Luận văn Thạc sĩ Kinh tế chính trị: Phát triển nông nghiệp công nghệ cao ở huyện Sóc Sơn, thành phố Hà Nội

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:105

Thêm vào BST

Báo xấu

30
lượt xem 15
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài nghiên cứu có cấu trúc gồm 4 chương trình bày tổng quan tình hình nghiên cứu; cơ sở lý luận và thực tiễn về phát triển nông nghiệp công nghệ cao; phương pháp nghiên cứu; thực trạng phát triển nông nghiệp công nghệ cao ở huyện Sóc Sơn, thành phố Hà Nội; định hướng và một số giải pháp nhằm phát triển nông nghiệp công nghệ cao tại huyện Sóc Sơn, thành phố Hà Nội.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế chính trị: Phát triển nông nghiệp công nghệ cao ở huyện Sóc Sơn, thành phố Hà Nội

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------------------- NGUYỄN THÚY HÀ PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP CÔNG NGHỆ CAO Ở HUYỆN SÓC SƠN, THÀNH PHỐ HÀ NỘI Chuyên ngành: Kinh tế chính trị Mã số: 60 31 01 02 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ CHÍNH TRỊ CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG NGHIÊN CỨU NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. VŨ VĂN HÙNG Hà Nội – 2019
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------------------- NGUYỄN THÚY HÀ PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP CÔNG NGHỆ CAO Ở HUYỆN SÓC SƠN, THÀNH PHỐ HÀ NỘI Chuyên ngành: Kinh tế chính trị Mã số: 60 31 01 02 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ CHÍNH TRỊ CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG NGHIÊN CỨU NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. VŨ VĂN HÙNG XÁC NHẬN CỦA XÁC NHẬN CỦA CHỦ TỊCH HĐ CÁN BỘ HƢỚNG DẪN CHẤM LUẬN VĂN Hà Nội – 2019
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa học của riêng tôi dƣới sự hƣớng dẫn của thầy giáo hƣớng dẫn khoa học. Các số liệu và kết quả nghiên cứu luận văn là trung thực, có nguồn gốc rõ ràng và đƣợc trích dẫn đầy đủ theo quy định. Tác giả luận văn Nguyễn Thúy Hà
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ........................................................................................... 1 MỤC LỤC ......................................................................................................... 4 MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................ 1 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................ 2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ................................................................. 2 4. Kết cấu của luận văn ..................................................................................... 3 CHƢƠNG I. TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU; CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP CÔNG NGHỆ CAO .. 4 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài ................................ 4 1.1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu ............................................................. 4 1.1.2. Khoảng trống cần tiếp tục nghiên cứu .................................................... 7 1.2. Một số vấn đề lý luận về phát triển nông nghiệp công nghệ cao............... 8 1.2.1. Khái niệm, đặc điểm và vai trò của nông nghiệp công nghệ cao ........... 8 1.2.2. Phát triển nông nghiệp công nghệ cao ................................................ 