tÝch rõng trång mçi dßng B¹ch ®µn v« tÝnh kh«ng vît qu¸ 5 % tæng diÖn tÝch rõng trång B¹ch ®µn vµ cÇn ph¶i cã mét bé tèi thiÓu 20 dßng B¹ch ®µn cho mçi c«ng ty trång rõng B¹ch ®µn, kh«ng trång lÉn
6 c¸c dßng B¹ch ®µn mµ trång theo khèi ®¬n dßng, mçi khèi kho¶ng 20 ha [26]. * T¹i Ên ®é: Tõ nh÷ng n¨m 1990 ®· thùc hiÖn c¶i thiÖn gièng ®èi víi c©y B¹ch ®µn, nh÷ng n¨m ®Çu lµ chän c©y tréi vµ nh©n gièng b»ng hom th× t¨ng trëng b×nh qu©n cña rõng t¹i tuæi 3 ®¹t 16 m3/ha/n¨m, vît 50 % n¨ng suÊt so víi trång b»ng h¹t ®îc chän läc. Còng t¹i ®©y, khi ®¸nh gi¸ vÒ hµm lîng tinh dÇu cña c©y m« B¹ch ®µn chanh cho thÊy, rõng trång sau 12 th¸ng tuæi vÉn gi÷ ®îc hµm lîng tinh dÇu cao, tØ lÖ cña chÊt Citronellal vµ Citronellol gièng nh c©y mÑ, c©y m« trång sau 2.5 tuæi ®· ra hoa kÕt qu¶ [26]. Kaumi’s vµ Evans khi nghiªn cøu vÒ rõng trång nguyªn liÖu b»ng c©y Keo vµ B¹ch ®µn cho biÕt: C¸c biÖn ph¸p kü thuËt l©m sinh chØ ¶nh hëng ®Õn sinh trëng rõng trång tríc khi khÐp t¸n, s¶n lîng rõng trång B¹ch ®µn bÞ suy gi¶m lµ do cha quan t©m ®Õn viÖc c¶i thiÖn ®é ph× cho ®Êt [47]. * T¹i Trung quèc: Tõ gi÷a nh÷ng n¨m 1970 ®· thiÕt lËp mét sè diÖn tÝch rõng trång B¹ch ®µn sinh trëng nhanh, n¨ng suÊt cao ®Ó cung cÊp gç x©y dùng. §Õn nay Trung quèc lµ mét trong nh÷ng quèc gia ®øng ®Çu vÒ diÖn tÝch vµ s¶n lîng rõng trång B¹ch ®µn, gç khai th¸c tõ rõng trång B¹ch ®µn chñ yÕu ®Ó lµm gç d¸n, bét giÊy. Tiªu chuÈn chñ yÕu ®Ó lùa chän ®èi víi mét dßng B¹ch ®µn lµ s¶n lîng gç hoÆc träng lîng kh«/ha. Xiaoyong khi ®iÒu tra vµ ph©n tÝch vÒ 27 dßng B¹ch ®µn ®· ®îc chän läc, trång trªn 3 d¹ng lËp ®Þa kh¸c nhau t¹i tuæi 3 cho thÊy s¶n lîng gç ®¹t tõ 14.94 ®Õn 61.80 tÊn/ha, chiÒu cao tõ 9.46 ®Õn 13.72 m vµ D1.3 tõ 6.26 ®Õn 10.14 cm, träng lîng t¸n l¸ tõ 1.09 ®Õn 4.41 kg/c©y, tØ träng gç kh« tõ 0.40 ®Õn 0.51 tÊn/m3. Theo t¸c gi¶, s¶n lîng gç cña rõng phô thuéc vµo chiÒu cao ( h – m ), D1.3 ( d1.3 – cm ), träng lîng l¸ ( L – kg ), ®é dµy vá ( b – cm ) vµ tØ träng gç kh« ( wd – tÊn/m3 ) theo c«ng thøc L = 1.698h + 2.28 d1.3 + 2.095 l – 0.680 b + 1.988 wd [45]. Li vµ Chen khi nghiªn cøu vÒ lËp ®Þa vµ c¸c biÖn ph¸p kü thuËt l©m sinh ( lµm ®Êt, tØa tha...) vµ lîng xãi mßn sau khai th¸c cã nhËn xÐt lµ: Trång rõng ®¬n gi¶n, thuÇn loµi, khai th¸c tr¾ng ®· lµm mÊt ®i líp ®Êt mÆt ngay sau khai th¸c, cá d¹i
7 x©m thùc vµ suy gi¶m s¶n lîng rõng ë lu©n kú sau [48]. * T¹i mét sè níc thuéc vïng nhiÖt ®íi, Davidson [50] khi nghiªn cøu vai trß cña gièng vµ c¸c biÖn ph¸p kü thuËt l©m sinh ( thµnh phÇn ruét bÇu, nhiÔm vi khuÈn céng sinh, lµm ®Êt, bãn ph©n, lµm cá...) ®Õn sinh trëng thÓ tÝch gç cña B¹ch ®µn vµ Keo, trªn mét sè d¹ng lËp ®Þa cho kÕt qu¶ nh sau: ¶nh hëng cña c¸c yÕu tè ®Õn sinh trëng thÓ tÝch gç (%) Giai ®o¹n C¶i Thµnh tuæi Lµm Lµm Hµm lîng NhiÔm thiÖn phÇn ruét cá ®Êt NPK vi khuÈn gièng bÇu Vên ¬m 15 5 40 20 20 1 17 32 17 34 3 50 26 24 6 60 20 20 Tõ nghiªn cøu nµy cho thÊy: Sinh trëng cña Keo vµ B¹ch ®µn ë mçi giai ®o¹n tuæi phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè