Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Hoàn thiện cơ chế tự chủ tài chính toàn bộ tại Bệnh viện công lập - Trường hợp Bệnh viện Y học cổ truyền Đồng Tháp

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:89

Thêm vào BST

Báo xấu

37
lượt xem 14
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu của đề tài là phân tích thực trạng thực hiện cơ chế tự chủ tài chính toàn bộ tại Bệnh viện Y học cổ truyền Đồng Tháp. Từ đó đưa ra khuyến nghị một số giải pháp nhằm hoàn thiện cơ chế tự chủ tài chính toàn bộ tại Bệnh viện Y học cổ truyền Đồng Tháp.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Hoàn thiện cơ chế tự chủ tài chính toàn bộ tại Bệnh viện công lập - Trường hợp Bệnh viện Y học cổ truyền Đồng Tháp

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH LÂM PHƯỚC TOÀN HOÀN THIỆN CƠ CHẾ TỰ CHỦ TÀI CHÍNH TOÀN BỘ TẠI BỆNH VIỆN CÔNG LẬP: TRƯỜNG HỢP BỆNH VIỆN Y HỌC CỔ TRUYỀN ĐỒNG THÁP LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH - NĂM 2019
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH LÂM PHƯỚC TOÀN HOÀN THIỆN CƠ CHẾ TỰ CHỦ TÀI CHÍNH TOÀN BỘ TẠI BỆNH VIỆN CÔNG LẬP: TRƯỜNG HỢP BỆNH VIỆN Y HỌC CỔ TRUYỀN ĐỒNG THÁP Chuyên ngành: Tài chính công Mã số: 8340201 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ Người hướng dẫn khoa học: PGS TS. VŨ THỊ MINH HẰNG TP. HỒ CHÍ MINH - NĂM 2019
LỜI CAM ĐOAN Tôi cam đoan đề tài “Hoàn thiện cơ chế tự chủ tài chính toàn bộ tại Bệnh viện công lập: Trường hợp Bệnh viện Y học cổ truyền Đồng Tháp” là bài nghiên cứu của chính tôi dưới sự hướng dẫn của PGS. TS. Vũ Thị Minh Hằng. Các số liệu và kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nghiên cứu nào khác. Ngày 10 tháng 07 năm 2019 Tác giả Lâm Phước Toàn
MỤC LỤC TRANG BÌA TRANG PHỤ BÌA LỜI CAM ĐOAN DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT DANH MỤC CÁC BẢNG TÓM TẮT ABSTRACT Chương 1. TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU ............................................................. 1 1.1. Sự cần thiết của vấn đề nghiên cứu ......................................................................1 1.2. Mục tiêu nghiên cứu.............................................................................................3 1.2.1. Mục tiêu chung ..................................................................................................3 1.2.2. Mục tiêu cụ thể ..................................................................................................3 1.3. Câu hỏi nghiên cứu ..............................................................................................3 1.4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ........................................................................3 1.4.1. Đối tượng nghiên cứu........................................................................................3 1.4.2. Phạm vi nghiên cứu ...........................................................................................4 1.5. Phương pháp nghiên cứu ......................................................................................4 1.6. Bố cục của luận văn .............................................................................................4 Chương 2. CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ TỰ CHỦ TÀI CHÍNH VÀ KHUNG PHÂN TÍCH CỦA ĐỀ TÀI ..................................................................................... 6 2.1. Cơ sở lý thuyết về tự chủ tài chính tại bệnh viện công ........................................6 2.1.1. Bệnh viện công ..................................................................................................6 2.1.2. Cơ chế tự chủ tài chính tại bệnh viện công .......................................................7 2.1.3. Nội dung cơ chế tự chủ tài chính tại bệnh viện công ........................................9 2.1.4. Điều kiện để bệnh viện công thực hiện tự chủ tài chính toàn bộ ....................11 2.2. Các yếu tố ảnh hưởng đến tự chủ tài chính tại bệnh viện công .........................12 2.2.1. Yếu tố bên ngoài .............................................................................................12
2.2.2. Yếu tố bên trong ..............................................................................................14 2.3. Các nghiên cứu trước có liên quan đến đề tài ....................................................16 2.3.1. Các nghiên cứu của nước ngoài ......................................................................16 2.3.2. Các nghiên cứu của Việt Nam ........................................................................17 2.4. Khung phân tích của đề tài .................................................................................19 2.4.1. Khung pháp lý về tự chủ tài chính bệnh viện công ở Việt Nam .....................19 2.4.2. Khung phân tích ..............................................................................................20 2.4.3. Các chỉ tiêu đo lường kết quả