Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Hoàn thiện hệ thống chế độ kế toán doanh nghiệp

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:91

Thêm vào BST

Báo xấu

18
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài có cấu trúc gồm 3 chương trình bày tổng quan về hệ thống chế đô kế toán doanh nghiệp; thực trạng hệ thống chế độ kế toán doanh nghiệp; quan điểm và một số giải pháp đề nghị hoàn thiện hệ thống kế toán doanh nghiệp.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Hoàn thiện hệ thống chế độ kế toán doanh nghiệp

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HCM NGUYỄN THỊ PHƯƠNG DUNG HOÀN THIỆN HỆ THỐNG CHẾ ĐỘ KẾ TOÁN DOANH NGHIỆP LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ TP.Hồ Chí Minh, năm 2005
-1- CHÖÔNG 1: TOÅNG QUAN VEÀ HEÄ THOÁNG CHEÁ ÑOÄ KEÁ TOAÙN DOANH NGHIEÄP 1.1/- Toång quan veà keá toaùn 1.1.1- Ñònh nghóa keá toaùn: Töø khi ñöôïc phoâi thai hình thaønh cho ñeán nay ñaõ coù raát nhieàu ñònh nghóa veà keá toaùn tuøy theo töøng giai ñoaïn phaùt trieån cuûa lòch söû kinh teá xaõ hoäi, tuøy theo ñieàu kieän moâi tröôøng phaùp lyù cuûa töøng quoác gia. Tham khaûo veà keá toaùn, ñaõ coù nhieàu taùc giaû hay toå chöùc ñeà caäp ñeán ñònh nghóa veà keá toaùn nhö sau: • Trong thôøi kyø coøn phoâi thai, ngöôøi ta quan nieäm keá toaùn laø moät phöông tieän tính toaùn vaø phaân tích keát quaû veà nhöõng söï giao dòch lieân quan ñeán tieàn baïc cuûa tö nhaân, taäp theå vaø caùc phöông phaùp theo doõi dieãn bieán cuûa giao dòch aáy. • Moät soá ñònh nghóa hieän ñaïi veà keá toaùn ñöôïc hieåu roäng hôn : ß Theo ñònh nghóa cuûa Vieän keá toaùn coâng chöùng Hoa Kyø (AICPA) naêm 1970: "Keá toaùn laø quaù trình nhaän dieän, ño löôøng vaø truyeàn ñaït thoâng tin kinh teá ñeå cho pheùp ngöôøi söû duïng thoâng tin ñoù ñaùnh giaù vaø ra quyeát ñònh". Ñònh nghóa naøy höôùng vaøo ñoái töôïng söû duïng thoâng tin keá toaùn vaø chöùc naêng cuûa keá toaùn. Nhìn chung, quan ñieåm hieän ñaïi treân cho raèng khoâng neân nhaàm laãn giöõa vieäc ghi soå keá toaùn vôùi keá toaùn. Ghi soå vôùi coâng vieäc kyõ thuaät ñôn thuaàn laø vieäc ghi cheùp caùc thoâng tin veà quaù trình hoaït ñoäng kinh doanh cuûa ñôn vò. Keá toaùn ngoaøi coâng vieäc ghi soå coøn bao goàm caùc chöùc naêng khaùc, ngöôøi laøm coâng vieäc keá toaùn coøn phaûi phaân tích, dieãn giaûi caùc thoâng tin taøi chính, laäp caùc baùo caùo taøi chính, thöïc hieän kieåm toaùn, thieát laäp heä thoáng keá toaùn, laäp keá hoaïch döï baùo vaø cung caáp caùc dòch vuï veà keá toaùn- kieåm toaùn- thueá.
-2- ß Theo ñònh nghóa cuûa Vieät Nam: ; Theo Ñieàu leä Toå chöùc keá toaùn nhaø nöôùc ban haønh theo quyeát ñònh soá 25/HÑBT ngaøy 18/03/1989 cuûa Hoäi ñoàng Boä tröôûng (nay laø Chính phuû) : "Ñoái vôùi Nhaø nöôùc, keá toaùn laø coâng cuï quan troïng ñeå tính toaùn xaây döïng vaø kieåm tra vieäc chaáp haønh ngaân saùch Nhaø nöôùc, ñeå ñieàu haønh vaø quaûn lyù neàn kinh teá quoác daân. Ñoái vôùi caùc toå chöùc, xí nghieäp, keá toaùn laø coâng cuï quan troïng ñeå ñieàu haønh, quaûn lyù caùc hoaït ñoäng, tính toaùn kinh teá vaø kieåm tra vieäc baûo veä, söû duïng taøi saûn, vaät tö tieàn voán nhaèm baûo ñaûm quyeàn chuû ñoäng trong saûn xuaát, kinh doanh vaø töï chuû taøi chính cuûa toå chöùc, xí nghieäp" ; Theo Luaät Keá toaùn ñaõ ñöôïc Chuû tòch nöôùc coâng boá theo Leänh soá 12/L- CTN ngaøy 26/06/2003: "Keá toaùn laø vieäc thu thaäp, xöû lyù, kieåm tra, phaân tích vaø cung caáp thoâng tin kinh teá, taøi chính döôùi hình thöùc giaù trò, hieän vaät vaø thôøi gian lao ñoäng". Nhö vaäy, qua 15 naêm ñoåi môùi keå töø naêm 1989 ñeán nay, Vieät Nam ñaõ hoaøn thieän vaø phaùt trieån nhaän thöùc, quan ñieåm, tö duy môùi veà keá toaùn trong cô cheá môùi- cô cheá thò tröôøng theo ñònh höôùng xaõ hoäi chuû nghóa coù söï quaûn lyù cuûa nhaø nöôùc. Keá toaùn khoâng ñôn thuaàn laø coâng vieäc ghi cheùp caùc hoaït ñoäng kinh teá moät caùch thuï ñoäng, maø thöïc söï laø vieäc toå chöùc heä thoáng thoâng tin kinh teá, taøi chính, thoâng tin toaøn dieän, tin caäy cho vieäc ñieàu haønh vaø ñeà ra caùc quyeát ñònh kinh teá. Keá toaùn khoâng chæ laø coâng cuï quaûn lyù kinh teá, taøi chính cuûa nhaø nöôùc, maø coøn laø coâng cuï, phuïc vuï cho vieäc ñeà ra quyeát ñònh kinh doanh cuûa caùc nhaø sôû höõu, chuû ñaàu tö vaø caùc beân thöù ba. 1.1.2- Vai troø cuûa haïch toaùn keá toaùn: Keá toaùn laø moät coâng cuï quaûn lyù quan troïng, coù vai troø tích cöïc trong quaûn lyù vaø ñieàu haønh caùc hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh ôû töøng doanh nghieäp. Thoâng tin do keá toaùn cung caáp laø cô sôû tin caäy ñeå Nhaø nöôùc ñieàu haønh neàn kinh teá vó moâ, kieåm tra, kieåm