nhng trong ®ã chÊt lîng gièng, cung cÊp chÊt dinh dìng vµ c¸c biÖn ph¸p ch¨m sãc lµ 3 yÕu tè quyÕt ®Þnh ®Õn sinh trëng gç cña c©y trång. Lµm ®Êt chØ ¶nh hëng ®Õn sinh trëng cña c©y trång trong nh÷ng n¨m ®Çu, khi tuæi cµng t¨ng th× ¶nh hëng cña chÊt lîng gièng ®Õn n¨ng suÊt rõng trång cµng râ. 1.1.3, Nh÷ng tån t¹i cña rõng trång B¹ch ®µn. * T¹i California: B¹ch ®µn ®îc ®a vµo trång tõ nh÷ng n¨m 1850, ®Õn ®Çu thÕ kû XX, ®îc sù khuyÕn khÝch cña chÝnh phñ, diÖn tÝch rõng trång t¨ng lªn nhanh chãng víi hy väng r»ng rõng trång B¹ch ®µn sÏ lµ nguån ®Ó thay thÕ, cung cÊp gç trßn cho x©y dùng vµ ®ãng ®å gia dông nhng ®· kh«ng thµnh c«ng do khai th¸c rõng ë tuæi nhá, thí gç bÞ xo¾n vµ dÔ bÞ nøt däc. MÆt kh¸c, loµi E.globulus ®îc trång ®Ó ch¾n giã cho c¸c ®êng cao tèc, c¸c vên c©y ¨n qu¶, c¸c trang tr¹i, lµm c©y che bãng t¹i c¸c c«ng viªn nhng sau ®ã, B¹ch ®µn ®· bÞ ph¶n ®èi v× cho r»ng ®· c¹nh tranh víi c©y b¶n ®Þa vµ kh«ng hç trî cho c¸c loµi ®éng vËt ®Þa ph¬ng. Ngoµi ra vµo n¨m 1991, ch¸y rõng t¹i Oakland
8 Hills ®· ph¸ huû 3000 ng«i nhµ vµ lµm chÕt 25 ngêi chñ yÕu do nhiÖt qu¸ lín bëi nh÷ng c©y B¹ch ®µn trång gÇn nhµ. Mét sè n¬i kh¸c, rõng B¹ch ®µn còng ®· ®îc thay thÕ b»ng c¸c loµi c©y b¶n ®Þa v× cho r»ng dÉn gièng B¹ch ®µn vµo trång ®· mang theo sinh vËt h¹i tõ Australia vµo bang nµy [51]. * T¹i Th¸i lan: DiÖn tÝch rõng trång B¹ch ®µn kh«ng ngõng t¨ng lªn trong 10 n¨m gÇn ®©y, ®Õn nay níc nµy ®· cã gÇn 0.5 triÖu ha rõng trång B¹ch ®µn. B¹ch ®µn ®îc trång nh»m ®Ó cung cÊp gç cho nhu cÇu trong níc vµ xuÊt khÈu. NÊm bÖnh lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n chÝnh lµm gi¶m s¶n lîng, chÊt lîng vµ gi¸ trÞ cña rõng trång B¹ch ®µn n¬i ®©y. §· cã Ýt nhÊt 25 loµi nÊm g©y bÖnh h¹i l¸, chåi non, cµnh vµ th©n cña B¹ch ®µn trång b»ng c¸c dßng v« tÝnh, bÖnh ®èm l¸ do nÊm Cryptosporiopsis eucalypti g©y h¹i lín nhÊt, sau ®ã lµ bÖnh loÐt th©n, cµnh. Theo nghiªn cøu th× chÊt ho¸ häc chØ ph¸t huy hiÖu qu¶ trong giai ®o¹n vên ¬m, ®èi víi rõng trång th× cÇn lùa chän c¸c dßng cã kh¶ n¨ng kh¸ng bÖnh cao [46]. 1.1.4, NhËn xÐt chung tõ nh÷ng nghiªn cøu vÒ B¹ch ®µn trªn thÕ giíi. - Nhu cÇu gç trªn thÕ giíi t¨ng lªn nhanh chãng ®Æc biÖt lµ gç nguyªn liÖu cho c«ng nghiÖp, gç lµm chÊt ®èt. Rõng tù nhiªn bÞ suy gi¶m vµ kh«ng thÓ ®¸p øng ®ñ nhu cÇu vÒ gç, trång rõng b»ng nh÷ng loµi c©y mäc nhanh nãi chung vµ B¹ch ®µn nãi riªng sÏ gióp lµm gi¶m ¸p lùc gç vµo rõng tù nhiªn. - MÆc dï cßn nhiÒu tranh luËn vÒ mÆt kinh tÕ, m«i trêng sinh th¸i vµ x· héi cña rõng trång B¹ch ®µn nhng trªn thùc tÕ diÖn tÝch trång rõng B¹ch ®µn ®· vµ ®ang t¨ng lªn nhanh chãng, kinh doanh rõng trång B¹ch ®µn ®· vµ ®ang mang l¹i nhiÒu hiÖu qu¶ to lín. - Nh÷ng nghiªn cøu vÒ rõng trång B¹ch ®µn chñ yÕu tËp trung vµo n©ng cao n¨ng suÊt cña rõng, cha cã nh÷ng ®¸nh gi¸ mang tÝnh kÕt hîp gi÷a c¸c vÊn ®Ò n¨ng suÊt, sinh th¸i, x· héi vµ kinh tÕ. 1.2, ChÝnh s¸ch cña nhµ níc, quan ®iÓm cña c¸c nhµ khoa häc vµ mét sè nghiªn cøu c¬ b¶n vÒ rõng trång B¹ch ®µn ë ViÖt nam.