hoạt động của bệnh viện công trong cơ chế tự chủ tài chính ..............................................................................................................20 2.4.4. Phương pháp nghiên cứu định tính .................................................................21 2.4.5. Phương pháp thu thập dữ liệu .........................................................................22 2.4.6. Phương pháp phân tích dữ liệu .......................................................................23 Tóm tắt Chương 2 .....................................................................................................23 Chương 3. THỰC TRẠNG TỰ CHỦ TÀI CHÍNH TOÀN BỘ TẠI BỆNH VIỆN Y HỌC CỔ TRUYỀN ĐỒNG THÁP ........................................................ 25 3.1. Tổng quan về Bệnh viện Y học cổ truyền Đồng Tháp.......................................25 3.1.1. Quá trình thành lập ..........................................................................................25 3.1.2. Chức năng, nhiệm vụ ......................................................................................25 3.1.3. Cơ cấu tổ chức .................................................................................................26 3.1.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến thực hiện cơ chế tự chủ tài chính toàn bộ ............27 3.2. Thực trạng thực hiện cơ chế tự chủ tài chính toàn bộ tại Bệnh viện Y học cổ truyền Đồng Tháp .....................................................................................................29 3.2.1. Hoạt động khám chữa, bệnh............................................................................29 3.2.2. Các khoản thu của Bệnh viện giai đoạn 2015 - 2018 .....................................31 3.2.3. Các khoản chi của Bệnh viện giai đoạn 2015 - 2018 ......................................33 3.2.4. Kết quả thực hiện cơ chế tự chủ tài chính toàn bộ tại Bệnh viện Y học cổ truyền Đồng Tháp .....................................................................................................43 3.2.5. Thay đổi kết quả hoạt động của Bệnh viện Y học cổ truyền Đồng tháp trước và sau khi thực hiện cơ chế tự chủ tài chính toàn bộ ................................................50
3.2.6. Đánh giá khả năng tự chủ đối với chi đầu tư của Bệnh viện Y học cổ truyền Đồng Tháp .................................................................................................................51 3.3. Đánh giá chung về thực hiện cơ chế tự chủ tài chính toàn bộ tại Bệnh viện Y học cổ truyền Đồng Tháp giai đoạn 2015 - 2018 ......................................................54 3.3.1. Về kết quả đạt được ........................................................................................54 3.3.2. Hạn chế............................................................................................................54 3.3.3. Nguyên nhân hạn chế ......................................................................................55 Tóm tắt chương 3 ......................................................................................................56 Chương 4. KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ CHÍNH SÁCH .......................... 57 4.1. Kết luận ..............................................................................................................57 4.2. Khuyến nghị chính sách .....................................................................................58 4.2.1. Tăng cường khai thác các khoản thu của bệnh viện .......................................58 4.2.2. Quản lý các khoản chi của bệnh viện ..............................................................59 4.2.3. Quản lý cơ sở vật chất và tài sản của bệnh viện .............................................61 4.2.4. Quản lý nguồn nhân lực của bệnh viện ...........................................................62 4.2.5. Hoàn thiện văn bản hướng dẫn thực hiện tự chủ tài chính toàn bộ đối với bệnh viện công ...................................................................................................................64 4.2.6. Hoàn thiện chính sách giá dịch vụ ..................................................................65 4.2.7. Huy động nguồn tài chính bên ngoài cho chi đầu tư ......................................65 4.3. Kết luận ..............................................................................................................66 4.4. Hạn chế của đề tài ..............................................................................................66 TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC 1: PHIẾU KHẢO SÁT CBNV BỆNH VIỆN PHỤ LỤC 2: PHIẾU KHẢO SÁT CHẤT LƯỢNG DỊCH VỤ KHÁM, CHỮA BỆNH TẠI BỆNH VIỆN Y HỌC CỔ TRUYỀN ĐỒNG THÁP
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT BHXH Bảo hiểm xã hội BHYT Bảo hiểm y tế CBNV Cán bộ nhân viên ĐBSCL Đồng bằng sông Cửu Long NSNN Ngân sách nhà nước SNYT Sự nghiệp y tế TPHCM Thành phố Hồ Chí Minh UBND Ủy ban nhân dân
