Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Định hướng nâng cao năng lực cạnh tranh cho các ngân hàng thương mại Việt Nam trong tiến trình hội nhập quốc tế

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:87

Thêm vào BST

Báo xấu

15
lượt xem 1
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài có cấu trúc gồm 4 chương trình bày các nội dung: Giới thiệu, quá trình hình thành và vai trò của ngân hàng thương mại trong phát triển kinh tế; năng lực cạnh tranh của hệ thống ngân hàng thương mại Việt Nam trong giai đoạn hiện nay; định hướng nâng cao năng lực cạnh tranh cho các ngân hàng thương mại Việt Nam.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Định hướng nâng cao năng lực cạnh tranh cho các ngân hàng thương mại Việt Nam trong tiến trình hội nhập quốc tế

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HCM ĐOÀN THANH QUANG LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ TP. Hồ Chí Minh – Năm 2005
-1- CHÖÔNG 1 : GIÔÙI THIEÄU 1.1 Söï caàn thieát cuûa ñeà taøi nghieân cöùu : Trong voøng hai thaäp kyû trôû laïi ñaây, hoäi nhaäp kinh teá quoác teá trôû thaønh moät xu theá taát yeáu cuûa thôøi ñaïi, dieãn ra maïnh meõ trong taát caû caùc lónh vöïc cuûa ñôøi soáng kinh teá – xaõ hoäi. Trong xu theá ñoù, Vieät Nam ñaõ coù nhöõng chuû ñoäng vaø ñang töøng böôùc tham gia vaøo quaù trình hoäi nhaäp quoác teá. Naêm 1987 ñöôïc ñaùnh daáu laø naêm ñaàu tieân nöôùc ta baét ñaàu môû cöûa kinh teá vôùi vieäc ra ñôøi cuûa Luaät ñaàu tö nöôùc ngoaøi taïi Vieät Nam. Coù theå xem ñoù laø nhöõng böôùc chaäp chöõng ñaàu tieân cuûa nöôùc ta treân ñöôøng tieán ra theá giôùi. Ñeán nay, sau gaàn 20 naêm môû cöûa tham gia vaøo quaù trình hoäi nhaäp quoác teá, nöôùc ta ñaõ ñaït ñöôïc nhöõng thaønh töïu nhaát ñònh vôùi GDP naêm 2004 tính theo giaù thöïc teá ñaït 713.071 tyû ñoàng, töông ñöông 45,4 tyû USD, thu nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøi ñaït 552,9 USD/ ngöôøi/ naêm. Töø moät nöôùc thieáu ñoùi, thöôøng xuyeân nhaän vieän trôï, Vieät Nam ñaõ trôû thaønh moät nöôùc xuaát khaåu gaïo ñöùng haøng thöù hai treân theá giôùi, cô caáu kinh teá ñang chuyeån dòch theo höôùng coâng nghieäp – dòch vuï – noâng nghieäp. Töø thaùng 07/1995, Vieät Nam ñaõ trôû thaønh thaønh vieân chính thöùc cuûa khoái ASEAN, tham gia vaøo khu vöïc maäu dòch töï do AFTA. Thaùng 07/2000 kyù hieäp ñònh thöông maïi song phöông vôùi Hoa Kyø, vaø hieän ñang trong quaù trình ñaøm phaùn gia nhaäp WTO, tham gia vaøo caùc quan heä thöông maïi song phöông vaø ña phöông khaùc. Coù theå noùi raèng “theá nöôùc vaø vaän nöôùc ñang leân”, song cuõng ñaët chuùng ta trong boái caûnh môùi, ñieàu kieän môùi vôùi nhöõng cô hoäi nhöng chöùa ñaày nhöõng thaùch thöùc vaø khoù khaên. Xeùt treân bình dieän vó moâ, vieäc hoäi nhaäp kinh teá quoác teá coù theå mang laïi nhieàu lôïi ích nhö phaùt trieån vaø söû duïng hieäu quaû nguoàn
-2- nhaân löïc, thu huùt ñöôïc caùc nguoàn ñaàu tö nöôùc ngoaøi, coù ñieàu kieän tieáp caän, öùng duïng vaø phaùt trieån ñöôïc coâng ngheä tieân tieán, xaây döïng ñöôïc heä thoáng taøi chính – ngaân haøng ñuû maïnh ñeå phuïc vuï hieäu quaû cho söï nghieäp CNH-HÑH ñaát nöôùc, tích luõy ñöôïc caùc kinh nghieäm veà quaûn lyù vaø ñieàu haønh vó moâ. Beân caïnh ñoù, yeâu caàu taát yeáu cuûa quaù trình hoäi nhaäp vaø caïnh tranh laø chuùng ta phaûi khoâng ngöøng naâng cao trình ñoä quaûn lyù nhaø nöôùc, nhaèm giaûm thieåu vaø haïn cheá ruûi ro, traùnh ñöôïc nhöõng baát oån vaø khuûng hoaûng kinh teá, ñaûm baûo phaùt trieån beàn vöõng vaø toái ña hoaù lôïi ích cho quoác gia trong quaù trình hoäi nhaäp. Vôùi nhöõng thaønh töïu ñaït ñöôïc trong gaàn hai thaäp kyû qua, vôùi nhöõng cô hoäi vaø thaùch thöùc ñaët ra cho neàn kinh teá nöôùc ta trong thôøi gian tôùi, heä thoáng caùc NHTMVN vôùi vai troø huyeát maïch, laø keânh huy ñoäng vaø cung öùng voán chuû yeáu cho neàn kinh teá, ñaõ coù ñoùng goùp to lôùn cho nhöõng thaønh töïu trong quaù khöù vaø seõ phaûi tieáp tuïc thöïc hieän vai troø aáy trong tieán trình hoäi nhaäp cuûa töông lai. Trong tieán trình ñoù, caùc NHTM nöôùc ta chaéc chaén coù nhieàu cô hoäi hôn trong vieäc tieáp caän caùc nguoàn löïc, coâng ngheä, thò tröôøng, khaû naêng phaùt trieån môû roäng, song seõ ñoái maët vôùi nhöõng thaùch thöùc, ruûi ro trong quaù trình caïnh tranh ñoù. Vôùi quy moâ nguoàn voán töông ñoái thaáp so vôùi heä thoáng NHTM caùc nöôùc trong khu vöïc vaø theá giôùi, trình ñoä quaûn lyù quoác teá coøn nhieàu haïn cheá, heä thoáng maïng löôùi caùc chi nhaùnh ôû nöôùc ngoaøi coøn ít oûi, coâng ngheä aùp duïng coøn chöa theo kòp xu theá chung, dòch vuï cung öùng coøn ngheøo naøn, caùc tieâu chuaån veà keá toaùn kieåm toaùn chöa phuø hôïp vôùi thoâng leä quoác teá thì nhöõng thaùch thöùc cho heä thoáng NHTM nöôùc ta trong thôøi gian tôùi laø raát lôùn, khi maø nöôùc ta ñaåy nhanh quaù trình hoäi nhaäp quoác teá, töøng böôùc thöïc hieän môû cöûa thò tröôøng taøi chính – ngaân haøng. Treân cô sôû ñoù, taùc giaû maïnh daïn nghieân cöùu ñeà taøi : “Ñònh höôùng naâng cao naêng löïc caïnh tranh cho caùc NHTMVN trong tieán trình hoäi nhaäp quoác teá”. Qua ñoù nhaèm phaân tích, nhaän ñònh ñuùng naêng löïc thöïc söï cuûa caùc
