Luận văn Thạc sĩ Khoa học Ngữ văn: nhân vật nữ trong sáng tác của Võ Thị Hảo

Chia sẻ: Lộ Lung | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:117

Thêm vào BST

Báo xấu

33
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Thông qua việc khảo sát, tìm hiểu, nghiên cứu về nhân vật nữ trong sáng tác của Võ Thị Hảo, người viết luận văn muốn cho thấy những vấn đề về sự quan tâm của văn học đến người phụ nữ, cách thể hiện nhân vật nói chung, nhân vật nữ nói riêng cùng các thủ pháp thể hiện nhân vật nữ trong sáng tác của Võ Thị Hảo. Đồng thời qua đó để thấy được mối quan hệ giữa nhân vật nữ với bản thân hình tượng tác giả... Mời các bạn cùng tham khảo nội dung chi tiết.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học Ngữ văn: nhân vật nữ trong sáng tác của Võ Thị Hảo

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM ----------------------------- TRẦN THỊ BÍCH VÂN NHÂN VẬT NỮ TRONG SÁNG TÁC CỦA VÕ THỊ HẢO LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC NGỮ VĂN THÁI NGUYÊN – 2009 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 1 http://www.Lrc-tnu.edu.vn
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM ---------------------------- TRẦN THỊ BÍCH VÂN NHÂN VẬT NỮ TRONG SÁNG TÁC CỦA VÕ THỊ HẢO Chuyên ngành:VĂN HỌC VIỆT NAM Mã số: 602234 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC NGỮ VĂN NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC : PGS.TS.TRỊNH BÁ ĐĨNH THÁI NGUYÊN - 2009 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 2 http://www.Lrc-tnu.edu.vn
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM ------------------------ TRẦN THỊ BÍCH VÂN NHÂN VẬT NỮ TRONG SÁNG TÁC CỦA VÕ THỊ HẢO Chuyên ngành:VĂN HỌC VIỆT NAM Mã số: 602234 TÓM TẮT LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC NGỮ VĂN THÁI NGUYÊN – 2009 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 3 http://www.Lrc-tnu.edu.vn
Công trình đƣợc hoàn thành tại: Trƣờng Đại học sƣ phạm Thái Nguyên Ngƣời hƣớng dẫn khoa học : PGS.TS.Trịnh Bá Đĩnh Phản biện 1: ……………VŨ TUẤN ANH Phản biện 2:…………...NGUYỄN BÍCH THU Luận văn sẽ đƣợc bảo vệ trƣớc hội đồng chấm luận văn họp tại: Trƣờng Đại học Sƣ phạm – ĐHTN Ngày 15 tháng 11 năm 2009 Có thể tìm hiểu luận văn tại thƣ viện Đại học Thái Nguyên Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 4 http://www.Lrc-tnu.edu.vn
UNIVERSITY OF THAI NGUYEN COLLEGE OF TEACHER’S TRAINING ------------------------ TRAN THI BICH VAN THE FEMALE CHARACTER IN VO THI HAO’S WRITING MAJOR: LITERATURE OF VIET NAM Code :602234 ABSTRACT OF A THESIS FOR MASTER OF PHILOLOGICAL SCIENCE THAI NGUYEN - 2009 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 5 http://www.Lrc-tnu.edu.vn
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 6 http://www.Lrc-tnu.edu.vn
A. PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài “Tất cả mọi sự bí ẩn của thế giới này đều không thể sánh nổi sự bí ẩn của người phụ nữ ”.Thật vậy, ngƣời phụ nữ- một nửa của nhân loại, là biểu tƣợng cho đạo đức và vẻ đẹp bền vững của nghệ thuật và của cuộc sống. Vì thế, tìm hiểu về ngƣời phụ nữ, chính là khám phá vẻ đẹp của nghệ thuật và sức sống của nhân loại. Đã có không biết bao nhiêu nhà văn nhà thơ từ cổ chí kim trên khắp hành tinh này viết về ngƣời phụ nữ với tất cả tấm lòng yêu thƣơng rộng mở và viết về ngƣời phụ nữ nhƣ là thƣớc đo của những giá trị mĩ học nhân văn. Ở Việt