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 3.1: Tình hình nguồn nhân lực của bệnh viện giai đoạn 2015 - 2018 .............27 Bảng 3.2: Tình hình khám chữa bệnh tại bệnh viện giai đoạn 2015 - 2018 .............29 Bảng 3.3: Tình hình nguồn thu của Bệnh viện Y học cổ truyền Đồng Tháp giai đoạn 2015 – 2018 ...............................................................................................................32 Bảng 3.4: Tiền lương của người lao động.................................................................34 Bảng 3.5: Các khoản chi cho đóng góp ....................................................................34 Bảng 3.6: Chi nghiệp vụ chuyên môn .......................................................................35 Bảng 3.7: Thanh toán dịch vụ công cộng ..................................................................37 Bảng 3.8: Chi phí hành chính tổng hợp ....................................................................38 Bảng 3.9: Trích lập các nguồn quỹ của bệnh viện ....................................................40 Bảng 3.10: Thu nhập của CBNV Bệnh viện Y học cổ truyền Đồng Tháp ...............42 Bảng 3.11: Chỉ tiêu phản ánh khả năng tự chủ tài chính giai đoạn 2015 - 2018 ......43 Bảng 3.12: Mức độ phù hợp của cơ chế tự chủ tại bệnh viện ...................................45 Bảng 3.13: Đánh giá tình hình nguồn nhân lực tại bệnh viện ...................................46 Bảng 3.14: Đánh giá sự thay đổi trước và sau khi thực hiện cơ chế tự chủ ..............47 Bảng 3.15: Đánh giá của bệnh nhân và thân nhân người bệnh .................................49 Bảng 3.16: Thay đổi kết quả hoạt động của Bệnh viện trước và sau khi thực hiện cơ chế tự chủ tài chính toàn bộ ......................................................................................50 Bảng 3.17: Khả năng tự chủ chi đầu tư của Bệnh viện Y học cổ truyền Đồng Tháp đến 2020 ....................................................................................................................53
DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ Hình 2.1: Khung phân tích ........................................................................................20 Hình 3.1: Tỷ lệ chuyển viện ......................................................................................30 Hình 3.2: Tỷ lệ tử vong .............................................................................................31 Hình 3.3: Thu giá dịch vụ giai đoạn 2015 - 2018 .....................................................31 Hình 3.4: Chi phí khác của Bệnh viện giai đoạn 2015 - 2018 ..................................38 Hình 3.5: Phân bổ mẫu khảo sát theo chức danh công việc ......................................44 Hình 3.6: Thái độ phục vụ của bác sĩ, y tá ................................................................48 Hình 3.7: Thời điểm để bệnh viện tự chủ toàn bộ chi đầu tư....................................51 Hình 3.8: Điều kiện để Bệnh viện tự chủ chi đầu tư .................................................52
TÓM TẮT Tên đề tài: Hoàn thiện cơ chế tự chủ tài chính toàn bộ tại Bệnh viện công lập: Trường hợp Bệnh viện Y học cổ truyền Đồng Tháp. Lý do chọn đề tài: Nghiên cứu và hoàn thiện cơ chế tự chủ tài chính toàn bộ tại Bệnh viện Y học cổ truyền Đồng Tháp sẽ giúp cho các ngành, các cấp và các bệnh viện công tại tỉnh Đồng Tháp có thêm kinh nghiệm thực tiễn cho việc thực hiện lộ trình tự chủ tài chính đã đặt ra. Vấn đề: Thực hiện cơ chế tự chủ tài chính toàn bộ tại Bệnh viện Y học cổ truyền Đồng Tháp thời gian qua đạt được những kết quả gì? Những khó khăn, vướng mắc khi thực hiện cơ chế tự chủ tài chính toàn bộ tại Bệnh viện Y học cổ truyền Đồng Tháp là gì? Và nguyên nhân của những khó khăn, vướng mắc đó? Phương pháp nghiên cứu: Phương pháp thống kê mô tả, phương pháp so sánh, phương pháp khảo sát. Kết quả nghiên cứu: Bệnh viện Y học cổ truyền Đồng Tháp thực hiện cơ chế tự chủ tài chính rất tốt, mang lại nhiều lợi ích lớn của bệnh viện và đội ngũ cán bộ nhân viên của Bệnh viện và người dân. Tuy nhiên, Bệnh viện Y học cổ truyền Đồng Tháp mới tự chủ toàn bộ đối với khoản chi thường xuyên, chưa có tích lũy để thực hiện chi đầu tư. Điều kiện tiền đề để Bệnh viện Y học cổ truyền Đồng Tháp tự đảm bảo chi đầu tư mà không dựa NSNN là: (1) Áp dụng viện phí theo nguyên tắc tính đúng, tỉnh đủ chi phí, có tích lũy; (2) Hợp tác công tư; (3) Vay vốn ngân hàng Kết luận và khuyến nghị: Đề tài đề xuất các khuyến nghị chính sách gồm: Hoàn thiện chính sách viện phí; Hoàn thiện văn bản hướng dẫn thực hiện tự chủ tài chính toàn bộ đối với bệnh viện công; Tăng cường khai thác các khoản thu của bệnh viện; Quản lý cơ sở vật chất và tài sản của bệnh viện; Quản lý các khoản chi của bệnh viện; Quản lý nguồn nhân lực của bệnh viện; Huy động nguồn tài chính bên ngoài cho chi đầu tư. Từ khóa: Tự chủ tài chính một phần, Bệnh viện Y học Cổ truyền Đồng Tháp.