-3- NHTMVN so vôùi ñoái thuû caïnh tranh trong tieán trình hoäi nhaäp, nhìn ra nhöõng ñieåm yeáu ñeå coù höôùng khaéc phuïc, xaùc ñònh nhöõng ñieåm maïnh ñeå phaùt huy lôïi theá so saùnh, giuùp caùc NHTMVN xaây döïng cho mình chieán löôïc phaùt trieån ñoàng boä, naâng cao söùc caïnh tranh vaø hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa ngaønh ngaân haøng, tieáp tuïc coù nhöõng ñoùng goùp tích cöïc trong coâng cuoäc phaùt trieån kinh teá ñaát nöôùc. 1.2 Muïc tieâu vaø phöông phaùp nghieân cöùu : Nhaèm khaúng ñònh laïi vai troø cuûa heä thoáng NHTMVN ñoái vôùi tieán trình phaùt trieån kinh teá ñaát nöôùc, ñaùnh giaù ñuùng caùc cô hoäi, thaùch thöùc ñoái vôùi hoaït ñoäng ngaân haøng, phaân tích moät caùch toaøn dieän vaø coù chuù troïng ñeán caùc tieâu ñieåm veà thöïc traïng hieän taïi cuûa heä thoáng NHTMVN. Vieäc phaân tích döïa treân cô sôû caùc soá lieäu thoâng keâ, baùo caùo haøng naêm cuûa NHNN Vieät Nam, NHNN Vieät Nam – Chi nhaùnh TP.HCM. Ngoaøi ra, vieäc phaân tích, ñaùnh giaù coøn ñöôïc thöïc hieän baèng caùch thu thaäp yù kieán thoâng qua caùc cuoäc hoäi thaûo, caùc baøi phoûng vaán vaø thöïc hieän phoûng vaán moät soá chuyeân gia trong lónh vöïc ngaân haøng. Treân cô sôû ñoù, ñeà ra caùc ñònh höôùng vaø kieán nghò coù tính khaû thi, nhaèm cuûng coá vaø naâng cao naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc NHTMVN trong tieán trình hoäi nhaäp quoác teá, ñaûm baûo cho heä thoáng NHTMVN duy trì ñöôïc söùc caïnh tranh, taïo ra nhöõng khaû naêng cho vieäc phaùt trieån môû roäng, tieáp tuïc coù ñöôïc nhöõng ñoùng goùp hieäu quaû cho coâng cuoäc phaùt trieån ñaát nöôùc. Ñeå muïc tieâu ñoù trôû thaønh hieän thöïc, ñoøi hoûi caùc NHTMVN phaûi chuû ñoäng, nhaän thöùc ñuùng ñaén veà caùc cô hoäi, thaùch thöùc, tích cöïc chuaån bò nhöõng ñieàu kieän caàn thieát ñeå saün saøng tham gia vaøo quaù trình hoäi nhaäp ñoù, vaø hôn heát laø quaù trình töï hoaøn thieän ñeå naâng cao hieäu quaû hoaït ñoäng, giöõ vöõng vai troø huyeát maïch vaø ñoäng löïc cho khaû naêng caïnh tranh, phaùt trieån vaø hoäi nhaäp treân moïi maët cuûa ñaát nöôùc.
-4- 1.3 Noäi dung vaø yù nghóa cuûa ñeà taøi nghieân cöùu : Vôùi vaán ñeà vaø muïc tieâu nghieân cöùu ñöôïc xaùc ñònh ôû treân thì noäi dung nghieân cöùu cuûa luaän vaên goàm boán phaàn, ñöôïc chia thaønh boán chöông : Chöông 1 : Giôùi thieäu. Muïc ñích cuûa chöông naøy laø giôùi thieäu chung veà ñeà taøi nghieân cöùu, söï caàn thieát cuûa ñeà taøi nghieân cöùu, muïc tieâu vaø phöông phaùp nghieân cöùu, noäi dung vaø yù nghóa cuûa ñeà taøi nghieân cöùu, theå hieän nhöõng suy nghó, nhaän ñònh cuûa taùc giaû trong vieäc xem xeùt, ñaùnh giaù naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc NHTMVN khi tham gia hoäi nhaäp. Chöông 2 : Quaù trình hình thaønh vaø vai troø cuûa NHTM trong phaùt trieån kinh teá. Chöông naøy chuû yeáu taäp trung vaøo moät soá vaán ñeà coù tính chaát lyù luaän nhö quaù trình hình thaønh NHTM, chöùc naêng cuûa NHTM, vai troø cuûa NHTM trong phaùt trieån kinh teá, ñoàng thôøi nhìn laïi boái caûnh chung cuûa ngaønh ngaân haøng nöôùc ta trong giai ñoaïn hieän nay, laáy ñoù laøm cô sôû ñeå phaân tích chi tieát caùc khía caïnh, yeáu toá aûnh höôûng ñeán naêng löïc caïnh tranh cuûa NHTMVN ôû chöông tieáp theo. Chöông 3 : Naêng löïc caïnh tranh cuûa heä thoáng NHTMVN trong giai ñoaïn hieän nay. Chöông naøy taäp trung vaøo moät soá vaán ñeà chính nhö caùc khuynh höôùng aûnh höôûng ñeán hoaït ñoäng ngaân haøng, xu höôùng caïnh tranh trong lónh vöïc ngaân haøng ôû Vieät Nam, caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc NHTMVN. Vieäc phaân tích, ñaùnh giaù döïa treân caùc döï baùo kinh teá, treân cô sôû caùc soá lieäu, baùo caùo cuûa NHNN, cuûa caùc NHTM, caùc soá lieäu baùo caùo cuûa caùc toå chöùc taøi chính quoác teá. Noäi dung phaân tích taäp trung vaøo caùc vaán ñeà coù tính chaát neàn taûng nhö naêng löïc quaûn lyù vaø chaát löôïng nguoàn nhaân löïc, trình ñoä vaø khaû naêng öùng duïng coâng ngheä thoâng tin, söùc maïnh vaø naêng löïc taøi chính, khaû naêng phaùt trieån maïng löôùi chi nhaùnh… Qua ñoù, giuùp chuùng ta coù nhaän thöùc ñuùng veà thöïc löïc cuûa heä thoáng NHTMVN.
