Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Ảnh hưởng phát triển tài chính đến giảm nghèo ở các nước đang phát triển

Chia sẻ: Chuheodethuong 09 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:81

Thêm vào BST

Báo xấu

41
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là đánh giá tác động của việc phát triển tài chính đến việc giảm thiểu tình trạng nghèo đói ở các quốc gia đang phát triển; Vận dụng kết quả nghiên cứu để đề ra một số kiến nghị đối với tình hình phát triển tài chính và giảm thiểu nghèo đói ở Việt Nam.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Ảnh hưởng phát triển tài chính đến giảm nghèo ở các nước đang phát triển

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TPHCM --------o0o--------- VÕ VĂN THÀNH SANG ẢNH HƯỞNG PHÁT TRIỂN TÀI CHÍNH ĐẾN GIẢM NGHÈO Ở CÁC NƯỚC ĐANG PHÁT TRIỂN LUẬN VĂN THẠC SĨ TP. HỒ CHÍ MINH, 2018
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TPHCM --------o0o--------- VÕ VĂN THÀNH SANG ẢNH HƯỞNG PHÁT TRIỂN TÀI CHÍNH ĐẾN GIẢM NGHÈO Ở CÁC NƯỚC ĐANG PHÁT TRIỂN Chuyên ngành: Quản lý công Mã số : 8340403 LUẬN VĂN THẠC SĨ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC PGS. TS. NGUYỄN HỮU DŨNG TP. HỒ CHÍ MINH, 2018
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn này là công trình nghiên cứu của riêng tôi và thực hiện dưới sự hướng dẫn khoa học của Thầy PGS.TS Nguyễn Hữu Dũng. Các số liệu khảo sát và kết quả nghiên cứu nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng được công bố trong bất kỳ công trình nghiên cứu nào khác trước đây. Bà Rịa – Vũng Tàu, ngày 24 tháng 4 năm 2018 Tác giả luận văn Võ Văn Thành Sang Dương Văn Thơm
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT FEM Fixed Effects Model (Mô hình tác động cố định) FD Phát triển tài chính GDP Tổng sản phẩm quốc nội INF Lạm phát Pooled OLS Pooled least Square Model (Mô hình hồi qui gộp) POV Mức độ nghèo REM Random Effects Model (mô hình tác động ngẫu nhiên) TRADE Mức độ mở rộng thương mại WB Ngân hàng thế giới
DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 4.1. Bảng thống kê mô tả biến chỉ số nghèo đói theo năm ........................... Bảng 4.2. Bảng thống kê mô tả biến chỉ số phát triển tài chính theo năm ............. Bảng 4.3. Hệ số tương quan ................................................................................... Bảng 4.4. Kết quả hồi quy ...................................................................................... Bảng 4.5. Kết quả kiểm định vi phạm giả thiết OLS của mô hình FEM ............... Bảng 4.6. Kết quả hồi quy bằng phương pháp bình phương tổng quát ..................
DANH MỤC HÌNH VẼ Hình 2.1 : Phát triển tài chính giảm nghèo thông qua tăng trưởng và giảm bất bình đẳng ............................................................................................... Hình 4.1 : Đồ thị histogram và bảng thống kê mô tả biến POV ............................ Hình 4.2 : Xu hướng của biến POV từ năm 2004 đến năm 2015 .......................... Hình 4.3: Đồ thị histogram và bảng thống kê mô tả biến FD ................................ Hình 4.4 : Xu hướng của biến FD từ năm 2004 đến năm 2015 ................................................................................................................................ ................................................................................................................................ Hình 4.5: Đồ thị histogram và bảng thống kê mô tả biến GDP ............................. Hình 4.6 : Xu hướng của biến GDP từ năm 2004 đến năm 2015 .......................... Hình 4.7 : Đồ thị histogram và bảng thống kê mô tả biến INF .............................. Hình 4.8 : Xu hướng của biến INF từ năm 2004 đến năm 2015 ............................ Hình 4.9 : Thống kê mô tả biến TRADE từ năm 2004 đến năm 2015 ................... Hình 4.10 : Xu hướng của biến TRADE từ năm 2004 đến năm 2015 ...................