ABSTRACT Title: Completing the overall financial autonomy mechanism at Public Hospital: The case of Dong Thap Traditional Medicine Hospital. Reason for writing: Researching and perfecting the overall financial autonomy mechanism at Dong Thap Traditional Medicine Hospital will help industries, levels and public hospitals in Dong Thap province has more practical experience for implementing the financial autonomy roadmap. Problem: What are the results achieved in implementing the overall financial autonomy mechanism at Dong Thap Traditional Medicine Hospital over the past time? What are the difficulties and obstacles when implementing the entire financial autonomy mechanism at Dong Thap Traditional Medicine Hospital? And the cause of these difficulties and obstacles? Methods: Descriptive statistical, comparison methods, survey methods. Results: Dong Thap Traditional Medicine Hospital implements a very good financial autonomy mechanism, bringing great benefits to hospitals and staff of the Hospital and the people. However, Dong Thap Traditional Medicine Hospital is fully self - sufficient for regular expenditures, not yet accumulated to implement investment expenditures. The prerequisite condition for Dong Thap Traditional Medicine Hospital to ensure its investment without the state budget is: (1) Applying hospital fees on the principle of proper calculation, sufficient cost, and accumulation; (2) Public-private cooperation; (3) Bank loans. Conclusions and implications: The thesis proposes policy recommendations including: Completing the hospital fee policy; Completing documents guiding overall financial autonomy for public hospitals; Strengthening the exploitation of hospital revenues; Managing hospital facilities and assets; Managing hospital expenditures; Managing human resources of hospitals; Mobilizing external finance for investment expenditures. Keywords: Partial financial autonomy, Dong Thap traditional medicine Hospital .
1 Chương 1. TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU 1.1. Sự cần thiết của vấn đề nghiên cứu Sự gia tăng chi phí chăm sóc sức khỏe là thách thức mà nhiều quốc gia phải đối mặt. Nhiều thay đổi đã được thực hiện trong lĩnh vực y tế ở nhiều quốc gia khác nhau trên thế giới nhằm mục đích tổ chức lại các đơn vị cung cấp dịch vụ y tế để cung cấp dịch vụ chăm sóc tốt hơn và chất lượng cao hơn (Thanasas, 2013). Việc kiểm soát chi phí và hiệu quả của lĩnh vực y tế bắt nguồn từ Hoa Kỳ (McKinlay và Arches, 1985) sau đó trở thành xu hướng phổ biến trong hệ thống bệnh viện công ở các nước đã phát triển cũng như đang phát triển (Hsihui và cộng sự 2004). “Chính phủ Việt Nam xem việc trao quyền tự chủ cho các bệnh viện công là một chính sách quan trọng. Bệnh viện công được trao quyền tự chủ về tài chính, được huy động vốn, liên doanh liên kết, huy động thêm nguồn vốn từ xã hội; Được chủ động sử dụng nguồn ngân sách chi thường xuyên và các nguồn thu để thực hiện nhiệm vụ chuyên môn, làm tăng tính hiệu quả sử dụng các nguồn tài chính. Nếu bệnh viện hoạt động tốt, nguồn thu tăng thêm, chi phí tiết kiệm, có chênh lệch thu chi thì được sử dụng một phắn để tăng thêm thu nhập cho đội ngũ cán bộ quản lý, bác sĩ, nhân viên y tế. Điều này sẽ khuyến khích họ làm việc hiệu quả hơn, nâng cao chất lượng dịch vụ, đáp ứng nhu cầu đa dạng của người dân”(Bộ Y tế, 2011). Theo Ngân hàng Thế giới (2011), “Kể từ năm 2002, khi thực hiện chính sách tự chủ tài chính, một số tiến bộ đã được ghi nhận như nhiều bệnh viện công đã huy động được các nguồn vốn ngoài ngân sách để đầu tư, mua sắm trang thiết bị, tổ chức các hoạt động dịch vụ làm tăng năng lực cung ứng dịch vụ cho người dân, nhiều kỹ thuật y tế mới được triển khai, chất lượng dịch vụ tăng lên, thu nhập của cán bộ tăng lên, từ đó tạo ra tâm lý ổn định và hài lòng đối với các cán bộ y tế”. Đồng Tháp là một tỉnh ở vùng Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL). Trong những năm qua, hệ thống bệnh viện công trên địa bàn tỉnh giữ vai trò chủ đạo trong việc khám, chữa bệnh cho người dân tại Đồng Tháp và các tỉnh lân cận. Ngành Y tế Đồng Tháp xác định, tăng cường tự chủ tài chính cho hệ thống bệnh viện công để