9 1.2.1, Chñ tr¬ng, chÝnh s¸ch vµ mét sè quan ®iÓm vÒ trång rõng B¹ch ®µn. - Trong ph¸p lÖnh gièng c©y trång sè 15 cña Uû ban thêng vô quèc héi cã ghi “ ¦u tiªn ®Çu t cho c¸c ho¹t ®éng nghiªn cøu, chän, t¹o gièng c©y trång míi... KhuyÕn khÝch vµ hç trî cho c¸c tæ chøc, c¸ nh©n ho¹t ®éng s¶n xuÊt n«ng, l©m nghiÖp sö dông gièng c©y trång míi cã n¨ng suÊt cao, chÊt lîng tèt, chèng chÞu s©u bÖnh vµ ®iÒu kiÖn bÊt lîi, ®¸p øng yªu cÇu thÞ trêng ”[37]. - Trong quyÕt ®Þnh 661 cña chÝnh phñ ghi râ “ TËp trung chØ ®¹o viÖc nghiªn cøu, tuyÓn chän, lai t¹o, nhËp néi c¸c gièng c©y rõng cã kh¶ n¨ng thÝch nghi tèt, ®¹t hiÖu qu¶ cao... ”[4]. - §Õn hÕt 2005, c¶ níc cã 0,63 triÖu ha rõng nguyªn liÖu c«ng nghiÖp, cßn 6.16 triÖu ha ®Êt trèng ®åi nói träc chñ yÕu lµ ®Êt bÞ tho¸i ho¸, ®©y lµ tiÒm n¨ng nhng còng lµ th¸ch thøc cho ph¸t triÓn l©m nghiÖp... §Õn 2020, thiÕt lËp, qu¶n lý, b¶o vÖ, ph¸t triÓn vµ sö dông bÒn v÷ng 3 lo¹i rõng gåm 8.4 triÖu ha rõng s¶n xuÊt, trong ®ã 4.15 triÖu ha rõng trång nguyªn liÖu tËp trung…[6]. - §¸nh gi¸ vÒ kÕt qu¶ 5 n¨m thùc hiÖn dù ¸n trång míi 5 triÖu ha, K.S NguyÔn Ngäc B×nh cho r»ng cÇn tËp trung ®Ó ph¸t triÓn rõng kinh tÕ cung cÊp nguyªn liÖu cho c«ng nghiÖp giÊy, gç trô má, v¸n nh©n t¹o theo ph¬ng thøc th©m canh, sö dông gièng ®îc c¶i thiÖn cho n¨ng suÊt cao [1]. - Theo T.S Th¸i V¨n Trõng [34], quÇn hîp B¹ch ®µn trong kiÓu phô nu«i trång nh©n t¹o trªn ®Êt tho¸i hãa sau trång rõng lµ mét kiÓu phô nh©n t¸c tù æn ®Þnh ®îc ë ViÖt nam vµ cã thÓ lan réng trªn diÖn tÝch lín t¹i c¸c vïng trung du, trªn c¸c ®åi träc. - NguyÔn C«ng T¹n [32], tµi liÖu nghiªn cøu cña nhiÒu níc ®· kh¼ng ®Þnh B¹ch ®µn còng lµ 1 c©y l©m nghiÖp cã gi¸ trÞ, lµm nguyªn liÖu giÊy, s¶n xuÊt gç nh©n t¹o, gç trô má, ®îc trång ë 96 níc, B¹ch ®µn cïng víi B¹ch d¬ng, Th«ng ®· trë thµnh 3 c©y l©m nghiÖp mäc nhanh chñ lùc cña thÕ giíi. - Theo T.S Lª §×nh Kh¶ [20], nãi ®Õn rõng s¶n xuÊt lµ ph¶i nãi vÒ n¨ng suÊt. §Êt trång rõng cña ta chñ yÕu lµ ®Êt ®åi träc nghÌo dinh dìng nªn khã ®a
10 c©y b¶n ®Þa vµo g©y trång. Loµi c©y ®îc chän cho trång rõng ph¶i ®¸p øng yªu cÇu c¬ b¶n lµ phï hîp víi môc tiªu kinh tÕ, cã thÞ trêng tiªu thô, mau ®a l¹i hiÖu qu¶, phï hîp víi sinh th¸i vµ lËp ®Þa n¬i trång, cã hiÓu biÕt vÒ kü thuËt g©y trång. BÊt kÓ c©y ngo¹i lai hay c©y b¶n ®Þa ®Òu ph¶i ®¸p øng c¸c tiªu chuÈn nµy, cµng ®¸p øng bao nhiªu th× cµng ®¹t hiÖu qu¶ trång rõng bÊy nhiªu. C©y ngo¹i lai hay c©y b¶n ®Þa ®Òu quan träng vµ ®Òu ®îc g©y trång nÕu nã ®¸p øng môc tiªu kinh tÕ vµ/hoÆc phßng hé vµ c¸c yªu cÇu kh¸c ®· ®Æt ra. - Theo T.S §ç §×nh S©m [29], lùa chän tËp ®oµn vµ c¬ cÊu c©y trång L©m nghiÖp lµ vÊn ®Ò ®îc nhiÒu ngêi quan t©m nhÊt. Kh«ng nªn ph©n biÖt c©y b¶n ®Þa vµ c©y nhËp néi hoÆc phª ph¸n c¸c loµi c©y nhËp néi, trong ®iÒu kiÖn ®Êt ®ai bÞ tho¸i hãa m¹nh sau mÊt rõng th× chØ cã mét sè loµi c©y nhËp néi cã kh¶ n¨ng tån t¹i, sinh trëng ph¸t triÓn ®îc ®Æc biÖt