Luận văn thạc sĩ khoa học " Nghiên cứu chế độ động lực và môi trường vùng biển Đông Nam Bộ "

Chia sẻ: Nguyen Nhi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:69

Thêm vào BST

Báo xấu

239
lượt xem 72
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trong những năm gần đây, kinh tế biển đã và đang được coi trọng mà vùng biển Đông Nam bộ là một trong những vùng trọng điểm của kinh tế biển (thuỷ sản, giao thông hàng hải, dầu khí). Vấn đề đặt ra là cần nghiên cứu chế độ chi tiết hơn động lực và môi trường vùng biển Đông Nam bộ có thể góp phần phục vụ công tác quản lý và còn hỗ trợ cho các hoạt động phối hợp giữa các ngành, địa phương ven biển được thuận lợi. Với những lý do trên, sự lựa chọn đề tài "Nghiên cứu chế độ...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn thạc sĩ khoa học " Nghiên cứu chế độ động lực và môi trường vùng biển Đông Nam Bộ "

®¹i häc quèc gia hµ néi tr−êng ®¹i khoa häc Tù Nhiªn -------------- * * * * * -------------- NguyÔn Quèc Trinh Nghiªn cøu chÕ ®é ®éng lùc vμ m«i tr−êng vïng biÓn ®«ng nam bé luËn v¨n th¹c sÜ khoa häc Hµ néi - 2007
®¹i häc quèc gia hµ néi tr−êng ®¹i khoa häc Tù Nhiªn -------------- * * * * * -------------- NguyÔn Quèc Trinh Nghiªn cøu chÕ ®é ®éng lùc vμ m«i tr−êng vïng biÓn ®«ng nam bé Chuyªn ngµnh: H¶i D−¬ng häc M· sè: 60 44 97 luËn v¨n th¹c sÜ khoa häc Ng−êi h−íng dÉn khoa häc: GS.TS §inh V¨n ¦u Hµ néi - 2007
Môc Lôc Lêi c¶m ¬n .............................................................................................................. - 0 - Më ®Çu ........................................................................................................................... - 1 - 1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi ............................................................................. - 1 - 2. Môc tiªu cña luËn v¨n ................................................................................ - 1 - 3. Néi dung chÝnh cña luËn v¨n...................................................................... - 1 - 4. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu ............................................................................ - 1 - 5. Ph¹m vi nghiªn cøu .................................................................................... - 2 - 6. ý nghÜa khoa häc vµ thùc tiÔn .................................................................... - 2 - Ch−¬ng 1 - §Æc ®iÓm ®iÒu kiÖn tù nhiªn vïng biÓn §«ng Nam Bé.......... - 3 - 1.1. §Æc ®iÓm chung ...................................................................................... - 3 - 1.2. §Æc ®iÓm h×nh th¸i ®Þa h×nh .................................................................... - 3 - 1.3. §Æc ®iÓm khÝ hËu .................................................................................... - 4 - 1.3.1. ChÕ ®é khÝ t−îng .......................................................................... - 4 - 1.3.2. ChÕ ®é thuû v¨n ........................................................................... - 5 - 1.3.3. ChÕ ®é h¶i v¨n ............................................................................. - 5 - 1.4. §Æc ®iÓm m«i tr−êng biÓn....................................................................... - 6 - Ch−¬ng 2 - Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu............................................................... - 8 - 2.1. Ph−¬ng ph¸p thèng kª ............................................................................. - 8 - 2.1.1. Ph−¬ng ph¸p thèng kª ................................................................. - 8 - 2.1.2. Ph−¬ng ph¸p håi quy tuyÕn tÝnh .................................................. - 8 - 2.2. Ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch ®iÒu hßa (mùc n−íc vµ dßng ch¶y) ................... - 9 - I