2 nâng cao chất lượng dịch vụ khám chữa bệnh là một trong những nhiệm vụ trọng tâm của ngành trong giai đoạn 2015 - 2020 (Sở Y tế tỉnh Đồng Tháp, 2015). Theo Sở Y tế tỉnh Đồng Tháp (2019), “Đến cuối năm 2018, trong số 26 đơn vị sự nghiệp trực thuộc Sở Y tế đã được giao quyền được giao quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm theo Nghị định số 43/2006/NĐ-CP của Chính phủ thì chỉ có 3 bệnh viện tự đảm bảo toàn bộ chi thường xuyên, 23 bệnh viện còn lại chỉ mới tự đảm bảo được một phần chi thường xuyên. Ngành y tế tỉnh Đồng Tháp xác định lộ trình thực hiện cơ chế tự chủ tài chính đến năm 2025, 100% bệnh viện công trên địa bàn sẽ tự đảm bảo toàn bộ chi thường xuyên”. “Vấn đề tự chủ tài chính bệnh viện công, đặc biệt là tự đảm bảo toàn bộ chi thường xuyên là vấn đề nhạy cảm và mang tính thời sự vì nó liên quan đến khả năng cung cấp dịch vụ của bệnh viện, liên quan đến công bằng trong chăm sóc sức khỏe, liên quan đến phát triển kỹ thuật, đến đời sống cán bộ nhân viên trong bệnh viện. Do vậy, việc thực hiện lộ trình đến năm 2025,”100% bệnh viện công trên địa bàn tỉnh Đồng Tháp tự đảm bảo toàn bộ chi thường xuyên chắc chắn sẽ gặp rất nhiều vướng mắc. Bệnh viện Y học cổ truyền Đồng Tháp bắt đầu triển khai thực hiện cơ chế tự chủ tài chính từ năm 2015. Trong giai đoạn 2015 - 2017, bệnh viện mới tự đảm bảo được một phần chi thường xuyên. Nhưng đến năm 2018 thì bệnh viện đã tự đảm bảo được chi thường xuyên (gọi tắt là tự chủ tài chính toàn bộ). “Bệnh viện Y học cổ truyền Đồng Tháp được xem là một trong ba đơn vị điển hình về thực hiện tự chủ tài chính toàn bộ tại bệnh viện công ở tỉnh Đồng Tháp (Sở Y tế tỉnh Đồng Tháp, 2019). Do vậy, việc nghiên cứu và hoàn thiện cơ chế tự chủ tài chính toàn bộ tại Bệnh viện Y học cổ truyền Đồng Tháp sẽ giúp cho các ngành,” các cấp và các bệnh viện công tại tỉnh Đồng Tháp có thêm kinh nghiệm thực tiễn cho việc thực hiện lộ trình tự chủ tài chính đã đặt ra. Từ những lý do trên, tác giả quyết định chọn đề tài “Hoàn thiện cơ chế tự chủ tài chính toàn bộ tại Bệnh viện công lập: Trường hợp Bệnh viện Y học cổ truyền Đồng Tháp” để làm luận văn thạc sĩ.
3 1.2. Mục tiêu nghiên cứu 1.2.1. Mục tiêu chung Phân tích thực trạng thực hiện cơ chế tự chủ tài chính toàn bộ tại Bệnh viện Y học cổ truyền Đồng Tháp. Từ đó đưa ra khuyến nghị một số giải pháp nhằm hoàn thiện cơ chế tự chủ tài chính toàn bộ tại Bệnh viện Y học cổ truyền Đồng Tháp. 1.2.2. Mục tiêu cụ thể Đề tài được thực hiện nhằm đạt được các mục tiêu sau: Mục tiêu 1: Phân tích thực trạng mức độ tự chủ và tiến trình thực hiện cơ chế tự chủ tài chính toàn bộ qua các năm tại Bệnh viện Y học cổ truyền Đồng Tháp. Mục tiêu 2: Tìm hiểu những khó khăn, vướng mắc và nguyên nhân của khó khăn, vướng mắc khi thực hiện cơ chế tự chủ tài chính toàn bộ tại Bệnh viện Y học cổ truyền Đồng Tháp. Mục tiêu 3: Khuyến nghị một số giải pháp nhằm hoàn thiện cơ chế tự chủ tài chính toàn bộ tại Bệnh viện Y học cổ truyền Đồng Tháp. 1.3. Câu hỏi nghiên cứu Thực hiện cơ chế tự chủ tài chính toàn bộ tại Bệnh viện Y học cổ truyền Đồng Tháp thời gian đang diễn ra như thế nào? Những khó khăn, vướng mắc khi thực hiện cơ chế tự chủ tài chính toàn bộ tại Bệnh viện Y học cổ truyền Đồng Tháp là gì? Và nguyên nhân của những khó khăn, vướng mắc đó? Cần có những chính sách gì để hoàn thiện cơ chế tự chủ tài chính toàn bộ tại Bệnh viện Y học cổ truyền Đồng Tháp? 1.4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 1.4.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu: Đối tượng nghiên cứu của đề tài này là cơ chế tài chính của Bệnh viện khi thực hiện cơ chế tự chủ tài chính. Đối tượng khảo sát: Lãnh đạo và cán bộ viên chức đang làm việc tại các Phòng, Khoa của Bệnh viện Y học cổ truyền Đồng Tháp và bệnh nhân hoặc người nhà bệnh nhân đang điều trị nội trú tại Bệnh viện Y học cổ truyền Đồng Tháp.
