Luận văn Thạc sĩ Khoa học lâm nghiệp: Quy hoạch xây dựng nông thôn mới xã Chiềng La, huyện Thuận Châu, tỉnh Sơn La giai đoạn 2016-2020

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:122

Thêm vào BST

Báo xấu

30
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài này thực hiện nhằm xây dựng phương án quy hoạch, xây dựng nông thôn mới xã Chiềng La, góp phần phát triển kinh tế - xã hội, xóa đói, giảm nghèo, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của người dân trên địa bàn toàn xã nhằm hướng tới bộ tiêu chí quốc gia về quy hoạch xây dựng nông thôn mới. Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học lâm nghiệp: Quy hoạch xây dựng nông thôn mới xã Chiềng La, huyện Thuận Châu, tỉnh Sơn La giai đoạn 2016-2020

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PTNT TRƯỜNG ĐẠI HỌC LÂM NGHIỆP QUÀNG VĂN CHUNG QUY HOẠCH XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI XÃ CHIỀNG LA, HUYỆN THUẬN CHÂU, TỈNH SƠN LA GIAI ĐOẠN 2016 - 2020 LUẬN VĂN THẠC SỸ KHOA HỌC LÂM NGHIỆP Hà Nội, 2015
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PTNT TRƯỜNG ĐẠI HỌC LÂM NGHIỆP QUÀNG VĂN CHUNG QUY HOẠCH XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI XÃ CHIỀNG LA, HUYỆN THUẬN CHÂU, TỈNH SƠN LA GIAI ĐOẠN 2016 - 2020 Chuyên ngành: Lâm học Mã số: 60.62.02.01 LUẬN VĂN THẠC SỸ KHOA HỌC LÂM NGHIỆP NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC TS. VŨ THẾ HỒNG Hà Nội, 2015
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PTNT TRƯỜNG ĐẠI HỌC LÂM NGHIỆP QUÀNG VĂN CHUNG QUY HOẠCH XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI XÃ CHIỀNG LA, HUYỆN THUẬN CHÂU, TỈNH SƠN LA GIAI ĐOẠN 2016 - 2020 TÀI LIỆU GỐC LUẬN VĂN THẠC SỸ KHOA HỌC LÂM NGHIỆP Hà Nội, 2015
i LỜI CAM ĐOAN Tôi Quàng Văn Chung xin cam đoan: Công trình nghiên cứu “Quy hoạch xây dựng nông thôn mới xã Chiềng La, huyện Thuận Châu, tỉnh Sơn La giai đoạn 2016 - 2020” này là đề tài của riêng tôi, các số liệu thu thập, kết quả tính toán trong luận văn này là trung thực và chưa được công bố trong bất kỳ cuộc bảo vệ học vị nào. Quá trình thực hiện luận văn và các thông tin trích dẫn trong luận văn đều được chỉ rõ nguồn gốc. Thuận Châu, ngày tháng 10 năm 2015 Người thực hiện đề tài Quàng Văn Chung
ii LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành chương trình đào tạo cao học chuyên ngành Lâm học tại trường Đại học Lâm nghiệp Việt Nam, được sự nhất trí của Ban giám hiệu nhà trường, khoa Đào tạo sau đại học, tôi thực hiện đề tài: “Quy hoạch xây dựng nông thôn mới xã Chiềng La, huyện Thuận Châu, tỉnh Sơn La giai đoạn 2016 - 2020”. Để hoàn thành luận văn này, tôi luôn nhận được sự động viên và giúp đỡ nhiệt tình của Nhà trường, cơ quan, gia đình, các thầy cô giáo và bạn bè đồng nghiệp. Nhân dịp này, cho phép tôi bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến Ban giám hiệu nhà trường, Khoa Đào tạo sau đại học, Khoa Lâm học, UBND xã Chiềng La, các hộ gia đình trên địa bàn xã Chiềng La. Đặc biệt cho tôi gửi lời cảm ơn chân thành nhất đến TS. Vũ Thế Hồng, người đã trực tiếp hướng dẫn, giúp đỡ, chuyền tải những kiến thức, kinh nghiệm quý báu và động viên em thực hiện và hoàn thành đề tài này. Trong quá trình thực hiện đề tài còn có nhiều hạn chế về kinh nghiệm, không tránh khỏi những thiếu sót. Em rất mong nhận được những đóng góp ý kiến của quý thầy cô giáo, các bạn đồng nghiệp đối với đề tài này. Xin trân trọng cảm ơn! Thuận Châu, ngày tháng 10 năm 2015 Người thực hiện đề tài Quàng Văn Chung
iii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT Từ viết tắt Nguyên nghĩa HĐND Hội đồng nhân dân UBND Ủy ban nhân dân NTM Nông thôn mới HTX Hợp tác xã PTNT Phát triển nông thôn PRA Phương pháp đánh giá nông thôn có sự tham gia MTQG Mục tiêu quốc gia GTNT Giao thông nông thôn KHKT Khoa học kỹ thuật THCS Trung học cơ sở CNH-HĐH Công nghiệp hóa - Hiện đại hóa