MỤC LỤC TRANG PHỤ BÌA LỜI CAM ĐOAN MỤC LỤC DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT DANH MỤC BẢNG BIỂU DANH MỤC HÌNH VẼ TÓM TẮT 1 CHƯƠNG I. GIỚI THIỆU 2 1.1 Đặt vấn đề .......................................................................................................2 1.2 Mục tiêu nghiên cứu .......................................................................................4 1.3 Phạm vi nghiên cứu .......................................................................................4 1.4 Phương pháp nghiên cứu ...............................................................................4 1.5 Bố cục luận văn ..............................................................................................5 CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT 2.1 Khái niệm .......................................................................................................6 2.2 Mối quan hệ giữa phát triển tài chính và giảm nghèo ....................................7 2.3 Các nghiên cứu về vấn đề giảm nghèo thông qua phát triển tài chính ở các nước đang phát triển trên thế giới ................................................................10 2.4 Các nghiên cứu về vấn đề giảm nghèo thông qua phát triển tài chính tại Việt Nam ..............................................................................................................19 CHƯƠNG 3: PHƯƠNG PHÁP THỰC HIỆN NGHIÊN CỨU 3.1 Mô hình lý thuyết nghiên cứu .....................................................................23 3.1.1 Mô hình tác động cố định và mô hình tác động ngẫu nhiên. .......................23 3.1.2 Các kiểm định lựa chọn mô hình ................................................................24 3.2 Mô hình nghiên cứu và định nghĩa biến ......................................................25 3.2.1 Mức độ nghèo (POV) ..................................................................................26 3.2.2 Phát triển tài chính (FD) ...........................................................................28 3.2.3 Các biến kiểm soát .....................................................................................29
3.3 Dữ liệu nghiên cứu ...................................................................................... 30 CHƯƠNG 4: MỐI QUAN HỆ GIỮA PHÁT TRIỂN TÀI CHÍNH VÀ MỨC NGHÈO 4.1 Thống kê mô tả mẫu nghiên cứu ................................................................. 32 4.1.1 Biến chỉ số nghèo đói POV ......................................................................... 32 4.1.2 Biến chỉ số phát triển tài chính ................................................................... 34 4.1.3 Biến GDP..................................................................................................... 36 4.1.4 Biến INF ..................................................................................................... 38 4.1.5 Biến TRADE ............................................................................................... 39 4.2 Sự tương quan giữa các biến độc lập ......................................................... 41 4.3 Kết quả mối quan hệ giữa phát triển tài chí và mức nghèo ......................... 42 4.4 Kiểm định vi phạm giả thiết OLS của mô hình FEM ................................ 44 4.5 Kiểm định bằng phương pháp bình phương bé nhất tổng quát ................... 45 CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 5.1 Kết luận về kết quả nghiên cứu ................................................................... 47 5.2 Những hàm ý rút ra từ bài nghiên cứu ........................................................ 48 5.3 Hạn chế của luận văn................................................................................... 49 5.4 Những gợi ý cho hướng nghiên cứu tiếp theo ............................................ 50 TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC
1 TÓM TẮT Luận văn nghiên cứu ảnh hưởng của phát triển tài chính đối với giảm nghèo ở các nước đang phát triển bằng việc sử dụng các mô hình hồi quy khác nhau là ước lượng OLS, mô hình tác động cố định hay mô hình tác động ngẫu nhiên. Kết quả nghiên cứu giúp đánh giá tầm quan trọng của phát trến tài chính đối với mức độ nghèo đói tại các quốc gia sử dụng dữ liệu của 36 nước từ năm 2004 đến năm 2015, bằng chứng thực nghiệm cho thấy: a) Hệ số của biến phát triển tài chính trong cả ba mô hình đều âm, chứng tỏ rằng quốc gia có tài chính càng phát triển thì tỷ lệ nghèo đói càng giảm. b) Lạm phát và phát triển thương mại đều có ảnh hưởng đến tỷ lệ nghèo đói ở các quốc gia nghiên cứu. Hệ số hồi quy của các biến này dương, thể hiện rằng lạm phát và mức độ mở rộng thương mại càng cao thì tỷ lệ nghèo đói của quốc gia càng tăng.