2.3. Ph−¬ng ph¸p sè trÞ ................................................................................. - 13 - 2.3.1 M« h×nh tÝnh sãng vïng ven bê................................................... - 13 - 2.3.2. M« h×nh sè cho dßng ch¶y gÇn bê ............................................. - 14 - 2.3.3. M« h×nh sè cho tÝnh trµn dÇu trong vïng cöa s«ng vµ ven bê .. - 15 - 2.3.4 §iÒu kiÖn ban ®Çu vµ ®iÒu kiÖn biªn .......................................... - 16 - 2.3.5. S¬ ®å sai ph©n vµ lêi gi¶i sè trÞ ................................................. - 16 - 2.3.6. C¬ së lý thuyÕt m« h×nh MIKE 3D ............................................ - 17 - Ch−¬ng 3 - KÕt qu¶ thu thËp d÷ liÖu vµ nghiªn cøu chÕ ®é ®éng lùc vµ m«i tr−êng vïng biÓn §«ng Nam bé . - 19 - 3.1. C¬ së d÷ liÖu.......................................................................................... - 19 - 3.1.1. §Þa h×nh ..................................................................................... - 19 - 3.1.2. KhÝ t−îng ................................................................................... - 20 - 3.1.3. Thñy v¨n .................................................................................... - 22 - 3.1.4. H¶i v¨n ...................................................................................... - 22 - 3.2. KÕt qu¶ nghiªn cøu chÕ ®é ®éng lùc vïng biÓn §«ng Nam bé ............ - 24 - 3.2.1 §Þa h×nh ®¸y biÓn khu vùc nghiªn cøu ....................................... - 24 - 3.2.2 ChÕ ®é khÝ t−îng ......................................................................... - 25 - 3.2.3 ChÕ ®é h¶i v¨n ............................................................................ - 33 - 3.2.4. KÕt qu¶ ¸p dông m« h×nh sè trÞ ................................................. - 49 - KÕt luËn vµ kiÕn nghÞ .............................................................................. - 56 - Tµi liÖu tham kh¶o .................................................................................... - 58 - II
Danh môc B¶ng B¶ng 2.1a. HÖ sè vµ ®èi sè cña mét sè ph©n triÒu chÝnh ......................................... - 10 - B¶ng 2.1b. HÖ sè vµ ®èi sè cña mét sè ph©n triÒu chÝnh (tiÕp) ............................... - 10 - B¶ng 2.2. Ph©n lo¹i tÝnh chÊt triÒu .......................................................................... - 13 - B¶ng 3. 1 Th«ng tin d÷ liÖu khÝ t−îng t¹i c¸c tr¹m cè ®Þnh .................................... - 21 - B¶ng 3.2 Th«ng tin d÷ liÖu khi t−îng quan tr¾c ngoµi kh¬i b»ng obs_ship ............ - 21 - B¶ng 3.3. Th«ng tin d÷ liÖu h¶i v¨n t¹i c¸c tr¹m cè ®Þnh ........................................ - 22 - B¶ng 3.4. Th«ng tin d÷ liÖu mùc n−íc tr¹m nghiÖm triÒu....................................... - 23 - B¶ng 3.5. Th«ng tin c¸c chuçi sè liÖu dßng ch¶y.................................................... - 24 - B¶ng 3.6. §Æc tr−ng giã t¹i c¸c tr¹m theo h−íng trong n¨m................................... - 26 - B¶ng 3.8. ¸p suÊt (mb) kh«ng khÝ mÆt biÓn ........................................................... - 29 - B¶ng 3.9. NhiÖt ®é (0C) kh«ng khÝ .......................................................................... - 32 - B¶ng 3.10. Sè lÇn vµ tÇn suÊt sãng theo h−íng theo sè liÖu tr¹m Phó Quý (1986- 2005) ....................................................................................................... - 33 - B¶ng 3.11. §é cao sãng trung b×nh (m) vµ ®é cao sãng cùc ®¹i (m) theo h−íng theo sè liÖu tr¹m Phó Quý (1986-2005) ................................................. - 35 - B¶ng 3.12. Sè lÇn vµ tÇn suÊt sãng theo h−íng theo sè liÖu tr¹m C«n §¶o (1978- 2005) ....................................................................................................... - 36 - B¶ng 3.13. §é cao sãng trung b×nh (m) vµ ®é cao sãng cùc ®¹i (m)theo h−íng theo sè liÖu tr¹m C«n §¶o (1978-2005) ................................................. - 37 - B¶ng 3.14. H»ng sè ®iÒu hoµ mùc n−íc tai c¸c vÞ trÝ tr¹m ®o ................................. - 39 - B¶ng 3.15. Sè lÇn vµ tÇn suÊt xuÊt hiÖn dßng ch¶y theo h−íng .............................. - 43 - B¶ng 3.16. VËn tèc (m) dßng ch¶y trung b×nh vµ cùc ®¹i theo h−íng .................... - 44 - B¶ng 3.17. H»ng sè ®iÒu hoµ dßng ch¶y tai c¸c vÞ trÝ tr¹m ®o ................................ - 45 - B¶ng 3.18. §Æc tr−ng giã khu vùc nghiªn cøu ........................................................ - 50 - B¶ng 3.19. §Æc tr−ng sãng khu vùc nghiªn cøu ...................................................... - 50 - B¶ng 3.20: Thèng kª c¸c sù cè trµn dÇu lín t¹i ViÖt Nam ...................................... - 52 - B¶ng 3.21. Gi¸ trÞ ®Çu vµo cña m« h×nh tÝnh to¸n trµn dÇu ..................................... - 52 - III