Nam ngƣời phụ nữ đã đi từ cuộc sống vào văn học và trở thành một hình tƣợng rất quan trọng của văn học Việt Nam, ở một số giai đoạn nó là hình tƣợng nổi bật nhất (chẳng hạn văn học thế kỷ cuối 18 đầu 19).Theo dòng chảy đó văn học ngày nay viết về ngƣời phụ nữ là sự tiếp nối truyền thống văn học dân tộc, góp phần hoàn thiện hơn chân dung ngƣời phụ nữ Việt Nam, cũng là thể hiện sâu sắc hơn nhận thức về ngƣời phụ nữ nói chung. Từ khi đất nƣớc bƣớc vào thời kỳ đổi mới, đời sống kinh tế - xã hội, đời sống tƣ tƣởng có nhiều thay đổi, đặc biệt là nhà văn có sự thay đổi trong cách nhìn về cuộc sống, thay đổi trong quan niệm nghệ thuật. Vì vậy mà nền văn học dân tộc đã có những chuyển mình rõ rệt và đạt đƣợc nhiều thành tựu đáng ghi nhận. Một trong những thành tựu đó phải kể đến là sự đóng góp lớn của thể loại tự sự cụ thể là truyện ngắn và tiểu thuyết, trong việc thể hiện nhân vật ngƣời phụ nữ, nhất là những tác phẩm do chính nhà văn nữ viết. Nhà nghiên cứu Bùi Việt Thắng coi sự xuất hiện đầy ấn tƣợng của các cây bút nữ là một hiện tƣợng đáng chú ý của văn xuôi đƣơng đại. Ông viết:“văn học đang mang gương mặt nữ ngày càng trắc ẩn và khoan dung, ngày càng tinh tế và đằm Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 7 http://www.Lrc-tnu.edu.vn
thắm[55]”. Hay Vƣơng Trí Nhàn trong bài Phụ nữ và sáng tác văn chương đã nhận xét:“hình như do sự nhạy cảm riêng của mình, phụ nữ bắt mạch thời đại nhanh hơn nam giới [40]”. Phải chăng đây chính là nguyên nhân giúp cho hàng loạt cây bút nữ trẻ đƣợc bạn đọc mến mộ trong những năm qua nhƣ: Lê Minh Khuê,Võ Thị Hảo,Y Ban, Lý Lan, Nguyễn Thị Thu Huệ, Phan Thị Vàng Anh,Võ Thị Xuân Hà,Thuận…Một vấn đề hết sức nổi bật trong sáng tác của các cây bút nữ, là sự xuất hiện đặc biệt đông đảo và chiếm ƣu thế của các nhân vật nữ. Các nhà văn nữ với những cố gắng đã khẳng định đƣợc vị trí của mình trên văn đàn. Nhƣ nhận định của Phạm Xuân Nguyên:“số lượng nhiều các tác giả nữ lại tỏ ra khá chắc tay trong cái dàn chung, đem đến cho văn học nói chung, truyện ngắn nói riêng một sinh khí mới cần thiết để thể hiện bề sâu của cuộc sống con người hôm nay [41]”. Điều này có cơ sở từ thực tế xã hội hiện đại, cuộc sống xã hội mà ngày nay với sự phát triển nhƣ vũ bão của kinh tế, khoa học kỹ thuật, con ngƣời trong khi bị những áp lực cạnh tranh căng thẳng nên càng mong ƣớc đƣợc sống trong yên bình với những cảm giác quý giá về hạnh phúc gia đình. Ngƣời phụ nữ hiện đại tuy rất năng động nhƣng vẫn luôn cần có một cuộc sống tình cảm làm điểm tựa. Luôn khát khao một tình yêu đẹp, đó không chỉ là nhu cầu tự thân mà còn là khao khát tự khẳng định tƣ cách tồn tại của họ.Nhạy cảm với mặt trái của cuộc sống với bao xô bồ hỗn độn, các giá trị về tình yêu- hạnh phúc- gia đình dễ có nguy cơ bị đảo lộn, ngƣời phụ nữ với bản chất yếu đuối càng khát khao một bến bờ hạnh phúc bình yên. Thông qua việc tìm hiểu nhân vật nữ trong sáng tác của các nhà văn nữ, chúng tôi mong muốn tìm đến những“vùng sâu”trong tâm hồn của một nửa nhân loại. Để việc tìm hiểu và nghiên cứu về nhân vật nữ trong sáng tác của một nhà văn có hiệu quả nhất, chúng tôi nghĩ nên xuất phát từ một nhà văn nữ cụ thể.Trong số các nhà văn nữ đƣơng đại,Võ Thị Hảo hiện lên nhƣ một đại diện xuất sắc, giàu cá tính.Tác phẩm của chị ngày càng chiếm Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 8 http://www.Lrc-tnu.edu.vn