4 1.4.2. Phạm vi nghiên cứu Về nội dung: Đề tài tập trung phân tích nội dung về quản lý tài chính, các nội dung khác liên quan đến chuyên môn y tế không thuộc nội dung nghiên cứu của đề tài này. Về không gian: Thực hiện tại Bệnh viện Y học cổ truyền Đồng Tháp. Về thời gian của dữ liệu: Nghiên cứu sử dụng dữ liệu về tài chính của Y học cổ truyền Đồng Tháp trong 4 năm, từ năm 2015 đến năm 2018 (số liệu thứ cấp). Số liệu sơ cấp liên quan đến khảo sát được thu thập từ tháng 04/2019 đến tháng 05/2019. 1.5. Phương pháp nghiên cứu Đề tài sử dụng phương pháp thống kê mô tả, phương pháp so sánh và phương pháp phỏng vấn đối tượng khảo sát bằng bảng câu hỏi. Thống kê mô tả sử dụng các giá trị trung bình, tỷ lệ phần trăm, nhỏ nhất, lớn nhất; Phương pháp so sánh sử dụng để đánh giá sự thay đổi các chỉ tiêu phản ánh kết quả hoạt động của Bệnh viện Y học cổ truyền Đồng Tháp. Phương pháp khảo sát để tìm hiểu những khó khăn, vướng mắc và nguyên nhân của khó khăn, vướng mắc khi triển khai cơ chế tự chủ tài chính tại Bệnh viện Y học cổ truyền Đồng Tháp cũng như tình hình chất lượng dịch vụ khám, chữa bệnh tại Bệnh viện. 1.6. Bố cục của luận văn Chương 1: Tổng quan nghiên cứu. Giới thiệu sự cần thiết nghiên cứu; Mục tiêu, đối tượng, phạm vi và phương pháp nghiên cứu. Chương 2: Cơ sở lý thuyết về tự chủ tài chính tại bệnh viện công và khung phân tích. Trình bày cơ sở lý thuyết về tự chủ tài chính ở bệnh viện công; Các nghiên cứu trong và ngoài nước có liên quan đến đề tài; Khung phân tích của đề tài. Chương 3: Thực trạng thực hiện cơ chế tự chủ tài chính tại Bệnh viện Y học cổ truyền Đồng Tháp. Giới thiệu tổng quan về Bệnh viện Y học cổ truyền Đồng Tháp; Thực trạng thực hiện cơ chế tự chủ tài chính và những khó khăn, vướng mắc khi triển khai cơ chế tự chủ tại Bệnh viện Y học cổ truyền Đồng Tháp. Đánh giá
5 khả năng tự chủ toàn bộ chi phí đầu tư của Bệnh viện trong thời gian tới. Chương 4: Kết luận và các khuyến nghị chính sách. Trình bày kết luận; Khuyến nghị chính sách nhằm hoàn thiện cơ chế tự chủ tài chính toàn bộ tại Bệnh viện Y học cổ truyền Đồng Tháp. Kiến nghị với các cơ quan Nhà nước. Chỉ ra hạn chế của đề tài và đề xuất hướng nghiên cứu tiếp theo.
6 Chương 2. CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ TỰ CHỦ TÀI CHÍNH VÀ KHUNG PHÂN TÍCH CỦA ĐỀ TÀI 2.1. Cơ sở lý thuyết về tự chủ tài chính tại bệnh viện công 2.1.1. Bệnh viện công 2.1.1.1. Khái niệm bệnh viện công “Đơn vị sự nghiệp công lập là tổ chức do cơ quan có thẩm quyền của Nhà nước, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội thành lập theo quy định của pháp luật, có tư cách pháp nhân, cung cấp dịch vụ công, phục vụ quản lý nhà nước”(Quốc hội, 2010). “Đơn vị sự nghiệp y tế công lập là tổ chức do cơ quan nhà nước có thẩm quyền thành lập và quản lý theo quy định của pháp luật, có tư cách pháp nhân, con dấu, tài khoản và tổ chức bộ máy kế toán theo quy định của pháp luật về kế toán để thực hiện nhiệm vụ cung cấp dịch vụ công hoặc phục vụ quản lý nhà nước trong các lĩnh vực chuyên môn y tế như: Y tế dự phòng; khám bệnh, chữa bệnh; điều dưỡng và phục hồi chức năng; giám định y khoa, pháp y, pháp y tâm thần; y dược cổ truyền; kiểm nghiệm dược, mỹ phẩm, trang thiết bị y tế; an toàn vệ sinh thực phẩm; dân số - kế hoạch hóa gia đình sức khỏe sinh sản; truyền thông giáo dục sức khỏe”(Chính phủ, 2012). Như vậy, có thể hiểu bệnh viện công là bệnh viện do cơ quan nhà nước có thẩm quyền thành lập, hoạt động dưới sự quản lý của nhà nước, cung cấp dịch vụ công về y tế cho người dân, thực hiện nghiệp vụ chuyên môn về y tế. 2.1.1.2. Đặc điểm của bệnh viện công Theo Trần Thế Cương (2016) Bệnh viện công mặc dù có quy mô hoạt động khác nhau nhưng đều có chug một số đặc điểm như sau: “Một là, bệnh viện công hoạt động theo nguyên tắc không vì mục tiêu lợi nhuận. Do đây là những bệnh viện do Nhà nước thành lập, nhằm mục đích cung cấp cho xã hội các dịch vụ đặc biệt để hỗ trợ cho các ngành, các lĩnh vực kinh tế hoạt động bình thường, nâng cao dân trí, bảo đảm nguồn nhân lực, thúc đẩy kinh tế phát
7 triển, nâng cao sức khoẻ, tinh thần của nhân dân. Vì vậy quá trình hoạt động của các đơn vị bệnh viện công lập chủ yếu là cung cấp dịch vụ công thực hiện chức năng và các nhiệm vụ do Nhà nước giao là chính chứ không nhằm mục đích lợi nhuận như các doanh nghiệp trong nền kinh tế. Hai là, sản phẩm của đơn vị bệnh viện công lập là sản phẩm mang lại lợi ích chung, gắn bó chặt chẽ quá trình tạo ra của cải vật chất. Những sản phẩm, dịch vụ do bệnh viện công tạo ra chủ yếu là những sản phẩm có giá trị về sức khoẻ, thể hiện ở dạng vật chất hoặc phi vật chất không chỉ giới hạn trong một ngành, một lĩnh vực mà những sản phẩm đó khi tiêu dùng thường có tác dụng lan toả, truyền tiếp. Hoạt động sự nghiệp y tế mang lại sức khoẻ, tri thức, hiểu biết cần thiết, giúp cho sự phát triển toàn diện của con người nhân tố quan trọng đối với sự phát triển kinh tế xã hội đất nước. Vì vậy, hoạt động của bệnh viên công luôn gắn bó chặt chẽ, có ảnh hưởng tích cực đến quá trình tái sản xuất mở rộng của cải vật chất. Ba là, hoạt động của bệnh viện công bị chi phối bởi các chương trình phát triển kinh tế xã hội. Để thực hiện phát triển kinh tế, xã hội, Chính phủ phải bảo đảm hoạt động sự nghiệp y tế và thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia như: Chương trình chăm sóc sức khoẻ cộng đồng, Chương trình dân số kế hoạch hoá gia đình, Chương trình phòng chống một số bệnh dịch nguy hiểm và HIV/AIDS,… Với những chương trình mục tiêu quốc gia này chỉ có các bệnh viện công mới có thể thực hiện một cách triệt để và có hiệu quả bởi nếu để tư nhân thực hiện họ sẽ vì mục tiêu lợi nhuận là chính mà không quan tâm nhiều đến mục tiêu xã hội dẫn đến hạn chế việc tiêu dùng và kìm hãm sự phát triển hiệu quả công bằng xã hội. Bốn là, các bệnh viện công có nguồn thu từ việc thực hiện các dịch vụ y tế ngoài nguồn tài chính do NSNN cấp. Nhà nước đã giao cho bệnh viện công quyền được khai thác nguồn thu trong phạm vi, chức năng và nhiệm vụ của đơn vị.” 2.1.2. Cơ chế tự chủ tài chính tại bệnh viện công 2.1.2.1. Khái niệm cơ chế tự chủ tài chính Cơ chế quản lý là một hệ thống các nguyên tắc, phương pháp quản lý trong những giai đoạn khác nhau áp dụng cho những đối tượng khác nhau, những khâu