Danh môc H×nh H×nh 1.1. Khu vùc nghiªn cøu vïng biÓn §«ng Nam bé .......................................... - 4 - H×nh 2.2. S¬ ®å tÝnh to¸n b»ng m« h×nh sè ............................................................. - 17 - H×nh 2.3. L−íi sai ph©n trong kh«ng gian x, y vµ z ................................................ - 18 - H×nh 2.4. S¬ ®å thêi gian tÝnh to¸n.......................................................................... - 18 - H×nh 3.1. B¶n ®å ph©n bè sè liÖu ®é s©u khu vùc nghiªn cøu................................. - 20 - H×nh 3.2. Hoa giã th¸ng 8 c¸c tr¹m trong vïng nghiªn cøu ................................... - 27 - H×nh 3.3. Hoa giã th¸ng 1 c¸c tr¹m trong vïng nghiªn cøu ................................... - 28 - H×nh 3.4. Dao ®éng khÝ ¸p (mb) mùc biÓn trung b×nh t¹i c¸c tr¹m ........................ - 30 - H×nh 3.5. Dao ®éng nhiÖt ®é (0C) kh«ng khÝ trung b×nh t¹i c¸c tr¹m ..................... - 31 - H×nh 3.6. Hoa sãng t¹i c¸c tr¹m trong vïng nghiªn cøu ......................................... - 34 - H×nh 3.7. Hoa sãng th¸ng 8 t¹i c¸c tr¹m trong vïng nghiªn cøu ............................ - 34 - H×nh 3.8. Hoa sãng th¸ng 1 t¹i c¸c tr¹m trong vïng nghiªn cøu ............................ - 36 - H×nh 3.9. Dao déng mùc n−íc (cm) cùc ®¹i, trung b×nh vµ cùc tiÓu th¸ng trong n¨m tr¹m Vòng Tµu ................................................................................ - 38 - H×nh 3.10. BiÕn thiªn mùc n−íc (cm) trung b×nh n¨m tr¹m Vòng Tµu .................. - 38 - H×nh 3.11. Dao ®éng thuû triÒu t¹i mét sè tr¹m trong vïng nghiªn cøu ................ - 41 - H×nh 3.12. BiÕn tr×nh vÐc t¬ dßng ch¶y theo thêi gian t¹i tr¹m sè 2 ....................... - 46 - H×nh 3.13. BiÕn tr×nh vÐc t¬ dßng ch¶y theo thgêi gian t¹i tr¹m sè 3 ..................... - 47 - H×nh 3.14. Profile nhiÖt ®é vµ ®é muèi theo ®é s©u vïng nghiªn cøu (mïa ®«ng). - 48 - H×nh 3.15. Profile nhiÖt ®é vµ ®é muèi theo ®é s©u vïng nghiªn cøu (mïa hÌ) ..... - 49 - H×nh 3.16. Dao ®éng thñy triÒu t¹i tr¹m Vòng Tµu ................................................ - 51 - IV
Lêi c¶m ¬n T¸c gi¶ xin ch©n thµnh c¶m ¬n Khoa KhÝ t−îng Thuû v¨n vµ H¶i d−¬ng häc, Phßng ®µo t¹o Sau ®¹i häc thuéc Tr−êng §¹i häc Khoa häc Tù nhiªn, §¹i häc Quèc gia Hµ néi; Trung t©m KhÝ t−îng Thuû v¨n biÓn, Trung t©m T− liÖu KhÝ t−îng Thuû v¨n, Trung t©m øng dông C«ng nghÖ KhÝ t−îng Thuû v¨n thuéc Trung t©m KhÝ t−îng Thuû v¨n Quèc gia; ViÖn KhÝ t−îng Thuû v¨n vµ M«i tr−êng; T¹p chÝ biÓn. T¸c gi¶ xin ch©n thµnh c¶m ¬n Gi¸o viªn h−íng dÉn GS. TS §inh V¨n ¦u vµ toµn thÓ c¸c thÇy c« gi¸o trong vµ ngoµi tr−êng; vµ c¸c b¹n ®ång nghiÖp trong vµ ngoµi c¬ quan ®· gióp ®ì vµ ®éng viªn t¸c g¶i ®· hoµn thµnh c«ng tr×nh nghiªn cøu nµy. T¸c gi¶
Më ®Çu 1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, kinh tÕ biÓn ®· vµ ®ang ®−îc coi träng mµ vïng biÓn §«ng Nam bé lµ mét trong nh÷ng vïng träng ®iÓm cña kinh tÕ biÓn (thuû s¶n, giao th«ng hµng h¶i, dÇu khÝ). VÊn ®Ò ®Æt ra lµ cÇn nghiªn cøu chÕ ®é chi tiÕt h¬n ®éng lùc vµ m«i tr−êng vïng biÓn §«ng Nam bé cã thÓ gãp phÇn phôc vô c«ng t¸c qu¶n lý vµ cßn hç trî cho c¸c ho¹t ®éng phèi hîp gi÷a c¸c ngµnh, ®Þa ph−¬ng ven biÓn ®−îc thuËn lîi. Víi nh÷ng lý do trªn, sù lùa chän ®Ò tµi "Nghiªn cøu chÕ ®é ®éng lùc vµ m«i tr−êng vïng biÓn §«ng Nam bé" lµm h−íng nghiªn cøu cña t¸c gi¶ trong luËn v¨n nµy. 2. Môc tiªu cña luËn v¨n Thu thËp, tæng hîp d÷ liÖu khÝ t−îng, thuû v¨n, h¶i v¨n vµ m«i tr−êng; Ph©n tÝch ®¸nh