Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Hoàn thiện công tác thanh tra, kiểm tra thuế tại Cục Thuế Tỉnh Hà Nam

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:106

Thêm vào BST

Báo xấu

24
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn tập trung phân tích, đánh giá thực trạng, đề xuất những giải pháp và kiến nghị nhằm góp phần hoàn thiện công tác thanh tra, kiểm tra thuế để từ đó nâng cao hiệu quả của công tác thanh tra, kiểm tra thuế tại Cục Thuế Tỉnh Hà Nam.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Hoàn thiện công tác thanh tra, kiểm tra thuế tại Cục Thuế Tỉnh Hà Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC THƯƠNG MẠI ------------------------- VŨ MẠNH THẮNG HOÀN THIỆN CÔNG TÁC THANH TRA, KIỂM TRA THUẾ TẠI CỤC THUẾ TỈNH HÀ NAM LUẬN VĂN THẠC SỸ KINH TẾ HÀ NỘI – 2020
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC THƯƠNG MẠI ---------------------------- VŨ MẠNH THẮNG HOÀN THIỆN CÔNG TÁC THANH TRA, KIỂM TRA THUẾ TẠI CỤC THUẾ TỈNH HÀ NAM Chuyên ngành : Quản lý kinh tế Mã số : 8340410 LUẬN VĂN THẠC SỸ KINH TẾ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS,TS. BÙI HỮU ĐỨC HÀ NỘI - 2020
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan tất cả nội dung của bài Luận văn “ Hoàn thiện công tác thanh tra, kiểm tra thuế tại Cục Thuế Tỉnh Hà Nam” hoàn toàn được hình thành và phát triển từ những quan điểm của chính cá nhân tôi, dưới sự hướng dẫn khoa học của PGS,TS. Bùi Hữu Đức Các nội dung nghiên cứu, kết quả trình bày trong luận văn là trung thực và chưa từng được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. TÁC GIẢ LUẬN VĂN
ii LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành chương trình cao học và viết luận văn này, tôi đã nhận được sự hướng dẫn, giúp đỡ và góp ý nhiệt tình của quý thầy cô Trường Đại học Thương Mại. Trước hết, tôi xin chân thành cảm ơn đến quý thầy cô Trường Đại học Thương Mại, đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ cho tôi trong quá trình học tập. Tôi xin gửi lời biết ơn sâu sắc đến PGS.TS. Bùi Hữu Đức đã dành rất nhiều thời gian và tâm huyết hướng dẫn nghiên cứu và giúp tôi hoàn thành luận văn tốt nghiệp. Tôi xin chân thành gửi lời cảm ơn đến các lãnh đạo, các anh/chị công tác tại Sở Tài chính, Cục Thuế tỉnh Hà Nam, các doanh nghiệp sản xuất và kinh doanh đã giúp đỡ tôi trong quá trình thực tế, tìm hiểu và thu thập thông tin phục vụ nghiên cứu. Mặc dù tôi đã có nhiều cố gắng, nỗ lực, tìm tòi, nghiên cứu để hoàn thiện luận văn, tuy nhiên không thể tránh khỏi những thiếu sót, rất mong nhận được những đóng góp tận tình của quý thầy cô. HỌC VIÊN CAO HỌC
iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ..................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN........................................................................................................... ii MỤC LỤC ................................................................................................................iii DANH MỤC BẢNG BIỂU, SƠ ĐỒ.................................................................... vi CHỮ VIẾT TẮT .................................................................................................... vii MỞ ĐẦU.................................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài........................................................................................ 1 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu.......................................................................... 2 3. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài ..................................................... 5 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của đề tài ..................................................... 5 5. Phương pháp nghiên cứu ...................................................................................... 5 6. Kết cấu luận văn .................................................................................................... 