Luận văn Thạc sĩ Khoa học lâm nghiệp: Nghiên cứu tác dụng chắn sóng của một số trạng thái rừng ngập mặn ở xã Hoàng Tân - huyện Yên Hưng - tỉnh Quảng Ninh

Chia sẻ: Tri Lễ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:82

Thêm vào BST

Báo xấu

17
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu của đề tài là xác định khả năng chắn sóng của rừng phòng hộ ngập mặn ven biển khu vực nghiên cứu; xác định một số chỉ tiêu về cấu trúc và bề rộng cần thiết của đai rừng chắn sóng ven biển. Mời các bạn cùng tham khảo nội dung chi tiết.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học lâm nghiệp: Nghiên cứu tác dụng chắn sóng của một số trạng thái rừng ngập mặn ở xã Hoàng Tân - huyện Yên Hưng - tỉnh Quảng Ninh

Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o bé n«ng nghiÖp - Ptnt Trêng ®¹i häc l©m nghiÖp NguyÔn v¨n ngo·n Nghiªn cøu t¸c dông ch¾n sãng cña mét sè tr¹ng th¸i rõng ngËp mÆn t¹i x· hoµng t©n, huyÖn yªn hng, tØnh qu¶ng ninh Chuyªn ngµnh : L©m häc M· sè : 60.62.60 luËn v¨n th¹c sÜ khoa häc l©m nghiÖp Ngêi híng dÉn: PGS.TS. V¬ng V¨n Quúnh Hµ T©y, 2007
1 §Æt vÊn ®Ò ViÖt Nam cã 3260 km bê biÓn l¹i n»m trong khu vùc ho¹t ®éng cña b·o nhiÖt ®íi tõ biÓn §«ng nªn th-êng xuyªn ph¶i chÞu nh÷ng t¸c ®éng tõ b·o biÓn. Theo trung t©m khÝ t-îng thñy v¨n quèc gia, mçi n¨m trung b×nh cã tõ 6 – 7 trËn b·o vµ ¸p thÊp nhiÖt ®íi ®æ bé vµo n-íc ta, víi tÇn suÊt xuÊt hiÖn b·o lín, do vËy nh÷ng thiÖt h¹i do b·o g©y ra lµ kh«ng thÓ tr¸nh khái. Giã b·o kh«ng chØ tµn ph¸ nhµ cöa, ruéng v-ên, c«ng tr×nh x©y dùng hÖ thèng ®-êng giao th«ng, thiÖt h¹i vÒ con ng-êi mµ cßn ph¸ vì nhiÒu tuyÕn ®ª biÓn, ®Èy n-íc biÓn x©m nhËp s©u vµo trong lôc ®Þa, lµm mÆn hãa nhiÒu diÖn tÝch ®Êt canh t¸c n«ng nghiÖp, g©y ra nh÷ng thiÖt h¹i lín vµ l©u dµi cho ng-êi d©n sèng gÇn biÓn. MÆc dï gi¸ trÞ hÖ sinh th¸i rõng ngËp mÆn (RNM) rÊt lín nh-ng do ch-a cã ®-îc c¸ch nh×n toµn diÖn vµ thÊy hÕt ®-îc gi¸ trÞ to lín cña hÖ sinh th¸i nªn søc Ðp lªn RNM tr-íc kia lµ rÊt lín vµ hiÖn nay vÉn cßn tiÒm Èn. Cho tíi n¨m 2006, sè liÖu thèng kª cña Bé NN&PTNT vÒ diÖn tÝch RNM trªn toµn quèc tÝnh ®Õn hÕt th¸ng 12 n¨m 2006 lµ 64.042ha. So víi n¨m 1999, diÖn tÝch RNM lµ 156.608ha th× diÖn tÝch RNM n-íc ta gi¶m 92.566ha (kho¶ng 59%). Nh- vËy diÖn tÝch RNM lu«n lu«n gi¶m mÆc dï chóng ta ®· cã nh÷ng cè g¾ng nhÊt ®Þnh trong viÖc kh«i phôc, b¶o vÖ RNM. Nh÷ng nguyªn nh©n chñ yÕu dÉn tíi t×nh tr¹ng ®ã lµ: Ph¸ RNM ®Ó lÊy ®Êt s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, r¶i chÊt ®éc hãa häc trong chiÕn tranh vµ ®Æc biÖt ph¸ RNM ®Ó nu«i trång thñy s¶n. Nguyªn nh©n thø 3 hiÖn t¹i lµ quan träng nhÊt, cèt lâi cña vÊn ®Ò lµ lîi Ých kinh tÕ mang l¹i tõ con t«m lµ rÊt lín, ng-êi d©n sèng trong vïng RNM cßn nghÌo nªn c¸c hé gia ®×nh sèng ë vïng RNM ph¸t triÓn nu«i t«m, c¸c tØnh, c¸c tæ chøc, c¸ nh©n ë c¸c thµnh phè cã n¨ng lùc kinh tÕ, c¸c tËp ®oµn n-íc ngoµi muèn ®Çu t- vµo ViÖt Nam mau chãng sinh lêi ®Òu h-íng vµo ph¸t triÓn nghÒ nu«i t«m ven biÓn. MÆt kh¸c viÖc qu¶n lý hÖ sinh th¸i RNM hiÖn cßn láng lÎo, thiÕu sù phèi hîp hoÆc phèi hîp
2 gi÷a c¸c ngµnh ch-a ®ång bé, nhÊt lµ ë ®Þa ph-¬ng. ViÖc qu¶n lý thiÕu chÆt chÏ hÖ sinh th¸i RNM dÉn tíi viÖc quy ho¹ch nu«i trång thñy s¶n ë nhiÒu n¬i ®· x©m ph¹m tíi RNM. NhËn thøc ®-îc tÇm quan träng cña RNM trong viÖc b¶o vÖ ®ª biÓn, h¹n chÕ thiÖt h¹i cña giã b·o còng nh- c¸c gi¸ trÞ to lín kh¸c cña RNM, Nhµ n-íc ViÖt Nam ®· ®Çu t- nhiÒu tû ®ång ®Ó x©y dùng vµ kiªn cè hãa hÖ thèng ®ª biÓn. Nh-ng hµng n¨m nhiÒu ®o¹n ®ª biÓn vÉn bÞ ph¸ vì tr-íc søc tµn ph¸ m¹nh mÏ cña sãng biÓn. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y Nhµ n-íc ta ®· phèi hîp víi nhiÒu tæ chøc trong vµ ngoµi n-íc nh-: Héi ch÷ thËp ®á NhËt B¶n, §an M¹ch… ®Çu t kinh phÝ, kü thuËt ®Ó kh«i phôc, trång míi mét sè diÖn tÝch RNM ë c¸c tØnh Qu¶ng Ninh, H¶i Phßng, Th¸i B×nh, Nam §Þnh, Ninh B×nh, NghÖ An, Thanh Hãa… Tuy nhiªn nh÷ng nghiªn cøu ®Þnh l-îng cô thÓ ®Ó ®-a ra cÊu tróc, bÒ réng d¶i rõng thÝch hîp, ®¸p øng môc tiªu phßng hé ch¾n sãng b¶o vÖ ®ª biÓn cßn thiÕu. TØnh Qu¶ng Ninh n»m ë ®Þa ®Çu vïng §«ng B¾c cña ViÖt Nam, cã 136 km ®-êng biªn giíi víi Trung Quèc. Qu¶ng Ninh cã gÇn 250 km bê biÓn vµ hai huyÖn ®¶o cïng hµng ngµn hßn ®¶o lín nhá, lµ cöa ngâ lín nèi liÒn n-íc ta víi thÕ giíi. TØnh Qu¶ng Ninh n»m trong khu tam gi¸c kinh tÕ träng ®iÓm Hµ Néi - H¶i Phßng - Qu¶ng Ninh. T¹i ®©y, nhiÒu c«ng tr×nh lín nh- c¸c khu du lÞch, ®« thÞ, bÕn c¶ng ®· vµ ®ang ®-îc x©y dùng. ë ®ã, c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, dÞch vô lu«n diÔn ra s«i ®éng, mang l¹i nhiÒu nguån lîi kinh tÕ cho tØnh. Bªn c¹nh nh÷ng lîi thÕ mµ biÓn mang l¹i, vïng ven biÓn còng lu«n tiÒm Èn nh÷ng hiÓm nguy bëi thiªn tai nh b·o, lèc, níc d©ng…tµn ph¸ c¸c c«ng tr×nh x©y dùng, ph¸ h¹i s¶n xuÊt, ®e do¹ cuéc sèng cña ng-êi d©n. ViÖc ®¾p ®ª hay trång rõng ngËp mÆn ven biÓn…lµ nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m gi¶m thiÓu tèi ®a hËu qu¶ do thiªn tai. Trong ®ã, trång rõng ngËp mÆn ven biÓn lµ gi¶i ph¸p ®em l¹i
3 hiÖu qu¶ to lín vÒ nhiÒu mÆt. Ngoµi t¸c dông ch¾n sãng, ch¾n giã b¶o vÖ ®ª biÓn, cè ®Þnh c¸t, l¾ng ®äng phï sa, h¹n chÕ sù x©m nhËp mÆn, rõng ngËp mÆn ven biÓn cßn cã t¸c dông c¶i thiÖn m«i tr-êng sinh th¸i vµ lµ n¬i sèng, n¬i -¬ng gièng cña nhiÒu loµi h¶i s¶n, chim n-íc, chim di c- lµm phong phó thªm nguån ®éng vËt ven biÓn. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, do cã nh÷ng chuyÓn ®æi c¬ cÊu s¶n xuÊt n«ng - l©m – ng- nghiÖp (®Æc biÖt lµ ph¸t triÓn nu«i trång thuû h¶i s¶n), do nhu cÇu x©y dùng c¸c khu ®« thÞ, ph¸t triÓn c¸c khu c«ng nghiÖp…nªn diÖn tÝch rõng ngËp mÆn ven biÓn ®ang bÞ suy gi¶m nghiªm träng. Bªn c¹nh ®ã, viÖc trång rõng ngËp mÆn ch-a ®-îc quy ho¹ch mét c¸ch hÖ thèng phï hîp víi tõng ®Þa bµn vµ tõng cÊp xung yÕu nªn hiÖu qu¶ phßng hé cßn thÊp. Kh«i phôc vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng rõng ngËp mÆn ven biÓn sÏ lµ mét nhu cÇu cÊp thiÕt nh»m b¶o vÖ m«i tr-êng sinh th¸i, b¶o vÖ ®êi sèng cña nh©n d©n, gãp phÇn ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña tØnh vµ h×nh thµnh hµnh lang phßng thñ v÷ng ch¾c vïng bê biÓn cña tæ quèc. §Æc biÖt, ë x· Hoµng T©n, huyÖn Yªn H-ng ch-a cã nghiªn cøu ®Þnh l-îng cô thÓ ®Ó ®-a ra cÊu tróc, bÒ réng d¶i rõng thÝch hîp, ®¸p øng môc tiªu phßng hé ch¾n sãng b¶o vÖ ®ª biÓn. XuÊt ph¸t tõ nhu cÇu thùc tiÔn ®ã chóng t«i ®· thùc hiÖn ®Ò tµi “Nghiªn cøu t¸c dông ch¾n sãng cña mét sè tr¹ng th¸i rõng ngËp mÆn ë x· Hoµng T©n - huyÖn Yªn H-ng – tØnh Qu¶ng Ninh”. §Ò tµi nµy gãp phÇn x©y dùng c¬ së khoa häc cho viÖc phôc håi, trång míi rõng, x©y dùng cÊu tróc rõng vµ qu¶n lý c¸c ®ai RNM phßng hé ven biÓn cã hiÖu qu¶ c¶ vÒ gãc ®é kinh tÕ vµ sinh th¸i häc. Trong khu«n khæ cña ®Ò tµi chØ tËp trung nghiªn cøu mét sè tr¹ng th¸i rõng ngËp mÆn ë Hoµng T©n - n¬i th-êng xuyªn ph¶i chÞu ¶nh h-ëng cña sãng biÓn trµn vµo.
4 Ch-¬ng 1 Tæng quan vÊn ®Ò nghiªn cøu Tõ tr-íc ®Õn nay viÖc nghiªn cøu RNM trªn thÕ giíi còng nh- ë ch©u ¸ vµ ViÖt Nam ®· ®-îc quan t©m kh¸ nhiÒu, nh÷ng nghiªn cøu chñ yÕu tËp trung vµo m« t¶, ph©n lo¹i rõng, møc ®é sinh tr-ëng, tÝnh tr÷ l-îng, s¶n l-îng rõng, cÊu tróc, diÔn thÕ, t¸i sinh…. Ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu tõ m« t¶ ®Þnh tÝnh chuyÓn dÇn sang h-íng ®Þnh l-îng d-íi d¹ng m« h×nh to¸n häc nh»m kh¸i qu¸t c¸c quy luËt tån t¹i trong hÖ sinh th¸i vµ c¸c mèi quan hÖ gi÷a c¸c thµnh phÇn víi nhau. Nh÷ng nghiªn cøu hiÖu qu¶ m«i tr-êng, ®Æc biÖt hiÖu qu¶ phßng hé ch¾n sãng cña RNM cßn rÊt Ýt. 1.1. Trªn thÕ giíi 1.1.1. Nghiªn cøu vÒ sinh th¸i vµ ph©n bè RNM Tõ thÕ kû 17 ®Õn thÕ kû 19, cã kho¶ng 500 tµi liÖu nghiªn cøu vÒ RNM. Nh÷ng lÜnh vùc nghiªn cøu ®-îc quan t©m nhiÒu nhÊt lµ: ph©n lo¹i thùc vËt vµ th¶m thùc vËt ë c¸c n¬i trªn thÕ giíi, sinh lý, sinh th¸i thùc vËt, sinh tr-ëng cña RNM, cÊu tróc RNM… Sau khi E.Odum (1975) ph¸t hiÖn ra t¸c dông to lín cña bïn b· loµi §-íc ®á trong chuçi thøc ¨n cöa s«ng ven biÓn Florida th× hÖ sinh th¸i RNM trë thµnh ®èi t-îng ®-îc nhiÒu tæ chøc thÕ giíi vµ t¸c gi¶ ë nhiÒu n-íc quan t©m nghiªn cøu [16]. Tæ chøc n«ng l-¬ng thÕ giíi (FAO) lµ mét tæ chøc cã nhiÒu ch-¬ng tr×nh vµ dù ¸n nghiªn cøu vÒ rõng ngËp mÆn ë nhiÒu n-íc trªn thÕ giíi. FAO ®· ®-a ra ®Þnh nghÜa rõng ngËp mÆn nh- sau: rõng ngËp mÆn lµ nh÷ng d¹ng cÊu tróc thùc vËt ®Æc tr-ng cña vïng duyªn h¶i nhiÖt ®íi vµ cËn nhiÖt ®íi b¶o vÖ bê, gåm c¸c lo¹i rõng: Rõng bê biÓn (Costal woodland), rõng thuû triÒu (Tidal forest) vµ rõng ngËp mÆn (Mangrove forest). [30].