2 CHƯƠNG I. GIỚI THIỆU 1.1 Đặt vấn đề Giảm nghèo là một thử thách lớn tại các quốc gia và đặc biệt là các nước đang phát triển. Những tổ chức thế giới như WB (Ngân hàng thế giới), IMF (Tổ chức tài chính thế giới) đã lồng ghép mục tiêu giảm nghèo trong hầu hết các chương trình phát triển của mình. Do vậy, để đấu tranh vượt qua hiểm họa này, các quốc gia đã đưa các chính sách phát triển lên hàng đầu, bởi vì các bằng chứng thực nghiệm đã cho thấy các quốc gia có mức tăng trưởng cao là các nước đã và đang nỗ lực để giảm mức tỷ lệ nghèo. Hơn nữa, trong các mục tiêu của thiên niên kỷ (Millennium Development Goals, MDGs) thì một trong những mục tiêu chính là giảm tỷ lệ nghèo tính theo đầu người trên toàn thế giới. Cùng vói các chính sách khác, thúc đẩy phát triển tài chính là một trong những chiến lược chủ yếu để đạt được kết quả này. Do vậy trong thời gian gần đây, nhiều mối quan tâm và nghiên cứu đã hướng về mối quan hệ giữa phát triển tài chính và mức độ giảm nghèo cả lý thuyết và thực tiễn. Về mặt lý thuyết thì phát triển tài chính có thể ảnh hưởng đến nghèo đói thông qua hai kênh. Kênh thứ nhất cho rẳng phát triển tài chính ảnh hưởng trực tiếp đến nghèo thông qua cải thiện tiếp cận các dịch vụ tài chính cho người nghèo. Kênh thứ 2 chỉ ra rằng phát triển tài chính ảnh hưởng gián tiếp đến nghèo bằng cách kích thích tăng trưởng kinh tế thông qua gia tăng tỷ lệ đầu tư. Như vậy, trong các nghiên cứu chứa đựng một hàm ý rằng nếu phát triển tài chính cải thiện được tăng trưởng, thì nó sẽ tự động chuyển đến hiện thực giảm nghèo. Tuy nhiên, Lý thuyết và nghiên cứu thực nghiệm đưa ra nhiều kết luận hổn hợp trái ngược nhau. Một số cho rằng, bằng cách tạo điều kiện cho doanh nghiệp tiếp cận và được cấp vốn thì phát triển tài chính sẽ cải thiện được sự phân bổ nguồn vốn, mà điều này đặc biệt có tác động lớn đến người nghèo. Những người khác cũng có ý kiến tranh luận rằng điều đó chỉ có người giàu và liên quan đến chính trị thì
3 mới là người hưởng lợi từ việc cải thiện hệ thống tài chính (Singh và Huang, 2015). Theo định nghĩa của ngân hàng thế giới, nghèo đói thể hiện ở tình trạng kiệt quệ của một bộ phận dân cư bao gồm nhiều khía cạnh: thu nhập thấp đến mức không có khả năng mua được hàng hóa cơ bản và dịch vụ cần thiết để tồn tại; tình trạng dễ bị tổn thương khi phải đối mặt với những tai ương bất ngờ; mức độ y tế và giáo dục thấp, không có khả năng tiếp cận với nước sạch và an toàn vệ sinh, không đủ năng lực trong đóng góp tiếng nói và ý kiến vào cộng đồng . Hầu hết các quốc gia trên thế giới đều phải đối mặt với tình trạng nghèo đói và việc giảm thiểu tình trạng nghèo đói trở thành mối quan tâm chung của toàn thế giới. Trong nhiều nguyên nhân dẫn đến nghèo đói, nguyên nhân chủ yếu và cơ bản nhất là do người dân thiếu vốn, thiếu kiến thức (Nguyễn Thị Nhung và Nguyễn Ngọc Dung, 2016). Kể từ cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008, có rất nhiều các nghiên cứu tập trung vào vai trò của các tổ chức tài chính đối với cuộc khủng hoảng tài chính ở các nền kinh tế khác nhau. Các nghiên cứu về tác động của phát triển tài chính và tăng trưởng kinh tế khá đa dạng; tuy nhiên các nghiên cứu về mối quan hệ giữa phát triển tài chính và phân phối thu nhập trong xã hội còn khá hạn chế (Naceur và Zhang, 2016). Dựa vào kết quả nghiên cứu của “Financial development and poverty reduction in developing countries: New evidence from banks and microfinance institutions” (Ficawoyi Donou-Adonso và Kevin Sylwester, 2016), một câu hỏi nghiên cứu được đặt ra là “Phát triển tài chính có ảnh hưởng đến sự giảm nghèo ở các nước đang phát triển hay không?”. Bài nghiên cứu được tiến hành lấy dữ liệu cho 36 quốc gia trong giai đoạn từ tháng 01 năm 2004 đến tháng 12 năm 2016 và sử dụng dữ liệu là vay tín dụng của các tổ chức tài chính, tổng sản phẩm quốc nội (GDP), tốc độ tăng trưởng của GDP bình quân đầu người, lạm phát, tổng giá trị xuất nhập khẩu.
