Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Hoàn thiện hệ thống kiểm soát nội bộ tại Công ty TNHH MTV du lịch dịch vụ Dầu khí Việt Nam

Chia sẻ: Diệp Nhất Thiên | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:99

Thêm vào BST

Báo xấu

18
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Nội dung của luận văn này là tìm hiểu và đánh giá hệ thống kiểm soát nội bộ tại công ty TNHH MTV Du lịch Dịch vụ Dầu Khí Việt Nam, sau đó đưa ra các giải pháp hoàn thiện hệ thống kiểm soát nội bộ. Để hiểu rõ hơn mời các bạn cùng tham khảo nội dung chi tiết của luận văn này.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Hoàn thiện hệ thống kiểm soát nội bộ tại Công ty TNHH MTV du lịch dịch vụ Dầu khí Việt Nam

BOÄ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC KINH TEÁ Tp.HCM YW XZ LEÂ NGUYEÃN HOAØNG OANH HOAØN THIEÄN HEÄ THOÁNG KIEÅM SOAÙT NOÄI BOÄ TAÏI COÂNG TY TNHH MTV DU LÒCH DÒCH VUÏ DAÀU KHÍ VIEÄT NAM LUAÄN VAÊN THAÏC SÓ KINH TEÁ TP.Hoà Chí Minh – Naêm 2013
BOÄ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC KINH TEÁ Tp.HCM YW XZ LEÂ NGUYEÃN HOAØNG OANH HOAØN THIEÄN HEÄ THOÁNG KIEÅM SOAÙT NOÄI BOÄ TAÏI COÂNG TY TNHH MTV DU LÒCH DÒCH VUÏ DAÀU KHÍ VIEÄT NAM CHUYEÂN NGAØNH: KEÁ TOAÙN Maõ soá: 60340301 LUAÄN VAÊN THAÏC SÓ KINH TEÁ Ngöôøi höôùng daãn khoa hoïc: PGS.TS.MAI THÒ HOAØNG MINH TP.Hoà Chí Minh – Naêm 2013
LÔØI CAM ĐOAN “Hoàn thiện hệ thống kiểm soát nội bộ tại Công ty TNHH MTV Du lịch Dịch vụ Dầu Khí Việt Nam” là công trình nghiên cứu khoa học, độc lập của tôi. Đây là đề tài của luận văn Thạc sĩ kinh tế, chuyên ngành Kế toán – Kiểm toán. Luận văn này chưa được ai công bố dưới bất kỳ hình thức nào. Tác giả Lê Nguyễn Hoàng Oanh
MUÏC LUÏC Trang phụ bìa Lời cam đoan Mục lục Danh mục các từ viết tắt Danh mục sơ đồ, danh mục bảng biểu PHẦN MỞ ĐẦU CHÖÔNG 1: TOÅNG QUAN VEÀ HEÄ THOÁNG KIEÅM SOAÙT NOÄI BOÄ ............6 1.1. Nhöõng vaán ñeà chung veà heä thoáng kieåm soaùt noäi boä ...............................6 1.1.1 Lòch söû hình thaønh ......................................................................................... 6 1.1.2 Lyù do choïn Baùo caùo Coso 1992 laøm cô sôû lyù luaän ...................................... 7 1.1.3 Ñònh nghóa hệ thống kieåm soaùt noäi boä ........................................................ 10 1.2 Caùc thaønh phaàn cuûa heä thoáng kieåm soaùt noäi boä … ............................... 11 1.2.1 Moâi tröôøng kieåm soaùt .................................................................................. 11 1.2.2 Ñaùnh giaù ruûi ro ............................................................................................. 15 1.2.3 Hoaït ñoäng kieåm soaùt .................................................................................... 18 1.2.4 Thoâng tin vaø truyeàn thoâng............................................................................ 21 1.2.5 Giaùm saùt ........................................................................................................ 