5 N¨m 1971 héi th¶o quèc tÕ vÒ ®Êt ngËp n-íc tæ chøc ë Iran ®· cho ra ®êi c«ng -íc Ramsar. C«ng n-íc nµy ®· ph©n chia ®Êt ngËp n-íc thµnh c¸c lo¹i h×nh ®Êt ngËp n-íc kh¸c nhau dùa trªn c¸c ®Æc ®iÓm hÖ thèng sö dông ®Êt vµ ®Ò xuÊt c¸c biÖn ph¸p qu¶n lý b¶o vÖ cho tõng lo¹i h×nh ®Êt. Theo c«ng -íc nµy, th× vïng ven biÓn nãi chung vµ ven biÓn nhiÖt ®íi nãi riªng lµ lo¹i h×nh ®Êt ngËp n-íc (Wetland), ®-îc xÕp vµo mét trong nh÷ng vïng ®Êt ngËp n-íc quan träng cÇn ®-îc quan t©m, b¶o vÖ [8]. Tæ chøc UNESCO (1979) vµ FAO (1982) ®· nghiªn cøu vÒ rõng vµ ®Êt rõng ngËp mÆn ë vïng Ch©u ¸ Th¸i B×nh D-¬ng cho r»ng: hÖ sinh th¸i rõng ngËp mÆn trong khu vùc nµy ®· vµ ®ang bÞ ®e do¹ nghiªm träng bëi nhiÒu nguyªn nh©n kh¸c nhau, trong ®ã nguyªn nh©n chÝnh lµ viÖc khai th¸c tµi nguyªn rõng vµ ®Êt rõng ngËp mÆn kh«ng hîp lý, g©y ra c¸c biÕn ®æi tiªu cùc ®èi víi m«i tr-êng ®Êt vµ n-íc. C¸c tæ chøc trªn ®· khuyÕn c¸o c¸c quèc gia cã rõng vµ ®Êt rõng ngËp mÆn cÇn thùc hiÖn nh÷ng biÖn ph¸p h÷u hiÖu ®Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng nµy nh-: x©y dùng c¸c hÖ thèng chÝnh s¸ch, v¨n b¶n ph¸p luËt vÒ qu¶n lý sö dông ®Êt, rõng ngËp mÆn vµ nghiªn cøu c¸c biÖn ph¸p kü thuËt trång, khoanh nu«i b¶o vÖ rõng kÕt hîp víi viÖc x©y dùng c¸c m« h×nh l©m ng- kÕt hîp [1]. NhËn thøc ®-îc tÇm quan träng vµ vai trß cña rõng vµ ®Êt rõng ngËp mÆn ®èi víi cuéc sèng, c¸c n-íc khu vùc §«ng Nam ¸ cã rõng ngËp mÆn nh-: Th¸i Lan, Indonexia, Malayxia, Philippin ®· thµnh lËp c¬ quan chuyªn tr¸ch rõng ngËp mÆn nh- Uû ban ngËp mÆn quèc gia (Natmancom). C¬ quan nµy chñ yÕu tËp trung nghiªn cøu vÒ c¸c chÝnh s¸ch qu¶n lý rõng vµ ®Êt rõng ngËp mÆn, ch-a ®i s©u nghiªn cøu vÒ c¸c gi¶i ph¸p kü thuËt [1]. HiÖn nay, cã nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ rõng ngËp mÆn trªn thÕ giíi vµ ®Òu thèng nhÊt quan ®iÓm cho r»ng: diÖn tÝch rõng ngËp mÆn trªn thÕ giíi kh«ng thÓ thèng kª ®-îc mét c¸ch chÝnh x¸c do qu¸ tr×nh båi tô, xãi lë tù nhiªn
6 cña c¸c vïng ®Êt ven biÓn diÔn ra kh«ng ngõng vµ c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña con ng-êi ë ®©y ®· lµm phøc t¹p thªm vÊn ®Ò nµy. Theo sè liÖu thèng kª cña FAO (1994), diÖn tÝch rõng ngËp mÆn liÒn kÒ nhau lín nhÊt thÕ giíi lµ vïng Sundarbans, thuéc vÞnh Bengal víi diÖn tÝch kho¶ng 660.000 ha [30]. Trong khu vùc §«ng Nam ¸ th× Maylaysia lµ mét trong nh÷ng n-íc cã rõng ngËp mÆn lín nhÊt thÕ giíi, kho¶ng 674.000 ha. Trong ®ã, diÖn tÝch rõng ngËp mÆn tËp trung t¹i Matal (kho¶ng 40.000 ha). §Ó qu¶n lý vµ khai th¸c cã hiÖu qu¶ tµi nguyªn rõng vµ ®Êt rõng ngËp mÆn, c¸c nhµ qu¶n lý ë ®©y ®· ph©n chia rõng ngËp mÆn theo nh÷ng môc ®Ých kh¸c nhau gåm: rõng s¶n xuÊt vµ rõng phßng hé. C«ng t¸c ®iÒu chÕ rõng ë ®©y ®· ®-îc tiÕn hµnh tõ n¨m 1902 vµ thùc hiÖn theo kÕ ho¹ch 10 n¨m/1 lÇn, víi chu kú khai th¸c lµ 30 n¨m [3]. Banglades lµ mét trong nh÷ng n-íc cã nhiÒu kinh nghiÖm trong viÖc trång vµ kinh doanh rõng ngËp mÆn tõ ®Çu nh÷ng n¨m 1960. Sau kho¶ng 30 n¨m, diÖn tÝch rõng ngËp mÆn ®· trång ®uîc kho¶ng 120.000 ha víi nh÷ng m« h×nh rõng trång cã hiÖu qu¶ kinh tÕ cao nh- m« h×nh trång rõng s¶n xuÊt kÕt hîp víi nu«i trång thuû s¶n [30]. N¨m 1975, Turner khi nghiªn cøu vÒ c¸c hÖ thèng canh t¸c vµ nu«i trång thñy s¶n c¸c vïng ven biÓn ®· ®Ò nghÞ canh t¸c n«ng nghiÖp, nu«i trång thñy s¶n vµ khai th¸c l©m s¶n nªn tiÕn hµnh trªn vïng c¸ch bê biÓn 500m nh»m ®¶m b¶o an toµn cho ®ª biÓn vµ c¸c ®ai rõng phßng hé. ë vïng Sabah thuéc Malaysia còng ®· ®-a ra quy ®Þnh vµ giíi h¹n cho phÐp c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt vïng ngoµi ®ª biÓn vµ ®· quy ®Þnh vïng phßng hé bê biÓn ®-îc b¶o vÖ lµ 100m tÝnh tõ bê biÓn [1][30]. Francois Blasco (1983) khi nghiªn cøu ¶nh h-ëng cña nhiÖt ®é ®Õn ph©n bè vµ sinh tr-ëng cña c¸c loµi c©y ngËp mÆn cho r»ng: ë vïng xÝch ®¹o hoÆc gÇn xÝch ®¹o, n¬i cã nhiÖt ®é kh«ng khÝ trung b×nh n¨m 26 – 270c, trong n¨m kh«ng