-3- soaùt hoaït ñoäng cuûa caùc doanh nghieäp, cuûa caùc ngaønh, caùc khu vöïc, thaønh phaàn kinh teá. Vai troø keá toaùn coù theå ñöôïc toùm goïn trong caùc noäi dung sau: 1.1.2.1- Keá toaùn laø coâng cuï saéc beùn, tin caäy ñeå ñieàu haønh vaø quaûn lyù saûn xuaát kinh doanh coù hieäu quaû. Ñeå ñieàu haønh vaø chæ ñaïo saûn xuaát, kinh doanh hay hoaït ñoäng cuûa moät toå chöùc trong ñieàu kieän cuûa cô cheá thò tröôøng ñoøi hoûi baûn thaân caùc doanh nghieäp, caùc toå chöùc vaø nhöõng ñoái töôïng coù lôïi ích kinh teá lieân quan ñeán hoaït ñoäng cuûa caùc ñôn vò naøy phaûi naém ñöôïc caùc thoâng tin kinh teá caàn thieát veà hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp (tình hình saûn nghieäp, coâng nôï, voán chuû sôû höõu, doanh thu, chi phí, keát quaû kinh doanh . . . ); caùc thoâng tin kinh teá lieân quan chaët cheõ ñeán lôïi ích kinh teá cuûa doanh nghieäp (thoâng tin thò tröôøng, giaù caû, khaû naêng cung caáp nguyeân vaät lieäu, vaät tö, haøng hoùa, söùc mua cuûa thò tröôøng veà saûn phaåm, haøng hoùa maø doanh nghieäp saûn xuaát kinh doanh . . .); hoaëc caùc thoâng tin veà hoaït ñoäng kinh teá taøi chính cuûa moät soá toå chöùc ñeå coù nhöõng quyeát ñònh kinh teá ñuùng ñaén vaø coù hieäu quaû. Nhöõng thoâng tin noùi treân do nhieàu nguoàn cung caáp, nhöng khaû naêng cung caáp nhöõng thoâng tin naøy moät caùch ñaày ñuû nhaát, toaøn dieän, kòp thôøi, ñaùng tin caäy ñoù laø thoâng tin cuûa keá toaùn. Ñoái vôùi doanh nghieäp, thoâng tin keá toaùn giuùp cho ñieàu haønh, chæ ñaïo saûn xuaát, kinh doanh moät caùch nhanh nhaïy, ñaït hieäu quaû kinh teá cao nhaèm thöïc hieän toát nguyeân taéc töï chuû taøi chính vaø töï trang traõi, naâng cao doanh lôïi hôïp lyù, ñaûm baûo taêng tích luõy. Ñoái vôùi ngöôøi söû duïng thoâng tin khaùc naèm ngoaøi toå chöùc, ñôn vò, thoâng tin kinh teá, taøi chính do keá toaùn cung caáp laø nhöõng caên cöù quan troïng ñeå ñöa ra caùc quyeát ñònh kinh teá nhö: Mua hay baùn haøng hoùa, dòch vuï naøy cuûa ai? Coù neân cho vay voán ñoái vôùi doanh nghieäp naøy hay khoâng? Coù neân ñaàu tö voán vaøo doanh nghieäp naøy hay khoâng? . . . 1.1.2.2- Keá toaùn laø coâng cuï coù hieäu löïc ñeå baûo veä taøi saûn, taêng cöôøng vaø phaùt trieån taøi saûn cuûa doanh nghieäp, cuûa toå chöùc.
-4- Ñoái vôùi doanh nghieäp, taøi saûn bao goàm: taøi saûn löu ñoäng vaø taøi saûn coá ñònh. Trong quaù trình saûn xuaát, kinh doanh caùc taøi saûn naøy luoân coù söï vaän ñoäng, chuyeån hoùa lieân tuïc vôùi muïc ñích sinh lôøi. Maëc khaùc, noùi veà nguoàn hình thaønh caùc taøi saûn naøy ñöôïc hình thaønh bôûi nhieàu nguoàn voán khaùc nhau: Voán cuûa chuû sôû höõu (Nhaø nöôùc, coå phaàn, lieân doanh, caù nhaân . . .), khoaûn nôï chieám duïng, khoaûn vay tín duïng ngaén haïn, daøi haïn . . . Nhö vaäy, ñoái vôùi nhieäm vuï saûn xuaát kinh doanh cuûa doanh nghieäp: Moät maët, phaûi söû duïng vaø khai thaùc caùc loaïi taøi saûn, vaät tö, tieàn voán, nguoàn löïc ñeå chuû ñoäng phaùt trieån saûn xuaát kinh doanh coù hieäu quaû nhaát treân cô sôû naêng suaát, chaát löôïng, lôïi nhuaän. Maët khaùc, phaûi coù traùch nhieäm baûo toaøn nguoàn voán chuû sôû huõu, cuõng nhö coù traùch nhieäm vôùi caùc ñoái töôïng coù lieân quan veà caùc khoaûn coâng nôï. Ñoái vôùi moät toå chöùc, taøi saûn bao goàm moïi nhaân toá taïo cô sôû vaät chaát cho hoaït ñoäng cuûa toå chöùc ñoù. Ñeå baûo veä taøi saûn cuûa doanh nghieäp hay cuûa toå chöùc coù nhieàu bieän phaùp khaùc nhau, nhöng hieäu quaû nhaát ñoù laø söû duïng coâng cuï haïch toaùn keá toaùn. Keá toaùn vôùi phöông phaùp rieâng coù cuûa noù (chöùng töø, taøi khoaûn, baùo caùo keá toaùn, phaân tích baùo caùo taøi chính. . .) coù khaû naêng taêng cöôøng cheá ñoä haïch toaùn keá toaùn kinh teá töøng boä phaän; taêng cöôøng traùch nhieäm vaät chaát cuûa töøng caù nhaân, töøng boä phaän lieân quan ñeán söû duïng, baûo veä taøi saûn; ngaên ngöøa nhöõng haønh vi laõng phí, xaâm phaïm, bieån thuû taøi saûn; ñöa ra caùc bieän phaùp höõu hieäu nhaát naâng cao hieäu quaû söû duïng caùc taøi saûn. 1.1.2.3- Keá toaùn laø coâng cuï thöïc hieän khuyeán khích vaät chaát ñoái vôùi ngöôøi lao ñoäng. Keá toaùn vôùi caùc phöông phaùp hieäu quaû noù coù theå phaûn aùnh chính xaùc ñöôïc keát quaû lao ñoäng cuûa töøng caù nhaân, cuõng nhö cuûa taäp theå ngöôøi lao ñoäng ôû töøng boä phaän saûn xuaát, hoaëc treân caùc coâng vieäc maø ngöôøi lao ñoäng tham gia. Döïa vaøo keát quaû lao ñoäng do keá toaùn phaûn aûnh, doanh nghieäp, hoaëc moät toå chöùc coù theå xaùc ñònh traùch nhieäm vaät chaát ñoái vôùi ngöôøi lao ñoäng moät caùch roõ raøng khi thöïc hieän caùc nhieäm vuï ñöôïc giao. Treân cô sôû ñoù doanh nghieäp, hoaëc toå chöùc coù theå thöïc hieän caùc bieän phaùp khuyeán khích
-5- vaät chaát ñuùng ñaén cho caùc caù nhaân, taäp theå ngöôøi lao ñoäng khi ñaït ñöôïc caùc thaønh tích trong lao ñoäng nhaèm naâng cao naêng suaát lao ñoäng phuïc vuï ñöôïc muïc tieâu quaûn lyù lao ñoäng. 1.1.2.4- Keá toaùn laø coâng cuï thieát yeáu ñeå thöïc hieän haïch toaùn kinh doanh ôû doanh nghieäp. Keá toaùn phaûn aûnh toaøn boä quaù trình vaän ñoäng cuûa caùc loaïi taøi saûn, quaù trình thöïc hieän saûn xuaát, kinh doanh: keá toaùn chuû yeáu söû duïng thöôùc ño giaù trò ñeå phaûn aùnh toaøn boä caùc chi phí boû ra cuõng nhö keát quaû cuûa quaù trình saûn xuaát kinh doanh. Nhaèm kieåm tra vieäc thöïc hieän nguyeân taéc töï buø ñaép chi phí vaø coù tích luõy ñeå ñaûm baûo cho taùi saûn xuaát môû roäng trong kinh doanh ñoái vôùi hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp; kieåm tra vieäc thöïc hieän ñuùng ñaén quyeàn töï chuû saûn xuaát kinh doanh vaø nghóa vuï thueá cuõng nhö caùc khoaûn ñoùng goùp khaùc vôùi Nhaø nöôùc. 