iv MỤC LỤC Trang LỜI CAM ĐOAN ........................................................................................................ i LỜI CẢM ƠN .............................................................................................................ii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT .......................................................................... iii MỤC LỤC .................................................................................................................. iv DANH MỤC CÁC BẢNG.......................................................................................... x DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ .................................................................... xi ĐẶT VẤN ĐỀ............................................................................................................. 1 Chương 1. TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU ................................................. 3 1.1. Cơ sở lý luận ....................................................................................................3 1.1.1. Một số khái niệm ...................................................................................... 3 1.1.1.1. Khái niệm về nông thôn ....................................................................3 1.1.1.2. Khái niệm về phát triển nông thôn ....................................................3 1.1.1.3. Khái niệm về phát triển nông thôn bền vững ....................................4 1.1.1.4. Khái niệm về nông thôn mới.............................................................4 1.1.1.5. Khái niệm về quy hoạch phát triển nông thôn ..................................4 1.1.2. Mô hình phát triển nông thôn mới ............................................................ 5 1.1.2.1. Quan điểm về mô hình nông thôn mới .............................................5 1.1.2.2. Một số đặc trưng cơ bản của mô hình NTM .....................................6 1.1.2.3. Vai trò mô hình NTM trong phát triển kinh tế xã hội.......................7 1.1.2.4. Điều kiện cần có để xây dựng nông thôn mới theo quyết định của Thủ tướng Chính phủ. ....................................................................................8 1.1.3. Những nội dung chủ yếu về xây dựng mô hình NTM ............................. 8 1.1.3.1. Phát triển kinh tế ...............................................................................8 1.1.3.2. Phát triển cơ sở hạ tầng và bộ mặt nông thôn. ..................................9 1.1.3.3. Phát triển văn hóa và nâng cao dân trí ..............................................9 1.1.3.4. Đảm bảo dân chủ thực chất ở nông thôn ........................................10 1.1.3.5. Phát triển nguồn nhân lực ...............................................................10 1.1.3.6. Bảo vệ môi trường và tài nguyên ....................................................11
v 1.1.4. Quan điểm của Đảng và Nhà nước ta về vai trò của người dân trong phát triển nông thôn giai đoạn hiện nay ................................................................... 11 1.1.4.1. Một số đặc điểm của nông dân Việt Nam .......................................11 1.1.4.2. Quan điểm của Đảng và Nhà nước ta về vai trò của người dân và trong phát triển nông thôn giai đoạn hiện nay. ............................................12 1.1.4.3. Nội dung và vai trò của người dân trong việc tham gia xây dựng mô hình nông thôn mới. .....................................................................................13 1.2. Cơ sở thực tiễn ...................................................................................................13 1.2.1. Kinh nghiệm và bài học của một số nước trên thế giới về sự phát triển mô hình nông thôn mới .................................................................................... 13 1.2.1.1. Mô hình “Làng mới” ở Hàn Quốc ..................................................13 1.2.1.2. Kinh nghiệm phát triển nông thôn Trung Quốc - Xí nghiệp Hương Trấn. .............................................................................................................16 1.2.1.3. Kinh nghiệm của Thái Lan về doanh nghiệp hóa nông nghiệp ......17 1.2.2. Kinh nghiêm và một số bài học của Việt Nam về việc xây dựng nông thôn mới ............................................................................................................ 