4 Để nghiên cứu về ảnh hưởng của phát triển tài chính đến sự giảm nghèo, luận văn sử dụng mô hình được phát triển bởi Ravallion (1997). Mô hình được xây dựng để kiểm soát biến phân phối thu nhập, tốc độ tăng trưởng kinh tế và đo lường tác động của phát triển tài chính đến mức độ nghèo đói của các quốc gia đang phát triển. 1.2 Mục tiêu nghiên cứu Bài nghiên cứu được tiến hành với mục tiêu chính sau : (1) Đánh giá tác động của việc phát triển tài chính đến việc giảm thiểu tình trạng nghèo đói ở các quốc gia đang phát triển. Trong bài nghiên cứu, luận văn sẽ thực hiện so sánh giữa mô hình ước lượng OLS, mô hình tác động cố định và mô hình tác động ngẫu nhiên để chọn ra một mô hình tốt nhất để thực hiện kiểm định tác động của phát triển tài chính và sự giảm nghèo. (2) Vận dụng kết quả nghiên cứu để đề ra một số kiến nghị đối với tình hình phát triển tài chính và giảm thiểu nghèo đói ở Việt Nam. Thông qua kết quả nghiên cứu, tác giả tìm thấy mối liên hệ giữa phát triển tài chính, tăng trưởng kinh tế, lạm phát, phát triển thương mại đối với tình trạng giảm nghèo ở các nước đang phát triển. Vì vậy, bài nghiên cứu dựa trên tình hình phát triển của hệ thống tài chính tại Việt Nam để đưa ra các chính sách phù hợp góp phần giảm nghèo. 1.3 Phạm vi nghiên cứu Phạm vi nghiên cứu của luận văn dựa trên số liệu vay tín dụng của các tổ chức tài chính, tổng sản phẩm quốc nội (GDP), tốc độ tăng trưởng của GDP bình quân đầu người, lạm phát, tổng giá trị xuất nhập khẩu của 36 quốc gia từ năm 2004 đến 2015. 1.4 Phương pháp nghiên cứu
5 Để trả lời được câu hỏi nghiên cứu đặt ra, Luận văn sử dụng cả phương pháp định tính và định lượng. Phương pháp nghiên cứu định tính được sử dụng trong tổng quan các tài liệu học thuật, các nghiên cứu liên quan và các số liệu thứ cấp hiện có. Để xem xét ảnh hưởng của phát triển tài chính đến mức độ giảm nghèo, đề tài sử dụng phương pháp phân tích định lượng, số liệu panel (bảng) và hồi quy bằng phần mềm STATA. 1.5 Bố cục luận văn Ngoài phần chương mở đầu giới thiệu tóm tắt nội dung, luận văn bao gồm 5 chương chính với cấu trúc như sau: - Chương 1 : Phần mở đầu. Giới thiệu sự cần thiết của đề tài, mục tiêu và phạm vi nghiên cứu, phương pháp thực hiện tổng quát và bố cục của luận văn. - Chương 2 : Cơ sở lý thuyết. Nội dung chương trình bày các khái niệm, lý thuyết liên quan đến phát triển tài chính và giảm nghèo; tổng quan các nghiên cứu thực nghiệm; và đề xuất mô hình nghiên cứu. - Chương 3 : Phương pháp thực hiện nghiên cứu. Phần này mô tả chi tiết trình tự, cách thức thực hiện nghiên cứu chi tiết về dữ liệu, định nghĩa các biến trong mô hình, phương pháp ước lượng - Chương 4 : Kết quả nghiên cứu và thảo luận. Với số liệu thu thập được và theo phương pháp nghiên cứu đã nêu trong chương 2, nội dung chương mô tả thực trạng phát triển tài chính tại các quốc gia đang phát triển, kết quả thực nghiệm, kiểm định kết quả và thảo luận. - Chương 5: Kết luận và kiến nghị. Dựa vào kết quả thu được trình bày trong chương 4, chương này đúc kết các kết quả nghiên cứu chính, trình bày các hàm ý chính sách phát triển nhằm thúc đẩy phát triển tài chính và ảnh hưởng đến mức độ giảm nghèo.