gi¸ chÕ ®é khÝ t−îng, thuû v¨n vµ h¶i v¨n; ¸p dông m« h×nh sè trÞ nh»m gi¶i thÝch qu¸ tr×nh loang truyÒn dÇu vµ hiÖn t−îng d©ng - rót n−íc do giã vïng ven bê cña vïng biÓn §«ng Nam bé. 3. Néi dung chÝnh cña luËn v¨n - Thu thËp sè liÖu ®Þa h×nh, khÝ t−îng (giã, ¸p vµ nhiÖt ®é kh«ng khÝ), thuû v¨n biÓn (sãng, mùc n−íc, dßng ch¶y vµ nhiÖt - muèi) vµ m«i tr−êng biÓn (trµn dÇu) trong khu vùc nghiªn cøu. - Ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ chÕ ®é khÝ t−îng thuû v¨n biÓn. - ¸p dông m« h×nh ®Ó m« pháng trµn dÇu vµ hiÖn t−îng d©ng – rót n−íc vµo khu vùc nghiªn cøu. - Rót ra kÕt luËn vµ kiÕn nghÞ 4. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu Thu thËp d÷ liÖu -1-
Ph−¬ng ph¸p thèng kª; Ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch ®iÒu hoµ; Ph−¬ng ph¸p sè trÞ; 5. Ph¹m vi nghiªn cøu Giíi h¹n vÒ kh«ng gian: Khu vùc vïng biÓn §«ng Nam bé tõ 70N ®Õn 110N vÜ ®é B¾c vµ tõ 1050E ®Õn 1090E kinh ®é §«ng. Giíi h¹n vÒ khoa häc: LuËn v¨n nghiªn cøu chÕ ®é ®éng lùc vµ m«i tr−êng vïng biÓn §«ng Nam bé. C¬ së to¸n häc vµ c¸c yÕu tè c¬ b¶n cña ®Þa lý tù nhiªn nh− h×nh th¸i ®Þa h×nh, mét sè tr−êng khÝ t−îng (giã, ¸p vµ nhiÖt), c¸c yÕu tè h¶i v¨n (mùc n−íc, dßng ch¶y, sãng vµ nhiÖt – muèi) vµ ¸p dông m« h×nh tÝnh to¸n trµn dÇu vµ hiÖn t−îng d©ng - rót n−íc do giã mïa. 6. ý nghÜa khoa häc vµ thùc tiÔn ý nghÜa khoa häc: Lµm râ chi tiÕt ®−îc chÕ ®é thuû ®éng lùc vïng biÓn §«ng Nam bé. M« pháng ®−îc sù biÕn ®æi cña tr−êng ®éng lùc vµ m«i tr−êng khi cã sù cè trµn dÇu vïng cöa s«ng vµ ven biÓn. ý nghÜa thùc tiÔn: Gãp phÇn gi¶i thÝch chÕ ®é ®éng lùc, c¶nh b¸o ng¨n ngõa c¸c ¶nh h−ëng xÊu ®Õn m«i tr−êng sinh th¸i khi cã sù cè trµn dÇu vµ gi¶i thÝch hiÖn t−îng d©ng – rót n−íc vïng cöa s«ng ven biÓn §«ng Nam bé. -2-
Ch−¬ng 1 - §Æc ®iÓm ®iÒu kiÖn tù nhiªn vïng biÓn §«ng Nam Bé 1.1. §Æc ®iÓm chung Vïng biÓn §«ng Nam bé (xem H×nh 1.1) lµ mét vïng biÓn ven bê n¨m trong biÓn §«ng ®−îc giíi h¹n vÜ ®é tõ 7 0N ®Õn 11 0N vµ kinh ®é tõ 105 0E ®Õn 109 0E, cã diÖn tÝch kho¶ng 150 km2. Vïng biÓn ®−îc bao bäc phÝa t©y lµ bê biÓn ViÖt Nam ch¹y qua 9 tØnh, thµnh phè vµ cã hai ®¶o lín lµ Phó Quý vµ C«n §¶o. Vïng biÓn ven bê chÞu ¶nh h−ëng cña hai hÖ thèng s«ng ch¶y ra lµ s«ng Cöu Long vµ s«ng §ång Nai. Vïng biÓn §«ng Nam bé cã vÞ trÝ chiÕn l−îc quan träng ®èi víi ViÖt Nam c¶ vÒ kinh tÕ lÉn quèc phßng, an ninh. Vïng biÓn nµy lµ n¬i chøa tµi nguyªn thiªn nhiªn, ®Æc biÖt lµ h¶i s¶n vµ dÇu khÝ. Khu vùc nµy ho¹t ®éng khai th¸c dÇu khÝ vµ giao th«ng hµng h¶i lín nhÊt cña n−íc ta vµ gÇn tuyÕn giao th«ng hµng h¶i thÕ giíi ®i qua biÓn §«ng, lµ cöa ngâ giao l−u lín vµ l©u ®êi cña ViÖt Nam ra thÕ giíi. 1.2. §Æc ®iÓm h×nh th¸i ®Þa h×nh Vïng biÓn §«ng Nam bé phÝa bê biÓn kÐo dµi tõ tØnh B×nh ThuËn ®Õn mòi Cµ Mau, cã c¸c kiÓu ®Þa h×nh ®−êng bê biÓn phøc t¹p vµ ®a d¹ng do nhiÒu nh©n tè t¸c ®éng ®ång thêi nh− thuû lùc s«ng vµ thuû ®éng lùc biÓn [2], [11], [26], [27]. Khu vùc ven bê vµ cöa s«ng, vai trß cña c¸c cöa s«ng, sãng, thuû triÒu vµ dßng ch¶y t¹o nªn ®Þa h×nh biÕn ®æi th−êng xuyªn phøc t¹p vµ ®a d¹ng. Khu vùc B×nh ThuËn vµ Bµ RÞa-Vòng Tµu th× bê biÓn t−¬ng ®èi dèc, kh«ng cã nhiÒu cöa s«ng vµ nhiÒu b·i c¸t ®Ñp, bê ®¸ gèc cã nhiÒu dèc. §−êng ®¼ng s©u 10 m ph©n bè phøc t¹p. Khu vùc tõ Bµ RÞa - Vòng Tµu ®Õn mòi Cµ Mau th× mang ®Æc tÝnh bê cña ch©u thæ s«ng §ång Nai vµ s«ng Cöu Long, ®Þa h×nh thÊp, ph¼ng, bÞ chia c¾t bëi c¸c cöa s«ng. Ven c¸c cöa s«ng ph¸t triÓn c¸c b·i triÒu réng lín, ®−êng ®¼ng s©u 10 mÐt th−êng ch¹y song song víi bê vµ c¸ch bê kho¶ng 12-15 km. Ph©n bè c¸c cån c¸t ë vïng cöa s«ng th−êng xuyªn biÕn ®éng. C¸c båi tô vµ xãi lë bê biÓn diÔn ra m¹nh mÏ, rÊt phøc t¹p. Khu vùc cã ®é s©u tõ 10 ®Õn 15m cã d¶i rÊt hÑp ch¹y song song h×nh d¹ng bê, d¹ng bê dèc, vßng cung. Khu vùc cã ®é s©u tõ 15 ®Õn 50m lµ tr¶i réng, tho¶i vµ ®é dèc t−¬ng ®èi ®Òu. Khu vùc cã ®é s©u lín h¬n tõ 50m trë lªn cã ®é dèc t−¬ng ®èi lín vµ cã cÊu t¹o ®Þa h×nh ®Êy trªn nÒn ®¸ gèc. -3-
