Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Biện pháp nhằm phát triển doanh nghiệp vừa và nhỏ tại thành phố Hồ Chí Minh đến năm 2010

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:49

Thêm vào BST

Báo xấu

13
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trên cơ sở lý luận chung về DNV&N, vai trò của DNV&N trong nền kinh tế, và cùng với những phân tích tình hình hoạt động của các DNV&N tại Tp HCM; từ đây gíup chúng ta thấy được những mặt ưu điểm, những mặt hạn chế, những khó khăn mà các DNV&N đang gặp phải. Trên cơ sở đó, tác giả sẽ đưa ra một số biện pháp và kiến nghị nhằm phát triển các DNV&N tại Tp HCM.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Biện pháp nhằm phát triển doanh nghiệp vừa và nhỏ tại thành phố Hồ Chí Minh đến năm 2010

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HCM NGUYỄN HỮU THÔNG LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ TP. Hồ Chí Minh – Năm 2005
1 MUÏC LUÏC PHAÀN MÔÛ ÑAÀU Trang 1. Lyù do choïn ñeà taøi 1 2. Muïc tieâu nghieân cöùu 2 3. Ñoái töôïng nghieân cöùu 2 4. Phaïm vi nghieân cöùu 2 5. Phöông phaùp nghieân cöùu 2 6. Keát caáu cuûa luaän vaên 2 CHÖÔNG 1 : CÔ SÔÛ LYÙ LUAÄN CHUNG 1.1 Khaùinieäm Doanh nghieäp vöøa vaø nhoû 3 1.1.1 Khaùi nieäm Doanh nghieäp vöøa vaø nhoû ôû caùc nöôùc 3 1.1.2 Khaùi nieäm Doanh nghieäp vöøa vaø nhoû ôû Vieät Nam 6 1.2 Vai troø cuûa caùc Doanh nghieäp vöøa vaø nhoû 10 1.2.1 Vai troø cuûa caùc Doanh nghieäp vöøa vaø nhoû ôû moät soá nöôùc 10 1.2.2 Vai troø cuûa caùc Doanh nghieäp vöøa vaø nhoû ôû Vieät Nam 15 1.2.3 Vai troø cuûa caùc Doanh nghieäp vöøa vaø nhoû ôû Tp HCM 18 CHÖÔNG 2 : TÌNH HÌNH HOAÏT ÑOÄNG VAØ PHAÙT TRIEÅN CAÙC DOANH NGHIEÄP VÖØA VAØ NHOÛ TAÏI THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH 2.1 Soá löôïng DNV&N ôû Tp HCM 23 2.1.1 Soá löôïng caùc DNV&N môùi thaønh laäp taïi TP HCM 23 2.1.2 Phaân boå caùc Doanh nghieäp vöøa vaø nhoû theo quaän, huyeän 24 2.1.3 Lónh vöïc hoaït ñoäng cuûa Doanh nghieäp vöøa vaø nhoû 24 2.2 Voán, maùy moùc trang thieát bò vaø lao ñoäng ôû caùc DNV&N 25 2.2.1 Tình hình voán cuûa caùc Doanh nghieäp vöøa vaø nhoû 25 2.2.2 Tình traïng maùy moùc, thieát bò cuûa Doanh nghieäp vöøa vaø 26 nhoû 2.2.3 Tình hình söû duïng lao ñoäng cuûa caùc Doanh nghieäp vöøa vaø 27 nhoû 2.3 Keát quaû hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh vaø ñoùng goùp ngaân saùch 29 2.3.1 Soá DN saûn xuaát kinh doanh coù laõi, bò loã 29 2.3.2 Ñoùng goùp cho ngaân saùch nhaø nöôùc 30 2.4 Thò tröôøng tieâu thuï vaø khaû naêng caïnh tranh 30 2.5 Ñaùnh giaù chung 31 2.5.1 Veà phía caùc DNV&N 31 2.5.2 Veà phía Nhaø nöôùc 35 CHÖÔNG 3 : BIEÄN PHAÙP VAØ KIEÁN NGHÒ NHAÈM PHAÙT TRIEÅN DOANH NGHIEÄP VÖØA VAØ NHOÛ TAÏI TP HOÀ CHÍ MINH TÖØ NAY ÑEÁN NAÊM 2010 3.1 Quan ñieåm, muïc ñích vaø caên cöù xaây döïng bieän phaùp 44
2 3.1.1 Quan ñieåm cuûa vieäc xaây döïng caùc bieän phaùp 44 3.1.2 Muïc ñích cuûa vieäc xaây döïng caùc bieän phaùp 44 3.1.3 Caên cöù ñeå xaây döïng caùc bieän phaùp 45 3.2 Bieän phaùp hoã trôï cuûa moät soá nöôùc treân theá giôùi 45 3.3 Bieän phaùp vaø kieán nghò nhaèm phaùt trieån DNV&N 50 3.3.1 Moät soá bieän phaùp töø phía caùc Doanh nghieäp vöøa vaø nhoû 50 3.3.2 Moät soá kieán nghò ñoái vôùi phía Nhaø nöôùc 53 KEÁT LUAÄN 58 Taøi lieäu tham khaûo Phuï luïc DANH MUÏC CAÙC KYÙ HIEÄU, CAÙC CHÖÕ VIEÁT TAÉT CNH, HÑH : Coâng nghieäp hoaù, hieän ñaïi hoaù CTCP : Coâng ty coå phaàn tö nhaân CTTNHH : Coâng ty traùch nhieäm höõu haïn DN : Doanh nghieäp DNTN : Doanh nghieäp tö nhaân DNNN : Doanh nghieäp nhaø nöôùc DNV&N : Doanh nghieäp vöøa vaø nhoû XNK: Xuaát nhaäp khaåu FDI: Ñaàu tö tröïc tieáp töø nöôùc ngoaøi Tp HCM : Thaønh phoá Hoà Chí Minh DANH MUÏC CAÙC BAÛNG Trang Baûng 1.1 : Phaân loaïi caùc DNV&N taïi Haøn Quoác 4 Baûng 1.2 : Phaân loaïi caùc DNV&N taïi moät soá nöôùc Chaâu AÙ 5 Baûng 2.1 : Soá löôïng lao ñoäng trong DNV&N ôû Tp HCM ñeán 27 31/12/2003 Baûng 2.2 : Caùc DNV&N hoaït ñoäng SXKD coù laõi, bò loã 30
3 PHAÀN MÔÛ ÑAÀU 1. Lyù do choïn ñeà taøi ÔÛ Vieät Nam cuõng nhö caùc nöôùc treân theá giôùi, khu vöïc DNV&N ñöôïc ñaùnh giaù laø coù tieàm naêng phaùt trieån lôùn vaø coù vai troø cöïc kyø quan troïng trong vieäc thuùc ñaåy söï phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi cuûa moãi nöôùc. Vai troø cuûa DNV&N ñöôïc theå hieän ôû nhöõng maët sau: DNV&N saûn xuaát ra nhieàu haøng hoaù ñaùp öùng nhu caàu tieân duøng trong nöôùc vaø cung caáp caùc loaïi thieát bò, coâng cuï, tö lieäu saûn xuaát phuïc vuï caùc ngaønh tieåu, thuû coâng; DNV&N phaùt trieån taïo ra moät löôïng lôùn coâng aên vieäc laøm cho ngöôøi lao ñoäng; DNV&N phaùt trieån seõ khai thaùc vaø taän duïng coù hieäu quaû tieàm naêng veà voán, caùc nguoàn nguyeân vaät lieäu vaø vaät tö coù saün ôû trong nöôùc; DNV&N giöõ vai troø boå sung cho khu vöïc caùc doanh nghieäp lôùn taïo thaønh moái lieân keát cuøng hôïp taùc cuøng caïnh tranh vaø cuøng nhau phaùt trieån,… Hieän nay, trong neàn kinh teá caùc nöôùc treân theá giôùi caùc DNV&N thöôøng chieám tyû troïng lôùn trong toång soá caùc doanh nghieäp. ÔÛ Vieät Nam noùi chung vaø ñaëc bieät laø taïi Tp HCM soá löôïng caùc DNV&N chieám tæ troïng khoaûng 90% toång soá doanh nghieäp (Nguoàn: Taïp chí kinh teá & phaùt trieån soá 80 Thaùng 2 naêm 2005, trang 17). Khu vöïc DNV&N ñaõ coù nhöõng ñoùng goùp voâ cuøng quan troïng trong söï phaùt trieån neàn kinh teá xaõ hoäi cuûa Vieät Nam noùi chung vaø Tp HCM noùi rieâng trong thôøi gian qua. Tuy nhieân, hieän nay caùc DNV&N vaãn chöa phaùt huy ñöôïc heát tieàm naêng to lôùn cuûa mình vaø cuõng ñang coøn gaëp nhieàu khoù khaên trôû ngaïi trong quaù trình phaùt trieån ; moät trong nhöõng nguyeân nhaân cuûa söï khoù khaên laø xuaát phaùt töø chính baûn thaân söï yeáu keùm cuûa caùc DNV&N vaø maët khaùc laø do nhöõng cô cheá chính saùch cuûa nhaø nöôùc vaãn chöa phaùt huy ñöôïc taùc duïng hay chöa ñoàng boä, chöa ñaày ñuû ñeå coù theå ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu hoå trôï tích cöïc cho caùc DNV&N trong quaù trình phaùt trieån.