23 1.3 Söï höõu hieäu vaø haïn cheá cuûa heä thoáng kieåm soaùt noäi boä ....................... 26 1.3.1 Söï höõu hieäu cuûa heä thoáng kieåm soaùt noäi boä ............................................... 26 1.3.2 Haïn cheá cuûa heä thoáng kieåm soaùt noäi boä ..................................................... 28 Kết luận chöông 1 .................................................................................................30 CHÖÔNG 2: THÖÏC TRAÏNG VEÀ HEÄ THOÁNG KIEÅM SOAÙT NOÄI BOÄ TAÏI COÂNG TY TNHH MTV DU LÒCH DÒCH VUÏ DAÀU KHÍ VIEÄT NAM ...........31 2.1 Toång quan veà Coâng ty .................................................................................. 31 2.1.1 Lòch söû hình thaønh vaø phaùt trieån cuûa Coâng ty ............................................. 31 2.1.2 Ngaønh ngheà kinh doanh ............................................................................... 33
2.1.3 Cô caáu toå chöùc .............................................................................................. 33 2.2 Thöïc traïng heä thoáng kieåm soaùt noäi boä taïi Coâng ty ..............................34 2.2.1 Moâi tröôøng kieåm soaùt .................................................................................. 34 2.2.2 Ñaùnh giaù ruûi ro ............................................................................................. 41 2.2.3 Hoaït ñoäng kieåm soaùt .................................................................................... 46 2.2.4 Thoâng tin vaø truyeàn thoâng............................................................................ 55 2.2.5 Giaùm saùt ........................................................................................................ 56 2.3 Nhöõng öu ñieåm vaø haïn cheá cuûa HTKSNB taïi Coâng ty ..........................57 2.3.1 Öu ñieåm ........................................................................................................ 57 2.3.2 Haïn cheá ......................................................................................................... 59 Kết luận chöông 2 .................................................................................................62 CHÖÔNG 3: GIAÛI PHAÙP HOAØN THIEÄN HEÄ THOÁNG KIEÅM SOAÙT NOÄI BOÄ TAÏI COÂNG TY TNHH MTV DU LÒCH DÒCH VUÏ DAÀU KHÍ VIEÄT NAM ....63 3.1. Quan ñieåm xaây döïng giaûi phaùp..................................................................63 3.2 Giaûi phaùp hoaøn thieän heä thoáng kieåm soaùt noäi boä....................................64 3.2.1 Moâi tröôøng kieåm soaùt .................................................................................. ..64 3.2.2 Ñaùnh giaù ruûi ro ............................................................................................ ..67 3.2.3 Hoaït ñoäng kieåm soaùt ..................................................................................... 69 3.3.4 Thoâng tin vaø truyeàn thoâng............................................................................. 