6 CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT 2.1 Khái niệm Để đánh giá tiến trình phát triển của hệ thống tài chính và hiểu được tác động của nó đến tăng trưởng kinh tế và giảm nghèo cần phải đo lường đúng về phát triển tài chính. Như thế nào là hệ thống tài chính và phát triển tài chính? Hệ thống tài chính bao gồm tất cả các định chế tài chính bán sỉ, bán lẽ, chính thức và phi chính thức trong một nền kinh tế cung cấp các dịch vụ tài chính cho người tiêu dùng, doanh nghiệp và các tổ chức tài chính khác. Theo định nghĩa rộng hơn, hệ thống bao gồm tất cả các dịch vụ từ ngân hàng thương mại, thị trường chứng khoán, bảo hiểm, tổ chức tín dụng, tín dụng vi mô và những người cho vay. Một hệ thống tài chính hiệu quả và mạnh thúc đẩy tăng trưởng bằng cách phân bổ các tài nguyên theo hướng sử dụng năng suất nhất và hiệu quả nhất. Đồng thời hệ thống đó có thể nâng cao mức tăng trưởng thông qua đẩy mạnh mức tiết kiệm và đầu tư, tăng tích lũy vốn. Hệ thống tài chính tốt giúp cho các giao dịch nhanh hơn, rẻ hơn và an toàn hơn vì giúp tránh được sử dụng tiền mặt hoặc trao đổi hàng hóa trực tiếp. Hơn nữa, việc tiếp cận nhiều hơn với các dịch vụ tài chính giúp cho người nghèo có thể lập được kế hoạch cho tương lai và đầu tư và đất đai và nơi ở, sử sụng các tài nguyên sản xuất hiệu quả hơn. Phát triển tài chính có thể được định nghĩa lả sự phát triển về qui mô, hiệu quả, sự ổn định và tiếp cận với hệ thống tài chính. Do vậy, phát triển tài chính liên quan đến việc thành lập, mở rộng các định chế, công cụ, thị trường nhằm trợ giúp tiến trình đầu tư và tăng trưởng. Là một phần của chiến lược phát triển khu vực tư nhân nhằm thúc đẩy phát triển kinh tế và giảm nghèo. Phát triển tài chính còn có nghĩa là những cải thiện trong việc cung cấp các thông tin về những khả năng đầu tư và phân bổ ngồn vốn, kiểm soát các doanh nghiệp, thương mại, đa
7 dạng hóa sản phẩm, quản trị rủi ro, vận động và tích lũy nguồn tiết kiệm, dễ dàng trong việc trao đổi hàng hóa và dịch vụ. Nói cách khác, phát triển tài chính nói đến sự hoàn thành các chức năng của hệ thống tài chính trong cách tốt nhất bằng cách loại bỏ các bất ổn của thị trường. Những chức năng tài chính này ảnh hưởng đến các quyết định tiết kiệm và đầu tư, đổi mới công nghệ và đưa đến tăng trưởng kinh tế. Phát triển tài chính cũng kích thích tăng trưởng kinh tế thông qua đẩy mạnh sự cạnh tranh và kích thích đổi mới nhằm nâng cao hiệu quả. Theo Demirgüç-Kunt và Levine (2008), chức năng tổng quát của một hệ thống tài chính là nhằm giảm thiểu những chi phí giao dịch và thông tin kìm hãm hoạt động kinh tế: a) cung cấp thông tin ban đầu về những đầu tư và phân bổ nguồn vốn có thể được; b) kiểm soát đầu tư và quản lý sau khhi đã cấp vốn; c) tạo điều kiện thương mại, đa dạng hóa và quản lý rủi ro; d) kích thích vận động tiết kiệm; và e) tạo điều kiện dễ dàng cho trao đổi hàng hóa và dịch vụ. Hiệu quả của một hệ thống tài chính muốn nói đến mức độ thực hiện 5 chức năng cơ bản của hệ thống tốt đến mức độ nào; và phát triển tài chính muốn nói đến sự cải thiện về hiệu quả của hệ thống tài chính. 