6 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ CÔNG TÁC THANH TRA, KIỂM TRA THUẾ Ở CỤC THUẾ ĐỊA PHƯƠNG ............ 7 1.1. Các khái niệm cơ bản ........................................................................................ 7 1.1.1. Thanh tra.......................................................................................................... 7 1.1.2. Kiểm tra ........................................................................................................... 8 1.1.3. Thuế .................................................................................................................. 8 1.1.4. Thanh tra, kiểm tra thuế............................................................................... 10 1.2. Các nội dung lý thuyết cơ bản về công tác thanh tra, kiểm tra thuế tại Cục Thuế địa phương ...................................................................................................... 12 1.2.1. Chủ thể và đối tượng thanh tra, kiểm tra thuế .......................................... 12 1.2.2. Các nguyên tắc thanh tra, kiểm tra thuế.................................................... 13 1.2.3. Nội dung, hình thức, quy trình và phương pháp thanh tra, kiểm tra thuế .................................................................................................................................... 14 1.2.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến công tác thanh tra, kiểm tra thuế tại Cục Thuế địa phương ...................................................................................................... 20
iv 1.3. Kinh nghiệm thanh tra, kiểm tra thuế của Cục Thuế một số tỉnh và bài học kinh nghiệm cho Cục Thuế tỉnh Hà Nam ............................................................. 28 1.3.1. Kinh nghiệm thanh tra, kiểm tra thuế của Cục Thuế tỉnh Vĩnh Phúc .... 28 1.3.2. Kinh nghiệm thanh tra, kiểm tra thuế của Cục Thuế tỉnh Bắc Giang........... 29 1.3.3. Bài học kinh nghiệm về thanh tra, kiểm tra thuế đối với Cục Thuế tỉnh Hà Nam ..................................................................................................................... 29 CHƯƠNG 2: PHÂN TÍCH VÀ ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG CÔNG TÁC THANH TRA, KIỂM TRA THUẾ TẠI CỤC THUẾ TỈNH HÀ NAM .... 30 2.1 Khái quát chung về Cục Thuế tỉnh Hà Nam .................................................. 30 2.1.1 Cơ cấu tổ chức ở Cục Thuế tỉnh Hà Nam................................................... 30 2.1.2 Chức năng của Phòng Thanh tra thuế ........................................................ 31 2.1.3 Chức năng của Phòng Kiểm tra................................................................... 33 2.1.4. Tổng quan công tác thu thuế của Cục Thuế tỉnh Hà Nam ...................... 35 2.1.5. Tình hình cán bộ công chức Cục Thuế tỉnh Hà Nam ............................... 36 2.2. Thực trạng công tác thanh tra, kiểm tra thuế tại Cục Thuế tỉnh Hà Nam . 39 2.2.1. Thực trạng thực hiện các nguyên tắc thanh tra, kiểm tra thuế ............... 39 2.2.2. Thực trạng thực hiện các hình thức thanh tra, kiểm tra thuế ................. 44 2.2.3. Thực trạng thực hiện các nội dung quá trình thanh tra, kiểm tra thuế . 49 2.2.4. Thực trạng sử dụng các phương pháp thanh tra, kiểm tra thuế ............. 53 2.2.5. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến công tác thanh tra, kiểm tra thuế .................................................................................................................................... 54 2.3. Đánh giá chung về công tác thanh tra, kiểm tra thuế tại Cục Thuế tỉnh Hà Nam ........................................................................................................................... 59 2.3.1. Ưu điểm .......................................................................................................... 59 2.3.2. Hạn chế và nguyên nhân.............................................................................. 62 CHƯƠNG 3. CÁC GIẢI PHÁP VÀ KIẾN NGHỊ HOÀN THIỆN CÔNG TÁC THANH TRA, KIỂM TRA THUẾ TẠI CỤC THUẾ TỈNH HÀ NAM ......................................................................................................................... 72