đƣợc nhiều tình cảm của độc giả. Có thể nhận thấy rất rõ một điều, ở lĩnh vực văn xuôi với bảy tập truyện ngắn và tiểu thuyết Giàn thiêu đã in,Võ Thị Hảo đã thực sự chinh phục ngƣời đọc bằng ngòi bút sắc sảo mà tinh tế, mạnh mẽ và tài hoa của mình. Chị là ngƣời luôn tin vào một giải thƣởng lớn đó là sự sàng lọc của thời gian.Thời gian đã sàng lọc và thời gian cũng đã khẳng định Võ Thị Hảo là một cây bút nổi bật trong đội ngũ các nhà văn nữ và gặt hái đƣợc khá nhiều thành công với những giải thƣởng: - Giải thƣởng cuộc thi tiểu thuyết và truyện ngắn với tập Biển cứu rỗi - Nhà xuất bản Hà Nội - 1991. - Giải thƣởng 5 năm văn học Hà Nội với Truyện ngắn chọn lọc Võ Thị Hảo - Nhà xuất bản Hội nhà văn - 1995. - Ngoài ra tiểu thuyết Giàn thiêu đƣợc trao giải thƣởng Hội nhà văn Hà Nội năm 2004. Võ Thị Hảo đƣợc thừa nhận là một trong vài cây bút nổi bật và giàu chất nữ tính trong làng truyện ngắn hiện đại Việt Nam. Đọc các sáng tác của chị, ngƣời đọc dễ nhận thấy bên cạnh những khắc khoải về chiến tranh thì những mảnh đời ngang trái, những đau đớn khôn nguôi của những con ngƣời bất hạnh là sự thƣờng trực trong mỗi tác phẩm. Đồng thời đó còn là những cảm thông, day dứt của một trái tim phụ nữ khi nói về những nỗi đau của ngƣời đồng giới. Hơn nữa, vấn đề phụ nữ không chỉ là vấn đề riêng của sáng tác Võ Thị Hảo hay của văn học Việt Nam mà là vấn đề chung của văn học thế giới hiện nay. Chính vì thế mà những năm gần đây xu hƣớng nghiên cứu nữ quyền đã thành một trào lƣu phê bình, mới, hấp dẫn gây đƣợc nhiều sự chú ý. Chúng tôi chọn đề tài nghiên cứu:Nhân vật nữ trong sáng tác của Võ Thị Hảo, để trƣớc hết có cái nhìn sâu hơn về ngƣời phụ nữ trong sáng tác của chị, sau đó và từ đó đặt vấn đề bƣớc đầu nghiên cứu văn học từ góc nhìn giới tính tiếp cận một hƣớng nghiên cứu mới . Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 9 http://www.Lrc-tnu.edu.vn
2. Lịch sử vấn đề. Võ Thị Hảo đã từng làm thơ từ rất sớm và từng nghĩ mình sẽ trở thành một nhà thơ, tuy nhiên chị lại bắt đầu xuất hiện chính thức và đều đặn vào thập niên 90 ở lĩnh vực văn xuôi và lập tức gây đƣợc sự chú ý cũng nhƣ lấy đƣợc cảm tình của bạn đọc.Vì có một quá trình sáng tác dài, nên có khá nhiều bài viết, bài phỏng vấn hay nghiên cứu về các sáng tác của Võ Thị Hảo ở những khía cạnh, những phƣơng diện và mức độ khác nhau sau: 2 .1.Những ý kiến tiêu biểu về sáng tác của Võ Thị Hảo 2.1.1. Đối với thể loại truyện ngắn Trong bài giới thiệu tập truyện Biển cứu rỗi của Võ Thị Hảo, Đoàn Minh Tuấn nhận định về đặc trƣng thể loại và nội dung:“Võ Thị Hảo đã tận dụng được những đặc trưng lớn nhất, tiêu biểu nhất của thể loại nhỏ này. Mỗi truyện của chị như một tia nắng chiếu vào tầm rộng và chiều sâu biển cả cuộc đời”.Theo tác giả:có thể nói ở tập truyện ngắn này,chị tập trung ở hai cái nhìn:“Cái nhìn thứ nhất vào mặt trái của vầng trăng chiến tranh. Cái nhìn thứ hai vào những con người nhỏ bé(số đông nhân loại) tồn tại trong im lặng”. Nhận định đó đánh giá chiều rộng, chiều sâu của phạm vi phản ánh trong truyện ngắn Võ Thị Hảo, khái quát đƣợc đối tƣợng phản ánh trong truyện ngắn của chị. Đồng thời tác giả bài viết còn nhận xét truyện ngắn Võ Thị Hảo đã “bộc lộ cái nhìn dung dị, bẩm sinh của các cây bút nữ nhưng ở chị còn sâu sắc hơn bởi khi chấm dứt câu chuyện,chị đã gióng lên trong lòng người đọc âm vang của sự lo lắng. Những lo lắng mơ hồ về cuộc đời biển cả”.Về nghệ thuật, Đoàn Minh Tuấn còn nhận xét về:“ lối viết trữ tình để đạt hiệu quả nhận thức - một trong những đặc điểm của thể loại truyện ngắn hiện đại”. Nét riêng của bút pháp truyện ngắn Võ Thị Hảo theo ông còn ở:“cốt truyện vững chắc với xung đột được đẩy tới cao trào”[16]. Trong bài Võ Thị Hảo giữa những trang viết, trang đời, Lƣơng Thị Bích Ngọc nhận xét khá Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 10 http://www.Lrc-tnu.edu.vn