2.2 Mối quan hệ giữa phát triển tài chính và giảm nghèo Nhiều nghiên cứu đã cho thấy rằng thiếu tiếp cận với dịch vụ tài chính là một trong những nguyên nhân chính giải thích cho sự tồn tại của vần đề nghèo (Levine, 2008). Lý thuyết chỉ ra rằng phát triển tài chính là cách thức có thể đưa đến giảm nghèo thông qua tiếp cận với tài chính cho phép người nghèo có được giáo dục và đầu tư tốt hơn, đa dạng nguồn thu nhập. Câu hỏi liệu có hay không sự quan hệ giữa phát triển tài chính và nghèo là chủ để được quan tâm và tranh luận. Về lý thuyết, phát triển tài chính có thể đóng góp trực tiếp đến giảm nghèo thông qua việc cải thiện những cơ hội cho người nghèo tiếp cận với nguồn tài
8 chính chính thức và giúp họ có thể đạt được sinh kế bền vững (Stiglitz, 1998). Phát triển tài chính cũng có thể giúp gián tiếp giảm nghèo và bất bình đẳng về thu nhập thông qua đẩy mạnh tăng trưởng kinh tế và những thành tựu trong tăng trưởng sẽ chuyển tải đến người nghèo. Một trong những cách thức mà phát triển tài chính thuc đẩy tăng trưởng kinh tế là thông qua việc luân chuyển các nguồn vốn không hiệu quả đến những việc sử dụng hiệu quả. Singh và Huang (2015) tranh luận rằng nếu các thị trường tài chính là hoàn hảo thì sự sẳn có về tài chính sẽ cho phép các cá nhân đầu tư cho giáo dục, đào tạo hoặc cơ hội kinh doanh. Theo lý lẽ này thì phát triển tài chính sẽ đóng góp trong việc cân bằng các cơ hội bằng cách giảm bớt tầm quan trọng của tài sản ban đầu và như thế sẽ có lợi hơn cho người nghèo. Tuy nhiên, một số tác giả khác cho rằng phát triển tài chính theo chiều sâu sẽ có lợi hơn cho người giàu vì các tổ chức tài chính hoạt động trong bối cảnh thông tin hoàn hảo thường không có sẳn. Trong hoàn cảnh này thì các dự án của doanh nghiệp với các khả năng thành công khác nhau thì không thể phân biệt được và thông tin bất cân xứng đòi hỏi các ngân hàng phải xem xét các đơn vay và chỉ cung cấp vốn cho các dự án khả thi nhất. Sau cùng thì mối quan hệ giữa phát triển tài chính và mức nghèo có thể là phi tuyến. Các nghiên cứu cũng cho thấy rằng, thực chất tăng trưởng và bất bình đẳng được giảm thiểu cả hai có ảnh hưởng đến giảm nghèo. Qua trọng hơn là các nghiên cứu cũng cho thấy phát triển tài chính giúp giảm nghèo thông qua cả hai kênh (Hình 2.1). GDP trên đầu người cao Hoạt động hơn (tăng trưởng kinh tế) tài chính thực hiện Nghèo về thu nhập thấp tốt Giảm bất bình đẳng (phân bổ thu nhập)