v 3.1. Định hướng công tác quản lý thuế, công tác thanh tra, kiểm tra thuế tại Cục Thuế tỉnh Hà Nam ........................................................................................... 72 3.1.1. Dự báo tình hình kinh tế - xã hội tỉnh Hà Nam giai đoạn 2020-2025 ... 72 3.1.2 Mục tiêu của Cục Thuế tỉnh Hà Nam về thanh tra, kiểm tra thuế giai đoạn 2020 -2025 ...................................................................................................... 73 3.2. Một số giải pháp hoàn thiện công tác thanh tra, kiểm tra thuế tại Cục Thuế tỉnh Hà Nam ............................................................................................................. 74 3.2.1. Nhóm giải pháp về công tác chuyên môn .................................................. 74 3.2.2. Giải pháp phát triển nguồn nhân lực ......................................................... 80 3.2.3. Nhóm giải pháp giảm thiểu các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng công tác thanh tra, kiểm tra thuế tại Cục Thuế tỉnh Hà Nam ..................................... 84 3.2.4. Một số giải pháp khác .................................................................................. 86 3.3. Một số kiến nghị............................................................................................... 87 3.3.1. Kiến nghị với Tổng Cục Thuế ..................................................................... 87 3.3.2. Kiến nghị với UBND tỉnh và Sở Tài chính ................................................ 88 KẾT LUẬN ............................................................................................................. 89 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC
vi DANH MỤC BẢNG BIỂU, SƠ ĐỒ BẢNG Bảng 2.1. Kết quả thu ngân sách nhà nước giai đoạn 2016-2019 ..................... 36 Bảng 2.2. Kế hoạch thanh tra, kiểm tra thuế tại Cục Thuế tỉnh Hà Nam giai đoạn 2016-2019 ....................................................................................................... 45 Bảng 2.3. Kết quả kiểm tra hồ sơ kê khai thuế tại trụ sở cơ quan thuế giai đoạn 2016-2019 ....................................................................................................... 46 Bảng 2.4. Kết quả thanh tra tại trụ sở người nộp thuế giai đoạn 2016 -2019 ... 47 Bảng 2.5. Kết quả kiểm tra tại trụ sở người nộp thuế giai đoạn 2016-2019 .... 48 SƠ ĐỒ Sơ đồ 2.1 Tổ chức bộ máy Cục Thuế tỉnh Hà Nam ............................................ 31 Sơ đồ 2.2. Cơ cấu cán bộ, công chức Cục Thuế tỉnh Hà Nam phân theo trình độ năm 2019 ............................................................................................................. 37 Sơ đồ 2.3. Cơ cấu cán bộ, công chức Cục Thuế tỉnh Hà Nam theo công việc năm 2019 .................................................................................................................. 38 Sơ đồ 2.4. Tổ chức bộ máy thực hiện thanh tra, kiểm tra thuế Cục Thuế tỉnh Hà Nam ..................................................................................................................... 39 Sơ đồ 2.5. Mô hình thanh tra, kiểm tra theo tiêu chí phân loại.......................... 50 Sơ đồ 2.6. Mô hình thanh tra, kiểm tra theo chuyên đề và nội dung vi phạm 50 Sơ đồ 2.7. Kết quả khảo sát, đánh giá về quy trình, phương pháp thanh tra thuế ............................................................................................................................ 56 Sơ đồ: 2.8. Kết quả khảo sát, đánh giá chất lượng đội ngũ cán bộ thanh tra, kiểm tra thuế tại Cục Thuế tỉnh Hà Nam .............................................................. 59
vii CHỮ VIẾT TẮT STT Tên viết tắt Viết đầy đủ 1 DN Doanh nghiệp 2 GTGT Thuế giá trị gia tăng 3 KT-XH Kinh tế - xã hội 4 NNT Người nộp thuế 5 TNDN Thu nhập doanh nghiệp 6 UBND Ủy ban Nhân dân