lµ c¸c loµi B¹ch ®µn vµ Keo. Rõng c«ng nghiÖp ®a sè ®îc trång b»ng c¸c loµi c©y mäc nhanh, trªn ®Êt ®· bÞ tho¸i hãa th× cÇn ph¶i cÇn cã ®Çu t thÝch ®¸ng, ¸p dông c¸c biÖn ph¸p b¶o vÖ vµ n©ng cao ®é ph× ®Êt. C©y trång ®îc lùa chän kh«ng thÓ ®ßi hái nhanh chãng phôc håi ®é ph× ®Êt. Khi lùa chän c©y trång ph¶i chó ý ®Õn môc tiªu kinh tÕ, nhanh chãng mang l¹i lîi Ých cµng sím cµng tèt. Tõ nh÷ng chñ tr¬ng, chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ nhµ níc, quan ®iÓm cña c¸c nhµ khoa häc th× viÖc kinh doanh rõng trång B¹ch ®µn cÇn ®îc xem xÐt mét c¸ch tho¶ ®¸ng, ®óng víi vai trß vµ ý nghÜa cña nã. ViÖc lùa chän loµi c©y, chän dßng v« tÝnh ph¶i ®¸p øng ®îc c¸c yªu cÇu vÒ n¨ng suÊt, cã thÞ trêng tiªu thô æn ®Þnh, b¶o vÖ vµ c¶i t¹o m«i trêng, n©ng cao ®êi sèng cho ngêi trång rõng, ®¸p øng tèt nhÊt nhu cÇu vÒ gç cho x· héi. 1.2.2, Nh÷ng nghiªn cøu c¬ b¶n vÒ rõng trång B¹ch ®µn. 1.2.2.1, Kh¶o nghiÖm, chän t¹o gièng.. - B¹ch ®µn nhËp vµo ViÖt Nam tõ kho¶ng nh÷ng n¨m 1930 nh»m môc ®Ých trång thµnh c¸c d¶i, c¸c b¨ng c¶n löa quanh c¸c khu rõng Th«ng. B¹ch ®µn tr¾ng ( E.tereticornis ) mäc tèt trªn c¸c ®åi kh« kiÖt, B¹ch ®µn ®á ( E.robusta )
11 mäc qu»n quÌo trªn c¸c ®åi dèc, bÞ xãi mßn vµ chØ cã thÓ ®¹t kÝch thíc lín trªn c¸c lo¹i ®Êt s©u vµ ®ång lÇy. Nhê cµy cuèc theo ®êng ®ång mùc trªn c¸c ®åi träc t¹i Qu¶ng Ninh B¹ch ®µn ®á míi trång ®· sím khÐp t¸n vµ sinh trëng nhanh. N¨m 1959, trång thö B¹ch ®µn chanh ( E.maculata var citriodorata ) trªn c¸c ®åi träc vµ ®¹t kÕt qu¶ tèt. Tõ n¨m 1960, chóng ta ®· nhËp nhiÒu h¹t gièng cña B¹ch ®µn liÔu ( E.exerta ) vµ ph¸t triÓn réng c©y nµy trªn c¸c ®åi träc vïng VÜnh Phó. ViÖt nam ®· thÝ nghiÖm thµnh c«ng viÖc trång c¸c loµi B¹ch ®µn trªn ®Êt cã cá guét + cá l«ng mi nhng do ®Êt kh« kiÖt vµ n«ng c¹n nªn chØ cã thÓ s¶n xuÊt ®îc gç trô má vµ cñi [34]. - B¹ch ®µn lµ mét trong nh÷ng c©y ®îc kh¶o nghiÖm loµi sím nhÊt ë níc ta. Tõ ®Çu nh÷ng n¨m 1930, ngêi Ph¸p ®· kh¶o nghiÖm loµi trong ®ã cã B¹ch ®µn tr¾ng ( E.camaldulesis ), B¹ch ®µn ®á ( E.robusta ) ë mét sè vïng sinh th¸i chÝnh trong c¶ níc. Trong nh÷ng n¨m 1950, trång kh¶o nghiÖm 18 loµi B¹ch ®µn ë vïng §µ L¹t, trong ®ã 2 loµi E.microcorys vµ E.saligna lµ thÝch øng kh¸ nhÊt, sinh trëng nhanh nhÊt, sau 40 n¨m th× D1.3 ®¹t tõ 50 ®Õn 60 cm vµ Hvn tõ 35 ®Õn 45 m, ®êi sau cña nh÷ng c©y nµy vÉn thÓ hiÖn sù u viÖt vÒ sinh trëng vµ h×nh d¸ng th©n c©y [18]. - Tõ 1979-1989, Trung t©m nghiªn cøu L©m nghiÖp Phï Ninh thùc hiÖn kh¶o nghiÖm loµi, xuÊt xø vµ dßng B¹ch ®µn t¹i Phó Thä, Yªn B¸i, Tuyªn Quang. KÕt qu¶ cho thÊy, loµi E.urophylla lu«n cã mÆt trong nhãm sinh trëng tèt nhÊt, xuÊt xø Lewotobi lµ xuÊt xø tèt nhÊt, “ xuÊt xø nµy kh«ng nh÷ng cã sinh trëng tèt mµ cßn cã tØ lÖ c©y th¼ng nhiÒu, hiÖu suÊt t¹o bét kh¸ ”. N¨m 1995, t¹i ®©y ®· kh¶o nghiÖm dßng v« tÝnh, 15 dßng cña B¹ch ®µn E.urophylla ®îc chän tõ rõng trång trong vïng nguyªn liÖu giÊy vµ 2 dßng nhËp tõ Trung Quèc ( U16 vµ GU43 ), ®èi chøng lµ E.urophylla h¹t. KÕt qu¶ cho thÊy, t¹i 39 th¸ng tuæi nhiÒu dßng vît tréi ®¸ng kÓ so víi §.C c¶ vÒ ®êng kÝnh, chiÒu cao vµ thÓ tÝch th©n c©y, trong ®ã PN14, PN2, PN32, PN18, PN19 lu«n lµ nh÷ng dßng sinh trëng nhanh nhÊt. C¸c dßng v« tÝnh cã tØ lÖ c©y sèng cao ( sau 2