13 1.2.3. Tiêu chí đánh giá phát triển nông nghiệp công nghệ cao .................... 23 1.2.4. Các nhân tố ảnh hưởng đến phát triển nông nghiệp công nghệ cao .... 25 1.3 Bài học kinh nghiệm đối với phát triển nông nghiệp công nghệ cao của một số địa phƣơng và huyện Sóc Sơn, thành phố Hà Nội .............................. 29 1.3.1. Phát triển nông nghiệp công nghệ cao ở một số địa phương ............... 29 1.3.2. Bài học kinh nghiệm đối với huyện Sóc Sơn, thành phố Hà Nội .......... 32 CHƢƠNG II. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ........................................... 35 2.1. Phƣơng pháp luận..................................................................................... 35 2.1.1. Chủ nghĩa duy vật biện chứng .............................................................. 35 2.1.2. Chủ nghĩa duy vật lịch sử...................................................................... 36
2.2. Các phƣơng pháp chủ yếu áp dụng trong luận văn .................................. 36 2.2.1. Phương pháp trừu tượng hoá khoa học ................................................ 36 2.2.2. Phương pháp logic - lịch sử .................................................................. 37 2.2.3. Phương pháp phân tích và tổng hợp ..................................................... 39 CHƢƠNG III. THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP CÔNG NGHỆ CAO TẠI HUYỆN SÓC SƠN, THÀNH PHỐ HÀ NỘI.................... 41 3.1. Khái quát tình hình sản xuất nông nghiệp tại huyện Sóc Sơn, thành phố Hà Nội ............................................................................................................. 41 3.1.1. Khái quát về huyện Sóc Sơn, thành phố Hà Nội ................................... 41 3.1.2. Khái quát về sản xuất nông nghiệp công nghệ cao ở huyện Sóc Sơn... 48 3.1.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến sản xuất nông nghiệp công nghệ cao ở huyện Sóc Sơn ............................................................................................................ 50 3.2. Thực trạng phát triển nông nghiệp công nghệ cao ở huyện Sóc Sơn ...... 57 3.2.1. Thực trạng về đầu vào trong phát triển nông nghiệp công nghệ cao ở huyện Sóc Sơn ................................................................................................. 57 3.2.2. Thực trạng về đầu ra trong phát triển nông nghiệp công nghệ cao ở huyện Sóc Sơn ................................................................................................. 58 3.2.3. Thực trạng về kinh tế, xã hội và môi trường trong phát triển nông nghiệp công nghệ cao ở huyện Sóc Sơn .......................................................... 58 3.3. Đánh giá chung thực trạng phát triển nông nghiệp công nghệ cao ở huyện Sóc Sơn............................................................................................................ 64 3.3.1. Kết quả đạt được ................................................................................... 64 3.3.2. Những hạn chế và nguyên nhân ............................................................ 65 CHƢƠNG IV. ĐỊNH HƢỚNG VÀ MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP CÔNG NGHỆ CAO Ở HUYỆN SÓC SƠN, THÀNH PHỐ HÀ NỘI ................................................................................... 69