1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Thuế là nguồn thu chủ yếu của ngân sách Nhà nước, góp phần to lớn vào sự nghiệp xây dựng, phát triển và bảo vệ tổ quốc. Thuế là công cụ quan trọng của Nhà nước trong việc điều tiết vĩ mô nền kinh tế và thực hiện các mục tiêu khác. Quản lý thuế là hoạt động quản lý chuyên ngành, là hoạt động tác động và điều hành hoạt động đóng thuế của người nộp thuế. Quản lý thuế hiệu quả; mà trong đó công tác thanh tra, kiểm tra là một nội dung quan trọng, một trong những nhân tố quyết định bảo đảm nguồn thu cho Ngân sách Nhà nước, góp phần hoàn thiện chính sách, phát luật thuế và thực hiện kiểm soát, điều tiết các hoạt động kinh tế của các tổ chức, cá nhân trong xã hội. Từ khi Luật Quản lý thuế ra đời và có hiệu lực từ ngày 01/7/2007, cơ chế tự khai, tự nộp được áp dụng thì vai trò của Người nộp thuế đã được đề cao hơn. Theo đó, Người nộp thuế tự chịu trách nhiệm trong việc thực hiện nghĩa vụ thuế của mình, cơ quan thuế tập trung vào thực hiện các chức năng tuyên truyền, hỗ trợ, quản lý nợ và cưỡng chế nợ, thanh tra, kiểm tra, giám sát người nộp thuế. Công tác quản lý thuế ngày càng được hoàn thiện, hiện đại hoá. Cục Thuế tỉnh Hà Nam luôn được sự quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo trực tiếp, thường xuyên của Bộ Tài chính, Tổng Cục Thuế, Tỉnh uỷ, Hội đồng ND, UBND tỉnh Hà Nam; sự phối hợp thường xuyên, hiệu quả của các ngành, các cấp trong công tác thuế; đại đa số người nộp thuế luôn phấn đấu vượt qua khó khăn, thách thức để duy trì, phát triển kinh doanh và chấp hành tốt pháp luật thuế; đặc biệt với sự cố gắng nỗ lực của tập thể cán bộ, công chức ngành thuế Hà Nam đã đề ra và triển khai đồng bộ, có hiệu quả những nhiệm vụ trọng tâm, những biện pháp công tác, do vậy kết quả thu ngân sách hàng năm luôn hoàn thành vượt mức dự toán được giao, đạt tốc độ tăng trưởng cao, năm sau cao hơn năm trước. Trong đó có đóng góp không nhỏ của công tác thanh tra, kiểm
2 tra thuế. Bên cạnh những Người nộp thuế luôn phấn đấu vượt qua khó khăn, thách thức để duy trì, phát triển kinh doanh, chấp hành tốt pháp luật thuế cũng còn không ít Người nộp thuế có những thủ đoạn trốn thuế, tránh thuế của người nộp thuế tinh vi, phức tạp làm thất thu cho Ngân sách Nhà nước, để hạn chế tình trạng trên, trong những năm qua công tác thanh tra, kiểm tra thuế tại Cục Thuế tỉnh Hà Nam luôn xác định là nhiệm vụ trọng tâm được tiến hành thường xuyên liên tục đạt hiệu quả. Tuy nhiên công tác thanh tra, kiểm tra thuế tại Cục Thuế tỉnh Hà Nam còn nhiều tồn tại, hạn chế chưa đáp ứng được như kỳ vọng. Với những phân tích trên cho thấy việc lựa chọn nghiên cứu đề tài “Hoàn thiện công tác thanh tra, kiểm tra thuế tại Cục Thuế Tỉnh Hà Nam” mang tính cấp thiết 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu Liên quan đến vấn đề thuế, thanh tra và kiểm tra thuế đã có nhiều tác giả nghiên cứu dưới góc độ tiếp cận, thời gian, không gian khác nhau, trong đó có một số đề tài như: Đề tài: “Hoàn thiện công tác thanh tra, kiểm tra thuế theo chương trình cải cách và hiện đại hoá ngành thuế Việt Nam đến năm 2010” (1997) luận văn thạc sĩ của Phạm Thuý Hồng, Đại học Thương Mại. Đề tài đã đề cập đến hoàn thiện công tác thanh tra, kiểm tra thuế theo chương trình cải cách và hiện đại hoá ngành thuế Việt Nam, mới chỉ đi sâu vào việc làm rõ những vấn đề chung về công tác thanh tra, kiểm tra thuế trong lộ trình cải cách chính sách thuế đối với khu vực này mà chưa nêu bật được công tác thanh tra từ việc ban hành chính sách, tổ chức bộ máy, triển khai thực hiện, kiểm tra giám sát kết quả đến việc chỉnh sửa chính sách cho phù hợp thực tiễn. Đề tài “Hoàn thiện công tác thanh tra đối với người nộp thuế tự khai, tự nộp ở Việt Nam” (2010), luận văn thạc sĩ của Đỗ Văn Hải Đại học Kinh tế, Đại học Quốc Gia Hà Nội. Mục đích nghiên cứu đề tài làm rõ các vấn đề lý