H×nh 1.1. Khu vùc nghiªn cøu vïng biÓn §«ng Nam bé 1.3. §Æc ®iÓm khÝ hËu 1.3.1. ChÕ ®é khÝ t−îng Vïng biÓn §«ng Nam bé thuéc BiÓn §«ng chÞu ¶nh h−ëng khÝ hËu nhiÖt ®íi giã mïa vµ ho¹t ®éng cña bê T©y Th¸i B×nh D−¬ng [7], [11], [24], [35], [48], [50], [51], [52], [53]. Hµng n¨m cã bèn thêi kú vµ chÕ ®é mïa râ nÐt lµ mïa kh« vµ mïa m−a; vµ hai thêi kú chuyÓn tiÕp lµ tõ ®«ng sang hÌ vµ tõ hÌ sang ®«ng. §Æc ®iÓm chung cña vïng khÝ hËu Nam Bé lµ n¾ng nhiÒu, nÒn nhiÖt ®é cao quanh n¨m vµ nhiÖt ®é cùc ®¹i hai lÇn trong n¨m, mïa m−a lµ mïa hÌ, mïa kh« chñ yÕu lµ c¸c th¸ng gi÷a vµ cuèi mïa ®«ng, ®Çu mïa hÌ, sù thÓ hiÖn cña mïa m−a râ rÖt h¬n nhiÒu so víi mïa nhiÖt. Qu¸ tr×nh hoµn l−u khÝ quyÓn (b·o, giã mïa, m−a, lò) ®· t¹o nªn chÕ ®é thuû ®éng lùc biÓn phøc t¹p, chi phèi sù h×nh thµnh, ph¸t triÓn c¸c hÖ sinh th¸i biÓn. -4-
1.3.2. ChÕ ®é thuû v¨n Tõ B×nh ThuËn ®Õn Cµ Mau kh¸ phøc t¹p [6], [11], [19], [24], [25], [26], [27]. M¹ng l−íi cöa s«ng lín nh−ng kh«ng ®ång ®Òu däc ven biÓn. §ång b»ng s«ng Cöu Long cã m¹ng l−íi s«ng lín, nhá vµ kªnh r¹ch nhiÒu víi tæng chiÒu dµi trªn 5000km mµ nh÷ng ®o¹n s«ng vÒ th−îng l−u réng tõ kho¶ng 60m ®Õn trªn 300m, vÒ phÝa h¹ l−u réng ®Õn 2km vµ ë cöa s«ng HËu réng tíi 18km. Bªn c¹nh c¸c lßng s«ng chÝnh cßn cã v« sè c¸c kªnh r¹ch vµ c¸c kªnh réng kho¶ng 30-100m s©u 2-4m, c¸c kªnh nhá réng d−íi 20m vµ s©u 1,5m-2m. Hµng n¨m, s«ng Cöu Long nhËn ®−îc xÊp xØ 500 tû m3 n−íc cña s«ng Mªk«ng ®−a vÒ. Mïa lò (5th¸ng), l−îng n−íc chiÕm kho¶ng 3/4 tæng l−îng n−íc c¶ n¨m vµ mïa c¹n (7 th¸ng) chiÕm l−îng n−íc cßn l¹i. L−u l−îng n−íc mïa lò trung b×nh th¸ng lµ 24000m3/s, lín nhÊt lµ 30000m3/s. VÒ mïa c¹n, l−u l−îng n−íc trung b×nh th¸ng lµ 5920m3/s vµ nhá nhÊt qua Campuchia lµ 1700m3/s, nhá nhÊt tuyÖt ®èi lµ 1250m3/s (ngµy 12/IV/1960). Khu vùc ven biÓn Ninh ThuËn - B×nh ThuËn th× module dßng ch¶y n¨m kho¶ng 5 - 10 l/s.km2, nhá nhÊt n−íc ta. Dßng ch¶y khu vùc ven biÓn Ninh ThuËn - B×nh ThuËn, vÒ mïa lò ph©n bè kh«ng ®Òu vµ ng¾n th−êng x¶y tõ th¸ng VI ®Õn th¸ng X, XI. L−îng dßng ch¶y mïa lò chiÕm 80-85% dßng ch¶y n¨m. VÒ mïa c¹n tån t¹i trong c¸c th¸ng cßn l¹i, nh−ng th−êng cã x¶y ra lò tiÓu m·n. L−îng dßng ch¶y mïa c¹n chiÕm 5-10% dßng ch¶y n¨m. HÖ thèng s«ng §ång Nai cã module dßng ch¶y n¨m kho¶ng 10-15 l/s/km2 ë vïng th−îng l−u vµ t¨ng dÇn kho¶ng trªn 50 l/s/km2 ë vïng h¹ l−u, l−u l−îng trung b×nh n¨m cña hÖ thèng s«ng nµy 1150 m3/s. Mïa lò th−êng xuÊt hiÖn vµo th¸ng VII vµ kÕt thóc vµo th¸ng IX. L−îng dßng ch¶y mïa lò kho¶ng 65-85% tæng l−îng dßng ch¶y n¨m. Mïa c¹n kÐo dµi trong thêi gian cßn l¹i trong n¨m, nh−ng l−îng dßng ch¶y chØ kho¶ng 15-35% tæng l−îng dßng trong n¨m. 1.3.3. ChÕ ®é h¶i v¨n §Æc ®iÓm thuû v¨n biÓn khu vùc nghiªn cøu kh¸ phong phó, ®a d¹ng vµ phøc t¹p. Thuû triÒu khu vùc nghiªn cøu kh¸ lín vµ rÊt ®a d¹ng [2], [5], [9], [11], [12], [23], [25], [27], [29], [32], [34], [45], [47], [49], [50], [52], [53], [54]. Cã nhiÒu nhµ nghiªn cøu vÒ vÊn ®Ò nµy nh−: Phan Phïng (1974), §Æng C«ng Minh (1975), NguyÔn Ngäc Thuþ (1962, 1975, 1984), §ç Ngäc Quúnh (1995), Ph¹m V¨n HuÊn (1997), v.v... ChÕ ®é tÝnh chÊt vµ ®é lín thuû triÒu ®ãng vai trß quan träng trong vïng nghiªn cøu [32], [37], [39], [45], [46]. -5-
Sãng biÓn khu vùc nghiªn cøu còng t−¬ng tù nh− c¸c vïng biÓn kh¸c cña ViÖt Nam, chÕ ®é sãng theo mïa [11], [29], [49], [50], [52]. Dßng ch¶y khu vùc nghiªn cøu kh¸ phøc t¹p, theo mïa. Ngoµi ra vïng ven bê cßn t¸c ®éng m¹nh cña t−¬ng t¸c s«ng - biÓn. Do ®ã, viÖc nghiªn cøu vÒ dßng ch¶y còng ®−îc tiÕn hµnh tõ l©u: P.Chevey (1934), K.Wyrtki (1961), Tr−¬ng TiÕn Huy (1968), Hoµng Xu©n NhuËn (1979), Tr−¬ng §×nh HiÓn (1981), Lª Ph−íc Tr×nh (1981), NguyÔn Ngäc Thuþ (1984), NguyÕn ThÕ Hµo (2003), .v.v. Dßng ch¶y ngoµi kh¬i chÞu t¸c ®éng cña chÕ ®é giã mïa, nªn h−íng thÞnh hµnh lµ theo h−íng giã. Khi dßng ch¶y vµo gÇn bê, chÞu ¶nh h−ëng cña ®Þa h×nh ®¸y nªn cã h−íng song song víi bê. Khi ë vïng cöa hay trong s«ng th× chÞu ¶nh h−ëng lßng dÉn s«ng nªn h−íng theo lßng dÉn [23], [24], [28], [32], [37], [38], [52], [53], [54]. Ph©n bè nhiÖt ®é khu vùc nghiªn cøu còng kh¸ phøc t¹p. NhiÖt ®é n−íc