toàn diện về truyện ngắn Võ Thị Hảo:“Truyện ngắn của Võ Thị Hảo phản ánh hiện thực một cách nghiệt ngã nhưng người đọc lại không nhìn thấy sự cay nghiệt của một người viết. Lan toả trên những trang viết, một tấm lòng nhân ái của một người đàn bà cầm bút hết lòng yêu cuộc sống và con người. Chị còn nhận xét:Trong truyện Võ Thị Hảo, cái tôi của tác giả dường như chỉ thấp thoáng đâu đó, để rồi người đọc thấy cái tôi của hiện hữu” [14,tr.303- 304]. Nguyễn Lƣơng trong bài viết Gương mặt Võ Thị Hảo cũng nêu ấn tƣợng tổng quát truyện ngắn củaVõ Thị Hảo:“Mỏng manh đến điệu đà, nhạy cảm đến mức khắt khe, đó cảm giác ban đầu về nữ văn sĩ xứ Nghệ này khi mới đọc, mới tiếp xúc với chị. Còn ẩn sâu đằng sau những câu chữ trau chuốt là những tâm sự day dứt khôn nguôi về số phận con người, về cuộc đời và nhân tình thế thái. Đọc truyện của Võ Thị Hảo, người ta thường buồn. Một nỗi buồn có lẫn ngọt ngào và cay đắng” [12,tr.209-230]. 2.1.2. Về tiểu thuyết Giàn thiêu Trong bài giới thiệu tác phẩm Giàn thiêu, trên báo Ngƣời đại biểu nhân dân số 3 năm 2005 một tác giả viết:“Giàn thiêu mặc dù hấp dẫn nhưng là cuốn tiểu thuyết không dễ đọc. Cũng như những truyện ngắn của Võ Thị Hảo cuốn tiểu thuyết Giàn thiêu đang đi theo con đường riêng của nó, ngấm dần vào trái tim người ta, và những tầng lớp ngữ nghĩa cũng như những tầng lớp nghệ thuật của cuốn tiểu thuyết này thường trở đi trở lại và ám ảnh người đọc” [15] . Xuất hiện chƣa lâu trên văn đàn tiểu thuyết Việt Nam, Giàn thiêu một sự bứt phá đầy ngoạn mục của nhà văn Võ Thị Hảo thực sự thu hút đƣợc sự chú ý của độc giả, các nhà phê bình và nghiên cứu.Trong lời giới thiệu có tính chất đề dẫn cho cuốn tiểu thuyết Giàn thiêu- xứ sở của lối văn chƣơng mê hoặc và huyền bí, nhà phê bình Phạm Xuân Nguyên viết:“Văn Võ Thị Hảo Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 11 http://www.Lrc-tnu.edu.vn
không chỉ là những dòng chữ, không chỉ là truyện ngắn hay tiểu thuyết. Văn Võ Thị Hảo có nhiều tầng hình tượng mà mỗi lần tiếp cận, người đọc lại ngạc nhiên thấy mình khám phá ra một tầng lớp ngữ nghĩa khác ẩn mình sau những câu chữ. Đó là lối văn đã được tác giả thổi linh hồn. Linh hồn đó tạo lên những câu văn huyền ảo, mê hoặc thậm chí ma quái” [15]. Rõ ràng theo Phạm Xuân Nguyên, chính lối văn chƣơng mê hoặc ấy là thanh nam châm thu hút bạn đọc, nhƣng đồng thời cũng là một thách thức đòi hỏi bạn đọc phải có bản lĩnh, thực sự tự tin khi bƣớc vào khám phá thế giới văn chƣơng huyền bí của Võ Thị Hảo, phải tìm hiểu phát hiện ra những tầng hình tƣợng, lớp ngữ nghĩa khác ẩn sau những câu chữ thì mới thấy hết đƣợc cái hay cái hấp dẫn của tác phẩm và thông điệp mà nhà văn muốn gửi gắm. 2.2.Những ý kiến tiêu biểu về nhân vật nữ trong sáng tác của Võ Thị Hảo 2.2.1.Về nhân vật nữ trong truyện ngắn Đã có không ít những ý kiến nhận xét về nhân vật nữ trong truyện ngắn của Võ Thị Hảo, ở đây chúng tôi dẫn ra một số nhận định tiêu biểu chẳng hạn: Trong Những đặc điểm cơ bản của truyện ngắn Việt Nam giai đoạn 1975-1995 (luận án tiến sĩ )Lê Thị Hƣờng đã nhận xét về yếu tố kỳ ảo trong truyện ngắn Võ Thị Hảo:“Bằng câu chuyện nhuốm màu huyền thoại Võ Thị Hảo đã đề cập một vấn đề rất thực. Đó là số phận, nỗi đau của cả giới đàn bà.Võ Thị Hảo hay xây dựng nhân vật ảo, song nhân vật ảo lại tượng trưng cho số phận của những con người thực.Cái kì ảo ở đây không làm phương hại tới hiện thực được phản ánh. Trái lại nó tô đậm, mở rộng, khơi sâu thêm hiện thực, mang ẩn ý sâu, tầm khái quát cao” [22]. Trong bài phỏng vấn Võ Thị Hảo suốt đời chỉ mơ một giấc, Nguyễn Hằng nhận định:“Chị được xếp vào hàng những cây bút sắc sảo và giàu nữ tính. Những thân phận đàn bà, những con người nhỏ bé trước bão lũ cuộc Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 12 http://www.Lrc-tnu.edu.vn
đời, những gì rất riêng tư mà chẳng riêng tư chút nào, là điều mà chị luôn trăn trở trên các trang viết của mình” [13]. Qua Huyền thoại về tình yêu, Nguyễn Văn Lƣu đã chỉ ra những vấn đề mà Võ Thị Hảo muốn gửi gắm ở những nhân vật nữ: “Tác giả giành cho trái tim người phụ nữ, cho số phận người phụ nữ lòng yêu thương đau xót sâu sắc nhất.Thân phận người phụ nữ trở thành tâm niệm thường xuyên, da diết trong những trang viết của Võ Thị Hảo” [54]. Ở bài viết Đã đến lúc người đàn bà nổi loạn,Ngọc Anh nhận xét:“Trong những truyện ngắn của Võ Thị Hảo, có những người đàn bà khổ vì yêu và khổ vì bị ruồng bỏ” [1] . 2.2.2. Về nhân vật nữ trong tiểu thuyết Giàn thiêu Trả lời câu hỏi: Thông điệp chính của chị gửi đến độc giả khi viết Giàn thiêu là gì? Nhà văn Võ Thị Hảo cho biết: “Một trong những thông điệp của Giàn thiêu: Dựng giàn thiêu người trên đảo Âm Hồn đốt sách, mổ bụng, moi gan người dưới đoạn đầu đài, hay bất kì một cực hình nào cũng không thiêu hủy được sự thật, khát vọng tự do và công lý”[18]. Quả thực “Giàn thiêu mang đến cho người đọc cảm giác đang đứng trước một thế giới va đập bạo liệt giữa thiện và ác, tốt và xấu, sự bi thảm đến mức trớ trêu của số phận con người”…[15]. Trong một bài phỏng vấn khác, chị nói: “Rất nhiều thông điệp tôi gửi vào Giàn thiêu, nhưng một trong những thông điệp quan trọng nhất: Khát vọng tự do và tình yêu. Sự trường tồn, bất tử của sự thật trước bạo lực và cường quyền…những lầm lạc thật dễ thương và đau đớn của kiếp người. Tôi cũng gửi đến qua Giàn thiêu những người đàn bà đẹp, mong manh giữa cuộc đời mà khuôn khổ tình yêu của họ không khớp với một cái khuôn khổ nào của hiện thực” [15,tr.559-560] . Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 13 http://www.Lrc-tnu.edu.vn
Trong một buổi tọa đàm về sáng tác của Võ Thị Hảo diễn ra vào ngày 19/10/2005 tại Viện Goethe (Hà Nội) nhân sự kiện công ty văn hóa truyền thông Võ Thị vừa ấn hành bốn tập truyện ngắn, đồng thời tái bản tiểu thuyết Giàn thiêu. Buổi tọa đàm có sự tham gia của đông đảo nhà văn, nhà phê bình, nhà nghiên cứu văn học nhƣ Dƣơng Tƣờng, Hoàng Ngọc Hiến, Nguyễn Hòa, Châu Diên, Nguyễn Thị Minh Thái...cùng đại diện nhiều tờ báo của Hà Nội và Trung ƣơng đến dự. Đáng chú ý trong buổi toạ đàm là vấn đề nói về xu hƣớng nữ quyền thể hiện qua ba nhân vật nữ tuyệt đẹp là Nhuệ Anh, Lê Thị Đoan và Ngạn La, trong đó đặc biệt là Nhuệ Anh và Lê thị Đoan hầu nhƣ là hiện thân cho lƣơng tri, tình yêu cao thƣợng và sự khoan dung. Có một điều cũng đáng lƣu ý là khi trả lời câu hỏi về cái nhãn