72 3.3.5 Giaùm saùt ......................................................................................................... 73 3.3 Nhöõng kieán nghò ..........................................................................................74 Kết luận chöông 3 ..................................................................................................77 KEÁT LUAÄN ............................................................................................................78 Taøi lieäu tham khaûo Phuï luïc
DANH MUÏC CAÙC TÖØ VEÁT TAÉT Coâng ty Coâng ty TNHH MTV Du lòch Dòch vuï Daàu khí Vieät Nam (OSC Vieät Nam) HÑTV Hoäi ñoàng thaønh vieân cuûa Coâng ty (Ban) TGÑ (Ban) Toång Giaùm ñoác BKS Ban kiểm soaùt VPCT Vaên phoøng coâng ty laø ñôn vò chuû quaûn caùc ñôn vò thaønh vieân P.CLTT Phoøng chieán löôïc tieáp thò P.TCKT Phoøng taøi chính keá toaùn P.PC-KSNB Phoøng phaùp cheá – kieåm soaùt noäi boä P.ÑT Phoøng ñaàu tö (HT)KSNB (Heä thoáng) Kieåm soaùt noäi boä
DANH MUÏC SÔ ÑOÀ Sô ñoà 2.1 Cô caáu toå chöùc toaøn coâng ty DANH MUÏC BAÛNG BIEÅU Baûng 2.1 Thoáng keâ soá löôïng lao ñoäng toaøn coâng ty Baûng 2.2 Muïc tieâu kinh doanh toaøn coâng ty
1 PHAÀN MÔÛ ÑAÀU 1. Tính caáp thieát cuûa ñeà taøi Khaùi nieäm KSNB ñaõ xuaát hieän töø laâu treân theá giôùi vaøo ñaàu theá kyû 19, daàn ñöôïc boå sung hoaøn thieän vaø chuaån hoaù thaønh moät heä thoáng lyù luaän khi COSO 1992 ra ñôøi. ÔÛ Vieät Nam, khaùi nieäm naøy cuõng ñaõ trôû neân quen thuoäc ñoái vôùi caùc nhaø quaûn lyù doanh nghieäp, hoï cuõng nhaän thaáy söï caàn thieát vaø taàm quan cuûa heä thoáng kieåm soaùt noäi boä. Nhöng thöïc taïi, haàu heát caùc doanh nghieäp Vieät Nam chöa xaây döïng ñöôïc HTKSNB hoaït ñoäng hieäu quaû, hoï töï thieát laäp vaø töï vaän haønh HTKSNB maø khoâng heà tuaân theo moät quy ñònh naøo do ñaát nöôùc ta chöa coù moät khung phaùp lyù cuï theå, roõ raøng ñeå höôùng daãn. Coâng ty TNHH MTV Du lòch Dòch vuï Daàu khí Vieät Nam, moät doanh nghieäp do Nhaø nöôùc sôû höõu 100% voán, cuõng rôi vaøo tình traïng nhö treân. Söï toàn taïi laâu ñôøi khieán Coâng ty khoâng traùnh khoûi moät cô caáu toå chöùc coàng keành vaø söï quan lieâu trong laøm vieäc; moâi tröôøng kieåm soaùt chöa coù söï tham gia nghieâm tuùc cuûa caùc caáp quaûn lyù; chöa coù cô cheá roõ raøng ñeå ñaùnh giaù, kieåm soaùt vieäc thöïc hieän caùc quy ñònh ñaõ ban haønh vaø nhieàu nguyeân nhaân khaùc. Nhöõng nguyeân nhaân ñoù khieán Coâng ty khoâng taän duïng ñöôïc heát caùc nguoàn löïc, khoâng ñaït ñöôïc muïc tieâu ñeà ra vaø khoâng kieåm soaùt ñöôïc caùc ruûi ro trong kinh doanh. ÔÛ ñaây, ngöôøi vieát xin choïn ñeà taøi Hoaøn thieän heä thoáng kieåm soaùt noäi boä taïi Coâng ty TNHH MTV Du lòch Dòch vuï Daàu khí Vieät Nam vôùi mong muoán goùp moät phaàn vaøo vieäc hoaøn chænh hoaït ñoäng KSNB nhaèm giuùp Coâng ty quaûn lyù hieäu quaû hôn caùc nguoàn löïc kinh teá, phaùt hieän vaø ngaên ngöøa kòp thôøi caùc sai soùt gian laän, cuõng nhö xaây döïng moät neàn taûng quaûn lyù vöõng chaéc phuïc vuï quaù trình môû roäng, phaùt trieån vaø ñi leân cuûa Coâng ty.