1.1.3- Ñaëc ñieåm cuûa haïch toaùn keá toaùn trong neàn kinh teá thò tröôøng: • Muïc ñích cuûa keá toaùn ngaøy caøng ñöôïc khaúng ñònh laø moät hoaït ñoäng ñöôïc hoaïch ñònh ñeå phuïc vuï thu thaäp, ño löôøng vaø truyeàn ñaït nhöõng thoâng tin kinh teá nhaèm cung caáp nhöõng thoâng tin ñeå coù ñöôïc quyeát ñònh saùng suoát veà vieäc söû duïng moïi nguoàn nhaân, taøi, vaät löïc moät caùch höõu hieäu trong hoaït ñoäng cuûa moät toå chöùc, hoaëc trong caùc giao dòch kinh teá coù lieân quan, hoaëc töông hoã nhau. • Ñoái töôïng vaø phaïm vi maø keá toaùn phaûn aûnh laø caùc hoaït ñoäng kinh teá, taøi chính cuûa caùc thöïc theå kinh teá laø caùc doanh nghieäp. . . • Tính chaát cuûa thoâng tin haïch toaùn keá toaùn: Phaûi coù tính toång hôïp vaø heä thoáng hoùa; tính toái öu, ñaày ñuû vaø chính xaùc; tính kòp thôøi vaø linh hoaït; tính coù ích vaø coù giaù trò môùi meû. Thoâng tin kinh teá taøi chính phaûi coù tính so saùnh khoâng nhöõng trong phaïm vi quoác gia, khu vöïc maø coøn phaûi coù khaû naêng so saùnh mang tính toaøn caàu. Vaán ñeà naøy,
-6- ñoøi hoûi thoâng tin kinh teá taøi chính naøy phaûi ñöôïc xaây döïng treân caùc chuaån möïc keá toaùn mang tính thoáng nhaát, haøi hoøa trong khu vöïc vaø phaïm vi quoác teá. • Trình baøy vaø coâng boá thoâng tin kinh teá taøi chính do keá toaùn cung caáp: Baùo caùo keá toaùn laø saûn phaåm quan troïng nhaát cuûa quaù trình keá toaùn. Baùo caùo keá toaùn cung caáp thoâng tin kinh teá taøi chính ñaùng tin caäy veà hoaït ñoäng cuûa moät thöïc theå kinh teá vaø phuïc vuï roäng raõi caùc ñoái töôïng söû duïng caùc thoâng tin naøy ôû beân trong vaø beân ngoaøi cuûa thöïc theå kinh teá. Vieäc trình baøy vaø coâng boá caùc thoâng tin kinh teá taøi chính phaûi tuaân thuû nguyeân taéc: Trình baøy moät caùch chính xaùc, khaùch quan, voâ tö nhaát veà tình hình taøi chính cuûa moät toå chöùc ñeå phuïc vuï cho vieäc ra caùc quyeát ñònh quaûn lyù cuûa nhaø quaûn lyù beân trong cuõng nhö beân ngoaøi cuûa toå chöùc ñoù. Ñoái vôùi thoâng tin kinh teá taøi chính cung caáp cho caùc ñoái töôïng söû duïng beân ngoaøi thöïc theå kinh teá ñöôïc trình baøy vaø coâng boá theo caùc chuaån möïc cuûa quoác gia ngaøy caøng ñöôïc xaây döïng haøi hoøa vôùi caùc chuaån möïc keá toaùn quoác teá. 1.1.4- Ñoái töôïng söû duïng thoâng tin keá toaùn: Thoâng tin keá toaùn laø moät trong nhöõng nguoàn thoâng tin kinh teá quan troïng nhaát ñoái vôùi nhöõng ngöôøi söû duïng thoâng tin keá toaùn. Nhöõng thoâng tin ñoù seõ quyeát ñònh ñeán vieäc thaønh hay baïi cuûa moät doanh nghieäp, moät toå chöùc hoaëc moät caù nhaân, thaäm chí ôû taàm cuûa moät quoác gia. 1.1.4.1- Caên cöù vaøo moái quan heä traùch nhieäm vaø lôïi ích: ñoái töôïng söû duïng thoâng tin keá toaùn coù theå chia thaønh 3 nhoùm nhö sau: • Nhöõng nhaø quaûn lyù, ñieàu haønh hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh ôû doanh nghieäp: Chuû doanh nghieäp, Hoäi ñoàng quaûn trò, Ban Giaùm ñoác. Hoï söû duïng thoâng tin keá toaùn ñeå hoaïch ñònh muïc tieâu cho doanh nghieäp, kieåm tra ñaùnh giaù tình hình thöïc hieän caùc muïc tieâu ñoù vaø ra nhöõng quyeát ñònh ñieàu chænh, quaûn lyù kòp thôøi nhaèm giuùp hoaït ñoäng kinh doanh cuûa doanh nghieäp ñaït hieäu quaû kinh teá cao nhaát. Nhöõng ngöôøi chuû vaø
-7- nhöõng nhaø quaûn lyù doanh nghieäp phaûi bieát ñöôïc tieàm löïc cuûa doanh nghieäp nhö theá naøo? Giaù trò taøi saûn laø bao nhieâu? Tình hình coâng nôï nhö theá naøo? Doanh nghieäp laøm aên coù laõi khoâng? Coù theå môû roäng quy moâ kinh doanh khoâng? . . . • Nhöõng ngöôøi coù lôïi ích tröïc tieáp: Nhaø ñaàu tö, ngaân haøng, chuû nôï . . . Hoï quan taâm ñeán thoâng tin keá toaùn, vì thoâng tin keá toaùn cung caáp cho hoï hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp, tình hình coâng nôï vaø khaû naêng thanh toaùn, khaû naêng vaø thu nhaäp tieàm taøng trong töông lai ñeå laøm cô sôû cho caùc quyeát ñònh ñaàu tö, cho vay voán hay baùn chòu haøng hoùa . . . • Nhöõng ngöôøi coù lôïi ích giaùn tieáp: Hoï söû duïng thoâng tin theo muïc ñích rieâng: ß Cô quan thueá: söû duïng thoâng tin keá toaùn nhaèm theo doõi tình hình thöïc hieän nghóa vuï vôùi Ngaân saùch nhaø nöôùc. ß Caùc cô quan thoáng keâ, keá hoaïch: söû duïng thoâng tin keá toaùn nhaèm muïc ñích thu thaäp thoâng tin phuïc vuï cho yeâu caàu quaûn lyù vaø phaùt trieån neàn kinh teá quoác daân. ß Caùc cô quan chính phuû: söû duïng thoâng tin keá toaùn ñeå ñaùnh giaù thöïc traïng neàn kinh teá töø ñoù coù hoaïch ñònh nhöõng chính saùch, chieán löôïc phaùt trieån neàn kinh teá quoác gia. 1.1.4.2- Caên cöù vaøo vò trí vaø khaû naêng aûnh höôûng ñeán heä thoáng keá toaùn: ñoái töôïng söû duïng thoâng tin keá toaùn coù theå chia thaønh 2 nhoùm: • Caùc ñoái töôïng söû duïng thoâng tin keá toaùn ôû beân trong doanh nghieäp: goàm caùc nhaø quaûn lyù, chuû doanh nghieäp, hoï caàn thoâng tin ñeå ra caùc quyeát ñònh quaûn lyù doanh nghieäp. • Caùc ñoái töôïng söû duïng thoâng tin keá toaùn ôû beân ngoaøi doanh nghieäp: goàm caùc ñoái töôïng coøn laïi nhö coå ñoâng, chuû nôï, nhaø nöôùc . . . hoï caàn thoâng tin laøm cô sôû cho caùc quyeát ñònh ñaàu tö, cho vay . . . lieân quan ñeán lôïi ích kinh teá cuûa hoï.