7 cã th¸ng nµo nhiÖt ®é cña n-íc biÓn ven bê
8 rõng ngËp mÆn kh«ng thÓ tÝnh to¸n b»ng c¸c ph-¬ng ph¸p néi suy tõ thñy triÒu vµ sãng biÓn. - Kandasamy Kathiresan, Narayanasamy Rajendran (2005) [15] nghiªn cøu "Vai trß cña rõng ngËp mÆn ven biÓn trong viÖc gi¶m t¸c h¹i cña sãng thÇn" t¹i däc bê biÓn Parangippettai, bang Tamil Nadu, Ên §é. C¸c t¸c gi¶ ®· thèng kª tæn h¹i vÒ tµi s¶n vµ sinh m¹ng cña nh÷ng vïng kh«ng cã th¶m thùc vËt RNM. - Harada vµ céng sù (2000) [48] ®· lµm thÝ nghiÖm thñy lùc nghiªn cøu sù lµm gi¶m t¸c ®éng cña sãng thÇn cña nh÷ng kÕt cÊu thÊm qua ®-îc ë vïng bê biÓn b»ng c¸ch sö dông nhiÒu m« h×nh kh¸c nhau: rõng ngËp mÆn, rõng ven biÓn, c¸c khèi ch¾n sãng, ®¸ vµ nhµ ch¾n sãng. Nghiªn cøu nµy ®· kh¸m ph¸ rõng ngËp mÆn cã t¸c dông nh- nh÷ng bøc t-êng bª t«ng trong viÖc lµm gi¶m t¸c ®éng cña sãng thÇn, ng¨n chÆn sù ph¸ hñy nhµ cöa ë phÝa sau rõng. - Yoshihiro Mazda vµ céng sù (1997) [36] còng ®· nghiªn cøu t¸c dông lµm gi¶m chiÒu cao cña sãng biÓn khi ®i s©u vµo c¸c ®ai rõng. T¸c gi¶ chØ ra víi RNM 6 n¨m tuæi víi chiÒu dµi ®ai rõng 1,5km cã thÓ lµm gi¶m chiÒu cao sãng tõ 1m ë ngoµi biÓn cßn 0,05m khi vµo ®Õn bê. Nh- vËy, c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu trªn chñ yÕu ®Ò cÊp ®Õn viÖc ph©n lo¹i thùc vËt vµ th¶m thùc vËt ë c¸c n¬i trªn thÕ giíi, sinh lý, sinh th¸i thùc vËt, sinh trëng cña RNM, cÊu tróc RNM… trong c¸c c«ng tr×nh Ýt nhiÒu ®Ò cËp tíi khÝa c¹nh phßng hé b¶o vÖ m«i tr-êng cña RNM nh-: t¨ng qu¸ tr×nh l¾ng ®äng phï sa, më réng diÖn tÝch lôc ®Þa, h¹n chÕ t¸c ®éng cña sãng biÓn gãp phÇn b¶o vÖ ®ª biÓn vµ nh÷ng vïng ®Êt ven biÓn… Tuy nhiªn, nh÷ng nghiªn cøu ®Þnh l-îng cô thÓ vÒ t¸c dông phßng hé nh- cÊu tróc ®ai rõng, mËt ®é, loµi c©y trång cho tõng khu vùc, ®Æc biÖt lµ t¸c dông ch¾n sãng cña nh÷ng d¶i RNM cßn rÊt Ýt vµ ch-a cã hÖ thèng. 1.2. ë ViÖt Nam 1.2.1. HiÖn tr¹ng RNM Theo Phan Nguyªn Hång (1993), Phïng Töu B«i (2002) vµ nhiÒu t¸c gi¶ kh¸c, tr-íc n¨m 1945 n-íc ta cã kho¶ng 40.000 ha rõng ngËp mÆn tËp trung chñ
9 yÕu ë MiÒn Nam. Rõng ngËp mÆn ë MiÒn B¾c cã kho¶ng 80.000 ha, chiÕm 20% diÖn tÝch rõng ngËp mÆn toµn quèc, ph©n bè chñ yÕu ë ven biÓn c¸c tØnh Qu¶ng Ninh, c¸c ®¶o vïng VÞnh H¹ Long, thµnh phè H¶i Phßng vµ r¶i r¸c ë vïng bê biÓn Th¸i B×nh, Nam §Þnh, Ninh B×nh [3],[11]. Theo tµi liÖu cña FAO (1994), ViÖt Nam cã 320.000 ha rõng ngËp mÆn [30]. DiÖn tÝch RNM lu«n gi¶m vµ biÕn ®éng theo thêi gian. Theo kÕt qu¶ kiÓm kª rõng toµn quèc cña ViÖn ®iÒu tra Quy ho¹ch rõng n¨m 2001 th×: Tæng diÖn tÝch rõng ngËp mÆn cña c¶ n-íc tÝnh ®Õn th¸ng 12/1999 cã 156.068 ha. Trong tæng sè diÖn tÝch rõng ngËp mÆn ®ã th× rõng tù nhiªn chØ cã 59.732 ha chiÕm 38,1%, cßn l¹i 96.876 ha chiÕm 61,9% lµ rõng trång. §èi víi rõng ngËp mÆn trång th× rõng ®-íc chiÕm mét diÖn tÝch kh¸ lín kho¶ng 80.000 ha (chiÕm 82,6%), cßn l¹i 16.876 ha lµ Trang (Kandelia candel), bÇn chua (Sonneratia c¸edlaris) vµ mét sè loµi c©y ngËp mÆn kh¸c chiÕm 17,4% [3]. Cho tíi n¨m 2006, sè liÖu thèng kª cña Bé NN&PTNT vÒ diÖn tÝch RNM trªn toµn quèc tÝnh ®Õn hÕt th¸ng 12 n¨m 2006 lµ 64.042ha. So víi n¨m 1999, diÖn tÝch RNM lµ 156.608ha th× diÖn tÝch RNM n-íc ta gi¶m 92.566ha (kho¶ng 59%) [2]. Theo b¸o c¸o vÒ quy ho¹ch b¶o vÖ, ph¸t triÓn rõng ngËp mÆn tØnh Qu¶ng Ninh thêi kú (2006-2015) cña Së N«ng nghiÖp vµ PTNT Qu¶ng Ninh (n¨m 2006), diÖn tÝch rõng ngËp mÆn tØnh Qu¶ng Ninh tÝnh ®Õn hÕt th¸ng 12/2006 lµ 18.645,88ha, trong ®ã: rõng tù nhiªn 18.319,53ha, rõng trång 326,35ha (§©ng). So víi n¨m 2002, diÖn tÝch rõng ngËp mÆn cña tØnh lµ 21.203,9ha gi¶m 2.56ha (kho¶ng 12%) [24]. 1.2.2. Nghiªn cøu vÒ ®Æc ®iÓm sinh th¸i vµ ph©n bè RNM C«ng tr×nh nghiªn cøu cã hÖ thèng vÒ RNM ë ViÖt Nam ®Çu tiªn lµ cña Vò V¨n L-¬ng (1964). T¸c gi¶ ®· m« t¶ tØ mØ c¸c quÇn x· thùc vËt n-íc mÆn, n-íc lî cña vïng Sµi Gßn, Vòng Tµu vµ c¸c yÕu tè ®Êt. Nh÷ng t¸c gi¶ cuèn “Rõng