9 (Nguồn: Stijn Claessens and Erik Feijen (2006)) Hình 2.1 : Phát triển tài chính giảm nghèo thông qua tăng trưởng và giảm bất bình đẳng Kênh gián tiếp thông qua tăng trưởng kinh tế: Một trong những kênh chính mà sự phát triển tài chính có thể trợ giúp cho việc giảm mức nghèo là thông qua tang trưởng kinh tế. Tác động của tăng trưởng đến giảm nghèo có thể thông qua nhiều cách như sau: a) tăng trưởng kinh tế có thể tạo ra nhiều việc làm hơn cho người nghèo; b) với mức tăng trưởng cao có thể làm giãm bớt sự cách biệt về tiền công giữa các nhóm công nhân lành nghề và chưa lành nghề, mà điều này sẽ có lợi cho người nghèo; c) tăng trưởng cao có thể dẫn đến nguồn thu từ thuế cao, điều này làm cho chính phủ có thể phân bổ ngân sách nhiều hơn trong các dịch vụ xã hội như y tế, giáo dục và các phúc lợi xã hội khác do vậy có lợi hơn cho người nghèo, người nghèo có nhiều cơ hội hơn để đầu tư vào nguồn lực bản thân; d) khi nguồn vốn tích lũy gia tăng do tăng trưởng kinh tế cao, nhiều nguồn quỹ có thể được thành lập, tạo điều kiện cho người nghèo vay để đầu tư phát triển. Tuy nhiên, mức độ tác động của tang trưởng đến giảm nghèo tùy thuộc vào bản thân của mức độ tăng trưởng cao hay thấp và mức độ bất bình đẳng trong thu nhập (Fields, 2001). Tăng trưởng là điều kiện cần nhưng chưa đủ, cần phải có thêm các yếu tố bổ trợ khác như: người nghèo cần phải tích lũy nguồn vốn tài sản để tham gia vào tiến trình tăng trưởng; tăng trưởng cần phải trên diện rộng vào bao gồm các lãnh vực trong xã hội và bao gồm người nghèo; cần có những trợ giúp của chính phủ trong ngắn hạn cho các nhóm người dễ bị tổn thương. Kênh trực tiếp thông qua tiếp cận với các dịch vụ tài chính: nhiều tài liệu và tác giả kinh tế học tin rằng phát triển tài chính có thể trực tiếp đóng góp vào sự giảm nghèo bằng cách cung cấp cho người nghèo những cơ hội tiếp cận với dịch vụ
10 tài chính sâu và rộng hơn. Những bất cân xứng thông tin về tài chính tạo ra những trở ngại về tín dụng, trói buộc người nghèo, không có nguồn lực tài chính để thực hiện các dự án của họ, cũng như không có tài sản thế chấp để tiệp cận tín dụng. Một hệ thống tài chính thực hiện chức năng của nó kém sẽ tạo ra bất bình đẳng thu nhập cao hơn từ chổ chuyển dòng tài chính không cân bằng cho các doanh nghiệp thiếu vốn. Phát triển tài chính giúp giảm chi phí thông tin và chi phí giao dịch, vì thế cho phép các doanh nghiệp ít vốn có thể tiếp cận được nguồn bổ sung từ bên ngoài, cải thiện sự phân bổ vốn, và tạo ra một tác động lớn đến người nghèo. Fields (2001) tranh luận rằng sẽ đạt được nhiều hơn khi phát triển thị trường tài chính và thị trường tín dụng bởi vì thị trường tín dụng kém phát triển sẽ làm cho nghèo vẫn tiếp diễn, bất bình đẳng thu nhập cao hơn, và tang trưởng kinh tế thấp. Thông qua tiếp cận tốt hơn với tín dụng, người nghèo được tạo cơ hội để tham gia vào các hoạt động hiệu năng hơn, và nhờ đó tang được thu nhập của mình. Nhiều nghiên cứu cho thấy rằng tại các nước đang phát triển đối tượng tìm kiếm các để giảm nghèo là các doanh nghiệp vừa và nhỏ, siêu nhỏ, các