3 luận và thực tiễn về thanh tra người nộp thuế trong điều kiện thực hiện công tác TKTN. Đánh giá thực trạng, thực tiễn về hoạt động thanh tra NNT trong cơ quan thuế Việt Nam hiện nay. Đề xuất phương hướng và các giải pháp hoàn thiện công tác thanh tra phù hợp với thực tiễn quản lý thuế Việt Nam hiên nay. Luận văn đã nghiên cứu một số lý luận cơ bản về thanh tra thuế, kinh nghiệm hoạt động thanh tra thuế của một số nước trên thế giới để tạo điều kiện nghiên cứu thực trạng công tác thanh tra thuế hiện nay ở Việt Nam một cách đúng đắn và khoa học. Qua công tác đánh giá thực trạng công tác thanh tra thuế, luận văn đã đưa ra sự cấn thiết phải đổi mới và yêu cầu khi đổi mới công tác thanh tra ở Việt Nam, đề xuất một số giải pháp cơ bản và điều kiện để thực hiện các giải pháp đã đưa ra, nhằm nâng cao vai trò nhà nước về công tác thanh tra thuế, tập trung đổi mới sửa đổi, bổ sung, hoàn chỉnh trên nền tảng lý luận, thực tiễn cùng với những điều kiện thực hiện cơ bản để đảm bảo các giải pháp tăng thu cho NSNN và tạo động lực cho phát triển kinh tế. Đề tài “Một số giải pháp hoàn thiện công tác thanh tra, kiểm tra thuế tại Cục Thuế Nam Định”, Luận văn thạc sĩ, Đại học Bách Khoa Hà Nội, 2018 của tác giả Nguyễn Văn Tiến, tại công trình nghiên cứu này, tác giả đã tập trung phân tích, đánh giá thực trạng và đề xuất những giải pháp và kiến nghị góp phần hoàn thiện công tác thanh tra, kiểm tra thuế tại Cục Thuế tỉnh Nam Định, từ đó nâng cao hiệu quả việc chấp hành pháp luật về thuế đối với người nộp thuế trên địa bàn tỉnh Nam Định. Tại đề tài này, tác giả tập trung nghiên cứu vào đối tượng là hồ sơ khai thuế của người nộp thuế, không bao gồm hoạt động của cơ quan thuế và kiểm tra hoạt động sản xuất kinh doanh của cơ quan thuế. Đề tài “Hoàn thiện công tác thanh tra, kiểm tra thu thuế tại Cục Thuế tỉnh Vĩnh Phúc” luận văn Thạc sĩ, Đại học Thái Nguyên, 2018 của tác giả Nguyễn Diệu Thủy, đề tài tập trung phân tích làm rõ các mức độ tuân thủ trong việc kê khai, nộp thuế của người nộp thuế, đối chiếu với loại hình doanh nghiệp, hiệu quả sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp cùng với cơ cấu tổ chức của doanh
4 nghiệp để từ đó đối chiếu, so sánh và rút ra những kết quả, những hạn chế và nguyên nhân, đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác thu thuế tại Cục Thuế tỉnh Vĩnh Phúc. Đề tài “Kiểm tra hoàn thuế giá trị gia tăng đối với doanh nghiệp xuất nhập khẩu trên địa bàn quận Thanh Xuân, Hà Nội” đề tài luận văn thạc sĩ, Đại học Bách Khoa, Hà Nội, 2016. Luận văn tập trung vào việc phân tích đặc điểm quản lý, thanh kiểm tra việc hoàn thuế GTGT của doanh nghiệp xuất nhập khẩu, từ đó đối chiếu với các quy định của pháp luật, các chính sách thuế đề đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác hoàn thuế GTGT cho doanh nghiệp xuất nhập khẩu trên địa bàn quận Thanh Xuân và thành phố Hà Nội. Luận văn “Kiểm tra hoàn thuế GTGT đối với doanh nghiệp trên địa bàn quận Thanh Xuân, Thành phố Hà Nội” của tác giả Lê Bích Hằng, Đại học Thương Mại, 2016. Tác giả đã hệ thống hóa cơ sở lí luận cơ bản về thuế GTGT, hoàn thuế GTGT đối với doanh nghiệp, phân tích hiện trạng hoàn thuế GTGT tại quận Thanh Xuân, Hà Nội, đánh giá những kết quả, những hạn chế và nguyên nhân, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác hoàn thuế GTGT đối với doanh nghiệp trên địa bàn quận Thanh Xuân. Như vậy, đã có một số công trình nghiên cứu về thanh tra, kiểm tra công tác thu thuế, công tác hoàn thuế tại một số địa bàn tỉnh, huyện … các công trình này đã phần nào hệ thống hóa được cơ sở lý luận về công tác thanh tra, kiểm tra thuế, phân tích những hiện trạng trong công tác thanh tra, kiểm tra thuế tại một số tỉnh, từ đó đối chiếu với cơ sở lý luận để đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác thanh tra, kiểm tra thuế. Tuy nhiên, về công trình cụ thể nghiên cứu công tác thanh tra, kiểm tra thuế tại Cục Thuế tỉnh Hà Nam thì chưa có tác giả nào nghiên cứu trong những năm gần đây. Do đó, đề tài Hoàn thiện công tác thanh tra, kiểm tra thuế tại Cục Thuế Tỉnh Hà Nam không trùng lặp với các nghiên cứu trước đây và có giá trị lý luận và thực tiễn, phù hợp với điều kiện thực tế của tỉnh Hà Nam, đảm bảo yêu cầu đối với công trình nghiên cứu luận văn thạc sĩ.