-8- 1.2/- Moâi tröôøng keá toaùn: Moâi tröôøng keá toaùn laø taäp hôïp caùc yeáu toá thuoäc moâi tröôøng quoác teá vaø moâi tröôøng quoác gia aûnh höôûng ñeán söï thay ñoåi vaø phaùt trieån cuûa keá toaùn, chuùng taùc ñoäng maïnh meõ ñeán vieäc hình thaønh caùc quan ñieåm, chuaån möïc, nguyeân taéc vaø phöông thöùc thöïc haønh keá toaùn. Taùc ñoäng cuûa 2 loaïi moâi tröôøng naøy ñoái vôùi keá toaùn nhö sau: 1.2.1- Moâi tröôøng quoác teá: Caùc yeáu toá thuoäc moâi tröôøng quoác teá nhö: xu höôùng hoäi nhaäp, söï phaùt trieån thò tröôøng taøi chính quoác teá; söï môû roäng caùc dòch vuï taøi chính vaø kinh doanh quoác teá, söï phaùt trieån keá toaùn treân theá giôùi. . . daãn ñeán nhu caàu caàn haøi hoøa caùc chuaån möïc, nguyeân taéc keá toaùn quoác teá. Taát caû nhöõng ñieàu ñoù taùc ñoäng ñeán söï thay ñoåi cuûa keá toaùn. Lieân Xoâ, caùc nöôùc Ñoâng Aâu, Trung Quoác vaø Vieät Nam ñaõ vaø ñang thay ñoåi theo höôùng tieáp caän vôùi kinh teá thò tröôøng, ñaåy maïnh xu höôùng coå phaàn hoùa doanh nghieäp ñaõ môû ra nhieàu cô hoäi môùi cho ñaàu tö nöôùc ngoaøi, lieân doanh, lieân keát. Do ñoù, cuõng phaàn naøo taùc ñoäng ñeán söï thay ñoåi cuûa keá toaùn. Maëc khaùc, söï toaøn caàu hoùa thò tröôøng voán ñoøi hoûi caàn coù ngoân ngöõ keá toaùn chung cho söï keát noái caùc thoâng tin taøi chính, taïo thuaän lôïi cho khaû naêng hôïp taùc quoác teá vaø ñaùnh giaù hieäu quaû kinh doanh, ñaõ daãn ñeán xu höôùng caùc quoác gia chuù troïng vieäc hoaøn thieän khuoân khoå phaùp lyù cho keá toaùn trong nöôùc, ñieàu ñoù cuõng aûnh höôûng ñeán söï thay ñoåi cuûa keá toaùn. 1.2.2- Moâi tröôøng quoác gia: Chuû yeáu laø söï raøng buoäc veà kinh teá- chính trò: yeáu toá naøy aûnh höôûng ñeán söï phaùt trieån keá toaùn cuûa moãi quoác gia, thoâng qua vieäc chi phoái ñeán vaán ñeà xaùc laäp caùc kieåu maãu keá toaùn cuûa moãi nöôùc. Noùi ñeán taùc ñoäng cuûa moâi tröôøng kinh teá- chính trò ñoái vôùi keá toaùn laø noùi ñeán taùc ñoäng caùc yeáu toá sau: • Neàn kinh teá- cô cheá quaûn lyù kinh teá:
-9- Neàn kinh teá laø heä thoáng caùc quan heä kinh teá vaø ñeå kieåm soaùt neàn kinh teá phaûi döïa treân cô sôû cuûa moät cô cheá quaûn lyù kinh teá thích hôïp. ß Neàn kinh teá thò tröôøng: Laø neàn kinh teá trong ñoù quan heä kinh teá giöõa caùc chuû theå ñöôïc bieåu hieän qua mua baùn haøng hoùa-dòch vuï treân thò tröôøng. Thaùi ñoä öùng xöû cuûa töøng chuû theå kinh teá höôùng vaøo lôïi nhuaän theo söï daãn daét cuûa giaù caû thò tröôøng. Caùc quan heä kinh teá ñöôïc tieàn teä hoùa, töï do sôû höõu, töï do kinh doanh, töï do caïnh tranh trong khuoân khoå cuûa luaät phaùp, saûn xuaát vaø baùn saûn phaåm theo quan heä cung caàu, khaùch haøng laø thöôïng ñeá. Vôùi nhöõng ñaëc tröng treân, yeâu caàu quaûn lyù trong cô cheá thò tröôøng ñoøi hoûi keá toaùn phaûi ñöôïc toå chöùc treân cô sôû nguyeân taéc linh hoaït, kòp thôøi, trung thöïc vaø ñaày ñuû, thoâng tin do keá toaùn cung caáp phaûi höõu ích, ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu cuûa ñoái töôïng söû duïng thoâng tin. ß Neàn kinh teá thò tröôøng coù söï quaûn lyù cuûa Nhaø nöôùc Laø neàn kinh teá hoãn hôïp vöøa coù cô cheá töï ñieàu chænh cuûa thò tröôøng thöïc hieän thoâng qua giaù caû thò tröôøng, cung caàu haøng hoùa vaø caïnh tranh; vöøa coù cô cheá quaûn lyù ñieàu tieát cuûa nhaø nöôùc (theå hieän thoâng qua heä thoáng phaùp luaät, baèng ñoøn baåy taøi chính, tieàn teä, tín duïng, giaù caû, thueá . . .) Keá toaùn phaûi ñaùp öùng vaø thoûa maõn yeâu caàu quaûn lyù doanh nghieäp theo yeâu caàu töï ñieàu chænh cuûa thò tröôøng, yeâu caàu quaûn lyù Nhaø nöôùc treân nguyeân taéc deã laøm, deã hieåu, minh baïch, coâng khai, deã kieåm tra, kieåm soaùt. • Thueá: Thueá laø moät coâng cuï cuûa Nhaø nöôùc duøng quaûn lyù neàn kinh teá, tham gia ñieàu tieát thu nhaäp caùc doanh nghieäp vaø moïi taàng lôùp daân cö. Nhöõng bieán ñoåi veà thueá coù aûnh höôûng ñeán coâng taùc keá toaùn. Ví duï: söï thay ñoåi thueá ôû Vieät Nam töø thueá doanh thu sang thueá giaù trò gia taêng daãn ñeán söï thay ñoåi veà thuû tuïc chöùng töø, veà caùch haïch toaùn. . .