8 khác nhau trong việc quản lý xã hội.”Tự chủ là chủ thể có quyền tự quyết, hành động trong khuôn khổ pháp luật, có tính chủ động và năng động trong việc điều hành các hoạt động của mình. Cơ chế tự chủ tài chính là việc cơ quan quản lý cấp trên (chủ thể quản lý) cho phép đơn vị cấp dưới (chủ thể bị quản lý)”được phép chủ động“điều hành, tự quyết các hoạt động tài chính trong khuôn khổ pháp luật về quản lý tài chính với mục đích nâng cao hiệu quả hoạt động”của đơn vị. “Tự chủ tài chính của bệnh viện công được hiểu là quyền tự quyết định tự chịu trách nhiệm đối với việc huy động, phân bổ và sử dụng các nguồn tài chính nhằm duy trì sự hoạt động và phát triển không ngừng của bệnh viện” (Chính phủ, 2006). Theo Chính phủ (2015), cơ chế tự chủ của đơn vị sự nghiệp công là các quy định về quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm trong việc thực hiện nhiệm vụ, tổ chức bộ máy, nhân sự và tài chính của đơn vị sự nghiệp công. Như vậy, có thể hiểu tự chủ tài chính đối với bệnh viện công là phương thức quản lý tài chính trong nền kinh tế thị trường dựa trên cơ sở trao quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm về các hoạt động tài chính cho các bệnh viện công. Theo đó, bệnh viện công tự quyết định việc huy động, phân bổ và sử dụng các nguồn tài chính, đảm bảo cân đối thu chi qua đó làm tăng chất lượng hoạt động cung cấp dịch vụ công của đơn vị. 2.1.2.2. Mục tiêu thực hiện cơ chế tự chủ tài chính tại bệnh viện công Cơ chế tự chủ tài chính tại bệnh viện công nhằm hướng tới các mục tiêu: “Thứ nhất, tách biệt chức năng quản lý nhà nước về y tế với chức năng điều hành các hoạt động của đơn vị sự nghiệp công lập y tế. Thực hiện cơ chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm, bệnh viện công được tăng tính chủ động,”năng động trong điều hành hoạt động của bệnh viện. Trong đó, có các hoạt động tài chính nhằm hướng tới mục tiêu cuối cùng là nâng cao chất lượng dịch vụ y tế. “Thứ hai, thực hiện chủ trương xã hội hóa y tế, huy động sự đóng góp của cộng đồng xã hội để phát triển các hoạt động sự nghiệp y tế, từng bước giảm dần bao cấp của Nhà nước, giảm bớt”gánh nặng cho NSNN.
9 2.1.2.3. Nguyên tắc quản lý tài chính tại bệnh viện tự chủ tài chính “Cơ chế tự chủ tài chính cho phép bệnh viện công được chủ động trong việc huy động và tạo đủ các nguồn thu và sử dụng chúng một cách hiệu quả trong khuôn khổ luật pháp, đem lại lợi ích cho cả xã hội và bệnh viện. Tuy nhiên, do bệnh viện công là bệnh viện của Nhà nước, nên quản lý tài chính bệnh viện công đòi hỏi phải tuân thủ các nguyên tắc, chế độ tài chính của Nhà nước đồng thời phải thực hiện các quy chế, quy định do bệnh viện đề ra đối với hoạt động tài chính bệnh viện.”Do vậy, quản lý tài chính bệnh viện công phải thực hiện các nguyên tắc sau: “Thực hiện thu, chi theo đúng pháp luật, đúng nguyên tắc của Nhà nước và các quy định của bệnh viện về quản lý tài chính. Tăng nguồn thu hợp pháp, quản lý các nguồn kinh phí NSNN cấp và các nguồn thu khác như bảo hiểm y tế, giá dịch vụ, viện trợ, đóng góp của nhân viên theo đúng quy định của Nhà nước; sử dụng các khoản chi có hiệu quả, chống lãng phí, tiết kiệm trong chi tiêu. Công khai chi phí phải trả cho các loại dịch vụ khám chữa bệnh để bệnh nhân biết và giám sát.”Thực hiện chính sách ưu đãi và“cải thiện tính công bằng trong khám, chữa bệnh cho các đối tượng ưu đãi và người nghèo. Bảo đảm hài hoà lợi ích của Nhà nước, bệnh viện và bệnh nhân.” 2.1.3. Nội dung cơ chế tự chủ tài chính tại bệnh viện công 2.1.3.1. Tự chủ trong quản lý nguồn thu Nguồn thu của bệnh viện công (Chính phủ, 2012): “Nguồn kinh phí do NSNN cấp: Bệnh viện chỉ được nhận kinh phí từ NSNN khi tuân thủ đầy đủ, nghiêm túc các quy định của Luật NSNN từ khâu lập, chấp hành đến quyết toán nguồn NSNN cấp.” “Nguồn thu từ hoạt động sự nghiệp: Nguồn thu chính hiện nay của các bệnh viện công là từ thu phí các dịch vụ y tế. Phần được để lại từ số thu phí cho đơn vị sử dụng theo quy định của nhà nước;” Thu từ hoạt động dịch vụ, thu từ hoạt động sự nghiệp khác (nếu có). Nguồn viện trợ, tài trợ, quà biếu, tặng, cho theo quy định của pháp luật.