4 Vôùi mong muoán tìm ra ñöôïc nhöõng höôùng ñi, nhöõng giaûi phaùp giuùp cho caùc DNV&N ôû Tp HCM noùi rieâng vaø cuûa caû nöôùc noùi chung ngaøy caøng hoaït ñoäng coù hieäu quaû vaø ngaøy caøng phaùt trieån maïnh meõ hôn nöõa, ñoùng goùp nhieàu hôn vaøo quaù trình phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi cuûa Tp HCM vaø cuûa caû nöôùc. Vôùi lyù do ñoù maø toâi ñaõ choïn ñeà taøi “ Bieän phaùp nhaèm phaùt trieån caùc DNV&N taïi Tp HCM töø nay ñeán naêm 2010” laøm ñeà taøi nghieân cöùu . 2. Muïc tieâu nghieân cöùu Treân cô sôû lyù luaän chung veà DNV&N, vai troø cuûa DNV&N trong neàn kinh teá, vaø cuøng vôùi nhöõng phaân tích tình hình hoaït ñoäng cuûa caùc DNV&N taïi Tp HCM; töø ñaây gíup chuùng ta thaáy ñöôïc nhöõng maët öu ñieåm, nhöõng maët haïn cheá, nhöõng khoù khaên maø caùc DNV&N ñang gaëp phaûi. Treân cô sôû ñoù, taùc giaû seõ ñöa ra moät soá bieän phaùp vaø kieán nghò nhaèm phaùt trieån caùc DNV&N taïi Tp HCM. 3. Ñoái töôïng nghieân cöùu: Ñoái töôïng nghieân cöùu cuûa ñeà taøi laø caùc DNV&N ngoaøi quoác doanh (DNTN, CTTNHH, CTCP) ñang hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh. 4. Phaïm vi nghieân cöùu: Phaïm vi nghieân cöùu cuûa ñeà taøi laø chæ nghieân cöùu caùc DNV&N ngoaøi quoác doanh ñang hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh treân ñòa baøn Tp HCM. 5. Phöông phaùp nghieân cöùu: Phöông phaùp nghieân cöùu trong ñeà taøi laø phöông phaùp toång hôïp, thoáng keâ, phaân tích, vaø so saùnh,…ñeå laøm roõ nhöõng luaän ñieåm ñeà caäp trong luaän vaên.
5 CHÖÔNG 1: CÔ SÔÛ LÍ LUAÄN CHUNG 1.1 Khaùi nieäm DNV&N 1.1.1 Khaùi nieäm DNV&N ôû caùc nöôùc treân theá giôùi Khaùi nieäm DNV&N hieän nay ôû caùc nöôùc treân theá giôùi chæ mang tính chaát töông ñoái caû veà thôøi gian vaø khoâng gian. Moät doanh nghieäp nhoû ôû Myõ, Nhaät hay Phaùp coù theå seõ lôùn hôn nhieàu moät doanh nghieäp lôùn ôû Trung Quoác hayVieät Nam. Vaø moät doanh nghieäp nhoû ôû moät nöôùc naøo ñoù trong hieän taïi chaéc chaén seõ lôùn hôn quy moâ doanh nghieäp nhoû taïi nöôùc ñoù vaøo nhöõng thôøi kyø tröôùc. Caùc coâng trình nghieân cöùu, caùc nhaø thieát keá khi ñeà caäp ñeán quy moâ doanh nghieäp ñeàu caên cöù vaøo nhöõng tieâu thöùc chung veà voán , lao ñoäng hoaëc doanh soá. Ñeå coù cô sôû cho vieäc nghieân cöùu caàn xaùc ñònh laïi caùc khaùi nieäm coù lieân quan ñeán DNV&N. Taïi Myõ, ngöôøi ta ñònh nghóa DNV&N nhö sau: “ Doanh nghieäp nhoû laø moät doanh nghieäp coù quyeàn sôû höõu ñoäc laäp, hoaït ñoäng ñoäc laäp vaø khoâng phaûi laø thaønh phaàn troäi yeáu cuûa moät ngaønh coâng nghieäp”. Tieâu chuaån cuï theå cuûa moät doanh nghieäp nhoû ôû Myõ phuï thuoäc vaøo ngaønh hoaït ñoäng, ví duï: - Neáu laø ngaønh cheá taïo, doanh nghieäp coù soá löôïng coâng nhaân töø 250 ngöôøi trôû xuoáng seõ thuoäc loaïi doanh nghieäp nhoû, doanh nghieäp naøo coù töø 1000 coâng nhaân trôû leân laø doanh nghieäp lôùn vaø nhöõng doanh nghieäp vöøa laø doanh nghieäp coù töø 250 – 1000 ngöôøi. - Nhöõng ngaønh khaùc thì caên cöù vaøo moät soá tieâu chuaån nhö: Doanh nghieäp nhoû laø doanh nghieäp coù doanh soá khoâng chieám quaù 5% toång soá thöông vuï ñoái vôùi caùc ngaønh coâng nghieäp ít caïnh tranh; coù doanh soá khoâng quaù 5 trieäu USD haøng naêm ñoái vôùi doanh nghieäp baùn sæ; coù doanh soá khoâng quaù 1 trieäu USD haøng naêm ñoái vôùi doanh nghieäp baùn leû. Taïi Haøn Quoác, theo quy ñònh thì DNV&N laø caùc cô sôû saûn xuaát kinh doanh taàm trung vaø taàm nhoû döïa treân soá löôïng coâng nhaân laøm vieäc cho cô sôû aáy vaø tuyø thuoäc vaøo ngaønh ngheà kinh doanh. Vieäc phaân chia ñöôïc cuï theå hoaù treân moät soá ngaønh nhö sau: Baûng 1.1 : Phaân loaïi caùc DNV&N taïi Haøn Quoác Ngaønh kinh doanh Doanh nghieäp nhoû Doanh nghieäp vöøa Cheá taïo, khai khoaùng, Töø 20 coâng nhaân trôû xuoáng Töø 21 - 300 coâng nhaân giao thoâng vaän taûi Xaây döïng Töø 20 coâng nhaân trôû xuoáng Töø 21 - 300 coâng nhaân
6 Thöông maïi, dòch vuï Töø 5 coâng nhaân trôû xuoáng Töø 6 - 20 coâng nhaân Coøn taïi moät soá nöôùc Chaâu AÙ khaùc, thì phaân loaïi DNV&N nhö sau: Baûng 1.2 : Phaân loaïi caùc DNV&N taïi moät soá nöôùc ôû Chaâu AÙ Tieâu thöùc aùp duïng Nöôùc Soá lao ñoäng Voán kinh doanh < 100 ngöôøi trong ngaønh CN Hoàng koâng < 50 ngöôøi trong ngaønh dòch vuï Indonesia < 100 ngöôøi < 0,6 tyû rupi Singapore < 100 ngöôøi < 499 tr dollar Singapore Myanmar < 100 ngöôøi Philipin < 200 ngöôøi < 100 trieäu peâsoâ Thaùi Lan < 100 ngöôøi < 20 trieäu bat < 50 ngöôøi trong baùn leõ < 10 trieäu yeân Nhaät < 300 ngöôøi trong baùn buoân < 30 trieäu yeân < 300 ngöôøi ôû caùc ngaønh khaùc < 100 trieäu yeân Nguoàn: Döï aùn chính saùch phaùt trieån DNV&N ôû Vieät Nam. Hoïc vieän chính trò quoác gia, vieän Friedrich CHLB Ñöùc, Haø Noäi 1996. Toùm laïi, chuùng ta coù theå thaáy raèng ôû moãi nöôùc treân theá giôùi ñeàu coù nhöõng khaùi nieäm khaùc nhau vaø nhöõng tieâu chuaån khaùc nhau ñeå phaân loaïi nhö theá naøo laø moät DNV&N. Nhöng nhìn chung laø nhöõng tieâu thöùc maø caùc nöôùc thöôøng söû duïng laøm caên cöù ñeå phaân loaïi caùc DNV&N vôùi caùc doanh nghieäp lôùn laø caùc tieâu thöùc veà voán, lao ñoäng hoaëc doanh thu, tuyø vaøo ñieàu kieän vaø thôøi ñieåm cuûa moãi nöôùc maø caùc tieâu thöùc duøng ñeå phaân loaïi coù theå laø moät hoaëc hai trong ba tieâu thöùc ñoù. 1.1.2 Khaùi nieäm DNV&N ôû Vieät Nam Ñeå hoã trôï cho caùc DNV&N, moät soá cô quan nhaø nöôùc vaø toå chöùc ñaõ töï ñöa ra caùc tieâu thöùc ñeå xaùc ñònh DNV&N: 1.Phoøng thöông maïi vaø coâng ngheä Vieät Nam (VCCI) caên cöù vaøo hai tieâu thöùc lao ñoäng vaø voán cuûa ngaønh ñeå phaân loaïi DNV&N vôùi doanh nghieäp lôùn. Cuï theå nhö sau:
7 Tieâu thöùc phaân loaïi Ngaønh Doanh nghieäp vöøa Doanh nghieäp nhoû Voán Lao ñoäng Voán Lao ñoäng Coângnghieäp 5-10tyû ñoàng 200-500 ngöôøi < 5 tyû ñoàng < 200 ngöôøi TM-Du lòch 5-10tyû ñoàng 50-100 ngöôøi < 5 tyû ñoàng < 200 ngöôøi Nguoàn: Vöông Lieâm,DNV&N,NXB GTVT,2000, trang 29 Muïc ñích cuûa vieäc phaân loaïi naøy nhaèm giuùp cho Phoøng thöông maïi vaø coâng ngheä coù caên cöù ñeå hoã trôï veà voán, tö vaán coâng ngheä,… cho caùc doanh nghieäp. 2.Lieân Boä taøi chính – Thöông binh xaõ hoäi coù thoâng tö soá 21/LÑTT ngaøy 17-06-1993 quy ñònh: Doanh nghieäp nhoû laø doanh nghieâp coù ít hôn hai trong ba tieâu chí sau ñaây: coù voán phaùp ñònh nhoû hôn 1tyû ñoàng, coù soá lao ñoäng nhoû hôn 100ngöôøi, coù toång doanh thu haøng naêm nhoû hôn 10tyû ñoàng. Söï xaùc ñònh naøy nhaèm muïc ñích ñeå coù chính saùch ñaàu tö vaø quaûn lyù. 3.Ngaân haøng Coâng thöông Vieât Nam thì ñònh nghóa, DNV&N laø caùc doanh nghieäp coù döôí 500 lao ñoäng, coù voán coá ñònh nhoû hôn 10 tyû ñoàng, coù voán löu ñoäng nhoû hôn 8 tyû ñoàng vaø doanh thu haøng thaùng nhoû hôn 20 tyû ñoàng. Söï xaùc ñònh nhaèm phaân loaïi ñoái töôïng cho vay voán vaø soá voán cho vay ñoái vôùi caùc doanh nghieäp. 4.Döï aùn VPE/US/95/004 hoã trôï DNV&N ôû Vieät Nam do UNIDO taøi trôï phaân loaïi DNV&N nhö sau: Doanh nghieäp nhoû laø doanh nghieäp coù soá lao ñoäng döôùi 30 ngöôøi vaø coù voán ñang kyù kinh doanh nhoû hôn 0,1 trieäu USD( töông ñöông 1tyû ñoàng vaøo thôøi ñieåm ñoù). Doanh nghieäp vöøa laø doanh nghieäp coù soá lao ñoäng töø 31-200 ngöôøi vaø coù voán ñang kyù kinh doanh nhoû hôn 0,5 trieäu USD (töông ñöông 5tyû ñoàng vaøo thôøi ñieåm ñoù). 5.Quyõ hoã trôï DNV&N thuoäc chöông trình VN-EU cho raèng DNV&N laø caùc doanh nghieäp coù toång giaù trò taøi saûn khoâng quaù 2trieäu USD vaø coù soá lao ñoäng khoâng quaù 500ngöôøi. 6.Ngaøy 20/6/1998 taïi coâng vaên soá 681/CP-KTN cuûa chính phuû ñaõ taïm thôøi quy ñònh thoáng nhaát tieâu chí xaùc ñònh DNV&N laø nhöõng doanh nghieäp coù voán ñieàu leä döôùi 5 tyû ñoàng vaø coù soá lao ñoäng bình quaân haøng naêm döôùi 200 ngöôøi. Coâng vaên neâu roõ caùc Boä, ngaønh, ñòa phöông coù theå caên cöù vaøo tình hình cuï theå maø coù theå aùp duïng caû hai hoaëc moät trong hai tieâu thöùc treân.
8 7.Vaø gaàn ñaây nhaát, Nghò ñònh soá 90/2001/NÑ-CP cuûa nhaø nöôùc Vieät Nam ban haønh ngaøy 23-11-2001 quy ñònh “DNV&N laø caùc cô sôû saûn xuaát, kinh doanh ñoäc laäp, ñaõ ñaêng kyù kinh doanh theo phaùp luaät hieän haønh, coù voán ñaêng kyù kinh doanh khoâng quaù 10tyû ñoàng hoaëc coù soá lao ñoäng trung bình haøng naêm khoâng quaù 300 ngöôøi”. Caên cöù vaøo tình hình kinh teá xaõ hoäi cuûa ngaønh, ñòa phöông; trong quaù trình thöïc hieän caùc bieäp phaùp, chöông trình trôï giuùp coù theå linh hoaït aùp duïng ñoàng thôøi caû hai tieâu chí voán vaø lao ñoäng hoaëc moät trong hai tieâu chí ñoù. Toùm laïi, vôùi nhöõng muïc ñích khaùc nhau vaø vaøo nhöõng thôøi ñieåm khaùc nhau neân vieäc ñöa ra nhöõng tieâu thöùc ñeå phaân loaïi, xaùc ñònh DNV&N cuûa caùc toå chöùc, cô quan nhaø nöôùc vaø caù caùc nhaân cuõng khaùc nhau vaø cuõng chæ mang tính öôùc leä. Baûn thaân caùc tieâu thöùc ñoù chöa ñuû ñeå xaùc ñònh theá naøo laø moät DNV&N ôû Vieät Nam hieän nay. Vieäc phaân loaïi khoâng ñoàng nhaát daãn ñeán vieäc ñaùnh giaù vaø keát luaän khaùc nhau trong nghieân cöùu, phaân tích vai troø cuûa DNV&N trong coâng cuoäc xaây döïng vaø phaùt trieån kinh teá ñaát nöôùc. Vì theá, chuùng ta caàn phaûi xaùc ñònh ñuùng ñaén vaø thoáng nhaát caùc tieâu thöùc ñeå xaùc ñònh DNV&N ôû Vieät Nam hieän nay. Treân cô sôû phaân tích vaø tham khaûo caùc ñònh nghóa, caùc tieâu thöùc phaân loaïi cuûa caùc nöôùc treân theá giôùi vaø cuûa caùc toå chöùc, cô quan cuõng nhö caùc caù nhaân ôû Vieät Nam veà DNV&N. Theo taùc giaû, DNV&N ôû Vieät Nam coù theå ñònh nghóa vaø xaùc ñònh theo caùc tieâu thöùc nhö trong Nghò ñònh soá 90/2001/NÑ-CP cuûa nhaø nöôùc Vieät Nam ban haønh ngaøy 23-11-2001 laø phuø hôïp vôùi thöïc teá khaùch quan hieän nay vaø nhöõng naêm tieáp theo ôû Vieât Nam , cuï theå laø: “ DNV&N laø caùc cô sôû saûn xuaát, kinh doanh ñoäc laäp, ñaõ ñaêng kyù kinh doanh theo phaùp luaät hieän haønh, coù voán ñaêng kyù kinh doanh khoâng quaù 10 tyû ñoàng hoaëc coù soá lao ñoäng trung bình haøng naêm khoâng quaù 300 ngöôøi”. Vaø nhö vaäy, DNV&N ôû Vieät Nam seõ bao goàm caùc loaïi hình doanh nghieäp sau: - Caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc ñöôïc thaønh laäp vaø ñaêng kyù theo luaät doanh nghieäp nhaø nöôùc ñaùp öùng ñöôïc hai hoaëc moät trong hai tieâu thöùc maø nghò ñònh 90/2001/NÑ-CP ñöa ra. - Caùc doanh nghieäp ngoaøi quoác doanh bao goàm caùc coâng ty coå phaàn, coâng ty traùch nhieäm höõu haïn, doanh nghieäp tö nhaân vaø hôïp taùc xaõ ñöôïc thaønh laäp vaø hoaït ñoäng theo luaät doanh nghieäp, luaät hôïp taùc xaõ ñaùp öùng ñöôïc hai hoaëc moät trong hai tieâu thöùc maø nghò ñònh 90/2001/NÑ-CP ñöa ra.