17 1.2.2.1. Phát triển nông thôn giai đoạn từ năm 1954 đến năm 1957-Mô hình chuyển giao ruộng đất cho hộ nông dân. .....................................................18 1.2.2.2. Kinh nghiệm một số mô hình nông thôn phát triển khá theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa, hợp tác hóa, dân chủ hóa............................18 1.2.2.3. Kinh nghiệm từ các xã thí điểm xây dựng mô hình nông thôn mới của trung ương giai đoạn 2009 - 2011. ........................................................19 Chương 2. MỤC TIÊU, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .......... 24 2.1. Mục tiêu nghiên cứu...........................................................................................24 2.1.1. Mục tiêu tổng quát .................................................................................. 24 2.1.2. Mục tiêu cụ thể ....................................................................................... 24 2.2. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ......................................................................24 2.2.1. Đối tượng nghiên cứu ............................................................................. 24 2.2.2. Phạm vi nghiên cứu ................................................................................ 24 2.3. Nội dung nghiên cứu ..........................................................................................24 2.4. Phương pháp nghiên cứu....................................................................................25 2.4.1. Phương pháp thu thập số liệu ................................................................. 25 2.4.2. Phương pháp phân tích và xử lý số liệu. ................................................ 26
vi 2.4.3. Phương pháp dự báo ............................................................................... 26 2.4.4. Đánh giá hiệu quả kinh tế ....................................................................... 27 2.4.5. Quan điểm phương pháp luận nghiên cứu ............................................. 29 Chương 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN ...................................... 30 3.1. Phân tích, đánh giá điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội của xã Chiềng La........30 3.1.1. Điều kiện tự nhiên và nguồn tài nguyên thiên nhiên.............................. 30 3.1.1.1. Vị trí địa lý ......................................................................................30 3.1.1.2. Đặc điểm địa hình, địa thế ..............................................................30 3.1.1.3. Đặc điểm khí hậu ............................................................................30 3.1.1.4. Thủy văn .........................................................................................31 3.1.1.5. Tài nguyên đất .................................................................................31 3.1.1.6. Tài nguyên nước .............................................................................32 3.1.1.7. Tài nguyên rừng ..............................................................................32 3.1.1.8. Hiện trạng sử dụng đất ....................................................................32 3.1.2. Thực trạng phát triển kinh tế, văn hóa - xã hội ...................................... 36 3.1.2.1. Thực trạng phát triển kinh tế ...........................................................36 3.1.2.2. Thực trạng văn hóa - xã hội ............................................................37 3.1.2.3. Thực trạng phát triển các khu dân cư nông thôn.............................40 3.1.2.4. Thực trạng cơ sở hạ tầng .................................................................40 3.1.2.5. Đánh giá thực trạng phát triển các ngành .......................................45 3.1.2.6. Kết quả điều tra của các hộ gia đình về sự tham gia, đóng góp của người dân trong việc xây dựng NTM ..........................................................47 3.1.2.7. Đánh giá chung về thực trạng phát triển kinh tế - xã hội của xã ....50 3.2. Đánh giá thực trạng kinh tế - xã hội của xã so với bộ tiêu chí quốc gia về quy hoạch xây dựng nông thôn mới .................................................................................50 3.2.1. Tiêu chí số 1: Tình hình lập và quản lý quy hoạch ................................ 51 3.2.2. Tiêu chí số 2: Đường giao thông ............................................................ 52 3.2.3. Tiêu chí số 3: Thủy lợi ........................................................................... 53 3.2.4. Tiêu chí số 4: Hệ thống điện .................................................................. 53 3.2.5. Tiêu chí số 5: Trường học ...................................................................... 54 3.2.5.1. Trường Mầm non ............................................................................54