-5- Chöông 4 : Ñònh höôùng naâng cao naêng löïc caïnh tranh cho caùc NHTMVN. Treân cô sôû phaân tích, ñaùnh giaù thöïc traïng ôû Chöông 3, xaùc ñònh laïi nhöõng thuaän lôïi vaø khoù khaên, nhöõng cô hoäi vaø thaùch thöùc ñeå ñöa ra ñònh höôùng nhaèm naâng cao naêng löïc caïnh tranh cho caùc NHTMVN. Caùc giaûi phaùp seõ ñöôïc xaây döïng treân cô sôû phaân tích nhöõng khoù khaên, nhöõng lôïi theá vaø taäp trung vaøo nhöõng yeáu toá mang tính chaát neàn taûng nhö ñaõ phaân tích ôû Chöông 3. Vôùi noäi dung nghieân cöùu neâu treân, muïc ñích cuûa luaän vaên nhaèm goùp phaàn vaøo vieäc ñaùnh giaù ñuùng naêng löïc thöïc teá cuûa heä thoáng NHTMVN, giuùp caùc nhaø quaûn lyù ngaân haøng coù theâm keânh tham khaûo, chuû ñoäng cuûng coá vaø naâng cao naêng löïc caïnh tranh cho ngaân haøng mình, goùp phaàn vaøo vieäc naâng cao naêng löïc caïnh tranh chung cuûa heä thoáng NHTMVN. Beân caïnh ñoù, cuõng ñöa ra caùc kieán nghò vôùi caùc cô quan quaûn lyù nhaø nöôùc, neân coù nhöõng ñieàu chænh thích hôïp trong cô cheá chính saùch, theo xu höôùng phuø hôïp vôùi caùc thoâng leä quoác teá, taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho hoaït ñoäng kinh doanh cuûa caùc NHTM, naâng cao hieäu quaû, giuùp cuûng coá vaø chuaån bò toát hôn nhöõng ñieàu kieän caàn thieát cho quaù trình hoäi nhaäp, taêng cöôøng ñoùng goùp cho phaùt trieån kinh teá ñaát nöôùc. Maëc duø ñaõ coù nhöõng noã löïc trong ñaàu tö nghieân cöùu, song vôùi nhöõng haïn cheá veà khaû naêng, thôøi gian nghieân cöùu, khaû naêng tieáp caän caùc baùo caùo khoâng phoå bieán cuûa NHNN neân keát quaû nghieân cöùu cuûa luaän vaên khoâng traùnh khoûi nhöõng thieáu soùt vaø haïn cheá nhaát ñònh. Raát mong nhaän ñöôïc söï ñoùng goùp yù kieán chaân thaønh cuûa Quyùthaày coâ, Quyùñoàng nghieäp vôùi mong muoán seõ coù ñöôïc nhöõng ñaùnh giaù xaùc thöïc hôn, ñeà ra ñöôïc nhöõng ñònh höôùng vaø giaûi phaùp giaøu tính thöïc tieãn hôn, giuùp naâng cao naêng löïc caïnh tranh cho heä thoáng caùc NHTMVN, ñoùng goùp hieäu quaû cho söï nghieäp CNH-HÑH ñaát nöôùc.
-6- CHÖÔNG 2 : QUAÙ TRÌNH HÌNH THAØNH VAØ VAI TROØ CUÛA NGAÂN HAØNG THÖÔNG MAÏI TRONG PHAÙT TRIEÅN KINH TEÁ 2.1 Quaù trình hình thaønh vaø phaùt trieån NHTM : 2.1.1 Khaùi nieäm veà NHTM : NHTM ra ñôøi trong ñieàu kieän neàn kinh teá haøng hoùa phaùt trieån ñeán moät trình ñoä nhaát ñònh. Qua moät quaù trình laâu daøi hình thaønh, toàn taïi vaø phaùt trieån, heä thoáng NHTM ngaøy caøng ñöôïc hoaøn thieän vaø trôû thaønh moät ñònh cheá khoâng theå thieáu trong neàn kinh teá thò tröôøng. Hoaït ñoäng trong lónh vöïc kinh doanh tieàn teä vaø cung caáp caùc dòch vuï ngaân haøng, NHTM coù moät vai troø to lôùn trong vieäc thuùc ñaåy phaùt trieån kinh teá. Theo Phaùp leänh Ngaân haøng ngaøy 23/05/1990 cuûa Hoäi ñoàng Nhaø nöôùc (Vieät Nam) thì “NHTM laø toå chöùc kinh doanh tieàn teä maø hoaït ñoäng chuû yeáu vaø thöôøng xuyeân laø nhaän tieàn göûi töø khaùch haøng vôùi traùch nhieäm hoaøn traû vaø söû duïng soá tieàn ñoù ñeå cho vay, thöïc hieän nghieäp vuï chieát khaáu vaø laøm phöông tieän thanh toaùn”. Theo Luaät caùc toå chöùc tín duïng do Quoác hoäi nöôùc Coäng hoaø Xaõ hoäi Chuû nghóa Vieät Nam thoâng qua ngaøy 12/12/1997 thì “Toå chöùc tín duïng laø doanh nghieäp ñöôïc thaønh laäp theo quy ñònh cuûa Luaät naøy vaø caùc quy ñònh khaùc cuûa phaùp luaät ñeå hoaït ñoäng kinh doanh tieàn teä, laøm dòch vuï ngaân haøng vôùi noäi dung chuû yeáu nhaän tieàn göûi ñeå cung caáp tín duïng, cung caáp caùc dòch vuï thanh toaùn”. Maëc duø caùc khaùi nieäm veà NHTM coù khaùc nhau qua caùc thôøi kyø, khaùc nhau giöõa caùc quan ñieåm, song coù theå hieåu vaø nhìn nhaän NHTM döôùi goùc ñoä sau : ñoù laø loaïi ngaân haøng thöïc hieän caùc giao dòch tröïc tieáp vôùi caùc caù nhaân, toå chöùc kinh
-7- teá, vôùi hoaït ñoäng chuû yeáu laø nhaän tieàn göûi ñeå cho vay, thöïc hieän chieát khaáu, cung caáp caùc phöông tieän thanh toaùn vaø cung öùng caùc dòch vuï ngaân haøng cho caùc ñoái töôïng noùi treân. 2.1.2 Quaù trình hình thaønh vaø phaùt trieån NHTM : Ngaøy nay, haàu heát caùc quoác gia treân theá giôùi ñeàu ñaõ hình thaønh heä thoáng ngaân haøng hai caáp, goàm ngaân haøng trung öông, ñoùng vai troø ngaân haøng quaûn lyù vaø heä thoáng NHTM thöïc hieän chöùc naêng kinh doanh, thu huùt vaø cung caáp voán, cung caáp caùc dòch vuï ngaân haøng cho caùc hoaït ñoäng phaùt trieån kinh teá. Ñeå trôû thaønh moät heä thoáng ngaân haøng hoaït ñoäng chuyeân nghieäp nhö ngaøy nay, caùc NHTM ñaõ traûi qua moät quaù trình hình thaønh vaø phaùt trieån laâu daøi, gaén lieàn vôùi nhöõng chuyeån bieán cuûa caùc giai ñoaïn lòch söû vaø caùc hình thaùi kinh teá trong suoát quaù trình phaùt trieån cuûa noù. Hôn moät ngaøn naêm tröôùc coâng nguyeân, khi maø caùc cuoäc chieán tranh giöõa caùc boä toäc lieân tuïc xaûy ra, xaõ hoäi ngaäp trong loaïn laïc vaø cöôùp boùc, laøm xuaát hieän nhu caàu baûo veä an toaøn tieàn baïc vaø caùc taøi saûn coù giaù khaùc, ñaûm baûo duy trì ñöôïc giaù trò cuûa tieàn baïc trong löu thoâng. Ngheà ngaân haøng xuaát hieän vôùi caùc nghieäp vuï giaûn ñôn ban ñaàu laø nhaän baûo quaûn tieàn, ñoåi tieàn ñeå ñöôïc traû thuø lao. Cuøng vôùi söï phaùt trieån cuûa saûn xuaát, löu thoâng vaø trao ñoåi haøng hoùa, hoaït ñoäng cuûa nhöõng ngöôøi baûo quaûn, ñoåi tieàn ñaõ coù nhöõng böôùc tieán môùi. Ñeán nhöõng naêm tröôùc coâng nguyeân ñaõ baét ñaàu xuaát hieän hoaït ñoäng tín duïng, nhöng thöïc chaát ñoù laø caùc hoaït ñoäng cho vay naëng laõi. Thôøi kyø naøy, ñeá cheá La Maõ trôû neân lôùn maïnh vaø giaøu coù, chính quyeàn cho pheùp caùc ngöôøi haønh ngheà ngaân haøng môû caùc quaày kinh doanh treân caùc heø phoá taïi caùc trung taâm kinh teá, thöông maïi. Phöông tieän kinh doanh laø nhöõng caùi baøn daøi, ñöôïc chia laøm nhieàu ngaên ñeå caát