2 2. Tổng quan nghieân cöùu Ñaõ coù raát nhieàu nghieân cöùu ôû nöôùc ngoaøi vaø ôû Vieät Nam veà kieåm soaùt noäi boä cuõng nhö vieäc thieát laäp moät heä thoáng kieåm soaùt noäi boä hoaït ñoäng hieäu quaû. ÔÛ ñaây, taùc giaû chuù troïng tìm hieåu caùc nghieân cöùu cuûa caùc taùc giaû ôû Vieät Nam veà tình hình xaây döïng, aùp duïng heä thoáng kieåm soaùt noäi boä taïi doanh nghieäp. Theo taùc giaû Nguyeãn Huy Taâm (2012), “Thöïc tieãn xaây döïng vaø vaän haønh heä thoáng kieåm soaùt noäi boä taïi doanh nghieäp Vieät Nam”. Baèng phöông phaùp ñònh tính cuøng phöông phaùp phoûng vaán quan saùt, toång hôïp vaø phaân tích, taùc giaû ñaõ khaùi quaùt tình hình xaây döïng vaø vaän haønh heä thoáng kieåm soaùt noäi boä trong töøng loaïi hình doanh nghieäp ôû Vieät Nam baèng caùch neâu ra caùc ñieåm maïnh vaø nhöõng haïn cheá. Qua ñoù, taùc giaû cho raèng “khoâng coù moät coâng thöùc chung naøo cuõng nhö moät moâ hình chuaån cuûa HTKSNB aùp duïng cho taát caû caùc loaïi hình doanh nghieäp maø tuøy thuoäc vaøo töøng lónh vöïc, quy moâ hoaït ñoäng vaø nhöõng neùt ñaëc thuø rieâng cuûa ngaønh, cuûa coâng ty ñeå thieát laäp vaø vaän haønh coù hieäu quaû HTKSNB”. Vaø taùc giaû ñaõ ñeà xuaát moät soá bieän phaùp coù theå caân nhaéc bao goàm: Xaây döïng moâi tröôøng kieåm soaùt chaët cheõ, hieäu quaû vaø Thieát keá, thöïc hieän caùc thuû tuïc kieåm saot1 höõu hieäu. Theo Voõ Vaên Nhò – Nguyeãn Quoác Ñaïi (2012), “Caàn thieát phaûi hoaøn thieän moâi tröôøng phaùp lyù cho hoaït ñoäng kieåm soaùt noäi boä ôû caùc doanh nghieäp Vieät Nam”. Caùc taùc giaû ñaõ neâu ra ñöôïc caùc quy ñònh veà HTKSNB ñoái vôùi doanh nghieäp ôû moät soá quoác gia treân theá giôùi nhö Myõ, Nhaät, Trung Quoác trong khi ñoù thì ôû Vieät Nam chöa coù moät khung phaùp lyù naøo veà HTKSNB; töø ñoù taùc giaû ñeà ra moät soá gôïi yù thieát laäp chính saùch maø Nhaø nöôùc Vieät Nam caàn thöïc hieän ñeå hoaøn thieän khung phaùp lyù veà HTKSNB. Traàn Thuïy Thanh Thö (2009), “Ñònh höôùng vaø giaûi phaùp hoaøn thieän heä thoáng kieåm soaùt noäi boä taïi doanh nghieäp dòch vuï ôû Vieät Nam”. Baèng phöông phaùp khaûo
3 saùt, thoáng keâ vaø phaân tích hôn 20 doanh nghieäp vôùi caùc loaïi hình dòch vuï vaø quy moâ khaùc nhau taïi thaønh phoá Hoà Chí Minh, taùc giaû ñaõ toång quaùt nhöõng ñieåm maïnh ñieåm yeáu vaø caû nguyeân nhaân aûnh höôûng ñeán HTKSNB taïi caùc doanh nghieäp dòch vuï, töø ñoù taùc giaû ñeà ra caùc ñònh höôùng, giaûi phaùp hoaøn thieän phuø hôïp vôùi töøng quy moâ vaø lónh vöïc hoaït ñoäng. Nguyeãn Thò Bích Hieäp (2012), “Hoaøn thieän heä thoáng kieåm soaùt noäi boä cho caùc doanh nghieäp nhoû vaø vöøa treân ñòa baøn thaønh phoá Hoà Chí Minh”. Taùc giaû ñaõ choïn maãu ngaãu nhieân 75 doanh nghieäp nhoû vaø vöøa treân ñòa baøn thaønh phoá Hoà Chí Minh ñeå khaûo saùt veà HTKSNB taïi caùc doanh nghieäp; ñoàng thôøi neâu ra caùc ñaëc ñieåm chung vaø rieâng cuûa doanh