4.1. Bối cảnh mới tác động đến phát triển nông nghiệp công nghệ cao tại huyện Sóc Sơn, thành phố Hà Nội .................................................................. 69 4.2. Định hƣớng và quan điểm phát triển nông nghiệp công nghệ cao tại huyện Sóc Sơn, thành phố Hà Nội .................................................................. 70 4.2.1. Định hướng và mục tiêu ........................................................................ 70 4.2.2. Quan điểm ............................................................................................. 73 4.3. Một số giải pháp cơ bản nhằm phát triển nông nghiệp công nghệ cao tại huyện Sóc Sơn, thành phố Hà Nội .................................................................. 74 4.3.1. Xây dựng quy hoạch chi tiết vùng nông nghiệp công nghệ cao huyện Sóc Sơn và tổ chức quản lý thực hiện quy hoạch............................................ 74 4.3.2. Tập trung xây dựng và hoàn thiện cơ chế chính sách phát triển vùng nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao Sóc Sơn .............................................. 76 4.3.3. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến về nông nghiệp công nghệ cao trên địa bàn huyện .................................................................................... 79 4.3.4. Tập trung đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng đáp ứng yêu cầu phát triển nông nghiệp công nghệ cao Sóc Sơn............................................................... 81 4.3.5. Tập trung nghiên cứu, ứng dụng và chuyển giao công nghệ sản xuất nông nghiệp công nghệ cao............................................................................. 83 4.3.6. Huy động các nguồn lực để phát triển nông nghiệp công nghệ cao Sóc Sơn ................................................................................................................... 86 4.3.7. Đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực phục vụ phát triển nông nghiệp công nghệ cao ở Sóc Sơn. ............................................................................... 88 4.3.8. Nâng cao hiệu quả công tác xúc tiến thương mại, thị trường, thông tin, dịch vụ nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao................................................ 90 KẾT LUẬN ..................................................................................................... 92 DANH MỤC TÀI LIỆU ................................................................................. 94
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT CNC Công nghệ cao NN Nông nghiệp NNCNC Nông nghiệp công nghệ cao NNUDCNC Nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao SP Sản phẩm HTX Hợp tác xã KHKT Khoa học kỹ thuật UBND Ủy ban nhân dân VSATTP Vệ sinh an toàn thực phẩm
DANH MỤC BIỂU BẢNG STT Bảng Nội dung Trang Số lao động trong các doanh nghiệp, HTX 1 Bảng 3.1 47 đang hoạt động tại huyện Sóc Sơn Biểu đồ Cơ cấu đất đai năm 2018 của huyện Sóc Sơn 2 48 3.1
DANH MỤC HÌNH STT Bảng Nội dung Trang Sơ đồ tóm tắt khái niệm nông nghiệp công 1 Hình 1.1 10 nghệ cao