còng biÕn ®æi theo c¸c th¸ng trong n¨m nh− nhiÖt ®é kh«ng khÝ nh−ng cã biªn ®é dao ®éng nhá h¬n nhiÒu, æn ®Þnh h¬n. Ngoµi ra sù ph©n bè nhiÖt ®é theo th¼ng ®øng kh¸ phøc t¹p. Ngoµi vïng biÓn kh¬i thi thÓ hiÖn nªm nhiÖt kh¸ râ nÐt, nh−ng khi vµo ven bê vµ ®Æc biÖt vµo cöa s«ng th× tÝnh chÊt x¸o trén cña líp m¹nh lªn. Sù thÓ hiÖn nªm nhiÖt kh«ng ®−îc râ nÐt [12], [13], [25], [32], [33], [49], [50]. §é mÆn lµ chØ tiªu quan träng ®Ó ph©n biÖt gi÷a n−íc biÓn vµ n−íc lôc ®Þa (ngät), gi÷a n−íc biÓn s©u vµ n−íc biÓn n«ng. §é mÆn n−íc biÓn ë vïng ven bê còng biÕn ®æi theo chÕ ®é khÝ hËu, còng dao ®éng trong n¨m vµ mang tÝnh chÊt kh¸ phøc t¹p. Profile th¼ng ®øng cña ®é mÆt còng thÓ hiÖn nªm mÆn nh−ng kh«ng râ nÐt nh− nhiÖt ®é. Nh−ng khi ®Õn vïng ¶nh h−ëng cña n−íc lôc ®Þa ch¶y ra th× thÓ hiÖn l−ìi n−íc ngät trªn mÆt vµ l−ìi n−íc mÆn ë c¸c tÇng phÝa d−íi. KÕt hîp víi qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña thuû triÒu. ®é mÆn n−íc biÓn cã kh¶ n¨ng x©m nhËp s©u vµo trong ®Êt liÒn vµ lµm nhiÔm mÆn [12], [13], [25], [32], [33], [49], [50]. 1.4. §Æc ®iÓm m«i tr−êng biÓn lµ ph¶n ¸nh tù nhiªn vµ ¶nh h−ëng qua l¹i m¹nh mÏ víi c¸c yÕu tè tù nhiªn kh¸c nh− kh«ng khÝ, ®Êt ®ai duyªn h¶i, c¸c s«ng vµ ®Æc biÖt ®Õn hÖ sinh th¸i vµ con ng−êi. GÇn ®©y, c¸c sù cè m«i tr−êng biÓn x¶y ra liªn tiÕp lµm ¶nh h−ëng ®Õn ho¹t ®éng x· héi vµ ®êi sèng d©n sinh. Song song víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, m«i tr−êng sinh th¸i vïng biÓn sÏ chÞu t¸c ®éng m¹nh mÏ bëi ho¹t ®éng cña c¸c c¶ng -6-
biÓn vµ giao th«ng trªn biÓn, c¸c khu c«ng nghiÖp ven biÓn, c¸c khu vùc nu«i trång thñy h¶i s¶n, c¸c khu du lÞch gi¶i trÝ vµ ®Æc biÖt lµ khai th¸c dÇu khÝ. Vïng nghiªn cøu nµy võa qua ®· bÞ ¶nh h−ëng trùc tiÕp cña sù cè trµn dÇu vµ dÇu loang trªn biÓn. Bªn c¹nh ®ã th−êng xuyªn x¶y ra c¸c vô ®ông tµu vµ n−íc trong s«ng ch¶y ra. §©y lµ nguyªn nh©n « nhiÔm do chÊt th¶i cña c¸c tµu thuyÒn, c¸c bÕn c¶ng; tõ ho¹t ®éng khai th¸c, chÕ biÕn vµ nu«i trång thñy s¶n; tõ c¸c ho¹t ®éng ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi trªn bê. ¤ nhiÔm do dÇu mì tíi møc nghiªm träng, sù cè trµn dÇu vµ loang trªn biÓn hËu qu¶ v« cïng nghiªm träng [4]. -7-
Ch−¬ng 2 - Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu §Ó tiÖn c«ng t¸c xö lý sè liÖu, tr¸nh hiÖn t−îng lÆp l¹i nhiÒu trong luËn v¨n nªn t¸c gi¶ sÏ liÖt kª c¸c ph−¬ng ph¸p trong ch−¬ng nµy. 2.1. Ph−¬ng ph¸p thèng kª 2.1.1. Ph−¬ng ph¸p thèng kª Sö dông ph−¬ng ph¸p to¸n häc thèng kª ®Ó tÝnh to¸n c¸c gi¸ trÞ ®Æc tr−ng c¬ b¶n cña chuçi sè liÖu nh− c¸c gi¸ trÞ lín nhÊt, nhá nhÊt vµ trung b×nh. C¸c ®Æc tr−ng nµy ®−îc x¸c ®Þnh cho c¸c chuçi sè liÖu ngµy, th¸ng, n¨m vµ nhiÒu n¨m. C¸c gi¸ trÞ trung b×nh ®−îc tÝnh theo trung b×nh sè häc, tõ chuçi sè liÖu ®o liªn tôc tõng giê trong ngµy, vµ ®−îc tÝnh theo biÓu thøc [1], [7], [19], [31] tõ sè liÖu cña c¸c lÇn ®o trong chuçi thêi gian hoÆc kh«ng gian: i= N 1 ∑ Xi X= (2.1.1) N i =1 trong ®ã N lµ tæng sè sè liÖu; Xi lµ sè liÖu thø i (i=1,N); X lµ gi¸ trÞ trung b×nh 2.1.2. Ph−¬ng ph¸p håi quy tuyÕn tÝnh Ph−¬ng ph¸p håi qui tuyÕn tÝnh cho phÐp kh¶o s¸t ®¸nh gi¸ sù biÕn ®éng cña c¸c yÕu tè, x¸c ®Þnh tèc ®é biÕn thiªn trung b×nh hµng n¨m vµ xu thÕ biÕn ®æi chung cña c¸c yÕu tè cÇn quan t©m [1], [7], [19], [31]. Chóng ta muèn m« t¶ biÕn ®éng cña mét biÕn phô thuéc nh− mét hµm ¶nh h−ëng cña mét nhãm c¸c biÕn ®éc lËp x1 , x2 , x3 , ..., x M . Gi¶ sö r»ng ¶nh h−ëng cña mçi trong sè M biÕn ®éc lËp x j lªn biÕn phô thuéc y cã thÓ m« t¶ b»ng ¶nh h−ëng tuyÕn tÝnh. Khi ®ã ph−¬ng tr×nh c¬ b¶n cña håi quy tuyÕn tÝnh ®a biÕn cã d¹ng M yi = a0 + ∑ a j ( xij − x j ) + ei = yi + ei , ˆ (2.1.2) j =1 trong ®ã i − sè hiÖu quan tr¾c trong tËp gi¸ trÞ mÉu ®é dµi N , ( i = 1, ..., N ); j − sè hiÖu biÕn ®éc lËp x j ( j = 1, ..., M ); a0 , a1 , a2 , ..., a M − nh÷ng hÖ sè håi quy tuyÕn -8-