nghieäp nhoû vaø vöøa. Baèng phöông phaùp thoáng keâ moâ taû, toång h ôïp vaø so saùnh taùc giaû ñaõ neâu ra thöïc traïng heä thoáng kieåm soaùt noäi boä taïi caùc doanh nghieäp nhoû vaø vöøa treân thaønh phoá Hoà Chí Minh vaø töø ñoù ñöa ra caùc giaûi phaùp hoaøn thieän HTKSNB phuø hôïp cho doanh nghieäp vôùi quy moâ vöøa, quy moâ nhoû. Töø nhöõng tìm hieåu caùc taøi lieäu, caùc baøi nghieân cöùu veà HTKSNB tröôùc ñaây, taùc giaû ñaõ vaän duïng lyù thuyeát veà heä thoáng kieåm soaùt noäi boä ñeå ñaùnh giaù thöïc traïng xaây döïng vaø vaän haønh HTKSNB taïi Coâng ty TNHH MTV Du lòch Dòch vuï Daàu khí Vieät Nam; töø ñoù ñeà xuaát caùc giaûi phaùp cuï theå vaø phuø hôïp vôùi ñaëc thuø kinh doanh cuûa Coâng ty ñeå hoaøn thieän vaø naâng cao hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa HTKSNB. 3. Muïc tieâu nghieân cöùu Muïc tieâu nghieân cöùu cuûa luaän vaên laø tìm hieåu vaø ñaùnh giaù heä thoáng kieåm soaùt noäi boä taïi Coâng ty TNHH MTV Du lòch Dòch vuï Daàu khí Vieät Nam, sau ñoù ñöa ra caùc giaûi phaùp hoaøn thieän heä thoáng kieåm soaùt noäi boä.
4 Ñeå ñaït ñöôïc muïc tieâu ñaët ra, luaän vaên caàn laøm roõ caùc caâu hoûi nghieân cöùu sau: - Heä thoáng kieåm soaùt noäi boä taïi Coâng ty ñöôïc toå chöùc nhö theá naøo? - Heä thoáng kieåm soaùt taïi Coâng ty hoaït ñoäng coù hieäu quaû khoâng? - Caàn ñeà ra giaûi phaùp naøo ñeå hoaøn thieän, naâng cao hieäu quaû cuûa HTKSNB taïi Coâng ty? 4. Ñoái töôïng vaø phaïm vi nghieân cöùu Ñoái töôïng nghieân cöùu laø thöïc traïng heä thoáng KSNB taïi Coâng ty. Phaïm vi nghieân cöùu: - Khoâng gian: khaûo saùt VPCT vaø caùc ñôn vò thaønh vieân - Thôøi gian: thoâng tin vaø soá lieäu thu thaäp töø naêm 2011 ñeán naêm 2013. 5. Phöông phaùp nghieân cöùu Tieán haønh phoûng vaán Toång (Phoù) Giaùm ñoác vaø caùc tröôûng phoøng ban taïi ñôn vò chuû quaûn; caùc giaùm ñoác vaø caùc tröôûng phoøng/boä phaän taïi caùc ñôn vò thaønh vieân nhaèm thu thaäp thoâng tin veà tình hình toå chöùc HTKSNB thoâng qua baûng caâu hoûi ñöôïc thieát keá döïa treân naêm boä phaän caáu thaønh neân heä thoáng kieåm soaùt noäi boä (theo COSO 1992). AÙp duïng phöông phaùp thoáng keâ moâ taû, sau ñoù phaân tích vaø ñaùnh giaù thöïc traïng HTKSNB, roài ñöa ra caùc giaûi phaùp hoaøn thieän vaø naâng cao tính hieäu quaû cuûa HTKSNB taïi Coâng ty. 6. Nhöõng ñoùng goùp cuûa luaän vaên Nhöõng kieán nghò ñöôïc trình baøy trong luaän vaên nhaèm hoaøn thieän nhöõng haïn cheá vaø naâng cao hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa HTKSNB taïi Coâng ty TNHH MTV Du lòch Dòch vuï Daàu khí Vieät Nam. Qua ñaây, taùc giaû cuõng mong muoán caùc doanh nghieäp seõ daønh nhieàu taâm söùc vaø nguoàn löïc hôn ñeå xaây döïng moät heä thoáng kieåm soaùt hoaït ñoäng hieäu quaû nhaèm haïn cheá nhöõng ruûi ro trong kinh doanh cuõng nhö thieát laäp moät neàn taûng quaûn lyù vöõng chaéc phuïc vuï quaù trình phaùt trieån coâng ty.