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Phát triển nông nghiệp chiếm vị trí quan trọng hàng đầu ở nhiều quốc gia không những ở các nƣớc kém phát triển, mà ngay cả các nƣớc có nền kinh tế phát triển cao. Ở nƣớc ta, nền kinh tế chủ yếu là nông nghiệp, đa phần dân số sống ở nông thôn, lao động nông nghiệp chiếm hơn 60% lực lƣợng lao động xã hội và sản xuất nông nghiệp hiện nay vẫn chủ yếu là độc canh cây lúa, thuần nông, năng suất lao động thấp... vì vậy đời sống nông dân nói chung còn thấp. Do đó, chỉ có phát triển nền nông nghiệp công nghệ cao có hiệu quả, đạt năng suất cao, chất lƣợng tốt, chủng loại hàng hóa nông sản phong phú thì mới cải thiện đƣợc đời sống dân cƣ ở nông thôn. Trong nhiều năm qua, chủ trƣơng kêu gọi phát triển nông nghiệp công nghệ cao đƣợc Chính phủ cùng các bộ, ngành và địa phƣơng rất chú trọng và tạo nhiều điều kiện thuận lợi. Là huyện thuần nông của Thủ Đô, huyện Sóc Sơn ngoài quan tâm, hoàn thiện hệ thống cơ sở hạ tầng đã chú trọng đƣa ứng dụng khoa học công nghệ vào sản xuất để nâng cao phát triển nông nghiệp công nghệ cao, góp phần nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của nhân dân trên địa bàn huyện. Tuy nhiên, phát triển nông nghiệp công nghệ cao ở huyện Sóc Sơn mới đƣợc triển khai bƣớc đầu, mức độ triển khai của các mô hình còn ít, chất lƣợng giống cây trồng vật nuôi chƣa cao, chƣa đáp ứng đƣợc yêu cầu sản xuất trên diện rộng; hoạt động sản xuất nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao chƣa phát triển tƣơng xứng với tiềm năng lợi thế và chƣa có sự kết hợp hài hòa giữa phát triển nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao với phát triển du lịch, công nghiệp chế biến và bảo vệ tài nguyên môi trƣờng, chƣa đảm bảo phát triển nông nghiệp bền vững. Mặt khác, việc đánh giá tiềm năng, lợi thế và đề xuất phƣơng hƣớng, giải pháp đồng bộ để phát triển vùng nông nghiệp ứng dụng 1
công nghệ cao tại huyện Sóc Sơn chƣa đƣợc nghiên cứu và đề cập nhằm giúp cấp ủy, chính quyền huyện có giải pháp phát triển vùng nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao tại huyện Sóc Sơn theo hƣớng bền vững. Xuất phát từ thực tiễn đó, học viên lựa chọn đề tài “Phát triển nông nghiệp công nghệ cao ở huyện Sóc Sơn, thành phố Hà Nội” làm đề tài luận văn thạc sĩ chuyên ngành kinh tế chính trị. Câu hỏi nghiên cứu: Cần làm gì và làm nhƣ thế nào để phát triển nông nghiệp công nghệ cao ở huyện Sóc Sơn, thành phố Hà Nội trong thời gian tới? 2. Mục đích nghiên cứu và xây dựng khung phân tích 2.1. Mục đích nghiên cứu Luận văn đề xuất giải pháp nhằm phát triển nông nghiệp công nghệ cao ở huyện Sóc Sơn, thành phố Hà Nội. 2.2. Xây dựng khung phân tích - Xây dựng khung lý thuyết về phát triển nông nghiệp công nghệ cao trên địa bàn cấp huyện; - Phân tích thực trạng phát triển nông nghiệp công nghệ cao ở huyện Sóc Sơn, thành phố Hà Nội; Trên cơ sở đó, đánh giá những kết quả đạt đƣợc, hạn chế và nguyên nhân của những hạn chế. - Đề xuất đƣợc một số giải pháp phát triển nông nghiệp công nghệ cao ở huyện Sóc Sơn, thành phố Hà Nội. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu: Phát triển nông nghiệp công nghệ cao ở huyện Sóc Sơn, thành phố Hà Nội 3.2. Phạm vi nghiên cứu: - Về nội dung: Những vấn đề lý luận và thực tiễn liên quan đến phát triển nông nghiệp công nghệ cao ở huyện Sóc Sơn, thành phố Hà Nội 2
- Về không gian: huyện Sóc Sơn, thành phố Hà Nội - Về thời gian: Luận văn nghiên cứu thực trạng giai đoạn 2016-2018; Giải pháp đề xuất cho giai đoạn 2019-2025. 4. Kết cấu của luận văn Chƣơng 1. Tổng quan tình hình nghiên cứu; cơ sở lý luận và thực tiễn về phát triển nông nghiệp công nghệ cao Chƣơng 2. Phƣơng pháp nghiên cứu Chƣơng 3. Thực trạng phát triển nông nghiệp công nghệ cao ở huyện Sóc Sơn, thành phố Hà Nội Chƣơng 4. Định hƣớng và một số giải pháp nhằm phát triển nông nghiệp công nghệ cao tại huyện Sóc Sơn, thành phố Hà Nội 3