-8- giöõ vaø baûo quaûn tieàn, caùc soå saùch theo doõi caùc hoaït ñoäng kinh doanh. Thuaät ngöõ ngaân haøng (tieáng La tinh laø Banus, tieáng Phaùp laø Banque) xuaát hieän töø ñoù. Giai ñoaïn töø sau coâng nguyeân ñeán theá kyû 16 caùc nghieäp vuï ngaân haøng baét ñaàu phaùt trieån ña daïng vaø phong phuù hôn. Caùc chuû ngaân haøng baét ñaàu öùng duïng caùc soá hieäu taøi khoaûn ñeå ghi cheùp, theo doõi tieàn göûi cuûa caùc thaân chuû, theo doõi caùc hoaït ñoäng cho vay vaø thu nôï. Cuõng trong thôøi kyø naøy, nghieäp vuï chuyeån ngaân (baûo tieâu), chieát khaáu, baûo laõnh ñaõ ñöôïc thöïc hieän, tuy ñôn giaûn hôn baây giôø nhöng ñaõ mang laïi nhöõng tieän ích cho hoaït ñoäng cuûa thöông nhaân vaø xaõ hoäi. Töø sau theá kyû 17 ñeán nay, cuøng vôùi söï phaùt trieån cuûa nhöõng con ñöôøng thöông maïi xuyeân luïc ñòa vaø nhöõng tieán boä trong ngaønh haøng haûi ñaõ daàn chuyeån trung taâm thöông maïi theá giôùi töø Ñòa Trung Haûi sang Chaâu Aâu vaø quaàn ñaûo Anh, nôi ngaân haøng trôû thaønh ngaønh kinh doanh haøng ñaàu. Chính giai ñoaïn naøy ñaõ gieo maàm cho caùc cuoäc caùch maïng coâng nghieäp vôùi yeâu caàu veà moät heä thoáng taøi chính phaùt trieån, ñoøi hoûi moät söï môû roäng trong thöông maïi toaøn caàu ñeå tieâu thuï caùc saûn phaåm coâng nghieäp, xuaát hieän caùc nhu caàu veà phöông thöùc thanh toaùn, tín duïng môùi. Töø nöõa cuoái theá kyû 18, khi caùc thuoäc ñòa ñöôïc thieát laäp ôû Baéc vaø Nam Myõ, trung taâm cuûa hoaït ñoäng ngaân haøng ñöôïc chuyeån töø Chaâu Aâu sang Chaâu Myõ. Sang theá kyû 19, chính quyeàn moät soá bang ôû Myõ baét ñaàu cho pheùp thaønh laäp caùc coâng ty ngaân haøng, caùc ngaân haøng lôùn, chuyeân nghieäp, chuû yeáu taäp trung ôû caùc trung taâm thöông maïi haøng ñaàu. Chính söï phaùt trieån naøy cuøng vôùi cuoäc chaïy ñua trong caïnh tranh giöõa caùc ngaân haøng ñaõ töøng böôùc hình thaønh heä thoáng ngaân haøng hai caáp : ngaân haøng phaùt haønh (issuing bank), sau ñoù phaùt trieån thaønh ngaân haøng trung öông (central bank), thöïc hieän chöùc naêng quaûn lyù vaø heä thoáng NHTM thöïc hieän caùc chöùc naêng kinh doanh. Ngaøy nay, moâ hình ngaân haøng hai caáp ñaõ ñöôïc phaùt trieån nhaân roäng ra ôû haàu heát caùc quoác gia treân theá giôùi.
-9- Qua lòch söû hình thaønh vaø phaùt trieån cuûa heä thoáng NHTM cho thaáy, caùc NHTM ñöôïc hình thaønh moät maët gaén lieàn vôùi nhöõng yeâu caàu khaùch quan cuûa boái caûnh lòch söû vaø giai ñoaïn kinh teá nhaát ñònh, xuaát phaùt töø nhöõng nhu caàu phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi, moät maët xuaát phaùt töø nhöõng aùp löïc caïnh tranh cuûa caùc ñôn vò kinh teá cuøng ngaønh vaø nhu caàu töï hoaøn thieän ñeå naâng cao hieäu quaû hoaït ñoäng. Baûn chaát cuûa NHTM laø doanh nghieäp hoaït ñoäng trong lónh vöïc kinh doanh tieàn teä vaø dòch vuï ngaân haøng, coù quan heä maät thieát vôùi nhöõng ngaønh kinh doanh khaùc vaø caùc maët cuûa hoaït ñoäng kinh teá – xaõ hoäi. Caùc NHTM phaûi töï chuû veà taøi chính, caùc hoaït ñoäng luoân höôùng ñeán muïc tieâu cuoái cuøng laø lôïi nhuaän chính ñaùng treân cô sôû chaáp haønh caùc quy ñònh cuûa phaùp luaät, thöïc hieän caùc nghóa vuï vôùi nhaø nöôùc vaø coäng ñoàng, nôi maø hoï tieán haønh caùc hoaït ñoäng kinh doanh. 2.2 Chöùc naêng cuûa NHTM : 2.2.1 Chöùc naêng trung gian taøi chính : Trong lòch söû hình thaønh cuûa mình, caùc nghieäp vuï giaûn ñôn maø caùc NHTM ñaõ thöïc hieän laø nhaän baûo quaûn tieàn vaø ñoåi tieàn ñeå ñöôïc traû thuø lao. Tuy nhieân, trong ñieàu kieän ngaøy nay thì moät trong nhöõng chöùc naêng quan troïng vaø cô baûn nhaát cuûa caùc NHTM laø thöïc hieän chöùc naêng trung gian taøi chính, trong ñoù chöùc naêng trung gian tín duïng giöõ vai troø then choát, theå hieän roõ neùt baûn chaát vaø chöùc naêng chính yeáu cuûa caùc NHTM. Theo ñoù caùc NHTM seõ ñoùng vai troø trung gian, huy ñoäng vaø taäp trung caùc nguoàn voán taïm thôøi nhaøn roãi trong xaõ hoäi (tieàn tieát kieäm, voán taïm thôøi nhaøn roãi cuûa caùc taàng lôùp daân cö, cuûa caùc caù nhaân, toå chöùc kinh teá), bieán noù thaønh nguoàn taøi chính taäp trung ñeå cung öùng tín duïng cho caùc ñoái töôïng coù nhu caàu söû duïng voán, phuïc vuï cho caùc muïc ñích saûn xuaát kinh doanh, tieâu duøng caù nhaân, thöïc hieän caùc hoaït ñoäng ñaàu tö ngaén vaø daøi haïn, ñaûm baûo taïo ra söï phaùt trieån beàn vöõng vôùi hieäu quaû mang laïi cao nhaát.