- 10 - Hieän nay ñang coù 2 khuynh höôùng: + Khuynh höôùng phaù vôõ moái quan heä giöõa keá toaùn vaø thueá: phaùt sinh ôû caùc nöôùc trong ñoù thò tröôøng chöùng khoaùn giöõ vai troø quan troïng trong neàn kinh teá, coù keá hoaïch chính thoáng, coù keá toaùn thueá taùch bieät. + Khuynh höôùng lieân keát caùc quy ñònh veà thueá vaø keá toaùn: phaùt sinh taïi caùc nöôùc maø thò tröôøng chöùng khoaùn giöõ vai troø khieâm toán, coù keá toaùn chính thoáng coù theå trôû thaønh keá toaùn thueá. • Ngoaøi ra coøn coù moät soá caùc yeáu toá khaùc: thò tröôøng chöùng khoaùn, laïm phaùt, giaûi theå, caùc loaïi hình kinh doanh . . . 1.3/- Toång quan veà heä thoáng cheá ñoä keá toaùn: 1.3.1- Heä thoáng khuoân khoå phaùp lyù veà keá toaùn: Ñeå hoaït ñoäng keá toaùn ñöôïc laønh maïnh vaø phaùt huy hieäu quaû thöïc teá cuûa noù thì moät yeâu caàu caàn thieát phaûi ñaët ra ñoù laø moät moâi tröôøng phaùp lyù laønh maïnh, phuø hôïp vôùi tình hình thöïc tieãn. Moâi tröôøng phaùp lyù laø toång hôïp caùc quy phaïm phaùp luaät do Nhaø nöôùc ban haønh, ñieàu chænh caùc quan heä phaùt sinh trong hoaït ñoäng kinh teá, taøi chính thuoäc veà lónh vöïc keá toaùn, giöõa caùc ñôn vò keá toaùn hoaëc giöõa ñôn vò keá toaùn vôùi caùc cô quan quaûn lyù Nhaø nöôùc veà kinh teá taøi chính. Moâi tröôøng phaùp lyù naøy xaùc ñònh ñòa vò phaùp lyù cho caùc ñôn vò keá toaùn vaø naâng cao tính phaùp lyù (hay taïo ra cô sôû phaùp lyù) cho hoaït ñoäng keá toaùn ôû caùc ñôn vò keá toaùn. Moâi tröôøng phaùp lyù seõ ñieàu chænh moïi haønh vi lieân quan ñeán coâng taùc keá toaùn cuûa ñôn vò keá toaùn vaø nhöõng ngöôøi laøm coâng taùc keá toaùn. Moâi tröôøng phaùp lyù laønh maïnh seõ ñaûm baûo nguyeân taéc phaùp cheá trong coâng taùc keá toaùn, kieåm toaùn, naâng cao vò trí, vai troø cuûa keá toaùn trong quaûn lyù kinh teá. Nhôø ñoù Nhaø nöôùc ñaûm baûo ñöôïc kyû luaät, traät töï trong hoaït ñoäng kinh teá taøi chính. Nhìn chung ôû caùc quoác gia nhöõng quy ñònh phaùp lyù veà keá toaùn ñöôïc theå hieän ôû nhöõng vaên baûn phaùp quy, ñoù laø nhöõng quy ñònh
- 11 - mang tính baét buoäc, cöôõng böùc cuûa nhaø nöôùc ñöôïc theå hieän trong caùc boä luaät hoaëc vaên baûn phaùp quy. Vaên baûn phaùp quy cao nhaát veà keá toaùn laø Luaät Keá toaùn. Trong Luaät Keá toaùn bao goàm taát caû nhöõng quy ñònh cô baûn coù tính phaùp lyù cao nhaát, ñöôïc dieãn ra coâ ñoïng, toång quaùt, bao truøm nhaát, vaø cuõng roõ raøng nhaát veà nhöõng vaán ñeà quan troïng maø caên cöù vaøo ñoù ñeå Nhaø nöôùc quaûn lyù thoáng nhaát lónh vöïc keá toaùn ñoái vôùi nhöõng ñoái töôïng phaûi thöïc hieän coâng taùc keá toaùn. Heä thoáng vaên baûn phaùp quy seõ laø moät haønh lang phaùp lyù ñaûm baûo cho hoaït ñoäng keá toaùn vaø kieåm toaùn phaùt trieån, ñaûm baûo oån ñònh vaø ñieàu chænh hoaït ñoäng keá toaùn, kieåm toaùn theo ñònh höôùng cuûa nhaø nöôùc. Thoâng qua heä thoáng nhöõng quy ñònh phaùp qui nhaø nöôùc seõ quaûn lyù thoáng nhaát vieäc thöïc hieän coâng taùc keá toaùn, kieåm toaùn trong toaøn boä quoác gia. 1.3.1.1- Luaät keá toaùn: Vaên baûn phaùp lyù cao nhaát veà keá toaùn ôû taát caû caùc nöôùc bao goàm Luaät keá toaùn, Nghò ñònh döôùi luaät, Thoâng tö höôùng daãn, Quyeát ñònh . . . do caùc cô quan coù thaåm quyeàn ban haønh. ÔÛ moãi nöôùc khaùc nhau, hình thöùc vaên baûn khaùc nhau, ôû caùc nöôùc coù neàn kinh teá thò tröôøng phaùt trieån Luaät keá toaùn thöôøng ñöôïc ban haønh chung ôû trong Luaät coâng ty hoaëc Luaät thöông maïi, coù taùch rieâng moät hoaëc vaøi chöông veà keá toaùn, kieåm toaùn baùo caùo taøi chính. Ví duï: - ÔÛ Anh, Luaät keá toaùn ñöôïc ban haønh trong Luaät coâng ty. - ÔÛ Bæ coù Luaät keá toaùn ban haønh trong Nghò ñònh Hoaøng gia naêm 1973. - ÔÛ Haø Lan coù Luaät keá toaùn. - ÔÛ caùc nöôùc thuoäc khoái XHCN cuõ, Luaät keá toaùn ñöôïc ban haønh thaønh moät vaên baûn rieâng nhö ôû Coäng hoøa Lieân bang Nga,Coäng hoøa Belaruscia, Trung Quoác.