12 n¨m hÇu hÕt cßn sèng > 90% ), ®é ®ång ®Òu cao h¬n nhiÒu so víi c©y h¹t. KÕt qu¶ theo dâi sinh trëng cña mét sè dßng B¹ch ®µn 4,5 tuæi t¹i Gia Thanh-Phó Thä nh sau [15]. Dßng TØ lÖ sèng (%) Hvn (m) SHvn% D1.3 (cm) SD1.3% V (dm3) U16 100.0 13.6 14.8 9.4 5.1 38.57 PN14 93.3 13.5 10.1 10.4 10.8 47.43 GU8 100.0 14.4 13.5 10.9 18.3 54.20 U6 90.0 14.4 10.8 10.7 8.8 51.88 “Nguån: Mai §×nh Hång 2004” Theo nghiªn cøu cho thÊy, dßng U16 vµ GU8 cã tØ lÖ sèng rÊt cao ( 100% ), sinh trëng D1.3, Hvn vµ V cña dßng GU8 lµ lín nhÊt. - C¸c gièng c©y lai còng ®· ®îc sö dông ®Ó trång rõng trong 10 n¨m trë l¹i ®©y, c©y lai thêng cã n¨ng suÊt vµ tÝnh chèng chÞu cao h¬n so víi bè mÑ. Trung t©m nghiªn cøu gièng c©y rõng thuéc ViÖn L©m nghiÖp ®· kh¶o nghiÖm vÒ gièng lai nh©n t¹o cña B¹ch ®µn, ®îc trång t¹i Thôy Ph¬ng vµ Ba V× tõ 1998 ®Õn 2001 cho kÕt qu¶ nh sau: Thôy Ph¬ng – Hµ néi Ba V× - Hµ T©y Tæ hîp lai D1.3 (cm) Hvn (m) V (dm3) D1.3 (cm) Hvn (m) V (dm3) U29E1 14.5 14.1 119.5 9.2 11.6 40.0 U29E4 13.5 14.3 104.1 8.3 10.9 30.4 E1U29 13.4 14.3 102.9 8.1 10.7 29.3 E4U29 11.5 13.5 75.0 8.8 11.6 37.5 U29 9.8 11.4 46.0 5.6 8.2 11.0 E4 6.6 9.5 21.6 5.5 8.9 12.6 E1 5.8 8.3 8.5 5.0 7.6 8.7 “ Nguån: Lª §×nh Kh¶ 2002” Nghiªn cøu nµy cho thÊy: Sinh trëng cña c©y lai kh«ng chØ chÞu ¶nh hëng cña ®Æc tÝnh di truyÒn mµ cßn chÞu ¶nh hëng cña ®iÒu kiÖn ngo¹i c¶nh. Sinh trëng cña c©y lai t¹i Thôy Ph¬ng gÊp 3 lÇn t¹i Ba V×, v× vËy chän lËp ®Þa
13 thÝch hîp cã ý nghÜa rÊt lín trong viÖc n©ng cao n¨ng suÊt rõng trång B¹ch ®µn lai. Kh¶o nghiÖm t¹i c«ng ty L©m nghiÖp Hßa B×nh tõ 2001 ®Õn 2002 cho thÊy c¸c tæ hîp lai UC, UE vµ EU cã sinh trëng nhanh h¬n PN2, PN14 vµ U6 [25]. Tõ nh÷ng nghiªn cøu trªn cho thÊy: ViÖc kh¶o nghiÖm loµi, kh¶o nghiÖm xuÊt xø, kh¶o nghiÖm dßng v« tÝnh ®èi víi B¹ch ®µn nh»m chän ra loµi, xuÊt xø, dßng v« tÝnh phï hîp víi ®iÒu kiÖn cña tõng khu vùc cã vai trß quyÕt ®Þnh ®Õn hiÖu qu¶ cña c«ng t¸c trång rõng. C¸c nghiªn cøu ®Òu nh»m môc ®Ých chän ra c©y sinh trëng nhanh, n¨ng suÊt cao. 1.2.2.2, ¶nh hëng cña lËp ®Þa ®Õn sinh trëng rõng trång. - Theo T.S Ng« §×nh QuÕ cho r»ng ®iÒu tra lËp ®Þa lµ c¬ së ®Ó chän loµi c©y trång, ®a ra c¸c gi¶i ph¸p thÝch hîp vµ ¸p dông c¸c tiÕn bé kü thuËt nh»m n©ng cao n¨ng suÊt rõng trång. C¸c yÕu tè quan träng cã liªn quan ®Õn sinh trëng cña rõng lµ ®¸ mÑ vµ lo¹i ®Êt, ®é dèc, ®é dµy tÇng ®Êt vµ tØ lÖ ®¸ lÉn, th¶m thùc vËt chØ thÞ [28]. - T.S NguyÔn Hoµng NghÜa cho r»ng, khÝ hËu cã ¶nh hëng râ rÖt ®Õn sinh trëng vµ n¨ng suÊt cña rõng trång, ®Æc biÖt lµ rõng trång kinh tÕ. YÕu tè khÝ hËu cã ¶nh hëng