5 7. Keát caáu luaän vaên Ngoaøi phaàn môû ñaàu, keát luaän, danh muïc taøi lieäu tham khaûo, muïc luïc, phuï luïc, luaän vaên ñöôïc keát caáu theo 3 chöông sau: Chöông 1: Toång quan veà heä thoáng kieåm soaùt noäi boä Chöông 2: Thöïc traïng veà HTKSNB taïi Coâng ty TNHH MTV Du lòch Dòch vuï Daàu khí Vieät Nam. Chöông 3: Giaûi phaùp hoaøn thieän HTKSNB taïi Coâng ty TNHH MTV Du lòch Dòch vuï Daàu khí Vieät Nam.
6 CHÖÔNG 1 TOÅNG QUAN VEÀ HEÄ THOÁNG KIEÅM SOAÙT NOÄI BOÄ 1.1 Nhöõng vaán ñeà chung veà heä thoáng kieåm soaùt noäi boä 1.1.1 Lòch söû hình thaønh Quaù trình phaùt trieån Kieåm soaùt noäi boä traûi qua 4 giai ñoaïn: sô khai, hình thaønh, phaùt trieån vaø hieän ñaïi. - Trong giai ñoaïn sô khai vaø hình thaønh baét ñaàu xuaát hieän caùc quan ñieåm khaùc nhau veà kieåm soaùt noäi boä. Theo Hieäp hoäi Keá toaùn vieân coâng chöùng Hoa Kyø thì KSNB laø caùc bieän phaùp vaø caùch thöùc ñöôïc chaáp thuaän vaø ñöôïc thöïc hieän trong moät toå chöùc ñeå baûo veä tieàn vaø caùc taøi saûn khaùc. Coøn Uyû ban chöùng khoaùn Hoa Kyø cho raèng KSNB khoâng chæ haïn cheá ôû lónh vöïc keá toaùn maø kieåm toaùn vieân cần coù kieán thöùc ñaày ñuû hôn veà caùch thöùc caùc nghieäp vuï keá toaùn ñöôïc thöïc hieän. Vaøo naêm 1949, AICPA coâng boá coâng trình nghieân cöùu “Kieåm soaùt noäi boä, caùc nhaân toá caáu thaønh vaø taàm quan troïng ñoái vôùi vieäc quaûn trò doanh nghieäp vaø ñoái vôùi kieåm toaùn vieân ñoäc laäp”, luùc naøy kieåm soaùt noäi boä ñöôïc ñònh nghóa laø “... cô caáu toå chöùc vaø caùc bieän phaùp, caùch thöùc lieân quan ñöôïc chaáp thuaän vaø thöïc hieän trong moät toå chöùc ñeå baûo veä taøi saûn, kieåm tra söï chính xaùc vaø ñaùng tin caäy cuûa soá lieäu keá toaùn, thuùc ñaåy hoaït ñoäng coù hieäu quaû, khuyeán khích söï tuaân thuû caùc chính saùch cuûa ngöôøi quaûn lyù.” Trong suoát giai ñoaïn naøy, khaùi nieäm KSNB ñaõ khoâng ngöøng môû roäng ra khoûi nhöõng thuû tuïc baûo veä taøi saûn vaø ghi cheùp soå saùch keá toaùn nhöng môùi chæ döøng laïi laø moät phöông tieän phuïc vuï kieåm toaùn vieân trong kieåm toaùn baùo caùo taøi chính. - Trong giai ñoaïn phaùt trieån vaø hieän ñaïi: noåi baät laø söï ra ñôøi Uyû ban COSO vaøo naêm 1985. COSO laø moät Uyû Ban thuoäc Hoäi ñoàng quoác gia Hoa Kyø veà vieäc choáng gian laän baùo caùo taøi chính ñöôïc baûo trôï bôûi naêm toå chöùc ngheà nghieäp: Hieäp hoäi Keá toaùn vieân coâng chöùng Hoa Kyø (AICPA), Hieäp hoäi Keá toaùn Hoa Kyø (AAA),