vii 3.2.5.2. Trường Tiểu học .............................................................................54 3.2.5.3. Trường Trung học cơ sở .................................................................54 3.2.6. Tiêu chí số 6: Cơ sở vật chất văn hóa .................................................... 55 3.2.6.1. Nhà văn hóa đa năng .......................................................................55 3.2.6.2. Sân thể thao .....................................................................................55 3.2.7. Tiêu chí số 7: Chợ nông thôn ................................................................. 55 3.2.8. Tiêu chí số 8: Bưu điện .......................................................................... 55 3.2.9. Tiêu chí số 9: Nhà ở dân cư nông thôn .................................................. 55 3.2.10. Tiêu chí số 10: Thu Nhập ..................................................................... 56 3.2.11. Tiêu chí số 11 : Hộ nghèo .................................................................... 57 3.2.12. Tiêu chí số 12: Cơ cấu lao động ........................................................... 57 3.2.13. Tiêu chí số 13: Hình thức tổ chức sản xuất .......................................... 57 3.2.14. Tiêu chí số 14: Giáo dục....................................................................... 57 3.2.15. Tiêu chí số 15: Y tế .............................................................................. 58 3.2.16. Tiêu chí số 16: Văn hóa ........................................................................ 58 3.2.17. Tiêu chí số 17: Môi trường .................................................................. 58 3.2.18. Tiêu chí số 18: Đánh giá hệ thống chính trị ......................................... 59 3.2.18.1. Các tổ chức trong hệ thống chính trị .............................................59 3.2.18.2. Các tổ chức chính trị cơ sở theo quy định ....................................59 3.2.18.3. Đội ngũ cán bộ ..............................................................................59 3.2.19. Tiêu chí số 19: Tình hình an ninh, trật tự xã hội .................................. 60 3.2.20. Đánh giá chung ..................................................................................... 60 3.3. Đánh giá thực trạng của một số dự án đã và đang thực hiện trên địa bàn xã Chiềng La ..................................................................................................................66 3.3.1. Các dự án đã triển khai ........................................................................... 66 3.3.1.1. Đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng .......................................................66 3.3.1.2. Chính sách an sinh xã hội ...............................................................66 3.3.2. Các dự án đang triển khai ....................................................................... 67 3.4. Một số dự báo về tiềm năng và định hướng phát triển ......................................67 3.4.1. Các dự báo có liên quan ..................................................................................67 3.4.1.1. Xác định các tiềm năng ................................................................................67