9 - Caùc doanh nghieäp coá voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi ñöôïc thaønh laäp vaø hoaït ñoäng theo luaät ñaàu tö nöôùc ngoaøi taïi Vieät Nam ñaùp öùng ñöôïc hai hoaëc moät trong hai tieâu thöùc maø nghò ñònh 90/2001/NÑ-CP ñöa ra. Nhö vaäy, DNV&N ôû Vieät Nam theo ñònh nghóa treân seõ naèm trong ba khu vöïc doanh nghieäp: khu vöïc doanh nghieäp nhaø nöôùc, khu vöïc doanh nghieäp ngoaøi quoác doanh vaø khu vöïc doanh nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi; trong ñoù soá löôïng caùc DNV&N ngoaøi quoác doanh laø chieám ña soá. Vaø taïi Tp HCM, DNV&N ngoaøi quoác doanh laø cuõng chieám soá löôïng ña soá trong toång soá caùc DNV&N. Do vaäy, trong ñeà taøi cuûa mình, taùc giaû chæ taäp trung nghieân cöùu caùc DNV&N naèm trong khu vöïc doanh nghieäp ngoaøi quoác doanh (Bao goàm caùc DNTN, CTTNHH vaø CTCP) taïi Tp HCM. 1.2 Vai troø cuûa caùc DNV&N 1.2.1 Vai troø cuûa caùc DNV&N ôû moät soá nöôùc treân theá giôùi Trong giôùi haïn cuûa ñeà taøi naøy taùc giaû chæ taäp trung phaân tích vai troø cuûa caùc DNV&N ôû Ñaøi Loan, do ñaëc ñieåm caùc DNV&N ôû Vieät Nam hieän nay coù nhieàu neùt töông ñoàng vôùi caùc DNV&N ôû Ñaøi Loan ; maët khaùc khoâng phaûi ngaãu nhieân maø toå chöùc hôïp taùc kinh teá chaâu AÙ – Thaùi Bình Döông ( APEC) choïn Ñaøi Loan laøm nôi hoäi thaûo quoác teá ñaàu tieân (thaùng 3 naêm 2003) veà chuyeân ñeà “Phaùt trieån DNV&N”. Hoäi nghò boä tröôûng ngoïai giao vaø thöông maïi caùc nöôùc thaønh vieân APEC (ngaøy 17,18 thaùng 10 naêm 2003) cuõng choïn Ñaøi Loan laøm nôi hoäi thaûo quoác teá laàn thöù hai (naêm 2004) veà chuyeân ñeà naøy. Sôû dó nhö vaäy, theo caùc chuyeân gia APEC laø do Ñaøi Loan tích luõy ñöôïc nhieàu kinh nghieäm trong söï nghieäp phaùt trieån DNV&N. Chuùng ta haõy laàn löôït xem xeùt caùc DNV&N ñaõ coù nhöõng ñoùng goùp gì, coù vai troø nhö theá naøo trong quaù trình phaùt trieån kinh teá cuûa Ñaøi Loan: Caùc DNV&N chieám tyû troïng cao vaø hoaït ñoäng trong nhieàu ngaønh saûn xuaát trong neàn kinh teá. ÔÛ haàu heát caùc nöôùc phaùt trieån, caùc DNV&N chieám tyû troïng cao trong neàn kinh teá vaø phaân boá ôû taát caû caùc ngaønh, nhaát laø trong caùc ngaønh dòch vuï vaø coâng nghieäp cheá bieán haøng tieâu duøng. Taïi Ñaøi Loan, soá löôïng DNV&N ñeán cuoái naêm 1989 laø 780.000 cô sôû, ñoùng goùp 45% GDP vaø cung caáp 70% toång soá vieäc laøm. Ñeán naêm 1997 ñaõ coù ñeán 1.024.000 ñôn vò, chieám 97,8% toång soá doanh nghieäp cuûa caû nöôùc. Caùc DNV&N hoaït ñoäng phoå bieán trong taát caû caùc ngaønh coâng nghieäp, dòch vuï, töø coâng nghieäp thuû coâng truyeàn thoáng ñeán caùc ngaønh coâng nghieäp kyõ thuaät cao. Trong moãi saûn phaåm coâng nghieäp, saûn xuaát cuûa caùc DNV&N ñeàu chieám treân
10 50% giaù trò saûn xuaát kinh doanh, ñaëc bieät trong lónh vöïc thöông nghieäp caùc DNV&N chieám treân 80%. Cuõng trong naêm 1960, soá löôïng caùc DNV&N trong coâng nghieäp cheá taïo chieám 95,43%, naêm 1965 laø 98,7%, naêm 1970 chieám 97,96% vaø hieän nay chieám khoaûng 98%. Chính söï hoaït ñoäng kinh doanh coù hieäu quaû cao cuûa caùc DNV&N ñaõ goùp phaàn laøm cho Ñaøi Loan trôû thaønh moät nöôùc coâng nghieäp môùi. Vai troø cuûa DNV&N trong giaûi quyeát vieäc laøm. Mang ñaëc tính vöøa vaø nhoû, ña daïng hoaù veà lónh vöïc hoaït ñoäng, caùc DNV&N ñaõ goùp phaàn tích cöïc vaøo vieäc taïo coâng aên vieäc laøm cho ngöôøi lao ñoäng. ÔÛ Ñaøi Loan, trong ngaønh cheá taïo soá coâng nhaân trong caùc DNV&N chieám 59,6% lao ñoäng cuûa ngaønh, trong ngaønh thöông nghieäp tyû leä naøy laø 95% vaø trong ngaønh dòch vuï tyû leä naøy 66,2%. Öu ñieåm cuûa cuûa caùc DNV&N trong vieäc giaûi quyeát coâng aên vieäc laøm cho ngöôøi lao ñoäng laø: caùc doanh nghieäp naøy coù soá löôïng lôùn, phaân boá roäng raõi töø noâng thoân ñeán thaønh thò, töø mieàn xuoâi leân mieàn ngöôïc, goùp phaàn caân ñoái lao ñoäng. Söï lôùn maïnh cuûa caùc DNV&N ñaõ laøm taêng thu nhaäp cuûa coâng nhaân vaø giaûm tyû leä thaát nghieäp cuûa moãi ñòa phöông noùi rieâng vaø toaøn laõnh thoå noùi chung. Do caùc DNV&N coù theå phaùt trieån ôû khaép moïi nôi trong nöôùc , neân khoaûng caùch giöõa nhaø saûn xuaát vaø thò tröôøng ñöôïc ruùt ngaén laïi, taïo neân söï phaùt trieån caân baèng giöõa caùc vuøng. Cheânh leäch giaøu ngheøo khoâng ñaùng keå, moãi ngöôøi daân coù theå laø moät oâng chuû, moãi gia ñình coù theå laø moät doanh nghieäp. Caùc DNV&N goùp phaàn khoâng nhoû vaøo quaù trình tích luõy neàn kinh teá. Saûn xuaát muoán phaùt trieån, tröôùc heát phaûi coù voán. Phaùt trieån coâng nghieäp cuõng ñoøi hoûi voán ñaàu tö lôùn. ÔÛ caùc nöôùc ñang phaùt trieån; ngoaøi nguoàn nhaân löïc laø yeáu toá dö thöøa; caùc yeáu toá khaùc nhö voán ñaàu tö, kyõ thuaät, thò tröôøng ñeàu raát haïn cheá; vì vaäy ñaõ gaây trôû ngaïi cho quaù trình phaùt trieån. Naêm 1940, quyõ tieàn teä trong nöôùc cuûa Ñaøi Loan thieáu huït nghieâm troïng, tích luyõ ngoaïi hoái ít oûi, söï cung öùng voán ñaàu tö khoâng ñuû ñaùp öùng theo yeâu caàu ñaàu tö. Neàn kinh teá Ñaøi Loan phaûi nhaän moät phaàn voán raát lôùn töø nguoàn vieän trôï cuûa Myõ ñeå phaùt trieån coâng nghieäp. Khaùc vôùi Haøn Quoác luoân laáy coâng nghieäp naëng, coâng nghieäp ñaïi quy moâ vôùi caùc taäp ñoaøn kinh teá lôùn laøm ñaàu; Ñaøi Loan böôùc vaøo phaùt trieån kinh teá vôùi caùc doanh nghieäp quy moâ vöøa vaø nhoû, khoâng caàn nhieàu voán, deã quaûn lyù vaø voán quay voøng nhanh. Söï phaùt trieån cuûa caùc doanh nghieäp quy moâ vöøa vaø nhoû ñaõ daãn ñeán quaù trình tích luõy cuûa caûi khoâng ngöøng cuûa nhaân daân. Ñeán naêm 1970, söï cung öùng voán cuûa Ñaøi Loan khoâng nhöõng ñaõ ñuû maø coøn coù hieän töôïng dö thöøa. Hieäu suaát tieát kieäm cuûa Ñaøi Loan ñaït ñænh cao treân theá giôùi. So saùnh vieäc hình thaønh voán döï tröõ cuûa daân chuùng