10 ngËp mÆn ViÖt Nam” lµ NguyÔn V¨n Th«n vµ L©m BÝch Lîi (1972) chñ yÕu tr×nh bµy vÒ ph©n lo¹i vµ ph©n tÝch mÆt l©m häc RNM. Phan Nguyªn Hång (1970) ®· nghiªn cøu vÒ “§Æc ®iÓm sinh th¸i, ph©n bè cña hÖ thùc vËt, th¶m thùc vËt ven biÓn miÒn B¾c ViÖt Nam”, c¸c nghiªn cøu tiÕp theo cña «ng ®· tr×nh bµy t-¬ng ®èi ®Çy ®ñ vÒ ®Æc ®iÓm vµ tÝnh chÊt RNM ë phÝa B¾c ViÖt Nam. Sau ngµy thèng nhÊt ®Êt n-íc, viÖc nghiªn cøu RNM ®-îc më réng h¬n. Tõ n¨m 1978 ®Õn nay, mét sè ®Ò tµi vÒ hÖ sinh th¸i RNM trong c¸c ch-¬ng tr×nh träng ®iÓm Nhµ n-íc nh-: §iÒu tra tæng hîp vïng biÓn ThuËn H¶i – Minh H¶i 1977 – 1980; §iÒu tra tµi nguyªn vµ m«i tr-êng rõng 1981 -1990; Nghiªn cøu hËu qu¶ chiÕn tranh hãa häc cña Mü ë vïng RNM 1982 – 1990 do trung t©m nghiªn cøu hÖ sinh th¸i RNM thuéc §¹i häc S- ph¹m Hµ Néi kÕt hîp cña c¸c c¬ quan ®Þa ph-¬ng thùc hiÖn ®· thu ®-îc mét sè kÕt qu¶ phôc vô cho s¶n xuÊt l©m ng- nghiÖp vïng ven biÓn. Héi th¶o khoa häc lÇn thø nhÊt vÒ hÖ sinh th¸i RNM (1984) víi 28 b¸o c¸o ®· ®¸nh dÊu mét b-íc ph¸t triÓn míi vÒ nghiªn cøu lÜnh vùc nµy. Tõ n¨m 1985 ®Õn nay trong c¸c héi th¶o khu vùc vµ quèc tÕ ®· cã nhiÒu b¸o c¸o cña c¸c nhµ nghiªn cøu hÖ sinh th¸i RNM. §Æc biÖt lµ c¸c chñ ®Ò vÒ: cÊu tróc rõng, tµi nguyªn rõng, sinh tr-ëng, n¨ng suÊt cña rõng, sinh khèi, thùc vËt rõng…, mét sè c«ng tr×nh tiªu biÓu nh- sau: NguyÔn Ngäc B×nh (1994) [4], Ng« §×nh QuÕ (2003) [20] nghiªn cøu vÒ ®Êt d-íi RNM vµ quan hÖ gi÷a m«i tr-êng ®Êt víi qu¸ tr×nh diÔn thÕ cña RNM; §ç §×nh S©m (1995) nghiªn cøu chän lËp ®Þa thÝch hîp cho RNM [22]. Nghiªn cøu vÒ sinh tr-ëng vµ sinh khèi cña rõng ngËp mÆn ë vïng ®ång b»ng s«ng Cöu Long, ®Æc biÖt lµ rõng ®-íc cña mét sè t¸c gi¶ trong vµ ngoµi n-íc nh- Barry Clough (1996), Ong (1985), Phan Nguyªn Hång vµ NguyÔn Hoµng TrÝ (1983), Viªn Ngäc Nam (1996), §Æng Trung TÊn (2000) ®· tiÕn hµnh
11 so s¸nh sù kh¸c biÖt vÒ tæng sinh khèi vµ l-îng t¨ng sinh khèi cña c©y ®-íc gi÷a c¸c vïng kh¸c nhau vµ ®-a ra nhËn xÐt: cã thÓ yÕu tè ®é triÒu lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh kÕt cÊu rõng ngËp mÆn ngoµi ra c¸c ®iÒu kiÖn ®Êt ®ai nh- lo¹i ®Êt, ®é ngËp n-íc, ®é mÆn vµ hµm l-îng chÊt h÷u c¬ lµ c¸c yÕu tè ¶nh huëng ®Õn sinh tr-ëng vµ sinh khèi cña rõng ngËp mÆn. Ng« §×nh QuÕ, Ng« An (2001), dùa vµo sù kh¸c nhau vÒ c¸c ®iÒu kiÖn ®Þa lý tù nhiªn ®Ó ph©n chia th¶m thùc vËt rõng ngËp mÆn vµ ®Êt ngËp mÆn ven biÓn n-íc ta theo 3 miÒn : B¾c Bé, Trung Bé, Nam Bé thµnh 6 vïng vµ 12 tiÓu vïng [19]. Nh»m t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c«ng t¸c quy ho¹ch rõng phßng hé vµ rõng s¶n xuÊt ngËp mÆn còng nh- c«ng t¸c chØ ®¹o vµ qu¶n lý lo¹i rõng nµy, c¸c t¸c gi¶ Ng« An vµ Vâ §¹i H¶i (2001) ®· ®-a ra 4 tiªu chÝ cô thÓ ®Ó ph©n chia rõng phßng hé vµ rõng s¶n xuÊt ngËp mÆn ven biÓn ViÖt Nam lµ: §èi t-îng phßng hé ven biÓn, t×nh tr¹ng bê biÓn, c¸c c«ng tr×nh b¶o vÖ bê biÓn bê s«ng, c¨n cø ®Ó x¸c ®Þnh bê biÓn. C¸c t¸c gi¶ ®· x©y dùng b¶ng tiªu chuÈn ph©n chia rõng phßng hé vµ rõng s¶n xuÊt ven biÓn ViÖt Nam vµ b¶n h-íng dÉn sö dông b¶ng tiªu chuÈn ph©n chia [1]. 2.2.3. Nghiªn cøu vÒ t¸c dông phßng hé cña RNM Mçi lo¹i rõng cã t¸c dông phßng hé riªng. §èi víi rõng ph¸t triÓn trªn c¸c vïng ®Êt cao (®åi, nói, cao nguyªn…) ë s©u trong lôc ®Þa th× t¸c dông phßng hé lµ h¹n chÕ t¸c h¹i cña lò lôt, xãi mßn ®Êt, gi÷ nguån n-íc phôc vô s¶n xuÊt vµ sinh ho¹t cña con ng-êi… Nh÷ng d¶i rõng ®-îc trång ven biÓn cã t¸c dông chèng c¸t bay, cè ®Þnh c¸c cån c¸t, chèng giã b·o b¶o vÖ ®ång ruéng, khu d©n c-. RNM ph¸t triÓn trªn c¸c b·i båi ven biÓn, cöa s«ng cã t¸c dông t¨ng l¾ng ®äng phï sa, ng¨n c¶n t¸c h¹i cña sãng biÓn b¶o vÖ c¸c vïng ®Êt ven biÓn. Vai trß phßng hé b¶o vÖ m«i tr-êng sinh th¸i cña c¸c lo¹i rõng lµ rÊt lín, nh-ng nh÷ng nghiªn cøu vÒ lÜnh vùc nµy cßn kh¸ h¹n chÕ, c¸c nghiªn cøu