viii 3.4.1.2. Dự báo dân số, lao động: ................................................................68 3.4.1.3. Dự báo đất đai cho xây dựng ..........................................................68 3.4.1.4. Dự báo về phát triển sản xuất .........................................................69 3.4.1.5. Dự báo nhu cầu cho mục tiêu an toàn lương thực ..........................69 3.4.1.6. Dự báo về thị trường tiêu thụ một số sản phẩm chủ yếu ................69 3.4.1.7. Dự báo về tác động môi trường và một số dự báo có liên quan khác ......................................................................................................................70 3.4.2. Định hướng phát triển kinh tế xã hội...................................................... 72 3.4.2.1. Định hướng phát triển kinh tế .........................................................72 3.4.2.2. Định hướng phát triển văn hoá xã hội.............................................72 3.4.2.3. Định hướng về môi trường..............................................................73 3.5. Đề xuất phương án quy hoạch xây dựng nông thôn mới xã Chiềng La đến năm 2020 ...........................................................................................................................74 3.5.1. Quy hoạch không gian tổng thể toàn xã ................................................. 74 3.5.1.1. Tổ chức mạng lưới và các không gian chức năng xây dựng điểm dân cư trên địa bàn xã. .................................................................................74 3.5.1.2. Tổ chức các hệ thống trung tâm xã ..............................................74 3.5.1.3. Quy hoạch không gian vùng sản xuất. .........................................75 3.5.1.4. Định hướng tổ chức hệ thống các công trình hạ tầng kỹ thuật ...76 3.5.2. Quy hoạch sử dụng đất xã Chiềng La .................................................... 76 3.5.2.1. Quy hoạch sử dụng đất nông nghiệp...............................................79 3.5.2.2. Quy hoạch sử dụng đất phi nông nghiệp ........................................79 3.5.3. Quy hoạch vùng sản xuất nông nghiệp tập trung ................................... 80 3.5.3.1. Cơ sở phân vùng quy hoạch sản xuất nông nghiệp.........................80 3.5.3.2. Quy hoạch vùng sản xuất tập trung................................................80 3.5.4. Quy hoạch phát triển nông nghiệp ......................................................... 81 3.5.4.1. Quy hoạch sản xuất ngành trồng trọt, chăn nuôi ............................81 3.5.4.2. Quy hoạch phát triển ngành lâm nghiệp .........................................84 3.5.4.3. Quy hoạch ngành thủy sản ..............................................................85 3.5.4.4. Quy hoạch phát triển dịch vụ, ngành nghề .....................................86 3.5.5. Quy hoạch hệ thống hạ tầng kỹ thuật ..................................................... 88
ix 3.5.5.1. Quy hoạch khu trung tâm xã ...........................................................88 3.5.5.2. Quy hoạch hệ thống giao thông ......................................................90 3.5.5.3. Quy hoạch cấp nước sinh hoạt ........................................................92 3.5.5.4. Quy hoạch hệ thống cấp điện ..........................................................92 3.5.5.5. Quy hoạch hệ thống thoát nước thải, chất thải ...............................93 3.5.5.6. Quy hoạch nghĩa trang, nghĩa địa ...................................................93 3.5.6. Dự tính tổng vốn đầu tư quy hoạch xây dựng NTM xã Chiềng La ....... 93 3.5.7. Đánh giá hiệu quả về xây dựng nông thôn mới ..................................... 95 3.5.7.1. Hiệu quả về kinh tế .........................................................................95 3.5.7.2. Hiệu quả về xã hội ..........................................................................95 3.5.7.3. Hiệu quả môi trường .......................................................................95 3.5.8. Đề xuất một số giải pháp xây dựng nông thôn xã Chiềng La ................ 96 3.5.8.1. Tổ chức thực hiện............................................................................96 3.5.8.2. Giải pháp huy động vốn ..................................................................96 3.5.8.3. Giải pháp về đất đai ........................................................................97 3.5.8.4. Giải pháp về khoa học công nghệ ...................................................97 3.5.8.5. Một số giải pháp khác .....................................................................97 KẾT LUẬN TỒN TẠI VÀ KIẾN NGHỊ................................................................ 100 1. Kết luận ...............................................................................................................100 2. Tồn tại .................................................................................................................101 3. Kiến nghị .............................................................................................................101 TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC
x DANH MỤC CÁC BẢNG Số hiệu bảng Tên bảng Trang 3.1 Hiện trạng sử dụng đất xã Chiềng La năm 2014 33 3.2 Tổng hợp kết quả điều tra nông hộ 48 Tổng hợp kết quả đánh giá tình hình thực tế của xã 3.3 61 so với Bộ tiêu chí quốc gia về nông thôn mới Tổng hợp kết quả đánh giá tình hình thực tế của xã 3.3 62 so với Bộ tiêu chí quốc gia về nông thôn mới Tổng hợp kết quả đánh giá tình hình thực tế của xã 3.3 63 so với Bộ tiêu chí quốc gia về nông thôn mới Tổng hợp kết quả đánh giá tình hình thực tế của xã 3.3 64 so với Bộ tiêu chí quốc gia về nông thôn mới Tổng hợp kết quả đánh giá tình hình thực tế của xã 3.3 65 so với Bộ tiêu chí quốc gia về nông thôn mới 3.4. Phân bổ sử dụng đất của cấp huyện 77
xi DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ Số hiệu hình Tên hình Trang 3.1 Cơ cấu kinh tế xã Chiềng La năm 2014 56
1 ĐẶT VẤN ĐỀ Nông thôn là khu vực có vị trí chiến lược trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, là cơ sở và lực lượng quan trọng để phát triển kinh tế - xã hội, giữ vững ổn định chính trị, đảm bảo an ninh, quốc phòng; giữ gìn, phát huy bản sắc văn hoá dân tộc và bảo vệ môi trường sinh thái. Nhận thức được vai trò, tầm quan trọng của khu vực nông thôn Đảng và Nhà nước đã có nhiều chính sách ưu tiên phát triển kinh tế khu vực nông thôn. Để thực hiện có hiệu quả các chính sách về phát triển kinh tế xã hội khu vực nông thôn thì vấn đề quy hoạch xây dựng nông thôn và phát triển kinh tế xã hội, nông lâm ngư nghiệp trên địa bàn khu vực nông thôn là rất cần thiết và ưu tiên thực hiện. Thực hiện quyết định số 491/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính Phủ ngày 16 tháng 4 năm 2009 về việc ban hành bộ tiêu chí Quốc gia về nông thôn mới. Ủy ban nhân dân huyện Thuận Châu đã thành lập ban chỉ đạo thực hiện quy hoạch xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện nhằm đánh giá hiện trạng nông thôn và định hướng xây dựng nông thôn mới đến năm 2020 đáp ứng mục tiêu phát triển kinh tế xã hội của huyện đến năm 2020. Quy hoạch xây dựng phát triển nông thôn mới phải được xác định và phân tích một cách sâu sắc những yếu tố và nguồn lực cho sự phát triển, đánh giá một cách khách quan đúng đắn thực trạng nông thôn hiện nay, thực trạng phát triển kinh tế xã hội những năm gần đây nhằm xác định các tiềm năng, lợi thế so sánh, các hạn chế, những thách thức và cơ hội; khắc phục những mặt tồn tại yếu kém, định hướng phát triển kinh tế, giải quyết các vấn đề xã hội đặt ra. Đưa ra các quan điểm, mục tiêu, giải pháp, biện pháp để khắc phục khó khăn, phát huy lợi thế, đẩy nhanh tốc độ tăng trưởng kinh tế - xã hội, đảm bảo phát triển nhanh bền vững, từng bước hòa nhập với xu thế chung của tỉnh và của đất nước, góp phần thực hiện thắng lợi sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp nông thôn. Chiềng La là xã vùng III cách trung tâm huyện Thuận Châu 25 km về phía Bắc, cách đường tỉnh lộ 107 khoảng 12 km, có diện tích tự nhiên 2.768,0 ha với 3 dân tộc anh em sinh sống. Xã có nhiều tiềm năng để phát triển kinh tế xã hội như: Tiềm
2 năng về phát triển cây thực phẩm, rau màu cung cấp cho thị tứ Tông Lệnh, Nong Lay, phát triển gia súc, gia cầm có quy mô hàng hoá nhằm đáp ứng cho thị trường... Chính vì vậy tôi lựa chọn đề tài: “Quy hoạch xây dựng nông thôn mới xã Chiềng La, huyện Thuận Châu, tỉnh Sơn La giai đoạn 2016-2020” để làm căn cứ cho việc tổ chức triển khai thực hiện hàng năm và thu hút nguồn vốn đầu tư của các thành phần kinh tế. Là cơ sở lập các dự án đầu tư xây dựng, cải tạo các công trình phúc lợi, văn hoá - xã hội, các cơ sở sản xuất. Sắp xếp tổ chức tốt điều kiện ăn ở sinh hoạt, nâng cao chất lượng cuộc sống của nhân dân, qua đó đánh giá những thành công, chỉ ra những hạn chế còn tồn tại, từ đó đề xuất những giải pháp đáp ứng được Chủ trương của Đảng ủy, HĐND và UBND xã Chiềng La đạt chuẩn nông thôn mới theo Bộ tiêu chí quốc gia về nông thôn mới...