hộ kinh doanh nhỏ tại vùng nông thông và thành thị. Hình thành nhiềuc doanh nghiệp vừa và nhỏ cần nhiều lao động, cung cấp nhiều công việc khác nhau là cách thức quan trọng nhất để giảm nghèo. Tạo điều kiện cho các hộ nghèo tiếp cận lớn hơn với tín dụng cũng có tác động quan trọng đặc biệt đến giảm nghèo. Tiếp cận với các dịch vụ tài chính cũng giúp người nghèo có thể phản ứng tốt hơn đối với các cú sốc về kinh tế hoặc sức khỏe, làm giảm khả năng rơi vào tình trạng nghèo đói khi những cú sốc đó diễn ra. 2.3 Các nghiên cứu về vấn đề giảm nghèo thông qua phát triển tài chính ở các nước đang phát triển trên thế giới Các nghiên cứu trước chỉ ra rằng sự phát triển tài chính có thể ảnh hưởng đến sự nghèo đói thông qua hai kênh: tác động trực tiếp thông qua việc mở rộng khả năng tiếp cận tài chính và dịch vụ tài chính cho những người kém
11 may mắn và tác động gián tiếp chủ yếu thông qua tăng trưởng kinh tế. Điển hình là một số nghiên cứu sau Jalilian và Kirkpatrick (2002) và World (2001) xem xét mối liên hệ giữa phát triển tài chính, tăng trưởng kinh tế và giảm nghèo. Đầu tiên tác giả xem xét phát triển tài chính ảnh hưởng đến tăng trưởng kinh tế và sau đó kiểm tra những gì tăng trưởng kinh tế tác động đến mức độ giảm nghèo trên cơ sở mở rộng ý nghĩa kinh tế của khái niệm phát triển tài chính, bao gồm cả tiền và tài sản gần như tiền, vốn hóa thị trường, hoặc tín dụng tư nhân trong nghiên cứu thực nghiệm của họ. Mục tiêu bài nghiên cứu của các tác giả này là xem xét liệu sự phát triển của khu vực tài chính có thể góp phần vào mục tiêu giảm nghèo ở các nước đang phát triển hay không. Các kết quả nghiên cứu của bài nghiên cứu cho thấy hệ thống tài chính hoạt động tốt có thể tăng cường năng suất của người nghèo bằng cách cung cấp cho họ quyền tiếp cận tới dịch vụ tài chính, đặc biệt là đối với tín dụng chính thức, qua đó, tăng cường tài sản sản xuất của người nghèo và tăng tiềm năng để kiếm được sinh kế bền vững. Sự khác nhau của các định chế trong phạm vi tài chính hoàn toàn không ảnh hưởng đến tình trạng nghèo đói của xã hội. Bài nghiên cứu cung cấp cơ sở vững chắc để tiến hành nghiên cứu sâu về các chính sách và chương trình tài chính cụ thể để đạt mục tiêu giảm nghèo ở các nước có thu nhập thấp. Beck và cộng sự (2007) cho rằng sự phát triển trong lĩnh vực tài chính mở ra cánh cửa thị trường tài chính cho một phần lớn dân số của đất nước và lợi nhuận của ngành này cũng được hưởng bởi phần lớn người dân, và do vậy, người nghèo cũng được hưởng một phần tương ứng. Honohan (2004) cho thấy rằng việc mở rộng kênh tín dụng tư nhân có thể gia tăng thu nhập cho các nhóm nghèo nhất và giảm bất bình đẳng thu nhập. Tác giả cũng nghiên cứu sự liên quan giữa độ sâu tài chính, được đo lường bằng tín dụng tư nhân và tỉ lệ đói nghèo bằng cách sử dụng dữ liệu của 70 nước đang phát triển. Ông nhận thấy rằng chiều sâu tài chính có ảnh hưởng tiêu cực với tỷ lệ nghèo, thậm chí sau khi