7 Hieäp hoäi Quaûn trò vieân taøi chính (FEI), Hieäp hoäi Keá toaùn vieân quaûn trò (IMA), Hieäp hoäi Kieåm toaùn vieân noäi boä (IIA). Sau nhieàu noã löïc Uyû ban COSO ñaõ ban haønh baùo caùo COSO 1992. Sau baùo caùo COSO 1992 thì nhieàu nghieân cöùu phaùt trieån veà KSNB trong nhieàu lónh vöïc khaùc nhau ra ñôøi. Naêm 1996, Hieäp hoäi veà kieåm soaùt vaø kieåm toaùn heä thoáng thoâng tin (ISACA) ban haønh Baûn tieâu chuaån coù teân “Caùc muïc tieâu kieåm soaùt trong coâng ngheä thoâng tin vaø caùc lónh vöïc lieân quan” (COBIT). Naêm 1998, Uyû ban Basel veà giaùm saùt ngaân haøng (BCBS) ñaõ coâng boá veà khuoân khoå kieåm soaùt noäi boä trong ngaân haøng, goïi taét laø Baùo caùo Basel 1998. Naêm 2004, baùo caùo Heä thoáng quaûn trò ruûi ro doanh nghieäp (ERM) ñöôïc ban haønh. Naêm 2006, COSO ban haønh höôùng daãn “Kieåm soaùt noäi boä ñoái vôùi baùo caùo taøi chính – Höôùng daãn cho caùc coâng ty ñaïi chuùng quy moâ nhoû”, goïi taét laø COSO Guidance 2006. Naêm 2008, COSO ñöa ra döï thaûo Höôùng daãn veà giaùm saùt heä thoáng kieåm soaùt noäi boä nhaèm giuùp caùc toå chöùc töï giaùm saùt chaát löôïng cuûa HTKSNB, goàm 3 phaàn Höôùng daãn, ÖÙng duïng vaø Thí duï. Vaøo ngaøy 14/05/2013, sau gaàn 20 naêm keå töø ngaøy ban haønh baùo caùo ñaàu tieân veà Heä thoáng kieåm soaùt noäi boä, Uyû ban Coso ñaõ toång keát laïi caû moät chaëng ñöôøng daøi maø Khuoân maãu Coso 1992 ñöôïc vaän duïng vaø ban haønh baùo caùo Coso 2013. 1.1.2 Lyù do choïn Coso 1992 laøm cô sôû lyù luaän Coù theå thaáy Coso 2004 vaø Coso 2013 ñöôïc ban haønh vôùi noäi dung toång quaùt hôn, nhieàu vaán ñeà môùi ñöôïc ñeà caäp hôn so vôùi Coso 1992 nhöng vaãn döïa treân neàn taûng Coso 1992. Ñoái vôùi Coso 2004 : töø muïc tieâu quaûn trò ruûi ro trong doanh nghieäp, Coso 2004 nhaán maïnh tôùi ruûi ro vaø quaûn trò ruûi ro nhöng cuõng caên cöù vaøo caùc luaän ñieåm cô baûn cuûa Coso 1992. Vì theá noù ñöôïc xem laø “caùnh tay noái daøi” cuûa Coso 1992.