⎛ ⎞ N 1 ∑x tÝnh; x j − trÞ sè trung b×nh cña biÕn j ⎜ x j = ⎟ ; yi − trÞ sè cña biÕn phô ⎟ˆ ⎜ ij ⎝ ⎠ N i =1 thuéc thø i , ®−îc kh«i phôc nhê ph−¬ng tr×nh håi quy; ei − sai lÖch gi÷a trÞ sè kh«i ˆ phôc yi vµ trÞ sè quan tr¾c yi . Gi¶i bµi to¸n x©y dùng m« h×nh håi quy tuyÕn tÝnh ®a biÕn quy vÒ t×m nh÷ng trÞ sè cña c¸c hÖ sè håi quy a0 , a1 , a2 , ..., a M sao cho kh«i phôc ®−îc sù biÕn thiªn cña biÕn phô thuéc y víi c¸c sai sè e nhá nhÊt. 2.2. Ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch ®iÒu hßa (mùc n−íc vµ dßng ch¶y) Do t¸c ®éng cña nhiÒu yÕu tè ®ång thêi nªn mùc n−íc vµ dßng ch¶y ph©n bè kh«ng ®ång ®Òu hoÆc tÝnh chÊt rÊt phøc t¹p. Trong h¶i d−¬ng ph©n chia nh÷ng biÕn ®éng cña mùc n−íc vµ dßng ch¶y theo tÇn sè kh¸c nhau t−¬ng øng víi c¸c quy m« nhiÒu n¨m, mïa, th¸ng, ngµy vµ c¸c sãng n−íc n«ng [8], [15], [16], [17], [18], [43], [46]. BiÓu thøc cña ®é cao mùc n−íc cã thÓ biÓu diÔn thµnh: [ ] zt = A0 + ∑ f i H i cos qi t + Gr.(V0 + u )i − g i (2.2.1) trong ®ã ®¹i l−îng Gr.(V0 + u ) i x¸c ®Þnh tíi kinh tuyÕn ®Þa ph−¬ng hoÆc kinh tuyÕn mói giê. C¸c biªn ®é H vµ c¸c gãc vÞ g , gäi lµ nh÷ng h»ng sè ®iÒu hoµ. C¸c ®¹i l−îng thiªn v¨n nh− f , V0 vµ u , lµ nh÷ng tham sè thiªn v¨n hµm thêi gian. Nh÷ng h»ng sè ®iÒu hoµ thñy triÒu H i vµ g i chÝnh x¸c nhÊt cã thÓ ®−îc x¸c ®Þnh tõ hÖ c¸c ph−¬ng tr×nh (2.2.1) b»ng ph−¬ng ph¸p b×nh ph−¬ng nhá nhÊt. Ta biÕn ®æi c«ng thøc ®é cao mùc n−íc triÒu (2.2.1) tíi d¹ng thuËn tiÖn cho s¬ ®å ph©n tÝch ®iÒu hoµ b»ng ph−¬ng ph¸p b×nh ph−¬ng nhá nhÊt. Nhãm nh÷ng ®¹i l−îng biÕn thiªn víi thêi gian vµ ®−a ra: ai = f i cos[ qi t + Gr.(V0 + u ) i ]; (2.2.2) bi = f i sin[ qi t + Gr.(V0 + u ) i ]; X i = H i cos g i ; Yi = H i sin g i (2.2.3) -9-
B¶ng 2.1a. HÖ sè vµ ®èi sè cña mét sè ph©n triÒu chÝnh HÖ sè gåm phÇn chung b»ng Ký hiÖu Gi¸ trÞ trung 3 3 M ⎛a⎞ nh©n víi phÇn ⎜ ⎟a ph©n Tªn ph©n triÒu b×nh 2 E ⎝c⎠ triÒu cña hÖ sè riªng cña tõng ph©n triÒu ⎛1 ⎞ 5 I − ⎜ ⎟ cos 2 4 M2 MÆt Tr¨ng chÝnh 0,4543 e ⎝2 ⎠ 4 2 7 I 2 4 N2 MÆt Tr¨ng ®−êng elliptic lín 0,0880 e cos 4 2 ω ⎛1 5 2⎞ ⎜− e 1 ⎟ G cos S2 MÆt Trêi chÝnh 0,2120 ⎝2 ⎠ 4 2 MÆt Tr¨ng − MÆt Trêi ®é thiªn K1 Xem chó thÝch 2 0,0576 ⎛1 5 2⎞ I ⎜ − e ⎟ sin I cos 2 O1 MÆt Tr¨ng chÝnh 0,1886 ⎝2 4 ⎠ 2 7 I 2 Q1 MÆt Tr¨ng ®−êng elliptic lín 0,0365 e sin I cos 4 2 2ω ⎛1 5 2⎞ ⎜ − e1 ⎟ G sin ω cos P1 MÆt Trêi chÝnh 0,0880 ⎝2 4 ⎠ 2 MÆt Tr¨ng − MÆt Trêi ®é thiªn K2 Xem chó thÝch 1 0,2655 B¶ng 2.1b. HÖ sè vµ ®èi sè cña mét sè ph©n triÒu chÝnh (tiÕp) §èi sè V gåm phÇn (v) vµ (u) Tèc ®é gãc trong 1 giê Ký hiÖu sãng (v) (u) q 28,98410° +2ξ − 2ν 2t + 2h − 2 s M2 28,43973° +2ξ − 2ν 2t + 2h − 3s + p N2 − 30,00000° S2 2t 30,08214° −2ν ′′ 2t + 2h K1 13,94304° +2ξ − ν t + h − 2s − 90 O1 13,39867° +2ξ − ν t + h − 3s + p − 90 Q1 − 14,95893° t − h − 90 P1 15,04107° −ν ′ t + h + 90 K2 Chó thÝch 1: K 2 = [( 1 4 + 3 8 e 2 ) 2 sin 4 I + ( 1 4 + 3 8 e12 ) 2 G 2 sin 4 ω + 2( 1 4 + 3 8 e 2 ) 2 ( 1 4 + 3 8 e12 ) 2 G sin 2 I sin 2 ω cos 2ν ] 2 1 Chó thÝch 2: K 1 = [( 1 4 + 3 8 e 2 ) 2 sin 2 2 I + ( 1 4 + 3 8 e12 ) 2 G 2 sin 2 ω + 2( 1 4 + 3 8 e 2 ) 2 ( 1 4 + 3 8 e12 )G sin 2 I sin 2ω cosν ] 2 1 2 ⎛c⎞ S ⎜⎟ G= C¸c ký hiÖu trong b¶ng: ⎜c ⎟ ⎝ 1⎠ M - 10 -
ρ − b¸n S − khèi M − khèi E − khèi ë ®©y: l−îng MÆt Tr¨ng, l−îng Tr¸i §Êt, l−îng MÆt Trêi, a − kho¶ng c1 − kho¶ng kÝnh trung b×nh Tr¸i §Êt, c¸ch trung b×nh tõ Tr¸i §Êt ®Õn MÆt Tr¨ng, e − ®é e1 − ®é c¸ch trung b×nh tõ Tr¸i §Êt ®Õn MÆt Trêi, lÖch t©m quü ®¹o MÆt Tr¨ng, lÖch ω − gãc t©m quü ®¹o Tr¸i §Êt, nghiªng mÆt ph¼ng hoµng ®¹o so víi mÆt ph¼ng xÝch ®¹o, ξ − kinh I − gãc nghiªng cña quü ®¹o MÆt Tr¨ng so víi mÆt ph¼ng xÝch ®¹o, ®é giao ®iÓm ν − kinh quü ®¹o MÆt Tr¨ng víi mÆt ph¼ng xÝch ®¹o, ®é tiÕt ®iÓm lªn cña quü ®¹o MÆt s − kinh h − kinh p − kinh Tr¨ng, ®é trung b×nh cña MÆt Trêi; ®é trung b×nh cña MÆt Tr¨ng; ®é trung b×nh cËn ®iÓm quü ®¹o MÆt Tr¨ng. C¸c ph−¬ng tr×nh ®é cao mùc n−íc (2.2.1) øng víi thêi gian t sÏ cã d¹ng sau: r z t = A0 + ∑ [(ai ) t X i + (bi ) t Yi ] (2.2.4) i =1 HÖ c¸c ph−¬ng tr×nh (2.2.4), sè ph−¬ng tr×nh lµ n b»ng sè c¸c sè ®o gi¸n ®o¹n mùc n−íc zt trong chu kú quan tr¾c, ph¶i t×m c¸c Èn A0 , X i vµ Yi ®Ó tõ ®ã tÝnh nh÷ng h»ng sè ®iÒu hoµ cña c¸c ph©n triÒu: Yi H i = X i2 + Yi 2 , g i = arctg (2.2.5) Xi ViÖc gi¶i hÖ n ph−¬ng tr×nh tuyÕn tÝnh (2.2.4) thùc hiÖn b»ng ph−¬ng ph¸p b×nh ph−¬ng nhá nhÊt. Ph−¬ng ph¸p b×nh ph−¬ng nhá nhÊt ®¶m b¶o t×m c¸c Èn A0 , X i vµ Yi sao cho vÕ ph¶i cña c¸c ph−¬ng tr×nh (2.2.4) phï hîp tèt nhÊt víi c¸c gi¸ trÞ mùc n−íc zt thùc ®o, tøc lµm cho tæng c¸c b×nh ph−¬ng cña hiÖu mùc n−íc quan tr¾c vµ mùc n−íc m« t¶ b»ng ph−¬ng tr×nh (2.2.4) trong tÊt c¶ c¸c quan tr¾c trë thµnh cùc tiÓu 2 ⎧ ⎫ tn r ∑⎨ z t − A0 + ∑ [(ai ) t X i + (bi ) t Yi ]⎬ = min (2.2.6) t1 ⎩ ⎭ i =1 Kh¶o s¸t ®iÒu kiÖn cùc tiÓu cña biÓu thøc nµy theo c¸c biÕn A0 , X i vµ Yi sÏ gióp ta rót ra mét hÖ gåm 2r + 1 ph−¬ng tr×nh ®¹i sè tuyÕn tÝnh (hÖ ph−¬ng tr×nh chuÈn t¾c), trong ®ã r − sè c¸c ph©n triÒu ®−îc ph©n tÝch (tõ M 2 ®Õn ph©n triÒu cuèi cïng ®−îc quy −íc ký hiÖu lµ W ): - 11 -
AX − N = 0 (2.2.7) hay d−íi d¹ng ma trËn: ... [a M 2 ] [bM 2 ] [a S 2 ] [bW ] A0 [ z] n ... [a M 2 ] [a M 2 a M 2 ] [a M 2 bM 2 ] [a M 2 a S 2 ] [a M 2 bW ] X M2 [a M 2 z ] ... . = [bM 2 ] [a M 2 bM 2 ] [bM 2 bM 2 ] [bM 2 a S 2 ] [bM 2 bW ] YM 2 [b M 2 z ] ... ... ... ... ... ... ... ... ... [a M 2 bW ] [bM 2 bW ] [a S 2 bW ] [bW ] [bW bW ] YW [bW z ] trong ®ã ký hiÖu [ ] dïng ®Ó chØ phÐp lÊy tæng theo thêi gian tõ t1 ®Õn t n . ViÖc gi¶i hÖ c¸c ph−¬ng tr×nh chuÈn t¾c ®−îc thùc hiÖn b»ng mét trong c¸c s¬ ®å cña ph−¬ng ph¸p tÝnh, thÝ dô s¬ ®å ®¶o ma trËn X = NA −1 (2.2.8) hoÆc s¬ ®å lÆp Seidel. Khi biÕn ®æi ph−¬ng tr×nh ®é cao mùc n−íc (2.2.1) thµnh d¹ng (2.2.4) c¸c ®¹i l−îng f vµ (V0 + u ) kh«ng bÞ ®−a vµo trong c¸c Èn sè nh− ®· lµm trong ph−¬ng ph¸p Darwin vµ Doodson, mµ ®−îc ®−a vµo trong c¸c hÖ sè ai vµ bi . Ch−¬ng tr×nh ph©n tÝch ®iÒu hoµ b»ng ph−¬ng ph¸p b×nh ph−¬ng tèi thiÓu t¸c gi¶ tù x©y dùng cã tÝnh n¨ng ®ã. Thñy triÒu quan s¸t thÊy ë nh÷ng vïng ®¹i d−¬ng rÊt kh¸c nhau vÒ ®é lín vµ ®Æc ®iÓm. Nh÷ng ®Æc tr−ng nµy cña thuû triÒu chñ yÕu phô thuéc vµo ®iÒu kiÖn ®Þa lý ®iÓm quan tr¾c biÓu hiÖn ®Þnh l−îng b»ng nh÷ng ®¹i l−îng gäi lµ h»ng sè ®iÒu hoµ thuû triÒu cña c¸c ph©n triÒu chÝnh. Trong thùc hµnh ng−êi ta c¨n cø vµo gi¸ trÞ cña tû sè H K1 + H O1 (2.2.9) H M2 trong ®ã H − h»ng sè ®iÒu hoµ biªn ®é cña c¸c ph©n triÒu chÝnh: nhËt triÒu MÆt Tr¨ng − MÆt Trêi K1 ; nhËt triÒu MÆt Tr¨ng elliptic O1 vµ b¸n nhËt triÒu chÝnh MÆt Tr¨ng M 2 , ®Ó ph©n lo¹i thuû triÒu. Trªn ®¹i d−¬ng cã thÓ cã bèn lo¹i thñy triÒu c¬ b¶n øng víi nh÷ng gi¸ trÞ cña tû sè trªn nh− sau [17], [18]: - 12 -
B¶ng 2.2. Ph©n lo¹i tÝnh chÊt triÒu Lo¹i thñy triÒu: Giíi h¹n cña tû sè: − B¸n nhËt triÒu ®Òu 0 ÷ 0,5 − B¸n nhËt triÒu kh«ng ®Òu 0,5 ÷ 2,0 − NhËt triÒu kh«ng ®Òu 2,0 ÷ 4,0 − NhËt triÒu ®Òu > 4,0 2.3. Ph−¬ng ph¸p sè trÞ Sö dông ph−¬ng ph¸p sè trÞ nh»m môc ®Ých m« pháng mét hay nhiÒu yÕu tè h¶i v¨n trªn toµn vïng nghiªn cøu. Trong luËn v¨n nµy, m« pháng tr−êng sãng, dßng ch¶y ven bê vµ ®Æc biÖt lµ sù cè trµn dÇu trªn mÆt biÓn vµ hiÖn t−îng d©ng - rót n−íc ë vïng ven bê do c¸c h−íng giã kh¸c nhau. Do vËy, thö nghiÖm vµ khai th¸c mét sè m« h×nh ¸p dông vµo vïng nghiªn cøu mµ ®· ®−îc lùa chän, ®ã lµ vïng biÓn §«ng Nam bé. 2.3.1 M« h×nh tÝnh sãng vïng ven bê (Multi directional - spectrial wave tranformation model including diffraction effect) M« h×nh tÝnh to¸n sù lan truyÒn sãng ngÉu nhiªn trong vïng gÇn bê do Mase (1988) ®−a ra. Nh−ng qu¸ tr×nh x©y dùng vµ kiÓm nghiÖm m« h×nh ®Õn n¨m 1999 míi hoµn thiÖn. M« h×nh ®−îc x©y dùng dùa trªn viÖc gi¶i ph−¬ng tr×nh c©n b»ng n¨ng l−îng sãng ngÉu nhiªn ®a h−íng, cã tÝnh tíi c¸c qu¸ tr×nh ph¶n x¹ vµ nhiÔu x¹ cña sãng trong vïng cã ®i¹ h×nh biÕn ®æi phøc t¹p vµ cã vËt che ch¾n [59]. Ph−¬ng tr×nh c©n b»ng n¨ng l−îng sãng ngÉu nhiªn nh− sau: () ∂ (v x S ) ∂ v y S ∂ (vθ S ) κ ⎧ ( ) ⎫ 1 ⎨ CC g cos θS y − CC g cos θS yy ⎬ − ε b S + + = 2 2 (2.3.1) ∂θ 2ω ⎩ ∂x ∂y ⎭ 2 trong ®ã: S lµ hµm mËt ®é phæ n¨ng l−îng sãng, C lµ vËn tèc truyÒn sãng, Cg lµ vËn tèc nhãm sãng, θ lµ h−íng truyÒn sãng, ω lµ tÇn sè gãc, K lµ th«ng sè tÝnh tíi sù nhiÔu x¹ sãng ( K = 2,5 theo Maseetal, 1998), ε b lµ hÖ sè tiªu t¸n n¨ng l−îng sãng do sãng b¹c ®Çu vµ sãng vì. - 13 -