ngƣời ta gán cho mình là nhà văn nữ quyền,Võ Thị Hảo đáp rằng khi viết chị không quan tâm đến những chủ nghĩa, trƣờng phái chẳng hạn nhƣ nữ quyền, nếu có khuynh hƣớng nữ quyền ấy là một cái gì nằm trong tự thân chị. Trên đây là những ý kiến, nhận xét, đánh giá và bài viết tiêu biểu về một số đặc điểm nghệ thuật nói chung và nhân vật nữ nói riêng trong sáng tác của Võ Thị Hảo. Song đó mới là những ý kiến, đánh giá, hoặc nhận xét bƣớc đầu, ở những khía cạnh khác nhau, tuy nhiên đã phần nào thể hiện đƣợc sự cảm nhận đúng đắn của các nhà nghiên cứu về nhà văn này. Đặc biệt chƣa có công trình nghiên cứu nào riêng về nhân vật nữ trong sáng tác của Võ Thị Hảo. Những bài viết và nghiên cứu khác của ngƣời đi trƣớc sẽ là những gợi mở quý báu cho chúng tôi trong quá trình nghiên cứu và thực hiện đề tài của mình. 3. Mục đích và phạm vi nghiên cứu 3.1.Mục đích Thông qua việc khảo sát, tìm hiểu, nghiên cứu về nhân vật nữ trong sáng tác của Võ Thị Hảo, ngƣời viết luận văn muốn cho thấy những vấn đề về sự quan tâm của văn học đến ngƣời phụ nữ, cách thể hiện nhân vật nói chung, Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 14 http://www.Lrc-tnu.edu.vn
nhân vật nữ nói riêng cùng các thủ pháp thể hiện nhân vật nữ trong sáng tác của Võ Thị Hảo. Đồng thời qua đó để thấy đƣợc mối quan hệ giữa nhân vật nữ với bản thân hình tƣợng tác giả … 3.2.Phạm vi nghiên cứu Luận văn sẽ khảo sát các tập truyện ngắn sau của Võ Thị Hảo. - Hồn trinh nữ - Nhà xuất bản Phụ nữ, 2005 - Goá phụ đen - Nhà xuất bản Phụ nữ, 2005 -Người sót lại của rừng cười - Nhà xuất bản Phụ nữ, 2006 -Những truyện không nên đọc lúc nửa đêm - Nhà xuất bản Phụ nữ, 2007 và cuốn tiểu thuyết Giàn thiêu - Nhà xuất bản Phụ nữ, 2005. 4.Phương pháp nghiên cứu Để thực hiện đề tài này, chúng tôi sử dụng một số phƣơng pháp nghiên cứu chính sau: 4.1.Phương pháp khảo sát - thống kê Chúng tôi tiến hành khảo sát- thống kê nhân vật nữ trong sáng tác của Võ Thị Hảo trên nhiều phƣơng diện, để từ đó phân loại nhân vật, tìm hiểu thấu đáo hơn các đặc điểm của nhân vật nữ cũng nhƣ các thủ pháp thể hiện nhân vật nữ. 4.2.Phương pháp hệ thống Là một trong những yếu tố cấu thành chỉnh thể tác phẩm, nhân vật nữ đƣợc xem xét trong mối tƣơng quan với cả hệ thống nhân vật, với cốt truyện, với giọng điệu, với hệ thống các yếu tố nghệ thuật thể hiện ngoại hình, nội tâm…Sử dụng phƣơng pháp này giúp cho việc tìm hiểu nhân vật nữ trong sáng tác của Võ Thị Hảo đạt đến cái nhìn sâu sắc và toàn diện hơn. 4.3.Phương pháp so sánh Để thấy đƣợc cái chung cũng nhƣ nét riêng độc đáo của nhân vật nữ trong sáng tác của Võ Thị Hảo, luận văn cũng dùng phƣơng pháp so sánh, Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 15 http://www.Lrc-tnu.edu.vn
so sánh bút pháp của chị với các nhà văn nữ khác. 4.4. Phương pháp phân tích- tổng hợp Từ việc phân tích các dẫn chứng, các vấn đề cụ thể của nội dung và hình thức tác phẩm, chúng tôi rút ra những vấn đề chung mang tính khái quát. 5.Cấu trúc của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và tài liệu tham khảo, nội dung luận văn gồm các chƣơng sau: Chương 1 NHÂN VẬT NỮ TRONG VĂN HỌC VI ỆT NAM 1.1 .Nhân vật nữ trong văn học truyền thống 1.2. Nhân vật nữ trong văn học thời kì đổi mới 1.2.1. Phụ nữ qua ngòi bút của các nhà văn nữ 1.2.2.Quá trình sáng tác và quan niệm viết văn của Võ Thị Hảo Chương 2 ÂM HƯỞNG NỮ QUYỀN QUA CÁC NHÂN VẬT NỮ CỦA VÕ THỊ HẢO 2.1. Về vấn đề nữ quyền 2.1.1.Vấn đề nữ quyền, một hiện tƣợng văn hoá xã hội của thời hiện đại 2.1.2. Nữ quyền –Ý thức về hạnh phúc của ngƣời phụ nữ 2.2. Bình diện xã hội- tƣ tƣởng, nhân văn của nhân vật nữ trong sáng tác Võ Thị Hảo 2.2.1.Vấn đề số phận bi kịch của các nhân vật nữ trong sáng tác Võ Thị Hảo 2.2.1.1.Bi kịch là nạn nhân của chiến tranh 2.2.1.2.Bi kịch của cái nghèo Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 16 http://www.Lrc-tnu.edu.vn