5 3. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài 3.1. Mục tiêu nghiên cứu Luận văn tập trung phân tích, đánh giá thực trạng, đề xuất những giải pháp và kiến nghị nhằm góp phần hoàn thiện công tác thanh tra, kiểm tra thuế để từ đó nâng cao hiệu quả của công tác thanh tra, kiểm tra thuế tại Cục Thuế Tỉnh Hà Nam 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Hệ thống hóa cơ sở lý luận về công tác thanh tra, kiểm tra thuế của Cục Thuế tỉnh Hà Nam. Phân tích, đánh giá thực trạng công tác thanh tra, kiểm tra thuế tại Cục Thuế Tỉnh Hà Nam Đề xuất một số giải pháp, kiến nghị nhằm hoàn thiện công tác thanh tra, kiểm tra thuế tại Cục Thuế tỉnh Hà Nam 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của đề tài Đối tượng nghiên cứu: Đối tượng nghiên cứu của đề tài là các vấn đề lý thuyết và thực tiễn của hoạt động thanh tra, kiểm tra thuế tại Cục Thuế Tỉnh Hà Nam Phạm vi nghiên cứu: - Nội dung: Phạm vi nghiên cứu của luận văn tập trung vào các nội dung công tác thanh tra, kiểm tra tại Cục Thuế địa phương nói chung, Cục Thuế tỉnh Hà Nam nói riêng. - Về không gian: Cục Thuế Tỉnh Hà Nam - Về thời gian: Sử dụng các số liệu thống kê trong phạm vi 3 năm 2017- 2019 5. Phương pháp nghiên cứu Để thực hiện được mục đích, luận văn sử dụng các phương pháp nghiên cứu sau:
6 - Phương pháp thu thập thông tin và xử lý số liệu: Tác giả thu thập thông tin sơ cấp và thông tin dữ liệu thứ cấp thông qua tài liệu, giáo trình, đề án, website, báo cáo của các cơ quan thuế có liên quan,... Sau khi đã thu thập, dữ liệu sơ cấp và thứ cấp được xử lí trên Excel thể hiện qua bảng biểu. - Phương pháp thống kê mô tả sử dụng dữ liệu thứ cấp để hỗ trợ quá trình lập luận: các số liệu thống kê qua các báo cáo, website, thống kê của các cơ quan thuế để phục vụ cho việc phân tích, đánh giá toàn diện nội dung công tác kiểm tra thuế tại Cục Thuế 6. Kết cấu luận văn Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về công tác thanh tra, kiểm tra thuế ở Cục Thuế địa phương Chương 2: Phân tích và đánh giá thực trạng công tác thanh tra kiểm tra thuế tại Cục Thuế tỉnh Hà Nam Chương 3: giải pháp hoàn thiện công tác thanh tra, kiểm tra thuế tại Cục Thuế tỉnh Hà Nam
7 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ CÔNG TÁC THANH TRA, KIỂM TRA THUẾ Ở CỤC THUẾ ĐỊA PHƯƠNG 1.1. Các khái niệm cơ bản 1.1.1. Thanh tra Thanh tra xuất phát từ nguồn gốc Latinh có nghĩa là “nhìn vào bên trong”, chỉ một sự xem xét từ bên ngoài đối với hoạt động của một số đối tượng nhất định. Theo Từ điển Pháp luật Anh - Việt: “thanh tra là sự kiểm soát, kiểm kê đối với đối tượng thanh tra”. Từ điển Luật học giải thích: “thanh tra là sự tác động của chủ thể đến đối tượng đã và đang thực hiện thẩm quyền được giao nhằm đạt được mục đích nhất định - sự tác động có tính trực thuộc”. Còn theo Từ điển tiếng Việt, “thanh tra là kiểm soát, xem xét tại chỗ việc làm của địa phương, cơ quan, xí nghiệp” và “thanh tra là loại hình đặc biệt của kiểm tra”. Có thể thấy, trong hoàn cảnh kinh tế - xã hội hiện nay, hoạt động thanh tra thường đi kèm với một chủ thể nhất định (thường có yếu tố Nhà nước) và đặt trong phạm vi quyền hạn của chủ thể nhất định. Theo Thanh tra Chính phủ (2018): “Thanh tra là một chức năng thiết yếu của quản lý Nhà nước, là hoạt động kiểm tra, xem xét, đánh giá, xử lý của cơ quan quản lý Nhà nước đối với việc thực hiện chính sách, pháp luật, nhiệm vụ của cơ quan, tổ chức, cá nhân; được thực hiện bởi một cơ quan chuyên trách theo một trình tự, thủ tục do pháp luật quy định nhằm phòng ngừa, phát hiện và xử lý các hành vi vi phạm pháp luật, phát hiện những sơ hở trong cơ chế quản lý, chính sách, pháp luật để kiến nghị các biện pháp khắc phục; phát huy nhân tố tích cực, góp phần nâng cao hiệu quả, hiệu lực của hoạt động quản lý Nhà nước, bảo vệ lợi ích của Nhà nước, các quyền, lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân”. Thanh tra là hoạt động nhân danh quyền lực công tác động đến đối tượng quản lý để nâng cao tính tuân thủ, bảo vệ pháp luật, lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức.