- 12 - - ÔÛ Vieät Nam coù Luaät keá toaùn [Luaät soá 03/2003/QH11] ñöôïc Quoác hoäi ban haønh ngaøy 17/06/2003 1.3.1.2- Heä thoáng caùc chuaån möïc keá toaùn: Chuaån möïc keá toaùn laø nhöõng quy ñònh mang tính möïc thöôùc, tieâu chuaån cho vieäc ghi nhaän, xaùc ñònh giaù trò vaø trình baøy caùc thoâng tin treân baùo caùo taøi chính, ñoù laø nhöõng quy ñònh mang tính nguyeân taéc vaø nhöõng quy ñònh mang tính höôùng daãn nhöng trong moät khuoân khoå nhaát ñònh. Chuaån möïc ñaûm baûo tính thoáng nhaát trong vieäc ñaùnh giaù taøi saûn, trình baøy thoâng tin kinh teá, taøi chính cuûa doanh nghieäp. Caùc nghieäp vuï kinh teá lieân quan, taøi saûn, nôï phaûi traû, voán chuû sôû höõu cuûa doanh nghieäp ñöôïc ñaùnh giaù, xöû lyù vaø trình baøy theo nhöõng nguyeân taéc keá toaùn phoå bieán, ñöôïc chaáp nhaän trong chuaån möïc keá toaùn seõ ñaûm baûo tính thoáng nhaát trong vieäc ñaùnh giaù thöïc traïng taøi chính, tình hình vaø keát quaû kinh doanh cuûa doanh nghieäp, ñaûm baûo söï trung thöïc, hôïp lyù, coâng khai vaø lôïi ích kinh teá cho caùc beân lieân quan. Söï thoáng nhaát trong caùch ñaùnh giaù, trình baøy caùc khoaûn muïc seõ cung caáp thoâng tin coù theå so saùnh ñöôïc veà tình hình taøi chính cuûa moät doanh nghieäp giöõa caùc giai ñoaïn vôùi nhau, cuõng nhö giöõa caùc doanh nghieäp khaùc nhau, ñoàng thôøi taïo thuaän lôïi cho vieäc toång hôïp caùc chæ tieâu kinh teá taøi chính phuïc vuï cho quaûn lyù vó moâ cuûa Nhaø nöôùc. Chuaån möïc keá toaùn seõ ñaûm baûo ñoä tin caäy vaø söï an taâm cho nhöõng ngöôøi söû duïng thoâng tin keá toaùn, thoâng tin keá toaùn cung caáp khoâng chæ quan troïng ñoái vôùi nhaø nöôùc, ñoái vôùi doanh nghieäp, maø coøn voâ cuøng caàn thieát ñoái vôùi moïi ñoái töôïng coù quan heä kinh teá vôùi doanh nghieäp. Chuaån möïc keá toaùn ñöa ra caùc nguyeân taéc ñaùnh giaù, nhöõng khuoân maãu veà phöông phaùp keá toaùn ñeå thieát laäp baùo caùo taøi chính hôïp lyù vaø coù caên cöù khoa hoïc, chæ coù treân cô sôû ñoù, caùc thoâng tin keá toaùn ñöa ra môùi ñaûm baûo khaùch quan,
- 13 - ñaày ñuû, tin caäy. Vaø nhö vaäy, ngöôøi söû duïng thoâng tin coù theå tin töôûng vaø ñöa ra caùc quyeát ñònh ñuùng ñaén. Chuaån möïc keá toaùn taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho caùn boä keá toaùn thöïc hieän coâng taùc keá toaùn moät caùch thuaän tieän, coù caên cöù, phuø hôïp vôùi ñieàu kieän cuûa doanh nghieäp trong moâi tröôøng phaùp lyù chung. Maët khaùc, thuaän lôïi cho coâng taùc ñaøo taïo, huaán luyeän caùn boä keá toaùn trong phaïm vi töøng quoác gia, cuõng nhö khu vöïc hoaëc toaøn theá giôùi. Coù theåà noùi, chuaån möïc keá toaùn laø voâ cuøng caàn thieát cho vieäc thöïc hieän coâng taùc keá toaùn, laø yeâu caàu khoâng theå thieáu trong vieäc quaûn lyù, ñieàu haønh thoáng nhaát coâng taùc keá toaùn ôû moãi quoác gia, cuõng nhö trong tieán trình hoäi nhaäp theá giôùi. Hieän nay, treân theá giôùi khuoân khoå chung nhaát trong hoaït ñoäng keá toaùn laø “heä thoáng chuaån möïc keá toaùn quoác teá veà keá toaùn”. Chuaån möïc quoác teá veà keá toaùn ñöôïc soaïn thaûo vaø coâng boá bôûi UÛy ban chuaån möïc keá toaùn quoác teá (IASC), bao goàm 38 chuaån möïc ñaõ ban haønh vaø thöïc hieän. Hieän nay ñang tieáp tuïc soaïn thaûo caùc chuaån möïc môùi hoaëc söûa ñoåi caùc chuaån möïc ñaõ ban haønh. Heä thoáng chuaån möïc naøy ñöa ra nhöõng thoâng leä chung nhaát, nhöõng ñaïo lyù cô baûn mang tính möïc thöôùc veà keá toaùn ñöôïc chaáp nhaän chung, treân cô sôû chuaån möïc quoác teá caùc nöôùc seõ vaän duïng ñeå taïo döïng moät heä thoáng chuaån möïc keá toaùn ôû töøng quoác gia, phuø hôïp vôùi cô cheá vaø chính saùch keá toaùn ôû töøng nöôùc do caùc toå chöùc ngheà nghieäp veà keá toaùn, taøi chính soaïn thaûo vaø coâng boá. Do chuaån möïc mang tính höôùng daãn cho neân vieäc tieáp thu vaø aùp duïng chuaån möïc keá toaùn quoác teá vaøo töøng nöôùc coù khaùc nhau. Ví duï ôû Myõ khoâng aùp duïng chuaån möïc quoác teá veà keá toaùn maø coù heä thoáng chuaån möïc keá toaùn quoác gia do Vieän keá toaùn vieân coâng chöùng ban haønh. ÔÛ Singapore vaø Malaysia thöøa nhaän vaø aùp duïng toaøn boä caùc chuaån möïc quoác teá veà keá toaùn vaø ban haønh theâm caùc chuaån möïc keá toaùn quoác gia. Heä thoáng chuaån möïc keá toaùn Vieät Nam tính ñeán ngaøy 31.05.2005 ñaõ ban haønh 22 Chuaån möïc keá toaùn , goàm:
- 14 - • Chuaån möïc soá 01: “Chuaån möïc chung”. • Chuaån möïc soá 02: “Toàn kho”. • Chuaån möïc soá 03: “Taøi saûn coá ñònh höõu hình”. • Chuaån möïc soá 04: “Taøi saûn coá ñònh voâ hình”. • Chuaån möïc soá 05: “Baát ñoäng saûn ñaàu tö”. • Chuaån möïc soá 06: “Thueâ taøi saûn”. • Chuaån möïc soá 07: “Keá toaùn caùc khoaûn ñaàu tö vaøo coâng ty lieân keát”. • Chuaån möïc soá 08:“Thoâng tin taøi chính veà khoaûn voán goùp lieân doanh”. • Chuaån möïc soá 10: “Aûnh höôûng cuûa vieäc thay ñoåi tyû giaù hoái ñoaùi”. • Chuaån möïc soá 15: “Hôïp ñoàng xaây döïng”. • Chuaån möïc soá 16: “Chi phí ñi vay”. • Chuaån möïc soá 17: “Thueá thu nhaäp doanh nghieäp”. • Chuaån möïc soá 21: “Trình baøy baùo caùo taøi chính”. • Chuaån möïc soá 22: “Trình baøy boå sung baùo caùo taøi chính cuûa caùc ngaân haøng vaø toå chöùc taøi chính töông töï”. • Chuaån möïc soá 23: “Caùc söï kieän phaùt sinh sau ngaøy keát thuùc kyø keá toaùn naêm” • Chuaån möïc soá 24: “Baùo caùo löu chuyeån tieàn teä”. • Chuaån möïc soá 25: “Baùo caùo taøi chính hôïp nhaát vaø keá toaùn khoaûn ñaàu tö vaøo coâng ty con”. • Chuaån möïc soá 26: “Thoâng tin veà caùc beân lieân quan”. • Chuaån möïc soá 27: “Baùo caùo taøi chính giöõa nieân ñoä”. • Chuaån möïc soá 28: “Baùo caùo boä phaän”. • Chuaån möïc soá 29: “Thay ñoåi chính saùch keá toaùn, öôùc tính keá toaùn vaø caùc sai soùt”.