11 vôùi soá tieàn cung öùng ñaàu tö thì thaáy; tröôùc naêm 1970, tieát kieäm cuûa daân chuùng laø khoâng ñuû ñeå ñaàu tö. Naêm 1960, tyû leä tieát kieäm cuûa daân chuùng laø 17,8%, trong khi tyû leä ñaàu tö laø 20,2%. Nhöng töø naêm 1970 trôû laïi ñaây, khoâng nhöõng tyû leä tieát kieäm cuûa daân chuùng ñuû ñeå cung öùng, maø coøn vöôït möùc ñaàu tö. Naêm 1970, tyû leä tieát kieäm vaø tyû leä ñaàu tö laø baèng nhau 25,6%. Naêm 1985, tyû leä naøy laø 33,6% vaø 18,7%. Naêm 1989 laø 30,8% vaø 22,3%. Caùc DNV&N ñoùng goùp vai troø to lôùn trong vieäc löu thoâng haøng hoaù vaø xuaát khaåu. Saûn xuaát muoán phaùt trieån phaûi gaén vôùi thò tröôøng. Trong nhöõng naêm 1950, caùc DNV&N taïi Ñaøi Loan laáy muïc tieâu phuïc vuï thò tröôøng trong nöôùc laø chính, ñaùp öùng nhu caàu trong nöôùc vaø söû duïng hieäu quaû nguoàn nhaân löïc doài daøo saün coù. Khi neàn kinh teá phaùt trieån, söùc mua taêng leân, nhu caàu lôùn hôn, caùc DNV&N raát nhaïy beùn trong vieäc ñieàu chænh cô caáu, taêng doanh thu. Nhöõng naêm 1960, chính phuû Ñaøi Loan ñaõ quyeát ñònh phaùt trieån caùc DNV&N theo ñònh höôùng xuaát khaåu; bôûi vì töø ñaàu nhöõng naêm 1960, caùc doanh nghieäp lôùn cuûa Ñaøi Loan laàn löôït ra ñôøi, laáy thò tröôøng trong nöôùc laøm chính, laïi coù ñaày ñuû nguoàn löïc ñeå ñoäc chieám thò tröôøng trong nöôùc laøm cho caùc DNV&N khoâng coøn ñaát ñeå ñaët chaân. Caùc DNV&N chæ coøn caùch höôùng veà thò tröôøng nöôùc ngoaøi ñeå tìm loái thoaùt. Keát quaû laø tyû leä xuaát khaåu trung bình qua caùc naêm cuûa caùc DNV&N laø raát cao. Töø naêm 1961-1968, tyû leä xuaát khaåu ñaït 53% trong toång soá kim ngaïch xuaát khaåu, töø naêm 1969-1975 tyû leä xuaát khaåu ñaït 67% trong toång soá kim ngaïch xuaát khaåu , töø naêm 1980 ñeán nay ñaït 70% trong toång soá kim ngaïch xuaát khaåu. Roõ raøng, caùc DNV&N coù vai troø raát lôùn trong vieäc xuaát khaåu cuûa haøng hoùa cuûa Ñaøi Loan trong nhöõng naêm qua. Caùc DNV&N coù vai troø quan troïng trong vaán ñeà chuyeån giao coâng ngheä. Chuyeån giao coâng ngheä laø vaán ñeà taát yeáu cuûa moïi doanh nghieäp, moïi neàn kinh teá vaø chuyeån giao coâng ngheä coù theå traùnh ñöôïc nhöõng kyû thuaät quaù laïc haäu hoaëc quaù söùc chòu ñöïng cuûa doanh nghieäp, cuûa neàn kinh teá seõ goùp phaàn quyeát ñònh thaønh coâng trong phaùt trieån saûn xuaát cuûa caùc DN vaø caû neàn kinh teá ñoù. Ñi töø quy moâ nhoû leân quy lôùn, caùc DNV&N Ñaøi Loan ñaõ ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu ñoù. Do DNV&N hoaït ñoäng trong moïi lónh vöïc, caùc kyõ thuaät nhaäp khaåu mang tính quaûng ñaïi, traùnh söï phaùt trieån maát caân baèng, phieán dieän cuûa neàn kinh teá. Vôùi ñaëc tính hoaït ñoäng ña daïng nhöng laïi lieân keát vôùi nhau theo moät heä thoáng lieân hoaøn, caùc DNV&N raát thích nghi vôùi kyõ thuaät nhaäp khaåu. Do vaäy caùc DNV&N ôû Ñaøi Loan ñaõ ñöùng vöõng vaø tieáp tuïc phaùt trieån cho ñeán trình ñoä nhö ngaøy nay.
12 Caùc DNV&N deã daøng duy trì söï töï do caïnh tranh . Töï do caïnh tranh laø con ñöôøng toát nhaát ñeå phaùt huy heát moïi tieàm löïc. Caùc doanh nghieäp lôùn thöôøng caàn thò tröôøng lôùn, ñoøi hoûi phaûi coù söï baûo hoä cuûa chính phuû vaø phaûi coù söï ñoäc quyeàn. Coøn ôû caùc DNV&N, tình traïng ñoäc quyeàn khoâng xaûy ra, hoï saün saøng chaáp nhaän söï töï do caïnh tranh. So vôùi caùc doanh nghieäp lôùn, caùc DNV&N coù tính töï chuû cao hôn. Caùc DNV&N khoâng yû laïi vaøo söï giuùp ñôõ cuûa nhaø nöôùc vaø vì söï sinh toàn, caùc DNV&N saüng saøng khai thaùc caùc cô hoäi ñeå phaùtbtrieån maø khoâng ngaïi caùc ruûi ro. ÔÛ Ñaøi Loan, moãi naêm bình quaân coù khoaûng 2-3% caùc DNV&N bò phaù saûn vaø cuõng coù khoaûng 3% loaïi doanh nghieäp naøy môùi thaønh laäp. Loaïi hình DNV&N coù ñieàu kieän thuaän lôïi trong vieäc taäp trung huy ñoäng voán, tieáp nhaän ñaàu tö nöôùc ngoaøi, hình thaønh caùc doanh nghieäp lôùn cho caùc ngaønh then choát. Caùc DNV&N deã daøng taïo neân söï phaùt trieån caân ñoái giöõa caùc vuøng vaø nhanh choùng gæam bôùt naïn thaát nghieäp. Vaán ñeà phaùt trieån caân ñoái giöõa caùc vuøng khoâng theå thaønh coâng neáu moät nöôùc naøo ñoù chæ chuù troïng phaùt trieån caùc doanh nghieäp ñaïi quy moâ. ÔÛ Ñaøi Loan, tính phoå bieán cuûa caùc DNV&N raát coù lôïi theá trong vieäc tuyeån duïng coâng nhaân taïi ñòa phöông vaø taän duïng caùc nguoàn taøi nguyeân, tö lieäu saûn xuaát saün coù cuûa ñòa phöông. Lôïi nhuaän cuûa caùc DNV&N goùp phaàn taùi saûn xuaát ñaàu tö laïi cho caùc ñòa phöông. Do ñoù, hieäu quaû kinh teá cuûa caùc DNV&N cuõng chính laø hieäu quaû veà söï oån ñònh vaø phaùt trieån kinh teá ôû ñòa phöông. Ñoàng thôøi, caùc DNV&N thu huùt nhieàu lao ñoäng, coù theå cuøng luùc taïo ra nhieàu coâng aên vieäc laøm, goùp phaàn giaûm bôùt naïn thaát nghieäp ôû moãi ñòa phöông noùi rieâng vaø caû neàn kinh teá noùi chung. Caùc DNV&N laø nôi ñaøo taïo caùc nhaø doanh nghieäp. Ngöôøi Ñaøi Loan coù ñaëc tính muoán töï mình döïng neân cô nghieäp, thích coù quyeàn quyeát ñònh trong moïi vaán ñeà. Trong caùc DNV&N, thoâng qua caùc hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh, ngöôøi Ñaøi Loan khi thaáy mình ñaõ coù ñaày ñuû caùc kinh nghieäm lieàn töï mình taïo neân moät cô nghieäp khaùc, boû doanh nghieäp mình ñaõ töøng laøm vieäc. Nguoàn goác cuûa söï thaønh coâng laø ôû choã, hoï saün saøng hoïc hoûi, chòu gian khoå trong thôøi gian coøn laø coâng nhaân laøm thueâ ñeå tích luõy nhöõng kinh nghieäm, thaønh quaû rieâng cho mình. Khaùc vôùi caùc doanh nghieäp lôùn maø caùc nhaø doanh nghieäp thöôøng laø nhöõng ngöôøi coù hoïc vò cao, ñaøo taïo chính quy ñeå trôû thaønh nhaø doanh nghieäp; caùc DNV&N laø nôi saøng loïc ñaøo luyeän caùc nhaø doanh nghieäp thoâng qua kinh nghieäm kinh doanh vaø kinh nghieäm tieáp thu lónh vöïc coù theå phaùt trieån ñöôïc cuûa moãi doanh nhaân Ñaøi Loan.