lín nhÊt lµ lîng ma hµng n¨m, nhiÖt ®é b×nh qu©n n¨m, nhiÖt ®é b×nh qu©n cña th¸ng nãng nhÊt vµ th¸ng l¹nh nhÊt. X¸c ®Þnh nhu cÇu khÝ hËu míi chØ lµ bíc ®i ®Çu tiªn cña c¶ chÆng ®êng dµi cho mçi loµi c©y, hoµn c¶nh lËp ®Þa vµ ®Êt ®ai lµ nh÷ng bíc ®i chÝnh tiÕp theo ®Ó cã ®îc nh÷ng th«ng tin c¬ b¶n nh»m dù ®o¸n sím vÒ n¨ng suÊt vµ s¶n lîng cña rõng trång. Theo t¸c gi¶, nhu cÇu khÝ hËu cña 1 sè loµi B¹ch ®µn nh sau: Lîng ma tõ 800 - 4000 mm/n¨m, nhiÖt ®é b×nh qu©n n¨m tõ 18 ®Õn 28oc, nhiÖt ®é b×nh qu©n th¸ng nãng nhÊt tõ 22 ®Õn 38oc vµ th¸ng l¹nh nhÊt tõ 5 ®Õn 22oc [33]. - K.S Mai §×nh Hång khi ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ trång thö mét sè dßng B¹ch ®µn t¹i Phó Thä cho thÊy: Trªn cïng mét d¹ng ®Êt, ë tuæi 7 chªnh lÖch vÒ tr÷ lîng c©y ®øng gi÷a dßng PN2 víi U16 t¹i L©m trêng Tam Thanh lµ 211% vµ t¹i L©m trêng §oan Hïng lµ 181%. Trong cïng mét dßng PN2 ë tuæi 6, trång t¹i
14 §oan Hïng ( d¹ng ®Êt 2 ), tr÷ lîng c©y ®øng lµ 159 m3/ha, trång t¹i Xu©n §µi ( d¹ng ®Êt 2 ), tr÷ lîng c©y ®øng lµ 135 m3/ha, trång t¹i V¹n xu©n ( d¹ng ®Êt 1 ), tr÷ lîng c©y ®øng lµ 120 m3/ha [14]. - NguyÔn Huy S¬n khi ®¸nh gi¸ n¨ng suÊt rõng trång E. urophylla trªn 3 lo¹i ®Êt kh¸c nhau ë T©y Nguyªn víi cïng biÖn ph¸p kü thuËt th©m canh cho biÕt: Sinh trëng rõng trång trªn ®Êt kh¸c nhau lµ kh¸c nhau. Trªn ®Êt x¸m ph¸t triÓn trªn ®¸ Granit, sau 4 ®Õn 5 tuæi, t¨ng trëng cña rõng ®¹t 20 ®Õn 24 m3/ha/n¨m. Trªn ®Êt n©u ®á ph¸t triÓn trªn ®¸ macma acid, sau 6 tuæi, t¨ng trëng cña rõng ®¹t 12 m3/ha/n¨m. Trªn ®Êt bazan tho¸i hãa sau 4 tuæi, t¨ng trëng cña rõng ®¹t 11 m3/ha/n¨m [31]. Tõ nh÷ng nghiªn cøu trªn ®©y cho thÊy: §Êt vµ khÝ hËu cã ¶nh hëng râ rÖt ®Õn sinh trëng vµ s¶n lîng cña rõng trång B¹ch ®µn, trong ®ã ®Êt lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh. 1.2.2.3, ¶nh hëng cña viÖc lµm ®Êt ®Õn sinh trëng rõng trång. - T.S §ç §×nh S©m vµ céng sù khi theo dâi t¨ng trëng cña rõng B¹ch ®µn trång trªn ®Êt ®· bÞ tho¸i hãa, ®é dèc thÊp t¹i Phï Ninh, thÊy r»ng: T¨ng trëng rõng B¹ch ®µn ë tuæi 8 trªn ®Êt ®îc cµy ngÇm ®¹t 16 m3/ha/n¨m, trong khi ®ã n¬i lµm ®Êt b»ng thñ c«ng chØ ®¹t 5 m3/ha/n¨m [30]. - Trong trång rõng th©m canh t¹i c«ng ty L©m nghiÖp §«ng B¾c, c«ng ty ®· ¸p dông mét sè biÖn ph¸p lµm ®Êt thñ c«ng ®èi víi rõng trång B¹ch ®µn nh sau: Cuèc lËt toµn diÖn, cuèc lËt theo b¨ng réng 1.5 m, cuèc lËt côc bé theo hè víi ®êng kÝnh 1.2 m. KÕt qu¶ lµ trong 3 n¨m ®Çu, cã sai kh¸c râ rÖt vÒ sinh trëng D1.3 vµ Hvn, c©y trång ®îc cuèc lËt toµn diÖn sinh trëng nhanh nhÊt sau ®ã ®Õn cuèc theo b¨ng vµ cuèi cïng lµ cuèc theo hè [7]. Tõ c¸c nghiªn cøu trªn cho thÊy: ViÖc lµm ®Êt thñ c«ng hay c¬ giíi, toµn diÖn hay côc bé lµ tïy thuéc vµo ®iÒu kiÖn cô thÓ cña n¬i trång rõng ( ®é dèc cña ®Êt, nguån nh©n lùc, vËt lùc, nhu cÇu cña c©y trång ), trong trêng hîp ®Êt b»ng ®· bÞ tho¸i hãa vµ ®ñ kh¶ n¨ng vÒ kinh tÕ th× cã thÓ lµm ®Êt b»ng c¬ giíi.