3 Chương 1 TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 1.1. Cơ sở lý luận 1.1.1. Một số khái niệm 1.1.1.1. Khái niệm về nông thôn Hiện nay, trên thế giới chưa thống nhất định nghĩa về nông thôn. Có nhiều quan điểm khác nhau, có quan điểm cho rằng chỉ cần dựa vào trình độ phát triển cơ sở hạ tầng, có quan điểm khác lại cho rằng nên dựa vào chỉ tiêu trình độ tiếp cận thị trường, phát triển hàng hóa để xác định vùng nông thôn. Tuy nhiên theo quan điểm nhóm chuyên viên Liên hợp quốc đề cập đến khái niệm nông thôn - đô thị để so sánh nông thôn và đô thị với nhau. Khái niệm nông thôn chỉ có tính chất tương đối và luôn biến động theo thời gian, để phản ánh biến đổi về kinh tế xã hội của mỗi quốc gia trên thế giới. Trong điều kiện Việt Nam có thể hiểu: “Nông thôn là vùng sinh sống của tập hợp dân cư, trong đó có nhiều nông dân. Tập hợp dân cư này tham gia vào các hoạt động kinh tế, văn hóa-xã hội và môi trường trong một thể chế chính trị nhất định và chịu ảnh hưởng của các tổ chức khác” 1.1.1.2. Khái niệm về phát triển nông thôn Phát triển nông thôn là một phạm trù rộng được nhận thức với rất nhiều quan điểm khác nhau. Ngân hàng thế giới 1975 [12]. Đã đưa ra định nghĩa: “Phát triển nông thôn là một chiến lược nhằm cải thiện các điều kiện sống kinh tế và xã hội của một nhóm người cụ thể - người nghèo ở vùng nông thôn. Nó giúp những người nghèo nhất trong những người dân sống ở các vùng nông thôn được hưởng lợi ích từ sự phát triển”. Khái niệm phát triển nông thôn mang tính toàn diện, đảm bảo tính bền vững về môi trường, kinh tế, xã hội. Vì vậy, trong điều kiện của Việt Nam, được tổng kết từ các chiến lược kinh tế xã hội của Chính phủ, thuật ngữ này được hiểu:
4 “Phát triển nông thôn là một quá trình cải thiện có chủ ý một cách bền vững về kinh tế, xã hội, văn hóa và môi trường, nhằm nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân nông thôn và có sự hỗ trợ tích cực của nhà nước và các tổ chức khác”. 1.1.1.3. Khái niệm về phát triển nông thôn bền vững Phát triển nông thôn bền vững là sự phát triển kinh tế - xã hội nông thôn với tốc độ cao, là quá trình làm tăng mức sống của người nông dân nông thôn. Phát triển nông thôn phù hợp với nhu cầu của con người, đảm bảo sự tồn tại bền vững và tiến bộ lâu dài trong nông thôn. Sự phát triển đó dựa trên việc sử dụng hiệu quả tài nguyên thiên nhiên mà vẫn bảo đảm giữ gìn môi trường sinh thái nông thôn. Phát triển nông thôn đáp ứng nhu cầu xã hội hiện nay nhưng không làm cạn kiệt tài nguyên, không để lại hậu quả xấu cho thế hệ tương lai [12]. 