- 10 - Hình 2.1 : Chöùc naêng trung gian taøi chính cuûa NHTM. Caùc taàng lôùp daân cö, caùc toå chöùc kinh teá, caùc ñôn Cho vay vò söï nghieäp… coù nhu caàu Caùc taàng vay voán phuïc vuï saûn xuaát lôùp daân cö, kinh doanh, tieâu duøng caù caùc toå chöùc Tieàn göûi nhaân. tieát kieäm kinh teá, Ngaân haøng caùc ñôn vò thöông maïi söï nghieäp… Mua kyø coù voán taïm phieáu, traùi thôøi nhaøn phieáu Tham gia voán thöïc hieän roãi. caùc caùc hoaït ñoäng ñaàu tö Ñaàu tö ngaén haïn, ñaàu tö daøi haïn. Hoaït ñoäng trung gian tín duïng (huy ñoäng vaø cho vay) ñem laïi phaàn lôùn lôïi töùc cho caùc NHTM, nhöng nguoàn lôïi quan troïng thöù hai sau cho vay laø lôïi töùc thu ñöôïc töø caùc khoaûn ñaàu tö. Trong caùc hình thöùc ñaàu tö cuûa NHTM thì ñaàu tö vaøo caùc loaïi chöùng khoaùn nhö kyø phieáu kho baïc, traùi phieáu chính phuû laø phoå bieán nhaát. Ngoaøi ra, caùc NHTM coøn ñaàu tö vaøo caùc loaïi hình taøi saûn khaùc nhö baát ñoäng saûn, cô sôû haï taàng, trang thieát bò. Ngoaøi muïc tieâu naâng cao lôïi nhuaän, hoaït ñoäng ñaàu tö cuûa caùc NHTM coøn nhaèm muïc ñích ña daïng hoùa hoaït ñoäng, ña daïng hoùa ñaàu tö, phuïc vuï cho caùc muïc ñích thanh khoaûn, vaät kyù quyõ cho caùc taøi saûn nôï kyù thaùc. Moãi ngaân haøng ñeàu coù chính saùch hoaït ñoäng, chieán löôïc phaùt trieån rieâng, song caùc yeáu toá cô baûn quyeát ñònh muïc tieâu trong vai troø trung gian taøi chính cuûa caùc NHTM laø nhu caàu thanh khoaûn, lôïi nhuaän vaø söï saün saøng chaáp nhaän ruûi ro cuûa nhaø quaûn trò. Vôùi chöùc naêng trung gian taøi chính, caùc NHTM ñaõ goùp phaàn naâng cao hieäu quaû söû duïng voán cuûa toaøn xaõ hoäi, giuùp huy ñoäng ñöôïc caùc nguoàn taøi chính taïm thôøi nhaøn roãi ñeå phuïc vuï cho caùc nhu caàu phaùt trieån kinh teá. Ñoái
- 11 - vôùi caùc nöôùc coù neàn kinh teá ñang phaùt trieån, hoaït ñoäng chuû yeáu cuûa caùc NHTM laø huy ñoäng vaø cho vay thì chöùc naêng trung gian taøi chính, trong ñoù coù trung gian tín duïng caøng trôû neân quan troïng vaø coù yù nghóa raát lôùn trong coâng cuoäc phaùt trieån kinh teá cuûa quoác gia ñoù. 2.2.2 Chöùc naêng trung gian thanh toaùn : Cuøng vôùi söï phaùt trieån cuûa heä thoáng thöông maïi quoác teá nhö ngaøy nay thì chöùc naêng trung gian thanh toaùn cuûa caùc NHTM coù yù nghóa vaø vai troø heát söùc to lôùn trong vieäc thuùc ñaåy phaùt trieån kinh teá vaø môû roäng giao thöông quoác teá. Vôùi taàm hoaït ñoäng mang tính ña quoác gia, maïng löôùi chi nhaùnh vaø quan heä ñaïi lyù roäng khaép cho pheùp caùc NHTM ñaûm ñöông toát chöùc naêng trung gian thanh toaùn. Hình 2.2 : Chöùc naêng trung gian thanh toaùn cuûa NHTM. Caùc taàng lôùp daân Ngöôøi thuï höôûng, cö, caùc toå Leänh Giaáy baùo coù ngöôøi baùn haøng, Ngaân haøng ngöôøi cung caáp chöùc kinh thöông maïi dòch vuï (caùc coâng teá, caùc chuyeån tieàn hoaëc thoâng ñôn vò söï ty, xí nghieäp, toå baùo nhaän tieàn nghieäp… chöùc, caù nhaân…) Trong lòch söû phaùt trieån kinh teá, khi chöa coù hoaït ñoäng ngaân haøng hoaëc coù nhöng chöa thöïc hieän chöùc naêng trung gian thanh toaùn, thì caùc khoaûn giao dòch thanh toaùn giöõa ngöôøi mua vaø ngöôøi baùn ñöôïc thöïc hieän tröïc tieáp cho nhau, do ñoù caùc hoaït ñoäng thöông maïi (mua baùn vaø trao ñoåi haøng hoùa) chæ thöïc hieän trong phaïm vi heïp, caùc hoaït ñoäng thöông maïi quoác teá coøn ít, chuû yeáu ñöôïc thöïc hieän ôû quy moâ nhoû, tính hieäu quaû khoâng cao, chi phí di chuyeån lôùn, vieäc thaåm ñònh uy tín cuûa ñoái taùc trôû neân khoù khaên, caùc hoaït ñoäng buoân baùn luoân tieàm aån nhieàu ruûi ro.
- 12 - Khi caùc NHTM ra ñôøi vaø thöïc hieän chöùc naêng trung gian thanh toaùn thì daàn daàn caùc giao dòch thanh toaùn giöõa caùc caù nhaân, caùc toå chöùc ñöôïc thöïc hieän thoâng qua ngaân haøng. Chöùc naêng trung gian thanh toaùn cuûa ngaân haøng giuùp cho caùc toå chöùc, caù nhaân söû duïng dòch vuï naøy tieát kieäm ñöôïc chi phí di chuyeån, haïn cheá thanh toaùn tieàn maët, tieát kieäm ñöôïc chi phí löu thoâng cho baûn thaân vaø cho caû neàn kinh teá, giaûm ñöôïc ruûi ro so vôùi vieäc söû duïng phöông thöùc thanh toaùn truyeàn thoáng, giuùp caùc caù nhaân, toå chöùc ñaåy nhanh toác ñoä luaân chuyeån voán, naâng cao hieäu quaû hoaït ñoäng kinh doanh. 2.2.3 Chöùc naêng cung caáp caùc dòch vuï ngaân haøng : Ngaøy nay, haàu heát caùc NHTM ñeàu thöïc hieän hai chöùc naêng trung gian taøi chính (trong ñoù coù trung gian tín duïng) vaø chöùc naêng trung gian thanh toaùn. Tuy nhieân, do nhu caàu phaùt trieån vaø naâng cao naêng löïc caïnh tranh, caùc NHTM ñaõ töøng böôùc taïo laäp vaø cung öùng nhieàu dòch vuï ñi keøm, mang laïi nhöõng tieän ích thieát thöïc, goùp phaàn naâng cao chaát löôïng caùc hoaït ñoäng kinh doanh. Coù theå noùi raèng, thaønh coâng cuûa moät ngaân haøng phuï thuoäc raát lôùn vaøo khaû naêng xaùc ñònh chính xaùc caùc dòch vuï maø neàn kinh teá coù yeâu caàu, ñoàng thôøi thöïc hieän cung caáp caùc dòch vuï ñoù kòp thôøi, hieäu quaû vaø baùn chuùng vôùi moät möùc giaù caïnh tranh. Vôùi moät ngaân haøng hieän ñaïi thì vieäc cung caáp kòp thôøi caùc dòch vuï tieän ích laø ñieàu kieän caàn thieát ñeå naâng cao naêng löïc caïnh tranh vaø hieäu quaû hoaït ñoäng. Caùc dòch vuï ñoù coù theå ñöôïc chia laøm hai nhoùm, caùc dòch vuï truyeàn thoáng, coù quaù trình hình thaønh vaø phaùt trieån laâu daøi nhö hoaït ñoäng trao ñoåi tieàn, chieát khaáu thöông phieáu, cho vay thöông maïi, baûo quaûn vaät coù giaù, taøi trôï caùc hoaït ñoäng cuûa chính phuû, cung caáp taøi khoaûn giao dòch, cung caáp caùc dòch vuï uûy thaùc…; vaø caùc dòch vuï môùi phaùt trieån gaàn ñaây nhö cho vay tieâu duøng, tö vaán taøi chính, tö vaán ñaàu tö, quaûn lyù tieàn maët, dòch vuï thueâ mua thieát bò, cho vay döï aùn, baùn caùc dòch