12 míi chØ tËp trung vµo ®èi t-îng rõng phßng hé ®Çu nguån. Mét sè t¸c gi¶ nghiªn cøu lÜnh vùc nµy nh: Ng« Quang §ª “Trång rõng phßng hé ®Çu nguån”; TrÇn Quèc Thëng, Ph¹m Anh TuÊn “Nghiªn cøu t¸c ®éng cña líp phñ thùc vËt ®Õn kh¶ n¨ng g©y xãi mßn ®Êt vµ vËn chuyÓn c¸t trªn khu vùc s«ng Chî Lªn”; Ph¹m V¨n §iÓn (2006) “ X¸c ®Þnh cÊu tróc hîp lý cña rõng phßng hé nguån n-íc vïng hå thñy ®iÖn Hßa B×nh”; NguyÔn Ngäc Lung vµ Vâ §¹i H¶i (1997) “Nghiªn cøu t¸c dông phßng hé nguån n-íc cña mét sè th¶m thùc vËt chÝnh vµ c¸c nguyªn t¾c x©y dùng rõng phßng hé nguån n-íc”. ViÖc trång rõng ch¾n c¸t ven biÓn còng ®· ®-îc chó ý nghiªn cøu vµ thùc thi. Ngµy 20/2/2001 bé NN&PTNT ®· ra quyÕt ®Þnh sè 562Q§/BNN – HTQT phª duyÖt dù ¸n “Trång rõng trªn ®Êt c¸t ven biÓn Nam Trung Bé ViÖt Nam” thùc hiÖn ë Qu¶ng Ng·i, Phó Yªn, Kh¸nh Hßa, víi môc tiªu lµ h¹n chÕ c¸t di ®éng vµ giã b·o b¶o vÖ ®Êt canh t¸c, khu d©n c- víi diÖn tÝch trång ®-îc lµ 3.167ha. Nh×n chung, c¸c nghiªn cøu t¸c dông ch¾n sãng cña RNM ë ViÖt Nam cßn rÊt h¹n chÕ, mÆc dï vai trß cña RNM trong viÖc b¶o vÖ c¸c vïng bê biÓn ®· ®-îc nh×n nhËn tõ rÊt l©u. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, nhËn thøc vÒ tÇm quan träng cña RNM ngµy cµng s©u s¾c h¬n, nhiÒu nhµ khoa häc ®· chó ý quan t©m nghiªn cøu theo h-íng míi nµy, ChÝnh phñ còng t¨ng c-êng ®Çu t- kinh phÝ cho viÖc nghiªn cøu vÒ khÝa c¹nh phßng hé cña RNM, nhiÒu m« h×nh RNM ®· ®-îc trång ®Ó xem xÐt hiÖu qu¶ ch¾n sãng b¶o vÖ ®ª biÓn cña rõng nh- m« h×nh rõng phßng hé ®ª biÓn ®-îc x©y dùng t¹i x· T©n Thµnh, huyÖn KiÕn Thôy, thµnh phè H¶i Phßng. Ngoµi ra cßn nhiÒu diÖn tÝch RNM kh¸c còng ®-îc trång ë c¸c tØnh Qu¶ng Ninh, H¶i Phßng, Th¸i B×nh, Nam §Þnh… víi môc ®Ých phôc håi c¸c hÖ sinh th¸i RNM gãp phÇn b¶o vÖ ®ª biÓn t¹i c¸c vïng nµy.
13 C«ng tr×nh nghiªn cøu t¸c dông ch¾n sãng cña RNM cã ý nghÜa gÇn ®©y nhÊt lµ cña Vò §oµn Th¸i (2005). T¸c gi¶ ®· tiÕn hµnh nghiªn cøu t¸c dông ch¾n sãng cña mét sè kiÓu tr¹ng th¸i rõng trång trong c¸c trËn b·o sè 2, 6, 7 (n¨m 2005), víi chØ tiªu nghiªn cøu lµ hÖ sè suy gi¶m ®é cao sãng khi vµo s©u c¸c d¶i rõng. KÕt qu¶ nghiªn cøu cho thÊy RNM cã t¸c dông lµm gi¶m ®¸ng kÓ ®é cao sãng trong b·o. T¹i thêi ®iÓm ®o ®èi víi rõng trang 5 vµ 6 tuæi, ®é réng 650m, rõng bÇn chua 8 – 9 tuæi cã ®é réng 920m vµ 650m, ®é cao sãng sau rõng gi¶m tõ 77 – 88%. Møc ®é gi¶m ®é cao sãng trong b·o khi qua rõng vµo bê phô thuéc vµo kiÓu cÊu tróc lo¹i RNM vµ h-íng sãng truyÒn, RNM cã vai trß rÊt lín lµm gi¶m thiÓu t¸c ®éng ph¸ hñy tõ biÓn do sãng b·o [13] Nghiªn cøu nµy míi chØ tÝnh ®Õn cÊu tróc cña rõng trång thuÇn loµi vµ ®é gi¶m chiÒu cao cña sãng biÓn víi mét d¶i rõng cô thÓ. Tõ nh÷ng nghiªn cøu trªn, chóng ta thÊy nh÷ng nghiªn cøu vÒ kh¶ n¨ng ch¾n sãng cña RNM cßn rÊt thiÕu ®Æc biÖt lµ nh÷ng nghiªn cøu mang tÝnh ®Þnh l-îng nh-: loµi c©y thÝch hîp cho tõng vïng, mËt ®é, cÊu tróc, bÒ réng ®ai rõng. Tõ thùc tÕ ®ã ®Ó cã c¬ së khoa häc cho viÖc phôc håi, trång míi rõng, ®Æc biÖt trång rõng phßng hé ch¾n sãng, chóng t«i ®· tiÕn hµnh thùc hiÖn ®Ò tµi trªn.
14 Ch-¬ng 2 Môc tiªu, ®èi t-îng, giíi h¹n, néi dung vµ ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu 2.1. Môc tiªu nghiªn cøu 2.1.1. Môc tiªu chung Gãp phÇn x©y dùng c¬ së khoa häc cho nh÷ng gi¶i ph¸p trång rõng phßng hé ch¾n sãng ë c¸c vïng ven biÓn. 21.2. Môc tiªu cô thÓ + X¸c ®Þnh kh¶ n¨ng ch¾n sãng cña rõng phßng hé ngËp mÆn ven biÓn khu vùc nghiªn cøu. + X¸c ®Þnh mét sè chØ tiªu vÒ cÊu tróc vµ bÒ réng cÇn thiÕt cña ®ai rõng ch¾n sãng ven biÓn. 2.2. §èi t-îng nghiªn cøu §èi t-îng nghiªn cøu cña ®Ò tµi lµ 4 tr¹ng th¸i rõng ngËp mÆn gÇn biÓn nhÊt vµ mét sè c©y c¸ lÎ kÝch th-íc kh¸c nhau cã t¸c dông ch¾n sãng biÓn ë x· Hoµng T©n, huyÖn Yªn H-ng, tØnh Qu¶ng Ninh. 2.3. Giíi h¹n nghiªn cøu §Ò tµi tËp trung nghiªn cøu kh¶ n¨ng ch¾n sãng cña 4 tr¹ng th¸i rõng phæ biÕn ë ®Þa ph-¬ng, vµ trong nh÷ng tr-êng hîp sãng cã chiÒu cao kh«ng qu¸ m¹nh d-íi 0.6 m. §©y lµ ®iÒu kiÖn cho phÐp thùc hiÖn quan tr¾c chiÒu cao sãng trùc tiÕp b»ng c¸c dông cô th«ng th-êng.