13 1.2.2 Vai troø cuûa caùc DNV&N ôû Vieät Nam Ñoùng goùp lôùn vaøo GDP vaø thuùc ñaåy taêng tröôûng kinh teá Trong nhöõng naêm gaàn ñaây, nhaát laø töø khi coù Luaät doanh nghieäp, khu vöïc DNV&N ñaõ trôû thaønh ñoäng löïc maïnh meõ thuùc ñaåy taêng tröôûng kinh teá nöôùc ta. Naêm 2004 , coâng nghieäp khu vöïc DNV&N ngoøai quoác doanh taêng 22,8%, laø möùc taêng cao nhaát so vôùi caùc khu vöïc khaùc, chieám tyû troïng 27% giaù trò saûn xuaát coâng nghieäp. Trong thöông maïi, khu vöïc DNV&N ngoøai quoác doanh taêng ñaït möùc taêng 26%, cuõng laø möùc cao nhaát vaø chieám 82% toång möùc baùn leû vaø dòch vuï. Ñoùng goùp cuûa khu vöïc DNV&N ngoøai quoác doanh taêng töø 36,6% naêm 2000 leân 41,7% naêm 2003 vaø 42% naêm 2004 (Nguoàn : Taïp chí Kinh teá & phaùt trieån soá 93 T03/2005, trang 4) Caùc DNV&N goùp phaàn taïo ra nhieàu coâng aên vieäc laøm. Trong ñieàu kieän nöôùc ta, vaán ñeà lao ñoäng vaø taïo ra vieäc laøm ñang laø vaán ñeà caáp baùch. Trong khi heä thoáng caùc DNNN ôû nöôùc ta hieän nay ñang trong quaù trình caûi caùch khoâng taïo theâm ñöôïc nhieàu vieäc laøm môùi, khu vöïc haønh chính nhaø nöôùc ñang giaûm bieân cheá vaø tuyeån duïng môùi khoâng nhieàu. Do ñoù, khu vöïc DNV&N ngoøai quoác doanh chính laø nôi thu huùt , taïo vieäc laøm môùi cho xaõ hoäi. Trong 4 naêm qua, DNV&N ngoøai quoác doanh môùi thaønh laäp ñaõ taïo ra khoûang 1,5-2 trieäu choã laøm môùi. Hieän nay, khu vöïc DNV&N ngoøai quoác doanh vaãn laø khu vöïc söû duïng nhieàu lao ñoäng nhaát vôùi khoûang 91 % toång löïc löôïng lao ñoäng toøan xaõ hoäi (Nguoàn : Taïp chí Kinh teá & Döï Baùo soá 384/ T04/2005, trang 26). DNV&N coù vai troø to lôùn trong vieäc phaùt huy caùc tieàm naêng , huy ñoäng moïi nguoàn löïc cuûa xaõ hoäi vaøo coâng cuoäc xaây döïng vaø phaùt trieån ñaát nöôùc. Döïa vaøo öu theá cuûa mình, caùc DNV&N khôûi söï thaønh laäp vôùi soá voán nhoû nhöng coù khaû naêng thu hoài voán nhanh, coù khaû naêng huy ñoäng voán töï coù hay vay möôïn cuûa baøn beø, thaân nhaân trong gia ñình, söû duïng vaø taän duïng heát caùc tieàm naêng veà nguoàn voán, lao ñoäng vaø nguyeân vaät lieäu saün coù taïi choã, theo öôùc tính voán ñaàu tö cuûa DNV&N chieám tôùi 70% voán ñaàu tö toaøn xaõ hoäi. Caùc DNV&N do ít voán, quaûn lyù ñôn giaûn, linh hoaït vaø deã thích nghi vôùi ñieàu kieän bieán ñoäng cuûa thò tröôøng neân thöôøng ñöôïc thaønh laäp vaø hoaït ñoäng taïi ñòa phöông coù nguoàn nguyeân vaät lieäu taïi choã hay vuøng phuï caän ñeå deã daøng söû duïng, deã ñöôïc cung caáp vôùi giaù reû vaø ñôõ toán chi phí vaän chuyeån. Do vaäy, caùc DNV&N coù khaû naêng saûn xuaát moät khoái löôïng saûn phaåm, dòch vuï töông ñoái lôùn ñaùp öùng cho nhu caàu cuûa xaõ hoäi vôùi giaù reû hôn vaø thuaän lôïi hôn.
14 DNV&N laø nhaân toá quan troïng trong quaù trình chuyeån dòch cô caáu töø noâng nghieäp vaø saûn xuaát nhoû leân neàn saûn xuaát CNH- HÑH. Qua thöïc teá nhieàu naêm cho thaáy caùc DNV&N nhaïy beùn vaø linh hoaït ñoái vôùi thò tröôøng. Sau moät thôøi gian thaønh laäp vaø hoïat ñoäng, caùc doanh nghieäp laøm aên thuaän lôïi ñeàu coù xu höôùng phaùt trieån baèng caùch naâng cao naêng löïc saûn xuaát nhaèm ñaùp öùng nhu caàu thò tröôøng. Vaø trong nhöõng ñieàu kieän thuaän lôïi nhaát ñònh caùc DNV&N coù theå töø saûn xuaát nhoû leân saûn xuaát lôùn vaø töø taän duïng maùy moùc thieát bò cuõ söõa chöõa laïi tieán tôùi ñoåi môùi trang thieát bò, caûi tieán heä thoáng daây chuyeàn saûn xuaát, ñaøo taïo laïi ngöôøi lao ñoäng nhaèm naâng cao tay ngheà, naâng cao naêng löïc trình ñoä quaûn lyù. Söï ñoåi môùi tôùi möùc ñoä naøo ñoù nhaát ñònh seõ daãn ñeán ñoåi môùi coâng ngheä, ñieàu ñoù goùp phaàn vaøo quaù trình coâng nghieäp hoaù , hieän ñaïi hoaù ñaát nöôùc treân caû chieàu roäng laãn chieàu saâu. Vieäc phaùt trieån caù DNV&N cuõng ñöa ñeán vieäc toå chöùc laïi saûn xuaát, hôïp lí hoaù söï phaân coâng hôïp taùc xaõ hoäi. DNV&N laø nôi hình thaønh vaø phaùt trieån ñoäi nguõ caùc nhaø doanh nghieäp, goùp phaàn xaây döïng ñöôïc moät ñoäi nguõ caùc doanh nghieäp tieâu bieåu thaønh ñaït cuûa Vieät Nam. Trong khi moät soá nhaø quaûn lyù ôû caùc doanh nghieäp lôùn cuûa nhaø nöôùc ñöôïc ñaøo taïo trong cô cheá taäp trung quan lieâu bao caáp toû ra baát caäp tröôùc ñoøi hoûi cuûa neàn kinh teá khi chuyeån sang cô cheá thò tröôøng vaø tröôùc yeâu caàu veà coâng nghieäp hoaù hieän ñaïi hoaù ñaát nöôùc thì söï phaùt trieån cuûa caùc DNV&N ñaõ vaø ñang xaây döïng ñöôïc moät ñoäi nguõ caùc nhaø doanh nhaân thaønh ñaït hoaït ñoäng trong haàu heát caùc lónh vöïc, caùc ngaønh ngheà cuûa neàn kinh teá vôùi soá löôïng vaø trình ñoä khoâng ngöøng taêng leân. Caùc DNV&N laø nôi ñaøo taïo vaø saøng loïc caùc nhaø quaûn lyù doanh nghieäp thoâng qua thöïc tieãn kinh doanh , goùp phaàn vaøo vieäc ñaøo taïo löïc löôïng caùn boä quaûn lyù kinh doanh coù chaát löôïng cao cho ñaát nöôùc. Maëc duø khoâng traùnh khoûi coøn nhieàu baát caäp vaø haïn cheá, ñoäi nguõ nhöõng nhaø doanh nghieäp môùi ñaõ goùp phaàn thuùc ñaåy taêng tröôûng kinh teá ñaát nöôùc, vöõng böôùc tieán vaøo theá kyû 21, thöïc hieän thaønh coâng söï nghieäp coâng nghieäp hoaù , hieän ñaïi hoaù ñaát nöôùc. 1.2.3 Vai troø cuûa caùc DNV&N ngoaøi quoác doanh taïi Tp HCM Caùc DNV&N goùp phaàn quan troïng taïo coâng aên vieäc laøm vaø giaûi quyeát thaát nghieäp ôû Tp HCM. Theo soá lieäu cuûa cuïc thoáng keâ naêm 2004, Tp HCM coù khoaûng 6.062.993 ngöôøi, haøng naêm phaûi giaûi quyeát coâng aên vieäc laøm môùi cho treân döôùi 200.000 ngöôøi lao ñoäng vaø haøng naêm soá ngöôøi ñöôïc giôùi thieäu vaøo laøm vieäc ôû caùc DNV&N khu vöïc ngoaøi quoác doanh khoaûng töø 100.000 – 140.000 ngöôøi, chieám
15 khoaûng 50-70% soá ngöôøi ñöôïc giôùi thieäu vieäc laøm vaøo caùc doanh nghieäp taïi TpHCM. Vai troø giaûi quyeát vieäc laøm cuûa caùc DNV&N khoâng chæ laø soá lao ñoäng thöôøng xuyeân ôû caùc doanh nghieäp, maø coøn laø söï taïo ñieàu kieän ñeå lao ñoäng ngoaøi doanh nghieäp coù vieäc laøm thoâng qua caùc hoaït ñoäng nhö cung öùng ñaàu vaøo, tieáp nhaän ñaàu ra phuïc vuï cho hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh chính cuûa caùc DNV&N. Beân caïnh ñoù laø caùc DNV&N cuõng taïo ra moät soá löôïng coâng vieäc thôøi vuï raát lôùn, maø coù theå söû duïng ñöôïc nguoàn lao ñoäng nhaøn roãi ôû moãi gia ñình goùp phaàn taïo ra thu nhaäp cho caùc hoä gia ñình, nhaát laø trong caùc ngaønh ngheà truyeàn thoáng nhö thuû coâng myõ ngheä, maây tre ñan laùt,…Roõ raøng söï phaùt trieån cuûa caùc DNV&N coù vai troø raát lôùn trong vieäc taïo ra nhieàu coâng aên vieäc laøm vaø giaûi quyeát naïn thaát nghieäp cho ngöôøi daân taïi Tp HCM. DNV&N ñoùng goùp vaøo GDP cuûa TpHCM moät tyû leä lôùn vaø goùp phaàn laøm taêng tröôûng neàn kinh teá cuûa Tp HCM. Haøng naêm öôùc tính khoaûng 20% GDP cuûa toaøn Tp HCM ñöôïc taïo ra töø hoaït ñoäng cuûa caùc DNV&N (Soá lieäu chi tieát ôû Phuï Luïc 1). Nhö vaäy, DNV&N phaùt