1.1.1.4. Khái niệm về nông thôn mới Xây dựng nông thôn mới là biểu hiện cụ thể của phát triển nông thôn, nhằm tạo ra một nông thôn có kinh tế phát triển cao hơn, có đời sống về vật chất, văn hóa và tinh thần tốt, có bộ mặt nông thôn hiện đại. Theo quan điểm chung của các nhà nghiên cứu về mô hình nông thôn mới, thì nông thôn mới là những kiểu mẫu cộng đồng theo tiêu chí mới, tiếp thu những thành tựu khoa học kỹ thuật hiện đại mà vẫn giữ được nét đặc trưng, tinh hoa văn hóa của người Việt Nam. Nhìn chung, mô hình làng nông thôn mới theo hướng công nghiệp hóa - hiện đại hóa, hợp tác hóa và dân chủ hóa. 1.1.1.5. Khái niệm về quy hoạch phát triển nông thôn Phát triển nông thôn là vấn đề phức tạp và rộng lớn, nó liên quan đến nhiều ngành khoa học tự nhiên, khoa học kỹ thuật, khoa học xã hội và nhân văn. Mục đích của phát triển nông thôn là phát triển đời sống con người với đầy đủ các phạm trù của nó. Phát triển nông thôn toàn diện phải đề cập đến tất cả các mặt kinh tế, văn hoá, xã hội, giáo dục, y tế, an ninh quốc phòng... Sự phát triển của mỗi vùng, mỗi địa phương nằm trong tổng thể phát triển chung của các vùng và của cả nước. Vì vậy “Quy hoạch phát triển nông thôn là quy hoạch tổng thể, nó bao gồm tổng hợp nhiều nội dung hoạt động trong các lĩnh vực kinh tế, văn hoá xã hội và môi trường
5 liên quan đến vấn đề phát triển con người trong các cộng đồng nông thôn theo các tiêu chẩn của phát triển bền vững”. Quy hoạch phát triển nông thôn được coi là quy hoạch tổng thể trên vùng không gian sống của mọi sinh vật bao gồm loài người, động vật, thực vật. Mục tiêu của quy hoạch là đáp ứng sự tăng trưởng liên tục mức sống của con người và phát triển bền vững. Do đó đi đôi với việc phát triển kinh tế, văn hoá xã hội là vấn đề bảo vệ môi trường, bảo vệ sự đa dạng sinh học, giữ gìn cảnh quan thiên nhiên, bảo vệ và tái tạo tài nguyên để phục vụ cho lợi ích lâu dài của các thế hệ mai sau. 1.1.2. Mô hình phát triển nông thôn mới 1.1.2.1. Quan điểm về mô hình nông thôn mới Những năm gần đây, mô hình nông thôn mới không còn là tên gọi mới mẻ đối với nước ta, mô hình phát triển nông thôn đã góp phần quan trọng trong việc phát triển và cải thiện nông thôn nước ta. Việc xây dựng mô hình phát triển nông thôn mới là một quá trình chuyển đổi căn bản chiến lược phát triển kinh tế - xã hội nông thôn Việt Nam từ hướng chủ yếu là tự cung, tự cấp sang hướng đáp ứng theo nhu cầu thị trường. Đồng thời, đảm bảo sự tham gia tối đa của người dân vào quá trình phát triển theo quan điểm dân biết, dân bàn, dân đóng góp, dân kiểm tra, dân quản lý thành quả và dân hưởng lợi. Đây là cơ sở để phát huy nội lực, hướng vào phát triển bền vững. Mô hình nông thôn mới là tập hợp các hoạt động qua lại, để cụ thể hóa các chương trình phát triển nông thôn; mô hình nhằm bố trí sử dụng các nguồn tài chính, lao động, phương tiện, vật tư thiết bị để tạo ra các sản phẩm hay dịch vụ trong một thời gian xác định và thỏa mãn các mục tiêu về kinh tế, xã hội và môi trường cho sự phát triển bền vững ở nông thôn. Đây là quan điểm có tính khái quát và có tính mạch lạc về mô hình phát triển nông thôn mới. Như vậy, mô hình phát triển nông thôn mới có đặc điểm chung nhất là gắn với nông nghiệp, nông thôn, nông dân.