2.2.1.3.Bi kịch của những mảnh đời tật nguyền 2.2.1.4.Bi kịch của tình yêu và hạnh phúc lứa đôi 2.2.2.Vấn đề đạo đức của các nhân vật nữ trong sáng tác Võ Thị Hảo 2.2.3.Vấn đề giới tính của các nhân vật nữ trong sáng tác Võ Thị Hảo Chương 3 NGHỆ THUẬT XÂY DỰNG NHÂN VẬT NỮ TRONG SÁNG TÁC CỦA VÕ THỊ HẢO 3.1.Nghệ thuật miêu tả ngoại hình 3.2.Nghệ thuật miêu tả tâm lý 3.3. Nghệ thuật tạo màu sắc huyền thoại Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 17 http://www.Lrc-tnu.edu.vn
B. PHẦN NỘI DUNG Chương 1 NHÂN VẬT NỮ TRONG VĂN HỌC VI ỆT NAM 1.1. Nhân vật nữ trong văn học truyền thống “Văn học là nhân học”(M.Gorki), nhiệm vụ cơ bản và mục đích cao nhất của văn học là khám phá, phát hiện, nhận thức về con ngƣời thông qua những nhân vật văn học.Việc tìm hiểu và thể hiện nghệ thuật về con ngƣời đƣợc bộc lộ chủ yếu trên phƣơng diện xây dựng nhân vật. Từ điển thuật ngữ văn học định nghĩa:“Nhân vật văn học chính là con người cụ thể được miêu tả trong tác phẩm văn học”25. Nhân vật là hình thức cơ bản để văn học miêu tả thế giới một cách hình tƣợng. Chức năng của nó là khái quát những quy luật phong phú của cuộc sống con ngƣời, từ đó bộc lộ những hiểu biết, quan niệm và những trăn trở, ƣớc mơ của ngƣời nghệ sĩ. Nhà văn sáng tạo ra nhân vật là để thể hiện những cá nhân và xã hội nhất định, bày tỏ quan niệm riêng về các cá nhân, xã hội đó. Nhân vật là “công cụ khái quát hiện thực và phương tiện để tác giả hiện thực hóa quan niệm nghệ thuật về con người dưới một hình thức biểu hiện tương ứng” 33. Nhƣ vậy, nhân vật đóng vai trò là yếu tố hàng đầu của tác phẩm, là phƣơng diện để nhà văn truyền tải tƣ tƣởng, thể hiện cá tính sáng tạo của mình, đồng thời lại mang quan niệm có tính nghệ thuật của nhà văn về thời đại, đặc biệt là trong các sáng tác thuộc thể loại tự sự. Phụ nữ là một nửa của nhân loại, là biểu tƣợng của cái đẹp, là hiện thân của sự sinh tồn và luân chuyển sự sống. Trong dòng chảy văn học từ cổ chí kim, hình tƣợng ngƣời phụ nữ luôn là một trong những đề tài quen thuộc nhất và dƣờng nhƣ phụ nữ là một nguồn cảm hứng vô tận mà văn học muôn đời vẫn chƣa khai thác hết.Văn học truyền thống Việt Nam đã nhiều lần quan Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 18 http://www.Lrc-tnu.edu.vn
tâm, tập trung đến đề tài về ngƣời phụ nữ. Qua hình tƣợng này ngƣời đọc các thế hệ sau thấy đƣợc giá trị của con ngƣời Việt Nam qua các thời đại, thấy cả số phận của những “phận đàn bà”, của con ngƣời nhân loại. Trong văn học dân gian, nhân vật nữ đại diện cho lý tƣởng thẩm mỹ của nhân dân hiện lên trong các câu chuyện cổ tích thƣờng có số phận bi thảm nhƣng luôn tỏa sáng những nét đẹp: hiền lành, chăm chỉ, giàu đức hy sinh, giàu lòng nhân ái và cuối cùng chắc chắn sẽ đƣợc hƣởng hạnh phúc. Ngƣời phụ nữ trong ca dao lại mang vẻ đẹp đằm thắm, ý nhị, dịu dàng và kín đáo nhƣng đồng thời cũng là hiện thân cho những bi kịch, phải gánh chịu