trieån seõ laøm cho baûn thaân doanh nghieäp ngaøy caøng lôùn leân, ngaøy caøng môû roäng hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh; vaø ñieàu ñoù cuõng ñoàng nghóa vôùi vieäc taïo ra nhieàu coâng aên vieäc laøm, taïo ra nhieàu thu nhaäp cho ngöôøi lao ñoäng, laøm cho ñôøi soáng kinh teá xaõ hoäi cuûa ngöôøi daân taïi Tp HCM ngaøy caøng ñi leân vaø neàn kinh teá cuûa Tp HCM ngaøy cuõng seõ caøng phaùt trieån maïnh hôn. DNV&N taïi Tp HCM phaùt trieån seõ taïo ñieàu kieän taän duïng trieät ñeå vaø phaùt huy toái ña caùc nguoàn löïc xaõ hoäi. Caùc DNV&N laø khu vöïc coù khaû naêng khai thaùc vaø thu huùt voán trong daân, ñaây laø nguoàn voán coøn nhieàu tieàm naêng chöa ñöôïc khai thaùc nhieàu, do tính hieäu quaû, quy moâ saûn xuaát chuû yeáu laø vöøa vaø nhoû ñoøi hoûi voán khoâng nhieàu, thôøi gian thu hoài voán nhanh, daàn daàn taïo neân taäp quaùn cuûa ngöôøi daân ñaàu tö vaøo saûn xuaát, thöïc hieän coù keát quaû vaán ñeà huy ñoäng voán cuûa daân cö. DNV&N thöôøng ñöôïc baét ñaàu töø nguoàn voán raát ít, voán ñaàu tö cho moät DNV&N coù khi chöa ñeán moät traêm trieäu ñoàng. Vì vaäy, roõ raøng khu vöïc DNV&N coù khaû naêng thu huùt voán ôû haàu heát caùc ngaønh ngheà, caùc khu vöïc trong daân cö. Ñoàng thôøi, vieäc thaønh laäp caùc DNV&N cuõng thuaän lôïi vaø deã daøng hôn nhieàu so vôùi caùc doanh nghieäp lôùn. Hôn nöõa coù moät soá ngaønh ngheà maø chæ coù khu vöïc DNV&N hoaït ñoäng thì môùi coù hieäu quaû cao nhö caùc ngaønh ngheà truyeàn thoáng, söû duïng ñöôïc caùc nguoàn lao ñoäng nhaøn roãi trong daân cö. Chính vì nhöõng
16 lí do ñoù maø caùc DNV&N taïi Tp HCM khi phaùt trieån maïnh seõ taïo ñieàu kieän ñeå khai thaùc vaø phaùt huy toái ña caùc nguoàn löïc xaõ hoäi. Vieäc phaùt trieån DNV&N coù vai troø quan troïng trong quaù trình coâng nghieäp hoaù, hieän ñaïi hoaù vaø quaù trình chuyeån dòch cô caáu kinh teá cuûa Tp HCM. DNV&N muoán hoaït ñoäng coù hieäu quaû vaø ngaøy caøng phaùt trieån thì phaûi luoân luoân caûi tieán maùy moùc thieát bò, naâng caáp vaø ñaàu tö môùi vaøo daây chuyeàn saûn xuaát , ñoåi môùi phöông thöùc quaûn lyù nhaèm naâng cao naêng löïc saûn xuaát, naâng cao chaát löôïng saûn phaåm ñeå ñaùp öùng thò hieáu cuûa ngöôøi tieâu duøng. Töø ñoù seõ goùp phaàn thuùc ñaåy quaù trình coâng nghieäp hoaù, hieän ñaïi hoaù taïi Tp HCM. DNV&N taïi Tp HCM phaùt trieån nhieàu trong lónh vöïc coâng nghieäp, dòch vuï, thöông mai cuõng giuùp cho vieäc chuyeån dòch cô caáu kinh teá theo höôùng naâng cao tæ troïng ngaønh coâng nghieäp- dòch vuï , giaûm bôùt tyû troïng ngaønh noâng nghieäp, ñieàu naøy ñi ñuùng höôùng theo quy hoaïch phaùt trieån cuûa Tp HCM töø nay ñeán naêm 2010: “Tp HCM vaãn giöõ vöõng laø moät trung taâm thöông maïi- dòch vuï-coâng nghieäp cuûa khu vöïc troïng ñieåm phía nam vaø cuûa caû nöôùc”. DNV&N phaùt trieån cuõng taïo ñieàu kieän thuùc ñaåy söï phaùt trieån caùc vuøng ngoaïi oâ noâng thoân cuûa Tp HCM. DNV&N khoâng chæ ñöôïc thaønh laäp ôû trong noäi thaønh thaønh phoá, maø coøn coù raát nhieàu caùc doanh nghieäp ñöôïc thaønh laäp ngay taïi caùc vuøng ngoaïi oâ cuûa thaønh phoá nhaèm taän duïng caùc nguoàn nguyeân vaät lieäu vaø nguoàn nhaân löïc saün coù taïi ñòa phöông. Ngay caû caùc doanh nghieäp trong noäi thaønh cuûa thaønh phoá cuõng khoâng chæ hoaït ñoäng trong ñòa baøn noäi thaønh, maø coøn hoaït ñoäng ôû haàu heát caùc khu vöïc trong thaønh phoá vaø caùc tænh laân caän. Do vaäy, söï phaùt trieån cuûa caùc DNV&N seõ laøm cho boä maët cuûa noâng thoân thaønh phoá seõ ngaøy caøng thay ñoåi theo höôùng toát ñeïp hôn vaø cuõng goùp phaàn to lôùn keùo theo quaù trình ñoâ thò hoaù khu vöïc noâng thoân ôû thaønh phoá dieãn ra ngaøy caøng nhanh hôn, ñoùng goùp chung vaøo söï phaùt trieån ngaøy caøng lôùn maïnh cuûa khu vöïc noâng thoân ngoaïi oâ thaønh phoá. DNV&N coù khaû naêng öùng bieán nhanh nhaïy, deã thích nghi vôùi bieán ñoäng cuûa thò tröôøng. Do ñoù, caùc DNV&N coù theå naém baét nhanh choùng vaø khai thaùc toát caùc khoaûng troáng, caùc cô hoäi treân thöông tröôøng. DNV&N phaùt trieån keùo theo söï phaùt trieån cuûa caùc ngaønh ngheà truyeàn thoáng ôû ñòa phöông nhö ngaønh thuû coâng myõ ngheä, maây tre ñan laùt,…Ngoaøi ra, caùc DNV&N vôùi öu theá nhoû goïn, naêng ñoäng neân noù deã daøng tham gia vaøo moät soá ngaønh kyõ thuaät cao ñoøi hoûi coù söï ñaàu tö theo chieàu saâu nhö ôû caùc lónh vöïc coâng ngheä thoâng tin, saûn xuaát vaø gia coâng caùc phaàm meàm tin hoïc ñeå xuaát khaåu,
17 caùc ngaønh saûn xuaát vaø cheá taïo linh kieän ñieän töû, vieãn thoâng nhaèm muïc ñích phuïc vuï nhu caàu trong nöôùc cuõng nhö xuaát khaåu.…goùp phaàn gia taêng giaù trò xuaát khaåu haøng naêm cuûa Tp HCM. DNV&N ñaõ vaø ñang goùp phaàn ñaøo taïo, boài döôõng, reøn luyeän ñöôïc moät ñoäi nguõ nhöõng nhaø doanh nghieäp laøm aên thaønh ñaït ngaøy caøng gia taêng veà soá löôïng cho Tp HCM noùi rieâng vaø caû nöôùc noùi chung. DNV&N taïi Tp HCM thöïc teá thôøi gian qua ñaõ chöùng minh ñoù laø nôi ñaøo taïo ,cho ra ñôøi ngaøy caøng nhieàu nhaø doanh nghieäp treû thaønh ñaït. Thoâng qua thöïc tieãn kinh doanh, thoâng qua thöïc teá cuûa thöông tröôøng maø caùc nhaø doanh nghieäp seõ ñöôïc ñaøo taïo, toâi luyeän vaø saøng loïc ñeå ngaøy caøng taïo ra ñöôïc nhieàu nhaø doanh nghieäp, nhieàu caùn boä quaûn lyù coù chaát löôïng cao cho Tp HCM vaø cho caû nöôùc. Maëc duø khoâng traùnh khoûi coøn nhieàu haïn cheá vaø baát caäp, nhöng roõ raøng ñoäi nguõ nhöõng nhaø doanh nghieäp treû ôû caùc DNV&N taïi Tp HCM ñaõ vaø ñang goùp phaàn thuùc ñaåy söï taêng tröôûng cuûa neàn kinh teá xaõ hoäi cuûa thaønh phoá vaø cuûa caû nöôùc, goùp phaàn giuùp cho Tp HCM thöïc hieän thaønh coâng söï nghieäp coâng nghieäp hoaù, hieän ñaïi hoaù vaø vöõng böôùc tieán vaøo theá kyû 21. Noùi toùm laïi, DNV&N luoân luoân coù vai troø raát quan troïng trong vieäc goùp phaàn thuùc ñaåy söï taêng tröôûng , phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi cuûa moãi quoác gia treân theá giôùi, cuõng nhö ôû Vieät Nam noùi chung hay Tp HCM noùi rieâng. Söï phaùt trieån cuûa caùc DNV&N keùo theo vieäc khai thaùc vaø phaùt huy trieät ñeå caùc nguoàn löïc cuûa xaõ hoäi; taïo ra nhieàu coâng aên vieäc laøm giaûi quyeát naïn thaát nghieäp, naâng cao ñôøi soáng cuûa ngöôøi lao ñoäng goùp phaàn xoaù ñoùi gæam ngheøo; ñoàng thôøi söï phaùt trieån cuûa caùc DNV&N cuõng keùo theo söï phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi ôû caùc vuøng noâng thoân, taïo ra ñöôïc söï chuyeån dòch cô caáu kinh teá theo höôùng tích cöïc phuø hôïp vôùi töøng gia ñoaïn phaùt trieån kinh teá cuûa Tp HCM vaø cuûa caû nöôùc. Beân caïnh ñoù, söï phaùt trieån cuûa caùc DNV&N cuõng laø nôi ñeå ñaøo taïo ra ñöïôc nhieàu nhaø doanh nghieäp tieâu bieåu thaønh ñaït, goùp phaàn to lôùn vaøo quaù trình thöïc hieän thaønh coâng söï nghieäp coâng nghieäp hoaù, hieän ñaïi hoaù ñaát nöôùc trong thôøi gian saép tôùi.