15 Ngîc l¹i, n¬i ®Êt cßn tèt, ®é dèc cao th× nªn lµm ®Êt côc bé b»ng thñ c«ng. 1.2.2.4, ¶nh hëng cña ph©n bãn ®Õn sinh trëng rõng trång. - NguyÔn §øc Minh khi nghiªn cøu vÒ bãn ph©n cho B¹ch ®µn Urophylla t¹i 6 ®Þa ®iÓm kh¸c nhau cho biÕt: HiÖu lùc cña ph©n NPK lu«n cao h¬n ph©n vi sinh hoÆc supe l©n, bãn 300 g NPK/gèc cã hiÖu lùc cao h¬n bãn 200 g NPK/gèc hoÆc 100 g NPK/gèc [24]. - T¹i C«ng ty L©m nghiÖp §«ng B¾c ®· thö nghiÖm bãn lãt theo 6 c«ng thøc cho B¹ch ®µn Urophylla. Theo dâi trong 3 n¨m cho thÊy, c©y sinh trëng tèt nhÊt khi bãn 200 g NPK5-10-3/gèc. Còng t¹i ®©y, ®· bãn chÕ phÈm nÊm céng sinh ( nÊm cæ ngùa, bãn trùc tiÕp vµo bÇu cho c©y con tríc khi trång 1 th¸ng ) cho B¹ch ®µn Urophylla trªn 2 d¹ng ®Êt víi 3 c«ng thøc bãn. KÕt qu¶ lµ ë nh÷ng n¬i ®Êt nghÌo xÊu, nÊm céng sinh ph¸t huy hiÖu lùc cao h¬n ë n¬i ®Êt tèt. Sinh trëng D1.3 vµ Hvn cña c©y ®îc nhiÔm nÊm céng sinh th× tõ giai ®o¹n vên ¬m ®Õn 2 tuæi cao h¬n c©y kh«ng ®îc bãn tõ 10 ®Õn 20%. C«ng thøc bãn 2 g chÕ phÈm céng sinh/c©y cho sinh trëng tèt nhÊt [7]. Tõ nh÷ng kÕt qu¶ trªn cho thÊy, tïy thuéc vµo ®iÒu kiÖn cô thÓ ( loµi c©y, lo¹i ®Êt, lo¹i ph©n, nguån nh©n lùc...) ®Ó lùa chän lîng bãn vµ ph¬ng thøc bãn thÝch hîp. Nh×n chung, ph©n chuång th× nªn bãn lãt, ph©n kho¸ng cã thÓ sö dông cho bãn lãt vµ bãn thóc. NÕu cïng 1 lîng ph©n, bãn nhiÒu lÇn sÏ hiÖu qu¶ h¬n bãn 1 lÇn. 1.2.2.5, ¶nh hëng cña mËt ®é ®Õn sinh trëng rõng trång. - Huúnh §øc Nh©n (2001) khi nghiªn cøu vÒ mËt ®é cña rõng B¹ch ®µn Urophylla t¹i vïng Trung T©m víi 3 c«ng thøc trång lµ 1100, 1300 vµ 1600 c©y/ha, cho biÕt: Sau 7 n¨m tr÷ lîng rõng trång mËt ®é 1300 víi 1600 lµ t¬ng ®¬ng, hiÖu qu¶ kinh tÕ cña rõng trång 1100 c©y/ha víi 1600 c©y/ha lµ t¬ng ®¬ng. - T¹i C«ng ty L©m nghiÖp §«ng B¾c, B¹ch ®µn ®· trång ®¹i trµ víi c¸c mËt ®é 2500, 2000, 1600 vµ trång thö nghiÖm 1330, 1100 c©y/ha. KÕt qu¶ lµ sau 6
16 tuæi, trong 3 lo¹i mËt ®é trång ®¹i trµ th× rõng trång mËt ®é 1600 c©y/ha cho tr÷ lîng cao nhÊt. Rõng trång 1100 vµ 1300 c©y/ha sau 1 tuæi ®· giao t¸n, sau 4 tuæi th× tr÷ lîng rõng cña 2 lo¹i mËt ®é nµy lµ t¬ng ®¬ng. Tõ nh÷ng ®¸nh gi¸ trªn cho thÊy: Tuy mËt ®é lµ nh©n tè rÊt quan träng ¶nh hëng ®Õn hiÖu qu¶ ®Çu t cña rõng trång B¹ch ®µn nhng nh÷ng nghiªn cøu vÒ mËt ®é cha nhiÒu, song trång rõng B¹ch ®µn nªn thùc hiÖn ë mËt ®é tõ 1100 ®Õn 1300 c©y/ha. 1.2.2.6, ¶nh hëng cña s©u bÖnh h¹i ®Õn sinh trëng rõng trång. - Hodges khi ®¸nh gi¸ nÊm bÖnh g©y h¹i c©y con trong vên ¬m vµ trªn ®åi cña rõng trång B¹ch ®µn t¹i vïng Trung T©m cho biÕt: NÊm Botrytis cinerea lµm tæn th¬ng l¸ vµ th©n c©y con B¹ch ®µn tr¾ng ( E. camaldulensis ) vµ B¹ch ®µn Uro ( E. urophylla ) trong vên ¬m, nÊm Cryphonectria cubensis g©y bÖnh thèi môc th©n trong giai ®o¹n rõng trång [13]. - §Çu nh÷ng n¨m 1990, Trung t©m nghiªn cøu l©m nghiÖp vïng §«ng Nam Bé ®· ®¸nh gi¸ thiÖt h¹i do nÊm g©y bÖnh h¹i B¹ch ®µn t¹i §ång Nai, T©y