- 13 - vuï baûo hieåm, cung caáp keá hoaïch höu trí, cung caáp dòch vuï moâi giôùi ñaàu tö, moâi giôùi chöùng khoaùn… Hình 2.3 : Chöùc naêng cung caáp caùc dòch vuï ngaân haøng cuûa NHTM. Chöùc naêng trung Chöùc naêng trung gian tín duïng gian thanh toaùn Chöùc naêng baûo hieåm Chöùc naêng tö vaán Chöùc naêng moâi giôùi Ngaân haøng Chöùc naêng tieát kieäm thöông maïi Chöùc naêng ñaàu tö Chöùc naêng laäp keá vaø baûo laõnh hoaïch ñaàu tö Chöùc naêng quaûn lyù Chöùc naêng tieàn maët khaùc… Trong moät neàn kinh teá naêng ñoäng, moät xaõ hoäi phaùt trieån vaø thònh vöôïng thì nhu caàu söû duïng caùc dòch vuï ngaân haøng laø raát lôùn. Ñoái vôùi caùc nöôùc ñang phaùt trieån, coù theå caùc nhu caàu naøy (tröø caùc nhu caàu veà tín duïng) chöa nhieàu, song trong ñònh höôùng phaùt trieån laâu daøi töø kinh nghieäm cuûa caùc nöôùc tö baûn phaùt trieån thì caùc nhu caàu naøy seõ khoâng ngöøng phaùt trieån theo tieán trình phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi, doanh soá vaø lôïi nhuaän cuûa maûng hoaït ñoäng naøy seõ daàn chieám tyû troïng ñaùng keå vaø trôû neân chính yeáu trong hoaït ñoäng kinh doanh cuûa caùc NHTM. 2.3 Vai troø cuûa NHTM trong phaùt trieån kinh teá : Khi kinh teá haøng hoaù caøng phaùt trieån thì quan heä cung caàu caøng trôû neân phoå bieán trong taát caû caùc lónh vöïc cuûa ñôøi soáng kinh teá – xaõ hoäi. Quan heä cung
- 14 - caàu veà voán coù vai troø quan troïng trong thuùc ñaåy vaø phaùt trieån kinh teá, thuùc ñaåy caùc moái quan heä khaùc phaùt trieån. Do yeâu caàu ñieàu tieát caùc moái quan heä cung caàu veà voán, ñoøi hoûi phaûi coù moät toå chöùc trung gian ñeå taäp hôïp caùc khoaûn cung veà voán vaø phaân phoái caùc khoaûn caàu veà voán. Chính vì theá, trong neàn kinh teá xuaát hieän moät ngaønh kinh doanh ñaëc bieät ñoù laø kinh doanh tieàn teä, ñöôïc ñaûm traùch bôûi nhöõng ñôn vò chuyeân hoaït ñoäng trong lónh vöïc naøy, ñoù laø caùc NHTM. Töø caùc chöùc naêng cô baûn cuûa NHTM cho thaáy, NHTM laø toå chöùc taøi chính trung gian raát quan troïng cuûa neàn kinh teá. Khi neàn kinh teá caøng phaùt trieån thì caùc dòch vuï ngaân haøng caøng ñi saâu vaøo ñôøi soáng xaõ hoäi. Phaàn lôùn ngöôøi daân ñeàu chòu taùc ñoäng cuûa NHTM cho duø hoï laø ngöôøi göûi tieàn, ngöôøi ñi vay, hay ñôn giaûn hoï ñang laøm vieäc cho moät toå chöùc coù vay voán vaø söû duïng caùc dòch vuï cuûa ngaân haøng. Ngaøy nay, ngaân haøng laø ngöôøi cho vay chuû yeáu ñoái vôùi haøng trieäu hoä tieâu duøng (caù nhaân, hoä gia ñình), haøng trieäu toå chöùc kinh teá, toå chöùc kinh teá – xaõ hoäi (coâng ty, xí nghieäp, caùc toå chöùc ñoaøn theå) vaø vôùi haàu heát caùc cô quan chính quyeàn (tænh, thaønh phoá, thaäm chí caû chính phuû). Ñoái vôùi caùc caù nhaân, toå chöùc hoaït ñoäng kinh doanh thì NHTM laø nôi cung caáp tín duïng cô baûn, phuïc vuï nhu caàu voán cho caùc hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh nhö mua vaø döï tröõ haøng hoùa, traû löông cho ngöôøi lao ñoäng, öùng voán cho caùc ñoái taùc… vaø khi caàn caùc thoâng tin veà taøi chính, laäp keá hoaïch taøi chính, tö vaán ñaàu tö, tìm hieåu thò tröôøng, hoï thöôøng tìm ñeán ngaân haøng ñeå nhaän ñöôïc nhöõng thoâng tin caàn thieát. Vôùi chöùc naêng laø moät trung gian taøi chính, caùc NHTM ñaõ tham gia vaø thöïc hieän caùc hoaït ñoäng ñaàu tö thoâng qua thò tröôøng chöùng khoaùn, giaùn tieáp cung caáp voán cho caùc toå chöùc kinh teá, ñaùp öùng nhu caàu voán cho chính phuû, caùc chính quyeàn ñòa phöông. Trong vaøi thaäp kyû trôû laïi ñaây, ñaëc bieät laø ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån, NHTM laø moät trong nhöõng thaønh vieân quan troïng nhaát treân thò tröôøng traùi phieáu do chính phuû, caùc chính quyeàn ñòa phöông phaùt haønh ñeå taøi trôï cho caùc
- 15 - coâng trình xaõ hoäi nhö tröôøng hoïc, beänh vieän, ñöôøng xaù, saân bay, beán caûng, heä thoáng ñieän, nöôùc, vaän taûi coâng coäng, hoã trôï xuaát khaåu thoâng qua caùc chöông trình khuyeán khích phaùt trieån cuûa chính phuû. Theo baùo caùo cuûa Chöông trình Phaùt trieån Lieân hieäp quoác (UNDP) naêm 2003, naêng löïc taøi chính – ngaân haøng maø ñaëc bieät laø trình ñoä phaùt trieån vaø khaû naêng caïnh tranh cuûa heä thoáng NHTM laø moät trong caùc chæ tieâu cô baûn ñaùnh giaù naêng löïc caïnh tranh quoác gia, trình ñoä phaùt trieån vaø khaû naêng hoäi nhaäp kinh teá cuûa quoác gia ñoù. Moät trong nhöõng giaûi phaùp ñeå thuùc ñaåy vaø naâng cao naêng löïc caïnh tranh quoác gia laø phaùt trieån maïnh meõ caùc dòch vuï taøi chính – ngaân haøng, naâng cao naêng löïc caïnh tranh cho caùc NHTM trong tieán trình hoäi nhaäp quoác teá. Cuøng vôùi nhöõng caûi caùch kinh teá, caûi caùch trong lónh vöïc taøi chính – ngaân haøng ñaõ laøm neân nhöõng thay ñoåi ñaùng keå boä maët kinh teá Vieät Nam trong nhöõng naêm gaàn ñaây. Kinh teá Vieät Nam ñaõ lieân tuïc taêng tröôûng vaø duy trì ôû möùc cao, trôû thaønh moät trong nhöõng nöôùc coù toác ñoä phaùt trieån nhanh nhaát theá giôùi. Caûi caùch vaø naâng cao hieäu quaû hoaït ñoäng cho heä thoáng ngaân haøng, goùp phaàn naâng cao hieäu quaû thò tröôøng taøi chính ñang laø muïc tieâu heát söùc quan troïng trong chieán löôïc phaùt trieån kinh teá vaø tieán trình hoäi nhaäp cuûa Vieät Nam. Xin laáy lôøi oâng Stephen Green – Toång Giaùm ñoác Ngaân haøng Hoàng Koâng vaø Thöôïng Haûi (HSBC), nhaân dòp ñeán thaêm vaø döï khai tröông chi nhaùnh Haø Noäi, chi nhaùnh lôùn thöù hai cuûa taäp ñoaøn taïi Vieät Nam ñeå khaúng ñònh laïi vai troø cuûa heä thoáng ngaân haøng noùi chung vaø cuûa caùc NHTM noùi rieâng trong phaùt trieån kinh teá : “Raát quan troïng cho baát kyø neàn kinh teá naøo neáu coù moät heä thoáng ngaân haøng vöõng chaõi vaø maïnh meõ, moät heä thoáng coù theå choáng ñôõ ñöôïc moïi söï dao ñoäng baát thöôøng khoâng theå traùnh khoûi cuûa doøng löu thoâng tieàn teä vaø coù theå chuû ñònh ñöôïc löôïng tieàn ñöa vaøo löu thoâng”.