15 2.4. Néi dung nghiªn cøu §Ó ®¹t ®-îc nh÷ng môc tiªu ®· ®Ò ra ®Ò tµi tiÕn hµnh nghiªn cøu mét sè néi dung sau: 2.4.1. Nghiªn cøu ®Æc ®iÓm h×nh th¸i mét sè loµi c©y chñ yÕu trong RNM - §Æc ®iÓm h×nh th¸i c©y Só. - §Æc ®iÓm h×nh th¸i c©y Trang. - §Æc ®iÓm h×nh th¸i c©y §-íc. - §Æc ®iÓm h×nh th¸i c©y §-íc vßi (§©ng). - §Æc ®iÓm h×nh th¸i c©y M¾m. 2.4.2. Nghiªn cøu ®Æc ®iÓm ®Êt t¹i khu vùc nghiªn cøu - TÝnh chÊt ho¸ häc ®Êt (mïn, pH, kho¸ng). - TÝnh chÊt vËt lý ®Êt (®é lo·ng bïn, ®é lÇy thôt). 2.4.3. Nghiªn cøu ®Æc ®iÓm cÊu tróc mét sè tr¹ng th¸i RNM t¹i khu vùc - CÊu tróc tæ thµnh. - CÊu tróc mËt ®é. - CÊu tróc tÇng thø. - C¸c chØ tiªu ®iÒu tra l©m phÇn. 2.4.4. Nghiªn cøu ®Æc ®iÓm chiÒu cao sãng biÓn ë khu vùc nghiªn cøu - §Æc ®iÓm chiÒu cao sãng biÓn c¶ n¨m ë khu vùc nghiªn cøu. - BiÕn ®éng cña chiÒu cao sãng biÓn trong thêi gian nghiªn cøu. 2.4.5. Nghiªn cøu ¶nh h-ëng cña c©y c¸ lÎ ®Õn chiÒu cao sãng biÓn - Quan hÖ gi÷a chiÒu cao sãng tr-íc vµ chiÒu cao sãng sau c©y lÎ.
16 - ¶nh h-ëng cña c©y c¸ lÎ ®Õn chiÒu cao sãng biÓn theo kho¶ng c¸ch däc (Kcd). - ¶nh h-ëng cña c©y c¸ lÎ ®Õn chiÒu cao sãng biÓn theo kho¶ng c¸ch ngang (Kcn). - ¶nh h-ëng cña kÝch th-íc c©y c¸ lÎ ®Õn chiÒu cao sãng biÓn. - ¶nh h-ëng tæng hîp c¸c yÕu tè tíi chiÒu cao sãng biÓn. 2.4.6. Nghiªn cøu ¶nh h-ëng cña ®ai rõng ngËp mÆn ®Õn chiÒu cao sãng biÓn - X¸c ®Þnh ®é gi¶m chiÒu cao sãng khi vµo c¸c d¶i rõng. - T¸c dông ch¾n sãng cña tõng tr¹ng th¸i rõng. - M« pháng quy luËt gi¶m chiÒu cao sãng. 2.4.7. Nghiªn cøu x¸c ®Þnh bÒ réng cÇn thiÕt cho RNM ch¾n sãng ven biÓn - Nh÷ng quan ®iÓm chung khi x¸c ®Þnh bÒ réng cÇn thiÕt cña rõng ngËp mÆn. - X¸c ®Þnh bÒ réng cÇn thiÕt cho RNM theo quy luËt ¶nh h-ëng cña c©y c¸ lÎ. - X¸c ®Þnh bÒ réng cÇn thiÕt cho RNM theo quy luËt ¶nh h-ëng cña bÒ réng ®ai rõng ®Õn chiÒu cao sãng. 2.5. Ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu 2.5.1. Ph-¬ng ph¸p luËn Vai trß ch¾n sãng cña rõng ngËp mÆn chñ yÕu lµ lµm gi¶m chiÒu cao cña sãng, nhê ®ã lµm gi¶m ®éng n¨ng cña sãng biÓn. V× vËy nghiªn cøu kh¶ n¨ng ch¾n sãng cña rõng ngËp mÆn lµ nghiªn cøu kh¶ n¨ng lµm gi¶m ®é cao cña sãng khi ®i s©u vµo ®ai rõng ngËp mÆn. Tuy chiÒu cao cña sãng biÓn khi ®i s©u vµo c¸c ®ai rõng kh«ng chØ phô thuéc vµo cÊu tróc rõng, kho¶ng c¸ch cña ®Þa ®iÓm nghiªn cøu víi ®ai rõng, mµ
17 cßn phô thuéc vµo chiÒu cao cña sãng biÓn khi ®i vµo ®ai rõng. V× vËy trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu cÇn ph¶i x¸c ®Þnh c¸c ®Æc ®iÓm biÕn ®æi cña chiÒu cao sãng d-íi ¶nh h-ëng ®ång thêi gi÷a ®Æc ®iÓm cÊu tróc rõng, kho¶ng c¸ch tíi phÝa ngoµi ®ai rõng vµ chiÒu cao sãng ë phÝa ngoµi. C¸c d¶i RNM cã t¸c dông lín trong viÖc b¶o vÖ ®ª biÓn vµ c¸c vïng ®Êt ven biÓn, cöa s«ng tr-íc søc tµn ph¸ cña sãng biÓn, ®Æc biÖt khi cã giã b·o. RNM lµm gi¶m chiÒu cao sãng biÓn, lµm chËm qu¸ tr×nh truyÒn sãng vµ lµm gi¶m néi lùc cña toµn khèi n-íc biÓn khi tiÕn s©u vµo bê. C¸c chØ tiªu th-êng ®-îc sö dông khi nghiªn cøu vÒ sãng biÓn ®ã lµ chiÒu cao sãng (hay biªn ®é sãng), tèc ®é lan truyÒn sãng, h-íng lan truyÒn. Trong c¸c chØ tiªu ®ã th× chØ tiªu chiÒu cao sãng lµ chØ tiªu tæng hîp nhÊt nãi lªn ®é m¹nh yÕu cña sãng biÓn khi tiÕn s©u vµo bê. Khi tiÕn s©u vµo c¸c d¶i RNM chiÒu cao cña sãng gi¶m dÇn, cµng vµo s©u ®é cao sãng cµng gi¶m, møc ®é gi¶m chiÒu cao sãng lín hay nhá phô thuéc vµo ®Æc ®iÓm cÊu tróc cña d¶i rõng (mËt ®é c©y, chiÒu cao, kÝch th-íc t¸n...), mét d¶i rõng cã cÊu tróc cµng dµy ®Æc th× t¸c dông c¶n sãng cµng lín. Do ®ã khi nghiªn cøu t¸c dông ch¾n sãng cña rõng th× ®Æc ®iÓm cÊu tróc rõng lµ nh÷ng chØ tiªu tèt nhÊt vµ thÝch hîp nhÊt. ViÖc ph©n tÝch ®Æc ®iÓm cÊu tróc cña mçi tr¹ng th¸i rõng sÏ cho nhËn xÐt ®óng ®¾n nhÊt vÒ kh¶ n¨ng ch¾n sãng cña rõng vµ lµ c¬ së khoa häc cho viÖc trång, x©y dùng cÊu tróc rõng thÝch hîp víi môc tiªu phßng hé ven biÓn. 2.5.2. Ph-¬ng ph¸p thu thËp sè liÖu 2.5.2.1. Ph-¬ng ph¸p kÕ thõa: §Ò tµi ®· kÕ thõa mét sè tµi liÖu liªn quan nh-: - Nh÷ng tµi liÖu vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn, khÝ hËu thñy v¨n, tµi nguyªn rõng. - Tµi liÖu vÒ ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi, d©n sè, lao ®éng, thµnh phÇn d©n téc, t«n gi¸o, c¬ së h¹ tÇng...