Ninh, S«ng BÐ vµ phÝa Nam cña ThuËn H¶i. KÕt qu¶ lµ trong 3 n¨m liªn tiÕp ( 1988-1990 ), cã 3 lo¹i nÊm ( Cylindroladium, Macrophoma và Cercospora ) lµ t¸c nh©n g©y bÖnh trªn l¸ B¹ch ®µn. NÊm bÖnh xuÊt hiÖn vµo ®Çu th¸ng 7 trªn toµn bé t¸n l¸ vµ ph¸t triÓn m¹nh tõ th¸ng 12 ®Õn hÕt mïa ma. TØ lÖ nhiÔm bÖnh t¹i vïng ®Êt Feralit cao h¬n vïng ®Êt Bazan vµ ®Êt båi tô. Rõng ®îc ch¨m sãc tèt h¬n th× bÞ thiÖt h¹i do bÖnh Ýt h¬n. B¹ch ®µn cã xuÊt xø kh¸c nhau th× møc ®é dÔ bÞ nhiÔm bÖnh kh¸c nhau [3]. - N¨m 1993, nghiªn cøu vÒ nÊm bÖnh trong vên ¬m vµ rõng trång thuéc dù ¸n WFP 4304 t¹i 13 tØnh. KÕt qu¶ cho thÊy, nÊm Fusarium, Pestalotiopsis vµ Bororytis liªn quan ®Õn bÖnh chÕt yÓu c©y con trong vên ¬m. NÊm Cylindrocladium ®· g©y bÖnh trªn c©y gièng B¹ch ®µn t¹i Thõa Thiªn HuÕ vµ Qu¶ng TrÞ, nÊm Phaeoseptoria eucalyptic g©y bÖnh ®èm l¸ ë B¹ch ®µn E. Camaldulensis, E. teriticornis vµ E. urophylla [3].
17 - Ph¹m V¨n M¹ch (1994), ®iÒu tra thiÖt h¹i do nÊm bÖnh g©y ra trªn B¹ch ®µn t¹i MiÒn Nam cho biÕt: Cã 3 tæ chøc nÊm Phyllosticta spp, Bottryodiplodia theobromae và Bispora ®îc coi lµ liªn quan ®Õn c¨n bÖnh “chÕt ngîc” nhng nguyªn nh©n chÝnh x¸c g©y nªn bÖnh nµy th× cha râ. B¹ch ®µn tr¾ng ( E. camaldulensis ) xuÊt xø Pettford cã nguy c¬ nhiÔm bÖnh cao nhÊt nhng xuÊt xø Katherine l¹i Ýt bÞ nhiÔm bÖnh nhÊt, loµi E. tereticornis bÞ bÖnh kh«ng ®¸ng kÓ. LËp ®Þa b»ng ph¼ng vµ kÐm tho¸t níc th× bÖnh g©y ¶nh hëng nhiÒu h¬n. Phun thuèc chèng nÊm trªn rõng trång còng kh«ng cã hiÖu qu¶ [3]. - Mét sè nghiªn cøu t¹i c«ng ty L©m nghiÖp §«ng B¾c cho thÊy: Dßng U6 thêng bÞ bÖnh ch¸y l¸ do nÊm Cylindrocladium quinqueseptatum vµo nh÷ng th¸ng cã lîng ma thÊp vµ chñ yÕu tõ th¸ng 9 n¨m tríc ®Õn th¸ng 2 n¨m sau, bÖnh kh« cµnh ngän do nÊm Cryptosporiopsis eucalypti vµ thêng xuÊt hiÖn tõ th¸ng 9 ®Õn th¸ng 11 hµng n¨m. Dßng PN14 thêng bÞ bÖnh thèi th©n do vi khuÈn Ralstonia solanacearum, bÖnh thêng g©y h¹i ë c©y trång díi 2 tuæi, nÆng nhÊt lµ tõ th¸ng 6 ®Õn th¸ng 8 khi lîng ma, ®é Èm kh«ng khÝ vµ nhiÖt ®é m«i trêng cao, khi c©y bÞ bÖnh th× chÕt rÊt nhanh ( thêng sau 1 tuÇn ), cã nh÷ng n¬i c©y bÞ chÕt ®Õn 70%. [7] Tõ nh÷ng nghiªn cøu trªn cho thÊy: Lo¹i bÖnh, møc ®é g©y h¹i phô thuéc vµo c¸c yÕu tè: Loµi c©y, xuÊt xø, dßng B¹ch ®µn; Giai ®o¹n tuæi ( vên ¬m, rõng trång ); Bé phËn cña c©y ( l¸, cµnh, th©n, rÔ ); NhiÖt ®é, ®é Èm kh«ng khÝ vµ lîng ma; Lo¹i ®Êt trång vµ biÖn ph¸p ch¨m sãc. V× vËy, ®Ó gi¶m thiÓu thiÖt h¹i do nÊm bÖnh g©y ra th× cÇn ph¶i ¸p dông tæng hîp c¸c biÖn ph¸p kü thuËt trong trång rõng B¹ch ®µn. 1.2.2.7, HiÖu qu¶ kinh tÕ cña rõng trång B¹ch ®µn. - Rõng trång B¹ch ®µn b»ng c©y m« hom, chu kú 5 ®Õn 7 n¨m th× møc ®Çu t b×nh qu©n vµo kho¶ng 5 ®Õn 7 triÖu ®/ha, n¨ng suÊt b×nh qu©n cao nhÊt ®¹t 20 m3/ha/n¨m ®èi víi phÝa B¾c vµ 25 m3/ha/n¨m ®èi víi phÝa Nam, nÕu b¸n gi¸ cao nhÊt th× cã thÓ thu l·i kho¶ng 4 ®Õn 6 triÖu ®ång/ha/n¨m [8].