- 15 - 1.3.2- Hệ thống chế độ kế toán doanh nghiệp Hệ thống cheá ñoä kế toán là hệ thống các phương pháp kế toán trong công tác hạch toán kế toán, hệ thoáng cheá ñoä kế toán thường bao gồm: chứng từ kế toán, hệ thống tài khoản kế toán, sổ kế toán, báo cáo tài chính. Điểm khác biệt rất lớn giữa các nước trên thế giới là có ban hành thống nhất hệ thống chế độ kế toán cụ thể làm căn cứ để các đơn vị kế toán thực hiện hoặc không ban hành hệ thống chế độ kế toán cụ thể. Ở đại bộ phận các nước trên thế giới chỉ có Luật, Chuẩn mực kế toán; Ở các nước này Nhà nước và các tổ chức nghể nghiệp không ban hành các chế độ kế toán cụ thể như chứng từ kế toán, hệ thống tài khoản kế toán, sổ kế toán, báo cáo tài chính. Các đơn vị căn cứ vào các quy định của Luật, các chuẩn mực kế toán tự thiết lập hệ thống kế toán của mình nhằm mục đích quản lý được quá trình hoạt động và lập các báo cáo tài chính theo đúng yêu cầu của luật pháp. Nhưng ở một số ít nước, Nhà nước có ban hành các chế độ thể lệ kế toán cụ thể để đảm bảo sự quản lý thống nhất của nhà nước và là căn cứ để các đơn vị tổ chức thực hiện công tác kế toán của mình. • Ở Pháp, Tiệp khắc, Cộng hòa Liên bang Nga đều ban hành hệ thống tài khoản kế toán áp dụng thống nhất trong nền kinh tế. • Ở Việt Nam, Luật kế toán đã định nghĩa: Cheá ñoä keá toaùn laø nhöõng quy ñònh vaø höôùng daãn veà keá toaùn trong moät lónh vöïc hoaëc moät soá coâng vieäc cuï theå do cô quan quaûn lyù nhaø nöôùc veà keá toaùn hoaëc toå chöùc ñöôïc cô quan quaûn lyù nhaø nöôùc veà keá toaùn uûy quyeàn ban haønh. Hệ thống chế độ kế toán bao gồm 4 bộ phận: Chứng từ kế toán, tài khoản kế toán, sổ kế toán, báo cáo tài chính. Trong từng chế độ được quy định khái niệm, nội dung các chỉ tiêu kinh tế, tài chính, cấu trúc biểu mẫu, nội dung và phương pháp chi chép, phản ảnh lập các báo cáo tài chính. 1.3.2.1- Cheá ñoä chöùng töø keá toaùn Cheá ñoä chöùng töø keá toaùn chính thöùc ñöôïc ban haønh aùp duïng cho doanh nghieäp theo Quyeát ñònh soá 1141TC/QÑ/CÑKT ngaøy 01.11.1995, sau ñoù ñöôïc chænh söûa, boå
- 16 - sung theo Thoâng tö soá 10/TC/CÑKT ngaøy 20.03.1997 vaø Quyeát ñònh soá 167/2000/QÑ- BTC ngaøy 25.10.2000 vaø gaàn ñaây nhaát laø Luaät Keá toaùn. • Chöùng töø keá toaùn laø nhöõng giaáy tôø vaø vaät mang tin phaûn aùnh nghieäp vuï kinh teá, taøi chính phaùt sinh vaø ñaõ hoaøn thaønh, noù ñöôïc duøng laøm caên cöù ghi soå keá toaùn. • Noäi dung cuûa chöùng töø keá toaùn theo quy ñònh: Teân vaø soá hieäu; Ngaøy, thaùng, naêm laäp; Teân, ñòa chæ cuûa ñôn vò hoaëc caù nhaân laäp chöùng töø; Teân, ñòa chæ cuûa ñôn vò hoaëc caù nhaân nhaän chöùng töø; Noäi dung nghieäp vuï kinh teá, taøi chính phaùt sinh; Soá löôïng, ñôn giaù vaø soá tieàn cuûa nghieäp vuï kinh teá, taøi chính ghi baèng soá; Toång soá tieàn cuûa chöùng töø keá toaùn duøng ñeå thu, chi tieàn ghi baèng soá vaø baèng chöõ; Chöõ kyù, hoï vaø teân cuûa ngöôøi laäp, ngöôøi duyeät vaø nhöõng ngöôøi coù lieân quan. Ngoaøi nhöõng noäi dung chuû yeáu cuûa chöùng töø keá toaùn quy ñònh treân, chöùng töø keá toaùn coù theå coù theâm nhöõng noäi dung khaùc theo töøng loaïi chöùng töø. • Caùc nghieäp vuï kinh teá, taøi chính phaùt sinh lieân quan ñeán hoaït ñoäng cuûa ñôn vò keá toaùn ñeàu phaûi laäp chöùng töø keá toaùn. Chöùng töø keá toaùn phaûi ñöôïc laäp roõ raøng, ñaày ñuû, kòp thôøi, chính xaùc. Trong tröôøng hôïp chöùng töø keá toaùn chöa coù qui ñònh maãu thì ñôn vò ñöôïc töï laäp chöùng töø keá toaùn nhöng phaûi coù ñaày ñuû caùc noäi dung theo qui ñònh cuûa Luaät. • Cheá ñoä chöùng töø keá toaùn doanh nghieäp hieän nay bao goàm hai heä thoáng chöùng töø: chöùng töø keá toaùn baét buoäc vaø chöùng töø keá toaùn höôùng daãn. ß Chöùng töø baét buoäc laø chöùng töø phaûn aùnh quan heä kinh teá giöõa caùc phaùp nhaân hoaëc coù yeâu caàu quaûn lyù chaët cheõ, mang tính chaát phoå bieán roäng raõi vaø do Nhaø nöôùc tieâu chuaån hoùa veà qui caùch, bieåu maãu, caùch ghi cheùp, phöông phaùp laäp vaø aùp duïng thoáng nhaát cho taát caû caùc doanh nghieäp. ß Chöùng töø höôùng daãn chuû yeáu laø chöùng töø aùp duïng trong noäi boä ñôn vò, Nhaø nöôùc chæ höôùng daãn caùc chæ tieâu ñaëc tröng ñeå doanh nghieäp vaän duïng, hieän nay ñaõ ñöôïc quy ñònh roõ theo Luaät keá toaùn.