18 CHÖÔNG 2: TÌNH HÌNH HOAÏT ÑOÄNG VAØ PHAÙT TRIEÅN CAÙC DOANH NGHIEÄP VÖØA VAØ NHOÛ TAÏI THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH 2.1 Soá löôïng DNV&N ôû Tp HCM. 2.1.1 Soá löôïng caùc DNV&N môùi thaønh laäp taïi TpHCM thôøi gian qua. Tröôùc thôøi kyø ñoåi môùi (1986), khu vöïc kinh teá ngoaøi quoác doanh laø ñoái töôïng caûi taïo XHCN, khoâng ñöôïc luaät phaùp baûo veä vaø khuyeán khích phaùt trieån. Töø sau Ñaïi Hoäi Ñaûng toaøn quoác laàn thöù VI ( thaùng 12/1986) vaø nhaát laø töø khi ban haønh luaät DNTN vaø luaät Coâng Ty( thoâng qua ngaøy 21/12/1991) vaø coù hieäu löïc töø ngaøy 15/04/1991) cuøng nhieàu Nghò quyeát, chæ thò vaø chính saùch taïo ra moät moâi tröôøng kinh doanh thoâng thoùang vaø caùc hoïat ñoäng saûn xuaát kinh doanh treân ñòa baøn thaønh phoá trôû neân soâi ñoäng hôn. Caùc DNV&N ngoaøi quoác doanh treân ñòa baøn Tp HCM trong nhöõng naêm qua coù böôùc gia taêng maïnh meõ veà soá löôïng ôû taát caû caùc hình thöùc CTTNHH, DNTN, CTCP (Soá lieäu chi tieát xem Phuï luïc 2). Tính ñeán ngaøy 31/12/2004 ñaõ coù 47.860 DNV&N ñöôïc ñaêng kyù hoaït ñoäng ôû Tp HCM. Giai ñoaïn 1991 –1995 coù 3.321 doanh nghieäp ñöôïc thaønh laäp, ñeán giai ñoaïn 1996 – 2000 soá doanh nghieäp ñöôïc thaønh laäp laø 5.939, taêng 179% so vôùi giai ñoaïn 1991 – 1995. Vaø chæ trong 4 naêm töø 2001-2004, soá doanh nghieäp ñöôïc caáp giaáy chöùng nhaän ñaêng kyù kinh doanh theo Luaät doanh nghieäp taïi phoøng ñaêng kyù kinh doanh cuûa Sôû Keá Hoaïch vaø Ñaàu Tö Tp HCM laø 38.600, gaáp 4 laàn treân toång soá doanh nghieäp ñöôïc ñaêng kyù kinh doanh töø naêm 1991 ñeán naêm 2000 (Soá lieäu chi tieát xem Phuï luïc 3). 2.1.2 Phaân boå caùc DNV&N theo Quaän, Huyeän ôû Tp HCM. Caùc DNV&N coù söï phaân boå khoâng ñeàu giöõa caùc quaän, huyeän treân ñòa baøn thaønh phoá. Ñòa baøn caùc DNV&N chuû yeáu taäp trung ôû caùc quaän noäi thaønh vaø caùc huyeän coù ñöôøng giao thoâng thuaän lôïi, cô sôû haï taàng khaù toát nhö Quaän 1, Taân Bình, 3, 5, 10, Goø Vaáp, Bình Thaïnh, Thuû Ñöùc, Bình Chaùnh . Moät soá huyeän coù ñieàu kieän giao thoâng khoù khaên laïi caùch xa trung taâm thaønh phoá ít ñöïôc caùc DNV&N choïn ñeå ñaët truï sôû nhö huyeän Nhaø Beø, Caàn Giôø vaø Cuû Chi ( Soá lieäu chi tieát xem Phuï luïc 4).
19 2.1.3 Lónh vöïc hoaït ñoäng cuûa caùc DNV&N ôû Tp HCM. Treân cô sôû ñöôøng loái ñoåi môùi cuûa Ñaûng, ñöôïc theå cheá hoùa baèng phaùp luaät cuûa Nhaø nöôùc, caùc DNV&N ngoaøi quoác doanh lôùn maïnh khoâng ngöøng veà quy moâ, lieân tuïc môû roäng caùc lónh vöïc hoaït ñoäng vaø ngaøy caøng coù nhöõng ñoùng goùp quan troïng trong neàn kinh teá. Caùc DNV&N ôû Tp HCM hieän nay hoaït ñoäng trong caùc lónh vöïc, ngaønh ngheà töông ñoái ña daïng. Trong soá caùc DN ñaêng kyù naêm 2002 coù treân 8500 DN ñaêng kyù ngaønh dòch vuï ; 1700 DN ñaêng kyù ngaønh khai thaùc cheá bieán; ngaønh xaây döïng coù gaàn 1400 DN; 170 DN ñaêng kyù noâng laâm thuûy saûn. Naêm 2004, coù khoûang 37.815 DN hoïat ñoäng ngaønh dòch vuï, 14.085 DN ngaønh coâng nghieäp.(Nguoàn: Baùo caùo toång hôïp-Ñaùnh giaù quaù trình trieån khai thöïc hieän Luaät DN taïi TP HCM naêm 2004, trang28). Nhìn chung hieän nay lónh vöïc thöông maïi dòch vuï vaãn chieám tyû troïng cao hôn lónh vöïc saûn xuaát. Ñieàu naøy cuõng cho thaáy nhu caàu trong lónh vöïc thöông maïi, dòch vuï cuûa thaønh phoá raát ña daïng vaø chöa phaûi ñaõ baûo hoøa vaø cuõng phuø hôïp vôùi khaû naêng voán haïn cheá, caàn voøng quay nhanh cuûa phaàn lôùn caùc DN môùi thaønh laäp laø caùc DNV&N. 2.2 Voán, maùy moùc trang thieát bò vaø lao ñoäng ôû caùc DNV&N taïi Tp HCM 2.2.1 Tình hình voán cuûa caùc DNV&N taïi Tp HCM hieän nay Söï phaùt trieån maïnh meõ cuûa caùc DNV&N ñaõ keùo theo söï gia taêng nguoàn voán huy ñoäng ñeå ñöa vaøo saûn xuaát kinh doanh. Ñeán heát thôøi ñieåm 31/12/2004 ñaõ coù 92.841 tyû ñoàng voán ñöôïc ñaêng kyù kinh doanh bôûi caùc DNV&N ôû Tp HCM (Soá lieäu chi tieát xem Phuï luïc 5). Tính bình quaân moãi DNV&N ôû Tp HCM coù voán ñaêng kyù kinh doanh khoûang 1,94 tyû ñoàng, cao nhaát laø C TCP vôùi soá voán bình quaân 7,56 tyû ñoàng vaø thaáp nhaát laø DNTN 0,57 tyû ñoàng. Haàu heát caùc DNV&N ôû Tp HCM ban ñaàu ñeàu döïa vaøo nguoàn voán töï coù, voán huy ñoäng ngoaøi raát ít. Hieäu suaát thu hoài voán cuûa caùc doanh nghieäp coøn thaáp ñeå coù theå giuùp doanh nghieäp phaùt trieån thaønh caùc doanh nghieäp lôùn. Ít coù caùc khoaûn tín duïng daøi haïn töø caùc toå chöùc tín duïng daønh cho caùc DNV&N , khieán caùc doanh nghieäp khoâng coù khaû naêng ñaàu tö vaøo thieát bò nhaø xöôûng. Thieáu voán löu ñoäng laøm cho caùc doanh nghieäp hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh rôi vaøo tình traïng saûn xuaát caàm chöøng, do doanh nghieäp chæ coù theå hoaït ñoäng khi coù ñôn ñaët haøng. Lyù giaûi hieän töôïng treân, ngoaøi caùc nguyeân nhaân chuû quan töø phía doanh nghieäp, coøn coù nhöõng nguyeân nhaân töø phía caùc toå chöùc tín duïng. Ñaëc bieät laø caùc ngaân haøng quoác doanh hieän nay chieám khoaûng 80% löôïng taøi chính, nhöng laïi