CHƢƠNG I TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU; CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP CÔNG NGHỆ CAO 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài 1.1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu Nông nghiệp công nghệ cao vẫn đang phát triển nhƣ vũ bão bởi những ứng dụng tuyệt vời không thể phủ nhận của nó. Vì vậy hiện nay, nghiên cứu về nông nghiệp công nghệ cao vẫn luôn là vấn đề đƣợc quan tâm. Xung quanh vấn đề phát triển nông nghiệp công nghệ cao là một đề tài thu hút sự quan tâm của nhiều nhà khoa học, các nhà lãnh đạo, quản lý và đã có một số tác giả nghiên cứu dƣới nhiều khía cạnh khác nhau. Có thể nêu một số công trình khoa học tiêu biểu sau đây : Phạm Đức Nghiệm (2011), “Ứng dụng, chuyển giao thành tựu khoa học - công nghệ trong nông, lâm nghiệp trên địa bàn Tây Nguyên”, Tạp chí Cộng sản. Tác giả đã khái quát một số thành tựu trong ứng dụng chuyển giao khoa học – công nghệ trong nông, lâmnghiệp trên địa bàn Tây Nguyên ở một số các lĩnh vực: Trồng trọt, chăn nuôi; kỹ thuật canh tác; cơ cấu mùa vụ; lâm nghiệp; chế biến nông lâm sản. Bên cạnh đó, tác giả cũng chỉ ra một số khó khăn, thách thức trong quá trình thực hiện việc ứng dụng, chuyển gia khoa học công nghệ trong nông, lâm nghiệp ở các tỉnh khu vực Tây Nguyên. Từ đó, tác giả đề xuất một số khuyến nghị và giải pháp quyết những khó khăn nêu trên. Nguyễn Văn Lân (2013), “Tập trung ưu tiên phát triển nông nghiệp công nghệ cao”, Tạp chí Kinh tế và Dự báo. Trong bối cảnh quỹ đất nông nghiệp ngày càng giảm, chi phí nhân lực, lao động ngày càng cao, không còn con đƣờng nào khác là phát triển sản xuất nông nghiệp phải hƣớng tới ứng 4
dụng công nghệ cao nhằm tạo ra năng suất cao, năng lực cạnh tranh mạnh, khai thác đƣợc tiềm năng, lợi thế của đất nƣớc. Công trình đề cập tới thực trạng ứng dụng các nghiên cứu trong ngành nông nghiệp, từ đó đề xuất một số giải pháp nhằm tạo đột phá trong sản xuất nông nghiệp. Ủy ban nhân dân huyện Hòa Vang, Thành phố Đà Nẵng (2014), Đề án Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ cao vào sản xuất nhằm tăng năng suất , chất lượng sản phẩm phục vụ đô thị. Ở đề án này, công trình nghiên cứu đã tập trung đề cập toàn diện đến vấn đề phát triển nông nghiệp công nghệ cao gắn liền với các vùng, khu vực và doanh nghiệp sản xuất nông nghiệp công nghệ cao dựa trên các khía cạnh: kĩ thuật sản xuất, quản lý dịch bệnh, quản lý sử dụng các đầu vào, và quản lý chất lƣợng sản phẩm đầu ra, tổ chức sản xuất, hệ thống pháp lý, tổ chức quản lý kiểm soát chất lƣợng sản phẩm; trình diễn; đào tạo nguồn nhân lực và chuyển giao công nghệ. Nguyễn Thái Bình Minh (2015), “Phát triển kinh tế nông nghiệp trên địa bàn huyện Lý Nhân, tỉnh Hà Nam”, Luận văn Thạc sỹ Quản lý Kinh tế. Đây là công trình tiếp cận trên lĩnh vực quản lý kinh tế, chỉ ra thực trạng và giải pháp phát triển kinh tế nông nghiệp trên địa bàn tỉnh Hà Nam Lý Nhân, Hà Nam”. Nguyễn Văn Hiệp (2016), “Phát triển nông nghiệp tỉnh Hà Nam theo hướng bền vững”, Luận văn Thạc sỹ Kinh tế Chính trị.Công trình nghiên cứu tiếp cận theo hƣớng phát triển bền vững, phân tích thực trạng tăng trƣởng kinh tế trong nông nghiệp, giải quyết các vấn đề xã hôi và đảm bảo bền vững về môi trƣờng ở tỉnh Hà Nam giai đoạn 2010 – 2015. Trên cơ sở, tác giả đề xuất các giải pháp phát triển nông nghiệp ở tỉnh Hà Nam theo hƣớng bền vững. Trần Đức Viên (2017), “Nông nghiệp công nghệ cao là con đường tất yếu để tăng khả năng cạnh tranh?”, Tạp chí Tia Sáng. Ở công trình nghiên cứu này, tác giả đã đƣa ra quan niệm về nông nghiệp công nghệ cao, phân tích 5