số phận bất hạnh, không có quyền tự quyết định cho cuộc đời mình. Đến văn học Trung đại đã có biết bao tiếng nói xót xa, thƣơng cảm, cho thân phận ngƣời phụ nữ bị chà đạp, vùi dập trong xã hội phong kiến. Nhƣ trong Truyền kỳ mạn lục của Nguyễn Dữ là hình ảnh những ngƣời phụ nữ đức hạnh, đẹp ngƣời, tốt nết luôn khát khao một cuộc sống bình yên, hạnh phúc nhƣng bị những thế lực cƣờng quyền và cả lễ giáo phong kiến khắc nghiệt, xô đẩy đến những cảnh ngộ éo le, ngang trái bất hạnh. Ở Cung oán ngâm của Nguyễn Gia Thiều chúng ta thấy đó là câu chuyện kể về cuộc đời của một nàng cung nữ xinh đẹp, khi mới vào cung đƣợc vua yêu chiều nhƣng sau bị thất sủng. Từ trong thâm cung lạnh lẽo nàng hồi tƣởng lại quá khứ và cất tiếng oán thán cho số phận bạc bẽo của mình. Cả tác phẩm là tiếng than dài, là sự đau đớn, tấm tức và tâm trạng bế tắc của nàng cung nữ. Nguyễn Gia Thiều là ngƣời thấu hiểu, chia sẻ và cảm thông cho số phận bất hạnh của nàng. Còn Truyện Kiều của Nguyễn Du lại là tiếng kêu thƣơng đến đứt ruột, tiếng kêu xé lòng cho thân phận chìm nổi lênh đênh trong kiếp đoạn trƣờng của nàng Kiều và cho “phận đàn bà” nói chung. Tiếng nói mạnh bạo, dám bày tỏ khát khao đƣợc yêu và sống hạnh phúc còn vang lên đầy mạnh mẽ, và đó còn là sự kịch liệt phản đối chế độ năm thê bảy thiếp trong xã hội phong kiến Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 19 http://www.Lrc-tnu.edu.vn
“chém cha cái kiếp lấy chồng chung” của bà chúa thơ nôm Hồ Xuân Hƣơng. Giai đoạn văn học thế kỉ XVIII - đầu XIX là thời kỳ rất đặc biệt bởi sự xuất hiện các nữ sĩ nhƣ: Hồ Xuân Hƣơng, Đoàn Thị Điểm, Bà Huyện Thanh Quan, Ngọc Hân công chúa…Trong sáng tác văn chƣơng, nhân vật nữ là trung tâm, là nơi gửi gắm, bày tỏ những tƣ tƣởng thẩm mĩ của nhà văn. Không có thời kì nào trong lịch sử văn học Việt Nam lại rực rỡ, lộng lẫy nhƣ thời kì này với sự biểu hiện nghệ thuật trong sự khám phá đời sống nội tâm nhiều cung bậc của con ngƣời. Dƣờng nhƣ có mối liên quan giữa tinh thần nữ quyền và sự nở rộ của sáng tác văn học. Đến đầu thế kỷ XX, sáng tác của các nhà văn chí sĩ yêu nƣớc nhƣ Phan Bội Châu đã dựng lên chân dung của những ngƣời phụ nữ, những ngƣời anh hùng cứu nƣớc nhƣ bà Trƣng Trắc, Trƣng Nhị, nàng Liên Hoa trong vở tuồng Trưng nữ vương hay hình ảnh cô Chí, Triệu, Tinh, Liên, Hạnh, Lực, trong tiểu thuyết Trùng quang tâm sử. Văn học Việt Nam giai đoạn 1930 - 1945 tiếp tục khai thác đề tài về ngƣời phụ nữ. Sáng tác của Tự Lực Văn Đoàn đã xây dựng hình ảnh những ngƣời phụ nữ mới, đòi quyền tự do yêu đƣơng vƣợt qua mọi lễ giáo phong kiến nhƣ Nhung trong Lạnh lùng của Nhất Linh. Văn học hiện thực phê phán giai đoạn này lại đi sâu tìm hiểu những bi kịch khác nhau trong cuộc đời ngƣời phụ nữ. Đó là cuộc đời cơ cực lắm đắng cay của chị Dậu trong Tắt đèn của Ngô Tất Tố, Tám Bính trong Bì vỏ của Nguyên Hồng, hay thân phận của một“dị nữ” nhƣ Thị Nở trong tác phẩm Chí phèo của Nam Cao. Ngƣời phụ nữ trong các tiểu thuyết, truyện ngắn của các nhà văn hiện thực hiện lên nhƣ một biểu tƣợng trong văn học về nỗi khổ đau, bất hạnh chồng chất của kiếp ngƣời và cuộc đời họ bao giờ cũng kết thúc trong sự tuyệt vọng, bế tắc. Đến văn học giai đoạn 1945 - 1975, nhân vật ngƣời phụ nữ tiếp tục đƣợc phản ánh và đƣợc làm nổi bật trong mối quan hệ với những vấn đề chung của thời Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 20 http://www.Lrc-tnu.edu.vn