- 16 - 2.4 Boái caûnh chung cuûa ngaønh ngaân haøng Vieät Nam trong giai ñoaïn hieän nay : Neàn kinh teá nöôùc ta ñaõ traûi qua gaàn 20 naêm ñoåi môùi, chuyeån sang kinh teá thò tröôøng theo ñònh höôùng xaõ hoäi chuû nghóa. Trong gaàn 20 naêm aáy chuùng ta ñaõ ñaït ñöôïc nhöõng thaønh töïu to lôùn treân nhieàu maët. Nhöõng thaønh töïu ñoù ñöôïc ñaët trong tieán trình hoäi nhaäp vaø toaøn caàu hoùa kinh teá theá giôùi. Nhìn laïi nhöõng thaønh töïu ñaït ñöôïc trong boái caûnh chung nhö vaäy, nöôùc ta vaãn laø nöôùc ngheøo, laïc haäu, naèm ôû nhoùm döôùi cuûa caùc nöôùc ñang phaùt trieån. Chuùng ta ñang caàn phaûi coù nhöõng noã löïc vöôït baäc vôùi nhöõng giaûi phaùp ñoàng boä töø nhieàu phía, ñeå coù ñöôïc nhöõng böôùc ñi daøi, tieán boä, theo kòp nhöõng nöôùc coù trình ñoä tieân tieán cuûa khu vöïc vaø theá giôùi. Ngaønh ngaân haøng Vieät Nam cuõng naèm trong boái caûnh ñoù, ñaõ 13 naêm chuyeån sang heä thoáng ngaân haøng hai caáp, ñaõ taùch hoaït ñoäng ngaân haøng chính saùch ra khoûi chöùc naêng kinh doanh cuûa caùc NHTM. Cuoái naêm 2004, treân caû nöôùc ñaõ coù 5 NHTMNN, 25 NHTMCP ñoâ thò, 12 NHTMCP noâng thoân, 5 ngaân haøng lieân doanh, 28 chi nhaùnh NHNNg, 44 vaên phoøng ñaïi dieän NHNNg, 5 coâng ty taøi chính, 9 coâng ty cho thueâ taøi chính vaø moät heä thoáng Quyõ tín duïng nhaân daân roäng khaép treân caû nöôùc. Heä thoáng NHTM ôû nöôùc ta cuõng ñaõ traûi qua khoaûng thôøi gian töø 5-7 naêm thöïc hieän chaán chænh vaø taùi cô caáu. Caùc NHTMCP ñaõ ñöôïc chaán chænh, xöû lyù, saép xeáp laïi, nhöõng ngaân haøng yeáu keùm ñaõ ñöôïc giaûi theå, thu hoài giaáy pheùp hoaït ñoäng, saùp nhaäp vôùi caùc NHTMCP khaùc, hoaëc chuyeån töø hình thöùc NHTMCP ñoâ thò sang NHTMCP noâng thoân. Caùc NHTMNN cuõng ñang trong quaù trình cô caáu laïi caû veà maët toå chöùc hoaït ñoäng vaø khaû naêng taøi chính, ñaåy nhanh quaù trình xöû lyù nôï toàn ñoïng, ñöôïc caáp boå sung voán ñieàu leä baèng ngaân saùch nhaø nöôùc. Chæ tính rieâng trong naêm 2004, caùc NHTMNN ñaõ ñöôïc caáp boå sung 3.294,9
- 17 - tyû ñoàng voán ñieàu leä, naâng toång soá voán ñieàu leä caáp boå sung cho caùc NHTMNN leân 12.641,2 tyû ñoàng. Qua thôøi gian chaán chænh, keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh cuûa caùc NHTM nöôùc ta ñaõ ñöôïc naâng leân moät caùch roõ reät caû veà chaát laãn veà löôïng. Heä thoáng ngaân haøng ñaõ daàn hoäi nhaäp vaøo coäng ñoàng taøi chính quoác teá, coù quan heä hôïp taùc vôùi nhieàu nöôùc, nhieàu toå chöùc quoác teá vaø khu vöïc, daàn dôû boû caùc raøo caûn trong lónh vöïc taøi chính – ngaân haøng, taïo ra söï tin caäy cho caùc nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi vaøo moâi tröôøng ñaàu tö taïi Vieät Nam. Duø ñaõ coù nhieàu noã löïc song chaëng ñöôøng gian nan cuûa caùc NHTMVN vaãn coøn phía tröôùc, coøn nhieàu vieäc phaûi laøm ñeå coù theå tham gia soøng phaúng vaøo moâi tröôøng caïnh tranh quoác teá. Veà moâi tröôøng kinh doanh : Hoaït ñoäng cuûa heä thoáng ngaân haøng Vieät Nam naèm trong boái caûnh neàn kinh teá ñang chuyeån ñoåi, moâi tröôøng phaùp lyù chöa ñoàng boä, chöa tieäm caän ñöôïc vôùi caùc quy ñònh vaø chuaån möïc quoác teá. Quaù trình hoäi nhaäp seõ ñöa caùc NHTMVN vaøo guoàng caïnh tranh gay gaét vôùi caùc chi nhaùnh, NHNNg taïi Vieät Nam, nhöõng ñoái thuû öu vieät veà trình ñoä quaûn lyù, trình ñoä coâng ngheä, naêng löïc taøi chính, quy moâ hoaït ñoäng. Chuùng ta ñang noùi veà quaù trình hoäi nhaäp quoác teá cuûa ngaønh ngaân haøng, nhöng raát coù theå trong thaäp nieân ñaàu cuûa theá kyû naøy, quaù trình hoäi nhaäp chæ dieãn ra moät chieàu, khaû naêng môû roäng hoaït ñoäng cuûa caùc NHTMVN ra thò tröôøng theá giôùi seõ coù nhieàu khoù khaên. Veà trình ñoä quaûn lyù vaø phaùt trieån nguoàn nhaân löïc : Maëc duø ñaõ giaønh nhieàu quan taâm trong vaán ñeà phaùt trieån nguoàn nhaân löïc, song caùch thöùc quaûn lyù vaø trình ñoä ñoäi nguõ lao ñoäng chöa theo kòp yeâu caàu cuûa ngaân haøng hieän ñaïi. Trình ñoä coâng ngheä thoâng tin, trình ñoä ngoaïi ngöõ raát yeáu so vôùi caùc nöôùc trong khu vöïc. Vaán ñeà naøy caøng trôû neân nghieâm troïng hôn ôû caùc NHTMNN do nhöõng baát caäp trong cô cheá quaûn lyù, hieän töôïng chaûy maùu chaát xaùm dieãn ra phoå bieán vaø naèm ngoaøi khaû naêng kieåm soaùt cuûa nhöõng nhaø quaûn trò ñieàu haønh tröïc tieáp. Ruûi