một số mô hình nông nghiệp công nghệ cao ở Việt Nam hiện nay; và đề xuất một số giải pháp để sử dụng khoa học công nghệ phù hợp với từng mô hình, với các điều kiện kinh tế xã hội ở từng vùng trên cả nƣớc. Ngoài ra, tác giả cũng có sự so sánh nông nghiệp công nghệ cao ở Việt Nam với nông nghiệp thông minh của các quốc gia trên thế giới. Đinh Anh Tuấn (2017), “Xây dựng các tiêu chí đánh giá phát triển nông nghiệp sáng tạo ứng dụng công nghệ cao – nhìn từ góc độ cơ sở lý thuyết mô hình”, Kỷ yếu hội thảo Quốc gia: Đầu tƣ phát triển nông nghiệp công nghệ cao hiệu quả theo hƣớng công nghiệp hóa. Dƣới góc độ tiếp cận cơ sở lý thuyết mô hình, tác giả chỉ ra những tiêu chí đánh giá sự sáng tạo trong nông nghiệp qua hai mô hình NARS (nền nông nghiệp dựa trên nghiên cứu) và AKIS (nền nông nghiệp dựa trên tri thức và thông tin). Qua đó, tác giả đề xuất các nhóm tiêu chí đánh giá sự sáng tạo trong nông nghiệp gắn với bốn thành phần sau: thành phần tri thức và giáo dục, thành phần hoạt động kinh doanh và doanh nghiệp, các cơ quan tổ chức trung gian kết nối hai thành phần này, có chính sách, tổ chức và điều kiện nền tảng. Trần Thị Minh Trang (2017), “Đầu tư phát triển nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao ở Hà Nam”, Kỷ yếu hội thảo quốc gia: Đầu tƣ phát triển nông nghiệp công nghệ cao theo hƣớng công nghiệp hóa, Nxb. Đại học Kinh tế Quốc dân. Nguyễn Thị Miền (2018), “Phát triển nông nghiệp công nghệ cao: Những rào càn và giải pháp khắc phục”, Tạp chí Lý luận Chính trị. Công trình nghiên cứu đã khái quát tình hình phát triển NNCNC; phân tích những rào cản trong phát triển NNCNC ở Việt Nam, đó là những rào cản về vốn, nhân lực, đất đai, thị trƣờng tiêu thụ, chuyển giao công nghệ... Từ việc phân tích này, tác giá đề xuất một số giải pháp để phát triển NNCNC trong thời gian tới. 6
Từ mục đích và mức độ tiếp cận khác nhau các công trình khoa học nêu trên đã góp phần làm sáng tỏ nhiều vấn đề lý luận và thực tiễn về nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao. Đây là những tƣ liệu bổ ích để tác giả luận văn tham khảo và kế thừa trong quá trình triển khai thực hiện đề tài. Qua đó thấy đƣợc tiềm năng và thực trạng phát triển nông nghiệp công nghệ cao, trên cơ sở đó đề xuất định hƣớng và những giải pháp chủ yếu nhằm thúc đẩy phát triển nông nghiệp công nghệ cao, phát huy vai trò của nông nghiệp công nghệ cao trong cơ cấu lại ngành nông nghiệp nƣớc ta. 1.1.2. Khoảng trống cần tiếp tục nghiên cứu Tuy đã đạt đƣợc một kết quả nhất định, song đa số các công trình nghiên cứu nêu trên đã nghiên cứu từ những năm trƣớc nên có một số vấn đề chƣa đƣợc nghiên cứu một cách toàn diện, chƣa tiếp cận đƣợc với những quan điểm, mục tiêu và giải pháp trong Quy hoạch phát triển nông nghiệp công nghệ cao; một số quan điểm, mục tiêu, giải pháp đã không còn phù hợp với thực tiễn, sự phát triển của khoa học công nghệ và tiến trình đổi mới của đất nƣớc. Các đề án, tạp chí nêu trên chƣa có phần nghiên cứu , đánh giá tổng quan về các công trình đã nghiên cứu trƣớc đây, để phân tích đánh giá những kết quả đã đạt