8 Trên thế giới, đa số các nước xác định thanh tra thuế là một hoạt động thanh tra chuyên ngành - hoạt động thanh tra của cơ quan có thẩm quyền theo ngành, lĩnh vực đối với cơ quan, tổ chức, cá nhân trong việc chấp hành pháp luật chuyên ngành, quy định về chuyên môn - kỹ thuật, quy tắc quản lý thuộc ngành, lĩnh vực. Cũng theo phương pháp tiếp cận này, Nguyễn Quang Hưng (2018) cho rằng: “thanh tra thuế là kiểm tra báo cáo thuế của một tổ chức hay cá nhân do cơ quan thuế thực hiện để xác định mức độ tuân thủ luật và chính sách thuế của Nhà nước đang áp dụng” [13]. Theo Tổng Cục Thuế (2010) xác định: “thanh tra thuế là hoạt động giám sát của CQT đối với các hoạt động, giao dịch liên quan đến phát sinh nghĩa vụ thuế và tình hình thực hiện thủ tục hành chính thuế, chấp hành nghĩa vụ nộp thuế của NNT, nhằm bảo đảm pháp luật thuế được thực thi nghiêm chỉnh trong đời sống kinh tế - xã hội” [16]. Theo Nguyễn Thị Thanh Hoài (2011) có quan điểm: “thanh tra thuế là hoạt động kiểm tra của tổ chức chuyên trách làm công tác kiểm tra của cơ quan thuế đối với đối tượng thanh tra nhằm phát hiện, ngăn chặn và xử lý những hành vi trái pháp luật” [12]. 1.1.2. Kiểm tra Về khái niệm kiểm tra, theo từ điển Tiếng Việt do Viện Ngôn ngữ học biên soạn, kiểm tra là “xem xét tình hình thực tế để đánh giá, nhận xét” [18]. Theo từ điển Luật học, kiểm tra là “xem xét tình hình thực tế thi hành pháp luật, thực hiện nhiệm vụ quyền hạn nói chung hay một công tác cụ thể được giao để đánh giá, nhận xét…” [19] Tổng hợp các quan niệm trên có thể hiểu: Kiểm tra thuế là hoạt động xem xét, đánh giá của cơ quan thuế các cấp đối với các cơ quan, tổ chức và cá nhân chịu sự quản lý trong việc thực hiện pháp luật về thuế, phí và lệ phí (gọi chung là thuế) 1.1.3. Thuế Cho đến nay trong các sách báo kinh tế trên thế giới vẫn chưa có thông nhất tuyệt đối về khái niệm thuế. Đứng trên các góc độ khác nhau theo các
9 quan điểm của các nhà kinh tế khác nhau thì có định nghĩa về thuế khác nhau. Theo nhà kinh tế học Gaston Jeze trong cuốn “Tài chính công” đưa ra một định nghĩa tương đối cổ điển về thuế: “thuế là một khoản trích nộp bằng tiền, có tính chất xác định, không hoàn trả trực tiếp do các công dân đóng góp cho nhà nước thông qua con đường quyền lực nhằm bù đắp những chi tiêu của Nhà Nước”. Trên góc độ phân phối thu nhập: “ Thuế là hình thức phân phối và phân phối lại tổng sản phẩm xã hội và thu nhập quốc dân nhằm hình thành các quý tiền tệ tập trung của nhà nước để đáp ứng các nhu cầu chi tiêu cho việc thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của nhà nước.” Trên góc độ người nộp thuế: “ Thuế là khoản đóng góp bắt buộc mà mỗi tổ chức, cá nhân phải có nghĩa vụ đóng góp cho nhà nước theo luật định để đáp ứng nhu cầu chi tiêu cho việc thực hiện các chức năng , nhiệm vụ của nhà nước.” Trên góc độ kinh tế học: “Thuế là một biện pháp đặc biệt, theo đó, nhà nước sử dụng quyền lực của mình để chuyển một phần nguồn lực từ khu vực tư sang khu vực công nhằm thực hiện các chức năng kinh tế – xã hội của nhà nước.” Theo từ điển tiếng Việt: “Thuế là khoản tiền hay hiện vật mà người dân hoặc các tổ chức kinh doanh, tuỳ theo tài sản, thu nhập, nghề nghiệp… buộc phải nộp cho nhà nước theo mức quy định.” Từ các định nghĩa trên ta có thể rút ra được một số đặc trưng chung của thuế là: Thứ nhất, nội dung kinh tế của thuế được đặc trưng bởi các mỗi quan hệ tiền tệ phát sinh dưới nhà nước và các pháp nhân, các thể nhân trong xã hội. Thứ hai, những mỗi quan hệ dưới dạng tiền tệ này được nảy sinh một cách khách quan và có ỹ nghĩa xã hội đặc biệt- việc chuyển giao thu nhập có tính chất bắt buộc theo mệnh lệnh của nhà nước.