- 18 - ro veà ñaïo ñöùc ôû caùc ngaân haøng naøy laø raát lôùn, caàn coù nhöõng ñònh höôùng vaø bieän phaùp cuï theå ñeå giaûi quyeát vaán ñeà naøy. Naêng löïc taøi chính : Trong thôøi gian qua caùc NHTMVN ñaõ khoâng ngöøng noã löïc trong phaùt trieån quy moâ nguoàn voán kinh doanh, nhöng nhìn chung naêng löïc taøi chính cuûa heä thoáng caùc NHTMVN vaãn coøn yeáu. Voán töï coù, voán ñieàu leä coøn thaáp, trong khi ñoù hoaït ñoäng kinh doanh vaãn tieàm aån nhieàu ruûi ro, ñaëc bieät laø ruûi ro trong hoaït ñoäng tín duïng. Vôùi ñieàu kieän nhö vaäy, khaû naêng huy ñoäng voán vaø ñaàu tö tín duïng seõ coù nhieàu haïn cheá, haïn cheá trong khaû naêng phaùt trieån môû roäng, haïn cheá trong quaù trình ñoåi môùi vaø hieän ñaïi hoùa coâng ngheä ngaân haøng. Trình ñoä coâng ngheä : Xuaát phaùt ñieåm trình ñoä kinh teá nöôùc ta thaáp vaø trình ñoä coâng ngheä ngaân haøng cuõng trong ñieàu kieän nhö vaäy. Ñoåi môùi vaø hieän ñaïi hoùa coâng ngheä ñoøi hoûi phaûi song haønh vôùi tieàm löïc taøi chính vaø trình ñoä nguoàn nhaân löïc, song ñaây laø laø nhöõng vaán ñeà maø caùc NHTMVN vöøa thieáu laïi vöøa yeáu. Ñaëc ñieåm naøy ñaõ laøm cho caùc NHTMVN coøn naëng vôùi caùc saûn phaåm dòch vuï truyeàn thoáng, chaát löôïng dòch vuï khoâng cao, coâng taùc quaûn lyù, kieåm tra, kieåm soaùt gaëp nhieàu khoù khaên. Neáu khoâng kheùo chuùng ta seõ rôi vaøo voøng laån quaån cuûa laïc haäu. Ñöùng tröôùc theàm hoäi nhaäp, ngaønh ngaân haøng nöôùc ta coøn toàn taïi raát nhieàu khoù khaên nhöng laïi môû ra nhöõng vaän hoäi to lôùn. Trong quaù trình ñoù, söùc eùp caïnh tranh vaø yeâu caàu ñoåi môùi laø raát caáp thieát, song chuùng ta cuõng coù nhöõng lôïi theá nhaát ñònh ñoái vôùi thò tröôøng trong nöôùc, nhö khaû naêng am hieåu thò tröôøng, am hieåu taäp quaùn kinh doanh, khaû naêng phaùt trieån maïng löôùi, chieám lónh thò tröôøng, ñöôïc söï hoã trôï töø nhieàu phía vaø coù moät quaù trình chuaån bò töông ñoái laâu daøi.
- 19 - CHÖÔNG 3 : NAÊNG LÖÏC CAÏNH TRANH CUÛA HEÄ THOÁNG NGAÂN HAØNG THÖÔNG MAÏI VIEÄT NAM TRONG GIAI ÑOAÏN HIEÄN NAY 3.1 Lyù luaän veà caïnh tranh trong lónh vöïc ngaân haøng : 3.1.1 Khaùi nieäm veà caïnh tranh : Trong quaù trình phaùt trieån vaø hoäi nhaäp kinh teá quoác teá noùi chung, chuùng ta ñaõ noùi raát nhieàu, baøn nhieàu veà caïnh tranh, caïnh tranh trong noäi taïi neàn kinh teá, caïnh tranh vôùi caùc ñoái thuû ñeán töø beân ngoaøi, caïnh tranh ñeå toàn taïi phaùt trieån, caïnh tranh ñeå töï hoaøn thieän, naâng cao hieäu quaû hoaït ñoäng, caïnh tranh ñeå cuûng coá vaø taêng cöôøng caùc lôïi ích kinh teá. Lòch söû phaùt trieån kinh teá ñaõ chæ ra raèng, nguoàn goác cuûa caïnh tranh xuaát phaùt töø hai ñieàu kieän cô baûn nhaát, ñoù laø phaân coâng lao ñoäng xaõ hoäi vaø tính ña nguyeân chuû theå lôïi ích kinh teá. Ñieàu naøy ñaõ laøm xuaát hieän caùc cuoäc ñaáu tranh giaønh giaät lôïi ích kinh teá giöõa nhöõng ngöôøi saûn xuaát haøng hoùa, cung caáp dòch vuï cuõng nhö caùc toå chöùc trung gian, thöïc hieän phaân phoái laïi caùc saûn phaåm haøng hoùa, dòch vuï. Cuoäc ñaáu tranh ñoù döïa treân söùc maïnh veà taøi chính, kyõ thuaät coâng ngheä, chaát löôïng ñoäi nguõ lao ñoäng, quy moâ hoaït ñoäng cuûa töøng chuû theå. Ñoái laäp vôùi caïnh tranh laø ñoäc quyeàn. Neàn kinh teá Vieät Nam noùi chung vaø ngaønh ngaân haøng noùi rieâng ñaõ qua ñi roài thôøi ñoäc quyeàn. Keå töø khi môû cöûa hoäi nhaäp kinh teá, chuyeån sang cô cheá kinh teá thò tröôøng, ñaõ baét ñaàu xuaát hieän caïnh tranh trong noäi boä neàn kinh teá, noäi boä ngaønh, daàn xuaát hieän yeáu toá caïnh tranh nöôùc ngoaøi vaø mang tính quoác teá. Maëc duø vaãn coøn nhöõng haïn cheá nhaát ñònh ñoái vôùi caùc toå chöùc nöôùc ngoaøi hoaït ñoäng taïi Vieät Nam, ñaëc bieät laø trong lónh vöïc taøi chính – ngaân haøng, song chuùng ta ñaõ yù thöùc raèng hoäi nhaäp quoác teá laø moät hieän thöïc vaø taát yeáu, chuùng ta ñang noã löïc tham gia caùc toå chöùc, hieäp hoäi kinh teá quoác