đƣợc; những vấn đề còn hạn chế, bất cập cần tiếp tục nghiên cứu và xác định định hƣớng nghiên cứu của đề tài một số công trình đƣa ra mục tiêu, nhiệm vụ nghiên cứu rất lớn, song xác định định hƣớng nghiên cứu chƣa đầy đủ, nên chƣa nghiên cứu sâu về một số vấn đề, nhƣ: Khái niệm về nông nghiệp công nghệ cao, tiêu chí của nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, vai trò của nông nghiệp công nghệ cao , các yếu tố ảnh hƣởng đến phát triển nông nghiệp công nghệ cao… nên đề xuất định hƣớng và giải pháp chƣa toàn diện. Nghiên cứu, đánh giá thực trạng, những điểm mạnh, điểm yếu và cơ hội, thách thức trong phát triển nông nghiệp công nghệ cao của một số công trình 7
chƣa sâu, thiếu cụ thể… dẫn đến việc đề xuất định hƣớng và giải pháp còn chung chung, tính khả thi không cao, do chƣa tổ chức điều tra, thu nhập, phân tích số liệu một cách cụ thể. Những đề tài nghiên cứu khoa học, bài viết nêu trên chủ yếu xoay quanh vấn đề ứng dụng tiến bộ khoa học công nghệ vào các lĩnh vực sản xuất nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, phần lớn đi vào nghiên cứu mặt kinh tế - kỹ thuật. Tuy có đề tài nghiên cứu dƣới góc độ quản lý kinh tế nông nghiệp nhƣng việc nghiên cứu về công tác quản lý nhà nƣớc đối với phát triển nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao chƣa nhiều. Cần tiếp tục nghiên cứu rõ những cấn đề lý luận cơ bản về phát triển nông nghiệp công nghệ cao; Phân tích đánh giá và thực trạng phát triển nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao tại huyện Sóc Sơn Đề xuất phƣơng hƣớng và giải pháp thúc đẩy phát triển vùng nông nghiệp công nghệ cao huyện Sóc Sơn định hƣớng đến năm 2025 1.2. Một số vấn đề lý luận về phát triển nông nghiệp công nghệ cao 1.2.1. Khái niệm, đặc điểm và vai trò của nông nghiệp công nghệ cao 1.2.1.1. Khái niệm Nông nghiệp đƣợc xem là một ngành sản xuất lớn, bao gồm nhiều chuyên ngành: trồng trọt, chăn nuôi, sơ chế nông sản; theo nghĩa rộng, còn bao gồm cả lâm nghiệp, thủy sản. Là ngành sản xuất vật chất cơ bản của xã hội, sử dụng đất đai để trồng trọt và chăn nuôi, khai thác cây trồng và vật nuôi làm tƣ liệu và nguyên liệu lao động chủ yếu để tạo ra lƣơng thực, thực phẩm và một số nguyên liệu cho công nghiệp. Nông nghiệp là một ngành kinh tế quan trọng trong nền kinh tế của nhiều nƣớc, đặc biệt là trong các thế kỷ trƣớc đây khi công nghiệp chƣa phát triển. Trong nông nghiệp cũng có hai loại chính, việc xác định sản xuất nông nghiệp thuộc dạng nào cũng rất quan trọng. 8
Nông nghiệp thuần nông hay nông nghiệp sinh nhai là lĩnh vực sản xuất nông nghiệp có đầu vào hạn chế, sản phẩm đầu ra chủ yếu phục vụ cho chính gia đình của mỗi ngƣời nông dân. Không có sự cơ giới hóa trong nông nghiệp sinh nhai. Nông nghiệp chuyên sâu: là lĩnh vực sản xuất nông nghiệp đƣợc chuyên môn hóa trong tất cả các khâu sản xuất nông nghiệp, gồm cả việc sử dụng máy móc trong trồng trọt, chăn nuôi, hoặc trong quá trình chế biến sản phẩm nông nghiệp. Nông nghiệp chuyên sâu có nguồn đầu vào sản xuất lớn, bao gồm cả việc sử dụng hóa chất diệt sâu, diệt cỏ, phân bón, chọn lọc, lai tạo giống, nghiên cứu các giống mới và mức độ cơ giới hóa cao. Sản phẩm đầu ra chủ yếu dùng vào mục đích thƣơng mại, làm hàng hóa bán ra trên thị trƣờng hay xuất khẩu. Các hoạt động trên trong sản xuất nông nghiệp chuyên sâu là sự cố gắng tìm mọi cách để có nguồn thu nhập tài chính cao nhất từ ngũ cốc, các sản phẩm đƣợc chế biến từ ngũ cốc hay vật nuôi... Theo Luật Khoa học và Công nghệ Việt Nam (2013) tại Điều 3, Chƣơng I trong đó xác định: “Công nghệ là giải pháp, quy trình, bí quyết kỹ thuật có kèm theo hoặc không kèm theo công cụ, phƣơng tiện dùng để biến đổi nguồn lực thành sản phẩm”. Đây là khái niệm mang tính khái quát cao, tƣơng đối đầy đủ với cách tiếp cận gần với đối tƣợng nghiên cứu của kinh tế chính trị học. Từ những cách diễn đạt, luận giải nêu trên, có thể hiểu: Công nghệ là phương tiện kỹ thuật, là sự thể hiện vật chất hoá các tri thức để ứng dụng vào sản xuất hay công nghệ là tập hợp các cách thức có phương pháp và được sử dụng và quá trình sản xuất trong các ngành sản xuất. Theo đó, việc ứng dụng CNC vào sản xuất nông nghiệp chủ yếu ở các lĩnh vực công nghệ sinh học, công nghệ vật liệu mới, công nghệ tin học và công nghệ tự động. Việc ứng dụng CNC đã góp phần quan trọng để phát triển nền nông nghiệp hiện đại, 9
tăng nhanh đƣợc năng suất cây trồng, vật nuôi với chất lƣợng cao, đồng đều và ổn định. Khái niệm NNCNC đƣợc thể hiện theo sơ đồ tóm tắt sau: Hình 1.1: Sơ đồ tóm tắt khái niệm nông nghiệp công nghệ cao (Nguồn: http://rausach.com.vn) Nhƣ vậy, mục tiêu cuối cùng của phát triển nông nghiệp công nghệ cao là giải quyết mâu thuẫn giữa năng suất nông nghiệp thấp, sản phẩm chất lƣợng thấp, đầu tƣ công lao động nhiều, hiệu quả kinh tế thấp với việc áp dụng những thành tƣ khoa học công nghệ để đảm bảo nông nghiệp tăng trƣởng ổn định với năng suất và sản lƣợng cao, hiệu quả vả chất lƣợng cao. Thực hiện tốt nhất sự phối hợp giữa con ngƣời và tài nguyên, làm cho ƣu thế 10
của nguồn tài nguyên đạt hiệu quả lớn nhất, hài hòa và thống nhất lợi ích xã hội, kinh tế và sinh thái môi trƣờng. Nông nghiệp công nghệ cao là một nền nông nghiệp được ứng dụng kết hợp những công nghệ mới, tiên tiến để sản xuất, còn gọi là công nghệ cao nhằm nâng cao hiệu quả, tạo bước đột phá về năng suất, chất lượng nông sản, thỏa mãn nhu cầu ngày càng cao của xã hội và đảm bảo sự phát triển nông nghiệp bền vững. Công nghệ cao đƣợc tích hợp ứng dụng trong nông nghiệp công nghệ cao bao gồm: công nghiệp hóa nông nghiệp (cơ giới hóa các khâu của quá trình sản xuất, thu hoạch, sơ chế, chế biến...), tự động hóa, công nghệ thông tin, công nghệ vật liệu mới, công nghệ sinh học; các giống cây trồng, vật nuôi năng suất, chất lƣợng cao...; các quy trình canh tác tiên tiến, canh tác hữu cơ... cho hiệu quả kinh tế cao trên một đơn vị sản xuất. 1.2.1.2. Đặc điểm Sản phẩm của nông nghiệp công nghệ cao là sản phẩm hàng hóa mang tính đặc trƣng của từng vùng sinh thái, đạt năng xuất và hiệu quả kinh tế cao trên đơn vị diện tích, có khả năng cạnh tranh cao về chất lƣợng với các sản phẩm cùng loại trên thị trƣờng trong nƣớc và thế giới, có điều kiện mở rộng quy mô sản xuất và sản lƣợng hàng hóa khi có nhu cầu của thị trƣờng. Nông nghiệp công nghệ cao vẫn là hoạt động nông nghiệp nên đối tƣợng sản xuất chính vẫn là cây trồng và vật nuôi nhƣng bản chất của chúng có thể thay đổi dƣới tác dụng của khoa học công nghệ. Vì thế, nông nghiệp công nghệ cao tạo ra những giống cây con mới cho năng suất cao, chất lƣợng tốt và thời gian sinh trƣởng ngắn hơn. Sản xuất nông nghiệp công nghệ cao tạo ra sản phẩm theo một chu kỳ sản xuất với các công đoạn gắn kết chặt chẽ, hạn chế đƣợc những yếu tố rủi ro của tự nhiên và hạn chế rủi ro của thị trƣờng. 11