- 17 - Chöùng töø keá toaùn hieän nay bao goàm 5 chæ tieâu, trong moãi chæ tieâu coù quy ñònh soá loaïi chöùng töø vaø ñöôïc baét buoäc hoaëc höôùng daãn cuøng vôùi phaïm vi aùp duïng daønh cho doanh nghieäp nhaø nöôùc vaø doanh nghieäp khaùc {Xem phuï luïc soá 1.1} Toång hôïp heä thoáng chöùng töø nhö sau: SOÁ TEÂN GOÏI Soá löôïng DNNN DNNN DN khaùc DN khaùc TT CHÆ TIEÂU chöùng töø Baét buoäc Höôùng daãn Baét buoäc Höôùng daãn I Lao ñoäng tieàn löông 09 05 04 09 II Haøng toàn kho 06 04 02 04 02 III Baùn haøng 09 07 02 07 02 IV Tieàn teä 08 05 03 05 03 V Taøi saûn coá ñònh 05 03 02 03 02 1.3.2.2- Cheá ñoä soå keá toaùn Hình thöùc soå keá toaùn laø caùc maãu soå keá toaùn, trình töï, phöông phaùp ghi soå vaø lieân quan giöõa caùc soå keá toaùn. Soå keá toaùn duøng ñeå ghi cheùp, heä thoáng vaø löu giöõ toaøn boä caùc nghieäp vuï kinh teá, taøi chính ñaõ phaùt sinh coù lieân quan ñeán ñôn vò keá toaùn. • Soå keá toaùn phaûi ghi roõ teân ñôn vò keá toaùn; teân soå; ngaøy, thaùng, naêm laäp soå; ngaøy, thaùng, naêm khoùa soå; chöõ kyù cuûa ngöôøi laäp soå, keá toaùn tröôûng vaø ngöôøi ñaïi dieän theo phaùp luaät cuûa ñôn vò keá toaùn; soá trang; ñoùng daáu giaùp lai. • Soå keá toaùn phaûi coù caùc noäi dung chuû yeáu sau ñaây: Ngaøy, thaùng ghi soå; Soá hieäu, ngaøy, thaùng cuûa chöùng töø keá toaùn duøng laøm caên cöù ghi soå; Toùm taét noäi dung cuûa nghieäp vuï kinh teá, taøi chính phaùt sinh; Soá tieàn cuûa nghieäp vuï kinh teá, taøi chính phaùt sinh ghi vaøo caùc taøi khoaûn keá toaùn; Soá dö ñaàu kyø, soá tieàn phaùt sinh trong kyø, soá dö cuoái kyø. • Soå keá toaùn goàm soå keá toaùn toång hôïp vaø soå keá toaùn chi tieát. Boä Taøi chính quy ñònh veà hình thöùc keá toaùn, cheá ñoä soå keá toaùn. Caùc hình thöùc soå keá toaùn bao goàm :
- 18 - ß Hình thöùc keá toaùn Nhaät kyù chung. Hình thöùc naøy bao goàm soå nhaät kyù chung, caùc soå nhaät kyù ñaëc bieät (soå nhaät kyù mua haøng, soå nhaät kyù baùn haøng, soå nhaät kyù thu tieàn, soå nhaät kyù chi tieàn), soå caùi vaø caùc soå keá toaùn chi tieát khaùc. Öu ñieåm cuûa hình thöùc soå keá toaùn naøy laø roõ raøng, deã hieåu, maãu soå ñôn giaûn, thuaän tieän cho vieäc phaân coâng lao ñoäng keá toaùn vaø phuø hôïp vôùi quy trình xöû lyù cô giôùi hoùa. Hình thöùc nhaät kyù chung coù theå aùp duïng thích hôïp cho moïi loaïi hình doanh nghieäp, ñaëc bieät laø caùc doanh nghieäp aùp duïng maùy vi tính. Nhöôïc ñieåm cuûa hình thöùc soå keá toaùn naøy laø khoái löôïng ghi soå nhieàu, neáu toå chöùc khoâng kheùo seõ deã bò truøng laép veà noäi dung cuûa nghieäp vuï giöõa caùc soå nhaät kyù. Nhöôïc ñieåm naøy coù theå ñöôïc khaéc phuïc ñöôïc nhôø khaû naêng xöû lyù cuûa maùy tính. ß Hình thöùc keá toaùn Nhaät kyù soå caùi Hình thöùc naøy bao goàm soå nhaät kyù-soå caùi vaø caùc soå keá toaùn chi tieát khaùc. Öu ñieåm cuûa hình thöùc soå keá toaùn naøy laø ghi cheùp ñôn giaûn, roõ raøng, deã ñoái chieáu vaø kieåm tra nhöng khoù phaân coâng lao ñoäng keá toaùn, khoâng thích hôïp cho caùc doanh nghieäp lôùn, keát caáu soå saùch khoâng thích hôïp cho vieäc cô giôùi hoùa keá toaùn. Do vaäy, hình thöùc naøy chæ thích hôïp cho caùc doanh nghieäp qui moâ nhoû. ß Hình thöùc keá toaùn Chöùng töø ghi soå Hình thöùc naøy bao goàm soå ñaêng kyù chöùng töø ghi soå, soå caùi vaø caùc soå chi tieát khaùc. Öu ñieåm cuûa hình thöùc chöùng töø ghi soå laø goïn nheï, keát caáu maãu soå ñôn giaûn, roõ raøng, deã laøm, deã phaân coâng coâng vieäc keá toaùn, thuaän lôïi cho vieäc söû duïng caùc phöông tieän tính toaùn hieän ñaïi vôùi qui moâ nhoû. Nhöôïc ñieåm cuûa hình thöùc naøy laø vieäc ghi cheùp deã bò truøng laáp, vieäc ñoái chieáu vaø kieåm tra gaëp khoù khaên, coâng vieäc keá toaùn thöôøng taäp trung vaøo moät soá thôøi ñieåm laøm cho vieäc cung caáp thoâng tin khoâng kòp thôøi, moái lieân heä giöõa haïch toaùn chi tieát vaø haïch toaùn toång hôïp khoâng roõ raøng. Hình thöùc naøy coù theå phuø hôïp vôùi nhieàu loaïi hình doanh nghieäp.
- 19 - ß Hình thöùc keá toaùn Nhaät kyù chöùng töø Hình thöùc naøy bao goàm caùc nhaät kyù chöùng töø, caùc baûng keâ, baûng phaân boå, soå caùi vaø caùc soå keá toaùn chi tieát khaùc. Hình thöùc naøy coù öu ñieåm laø giaûm nheï khoái löôïng ghi cheùp, khaéc phuïc ñöôïc vieäc ghi cheùp truøng laép, deã phaân coâng vaø chuyeân moân hoùa coâng vieäc keá toaùn, vieäc kieåm tra vaø ñoái chieáu thöïc hieän thöôøng xuyeân vaø thuaän lôïi neân coù khaû naêng cung caáp thoâng tin nhanh. Nhöôïc ñieåm cuûa hình thöùc naøy laø soá löôïng soå nhieàu, keát caáu kieåu baøn côø phöùc taïp neân ñoøi hoûi trình ñoä chuyeân moân cuûa nhaân vieân keá toaùn cao vaø khoù aùp duïng maùy tính trong xöû lyù soá lieäu. Do ñoù, hình thöùc naøy chæ thích hôïp vôùi caùc doanh nghieäp coù qui moâ lôùn, nhaân vieân keá toaùn coù trình ñoä, heä thoáng keá toaùn toå chöùc theo quy moâ thuû coâng. {Xem phuï luïc soá 2.1 veà cheá ñoä soå keá toaùn} 1.3.2.3- Heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn: Taøi khoaûn keá toaùn duøng ñeå phaân loaïi vaø heä thoáng hoùa caùc nghieäp vuï kinh teá, taøi chính theo noäi dung kinh teá. Heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn goàm caùc taøi khoaûn keá toaùn caàn söû duïng. Moãi ñôn vò keá toaùn phaûi söû duïng moät heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn. Boä Taøi chính quy ñònh cuï theå veà taøi khoaûn keá toaùn vaø heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn. Doanh nghieäp phaûi caên cöù vaøo heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn do Boä Taøi chính quy ñònh ñeå choïn heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn aùp duïng taïi doanh nghieäp. Doanh nghieäp ñöôïc chi tieát caùc taøi khoaûn keá toaùn ñaõ choïn phuïc vuï yeâu caàu quaûn lyù cuûa doanh nghieäp. Heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn thoáng nhaát quy ñònh noäi dung cô baûn sau: • Soá löôïng, teân goïi vaø soá hieäu cuûa caùc taøi khoaûn ñöôïc söû duïng trong neàn kinh teá ñeå phaûn aùnh caùc ñoái töôïng keá toaùn cuï theå. • Noäi dung kinh teá, coâng duïng kinh teá cuûa töøng taøi khoaûn caáp 1, 2, 3. • Keát caáu cuûa töøng taøi khoaûn. • Moät soá quan heä ñoái öùng chuû yeáu cuûa caùc taøi khoaûn.