18 - KÕt qu¶ nghiªn cøu cña nh÷ng c«ng tr×nh liªn quan. 2.5.2.2. Ph-¬ng ph¸p ®iÒu tra ngo¹i nghiÖp a. Ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu cÊu tróc rõng §Æc ®iÓm cÊu tróc rõng ®-îc ®iÒu tra trªn c¸c OTC, ®¹i diÖn cho tõng tr¹ng th¸i vµ t¹i c¸c vÞ trÝ cã sãng trµn vµo rõng. OTC cã diÖn tÝch 1000m2 (25m x 40m), chiÒu dµi h-íng vu«ng gãc víi biÓn, ®-îc lËp c¸ch mÐp ngoµi d¶i rõng 20m, mçi tr¹ng th¸i rõng lËp 1 OTC. §Ó thu thËp sè liÖu trong « tiªu chuÈn, tiÕn hµnh lËp 5 « d¹ng b¶n (ODB) 25m2 (5x5) ë 4 gãc vµ gi÷a, trong c¸c ODB tiÕn hµnh ®o ®Õm toµn bé c¸c c©y, c¸c chØ tiªu ®iÒu tra nh- sau: - §-êng kÝnh gèc (Do): ®-îc ®o b»ng th-íc kÑp kÝnh theo 2 chiÒu vu«ng gãc víi nhau, ®o ë vÞ trÝ trªn b¹nh gèc vµ rÔ chèng (chÝnh x¸c tíi mm). - §-êng kÝnh t¸n (Dt): Dïng th-íc th¼ng, th-íc d©y vµ cäc sµo ®o theo 2 chiÒu vu«ng gãc nhau (chÝnh x¸c tíi 5cm). - ChiÒu cao d-íi cµnh (Hdc): §o b»ng th-íc th¼ng tõ mÆt ®Êt tíi tÇng t¸n chÝnh (chÝnh x¸c tíi 5 cm). - ChiÒu cao vót ngän (Hvn): §o b»ng th-íc th¼ng sµo tõ mÆt ®Êt tíi ®Ønh ngän (chÝnh x¸c tíi 5cm). - §é tµn che (TC%): ¦íc l-îng cho mçi « d¹ng b¶n. - C¸c chØ tiªu ®iÒu tra ®-îc ghi vµo mÉu biÓu 2-1 (phô biÓu 01). b- §iÒu tra thu thËp ®Æc ®iÓm h×nh th¸i cña nh÷ng loµi c©y trong quÇn x· thùc vËt t¹i khu vùc nghiªn cøu TiÕn hµnh ®iÒu tra, m« t¶ ®Æc ®iÓm h×nh th¸i cña c¸c loµi c©y t¹i khu vùc nghiªn cøu qua quan s¸t thùc tÕ vµ kÕ thõa tµi liÖu cã liªn quan.
19 c- Ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu ®Êt - C¸c tÝnh chÊt ho¸ häc ®Êt ®-îc nghiªn cøu th«ng qua kÕ thõa sè liÖu cña nh÷ng nghiªn cøu vÒ lÜnh vùc nµy ®· thùc hiÖn t¹i x· Hoµng T©n. - Nghiªn cøu tÝnh chÊt vËt lý: TÝnh chÊt vËt lý ®Êt chñ yÕu ¶nh h-ëng ®Õn kh¶ n¨ng sinh tr-ëng ph¸t triÓn còng nh- thi c«ng vµ kh¶ n¨ng thµnh rõng chñ yÕu gåm ®é lo·ng, ®é lÇy thôt bïn. * §é lÇy thôt bïn: Trªn mçi tr¹ng th¸i rõng t¹i vÞ trÝ OTC, lËp 2 tuyÕn song song ®Ó ®iÒu tra ®é lÇy thôt bïn, h-íng tuyÕn tõ ngoµi vµo trong, c¸c tuyÕn c¸ch nhau 30m. §iÓm ®o ®Çu tiªn ë vÞ trÝ mÐp rõng c¸c ®iÓm tiÕp theo trªn tuyÕn c¸ch nhau 5m, mçi tuyÕn ®iÒu tra cã 20 ®iÓm. §é lÇy thôt x¸c ®Þnh b»ng ®é lón s©u cña ng-êi ®o (träng l-îng ng-êi ®o tõ 65 – 67kg) ®¬n vÞ ®o lµ cm. Sè liÖu ®-îc ghi vµo mÉu biÓu 2-2 (phô biÓu 01). * §é lo·ng : §Ó x¸c ®Þnh ®é lo·ng cña bïn t¹i vÞ trÝ OTC, lÊy 3 mÉu bïn ë 3 vÞ trÝ c¸ch mÐp b×a rõng lÇn l-ît lµ 30, 60, 90m. C¸c mÉu bïn sau khi lÊy cho vµo 3 èng nhùa cã ®¸nh sè, ®-êng kÝnh èng lµ 6,5cm, chiÒu dµi lµ 20cm. Sau ®ã mÉu bïn ®-îc sÊy kh«, khi mÉu bïn ®· kh« kiÖt tiÕn hµnh ®o ®é gi¶m ®-êng kÝnh vµ chiÒu cao cña khèi bïn ®Ó x¸c ®Þnh ®é gi¶m thÓ tÝch cña bïn. KÕt qu¶ ®iÒu tra vµ ph©n tÝch bïn ghi vµo mÉu biÓu 2-3 (phô biÓu 01). d. Nghiªn cøu hiÖu qu¶ ch¾n sãng c©y c¸ lÎ RNM Nghiªn cøu hiÖu qu¶ ch¾n sãng c©y c¸ lÎ lµ nghiªn cøu hiÖu qu¶ ch¾n sãng cña nh÷ng c©y ®øng ®¬n ®éc, kh«ng chÞu ¶nh h-ëng chi phèi bëi nh÷ng c©y xung quanh. + Kh¶o s¸t thùc tÕ ®Ó chän ra nh÷ng c©y ®øng ®¬n lÎ ë 4 cÊp kÝnh t¸n l¸ kh¸c nhau: 2,0m, 2,5m, 3,0m vµ 3,5m. Trªn thùc tÕ, khi cã sãng biÓn, ®-êng kÝnh