10 Thứ ba, xét theo khía cạnh pháp luật, thuế là một khoản nộp cho nhà nước được pháp luật quy định theo mức thu và thời hạn nhất định. Từ các đặc trưng trên của thuế, ta có thể nêu lên khái niệm tổng quát về thuế là: “Thuế là một khoản đóng góp bắt buộc từ các thể nhân và pháp nhân cho nhà nước theo mức độ và thời hạn được pháp luật quy định nhằm sử dụng cho mục đích công cộng.” 1.1.4. Thanh tra, kiểm tra thuế Thanh tra, kiểm tra thuế là một trong bốn chức năng quan trọng của cơ chế quản lý thuế theo mô hình chức năng (tuyên truyền hỗ trợ; kế toán và xử lý tờ khai; thu nợ và cưỡng chế; thanh tra, kiểm tra). Bên cạnh việc tôn trọng kết quả tự tính, tự khai tự nộp thuế của người nộp thuế, cơ quan thuế thực hiện các biện pháp giám sát hiệu quả vừa đảm bảo khuyến khích sự tuân thủ tự nguyện, vừa đảm bảo phát hiện ngăn ngừa các trường hợp vi phạm pháp luật thuế. Thanh tra, kiểm tra thuế là một biện pháp hữu hiệu nhằm phát hiện ngăn ngừa vi phạm, giúp người nộp thuế nhận thấy luôn có một hệ thống giám sát hiệu quả tồn tại và kịp thời phát hiện các hành vi vi phạm của họ. Thanh tra, kiểm tra thuế là hoạt động giám sát của cơ quan thuế đối với các hoạt động, giao dịch liên quan đến phát sinh nghĩa vụ thuế và tình hình thực hiện thủ tục hành chính thuế, chấp hành nghĩa vụ nộp thuế của người nộp thuế, nhằm đảm bảo pháp luật thuế được thực thi nghiêm chỉnh trong đời sống kinh tế - xã hội. Thanh tra, kiểm tra thuế được hiểu là việc kiểm tra các hồ sơ khai thuế, các báo cáo tài chính trên cơ sở các nguyên tắc kế toán, quy định của luật thuế để xác định tính chính xác số thuế người nộp thuế phải nộp. Tổng hợp các quan niệm nêu trên, có thể hiểu: thanh tra thuế là hoạt động kiểm tra của cơ quan Nhà nước có thẩm quyền đối với người nộp thuế nhằm kết luận về việc chấp hành các quy định pháp luật thuế; đánh giá ưu điểm - khuyết điểm, góp phần hoàn thiện chính sách, cơ chế quản lý thuế; phòng ngừa và xử lý các vi phạm pháp luật thuế, nâng cao tính tuân thủ của
11 người nộp thuế… Thanh tra thuế là những hoạt động giám sát của cơ quan thuế đối với các hoạt động, giao dịch liên quan đến phát sinh nghĩa vụ thuế và tình hình thực hiện thủ tục hành chính thuế cũng như tình hình chấp hành nghĩa vụ nộp thuế của người nộp thuế nhằm bảo đảm pháp luật thuế được thực thi nghiêm chỉnh. Là một trong các chức năng cơ bản của cơ quan thuế, thanh tra thuế góp phần quan trọng trong việc bảo đảm tính công bằng trong thực thi pháp luật thuế, đồng thời làm cho người nộp thuế luôn ý thức rằng có một hệ thống giám sát hiệu quả tồn tại, từ đó thúc đẩy họ tự giác tuân thủ pháp luật thuế… Giữa hoạt động thanh tra thuế và kiểm tra thuế có mối quan hệ chặt chẽ, gần gũi và đan xen với nhau. Nếu hiểu theo nghĩa rộng thì thanh tra thuế là một loại hình đặc biệt của kiểm tra thuế, ngược lại nếu hiểu theo nghĩa hẹp, thanh tra thuế lại bao hàm cả kiểm tra thuế. Các hoạt động thao tác nghiệp vụ trong một cuộc thanh tra thuế như việc kiểm tra sổ sách, tài liệu của đối tượng thanh tra; so sánh đối chiếu, đánh giá tài liệu, chứng cứ thu thập được trong quá trình thanh tra…đó là kiểm tra thuế. Chính vì vậy trong thực tiễn, nhiều người trong đó có cả một số doanh nghiệp thường hay nhầm lẫn, đồng nhất kiểm tra thuế với thanh tra thuế. Tuy nhiên với tư cách là một hoạt động độc lập, thanh tra thuế có nhiều điểm khác biệt với kiểm tra thuế như sau: - Về nội dung: Nội dung thanh tra thường rộng, đa dạng và phức tạp hơn kiểm tra, có thể liên quan đến nhiều đối tượng, lĩnh vực khác nhau. - Về mục đích: Mục đích của thanh tra thuế bao giờ cũng rộng và sâu hơn các hoạt động kiểm tra thuế, đặc biệt đối với các hoạt động thanh tra để giải quyết khiếu nại, tố cáo thì sự khác biệt về mục đích giữa hoạt động thanh tra và kiểm tra càng rõ ràng hơn nhiều. - Về phương pháp tiến hành: Với mục đích rõ ràng hơn, rộng hơn, khi tiến hành thanh tra thuế, Đoàn thanh tra cũng áp dụng những biện pháp nghiệp vụ sâu hơn, đi vào thực chất đến tận cùng của vấn đề hơn (như xác minh, thu thập chứng cứ, đối thoại, chất vấn, giám định) so với kiểm tra thuế.