8 + Theo Coso 2004 goàm 8 boä phaän: moâi tröôøng noäi boä, thieát laäp muïc tieâu, nhaän dieän söï kieän, ñaùnh giaù ruûi ro, ñoái phoù ruûi ro, caùc hoaït ñoäng kieåm soaùt, thoâng tin truyeàn thoâng vaø giaùm saùt, nhöng thöïc teá cuõng töông töï nhö naêm boä phaän caáu thaønh neân Coso 1992 ñoù laø moâi tröôøng kieåm soaùt, ñaùnh giaù ruûi ro, hoaït ñoäng kieåm soaùt, thoâng tin truyeàn thoâng vaø giaùm saùt. Boä phaän “Ñaùnh giaù ruûi ro” trong Coso 1992 goàm thieát laäp muïc tieâu, nhaän daïng vaø phaân tích ruûi ro, quaûn trò thay ñoåi thì ôû Coso 2004 tieán boä hôn khi taùch caùc yeáu toá naøy thaønh caùc boä phaän rieâng bieät, ñeà caäp cuï theå vaø roõ raøng hôn veà ruûi ro trong doanh nghieäp. + Coso 2004 coù söï khaùc bieät nöõa khi söû duïng cuïm töø “Nhaän dieän söï kieän” thay cho “Nhaän daïng ruûi ro” nhö trong Coso 1992 bôûi söï kieän coù theå laø cô hoäi maø cuõng coù theå laø ruûi ro. Neáu caùc söï kieän coù theå xaûy ra laø cô hoäi thì doanh nghieäp caàn naém baét, coøn neáu laø ruûi ro thì doanh nghieäp caàn phaûi coù höôùng giaûi quyeát cuï theå. + Ñoái vôùi ruûi ro aûnh höôûng ñeán muïc tieâu doanh nghieäp thì ñöôïc ñeà caäp roõ trong boä phaän “ Ñaùnh giaù ruûi ro” vaø “ Ñoái phoù ruûi ro”. Coso 2004 ñaõ tieán boä khi taùch bieät roõ raøng hai boä phaän naøy: ñaùnh giaù ruûi ro laø ñaùnh giaù möùc ñoä aûnh höôûng cuûa caùc ruûi ro ñeán muïc tieâu cuûa doanh nghieäp vaø trong baùo caùo ñaõ neâu ra caùc kyõ thuaät ñaùnh giaù ruûi ro…; coøn veà ñoái phoù ruûi ro thì baùo caùo cuõng chæ ra ñöôïc caùc phöông phaùp ñoái phoù cuï theå nhö neù traùnh, giaûm bôùt, chuyeån giao hay chaáp nhaän ñeå doanh nghieäp coù theå öùng duïng tuyø vaøo khaû naêng xaûy ra vaø möùc ñoä aûnh höôûng cuûa caùc ruûi ro. - Ñoái vôùi Baùo caùo Coso 2013 coù nhöõng ñieàu vaãn giöõ nguyeân cuûa Coso 1992 vaø nhöõng ñieàu thay ñoåi. Nhöõng ñieàu khoâng thay ñoåi ñoù laø ñònh nghóa veà kieåm soaùt noäi boä, ba muïc tieâu vaø naêm caáu phaàn cuûa heä thoáng kieåm soaùt, vaø moãi moät caáu phaàn ñöôïc söû duïng ñeå ñaùnh giaù tính hieäu quaû cuûa HTKSNB. Nhöõng ñieàu thay ñoåi trong baùo caùo laø moâi tröôøng kieåm soaùt thay ñoåi, muïc tieâu baùo caùo taøi chính vaø
9 hoaït ñoäng ñöôïc môû roäng hôn, caùc khaùi nieäm cô baûn cuûa naêm caáu phaàn ñöôïc quy ñònh thaønh caùc nguyeân taéc, nhieàu ví duï veà tính hoaït ñoäng vaø tuaân thuû ñöôïc boå sung cuõng nhö muïc tieâu veà baùo caùo phi taøi chính laø ñieåm môùi trong baùo caùo. Ñieåm môùi vaø quan troïng nhaát laø baùo caùo ñaõ ñöa ra 17 nguyeân taéc ñeå ñaùnh giaù moät heä thoáng kieåm soaùt noäi boä höõu hieäu, cuï theå nhö sau: Moâi tröôøng kieåm 1. Theå hieän tính chính tröïc vaø giaù trò ñaïo ñöùc 2. Traùch nhieäm giaùm saùt soaùt 3. Cô caáu toå chöùc, phaân ñònh quyeàn haïn vaø traùch nhieäm 4. Cam keát naêng löïc 5. Thöïc thi traùch nhieäm Ñaùnh giaù ruûi ro 6. Thieát laäp muïc tieâu 7. Nhaän daïng vaø phaân tích ruûi ro 8. Ñaùnh giaù nguy cô gian laän 9. Nhaän daïng vaø phaân tích söï thay ñoåi ñaùng keå Hoaït ñoäng kieåm 10. Löïa choïn vaø phaùt trieån caùc hoaït ñoäng kieåm soaùt 11. Löïa choïn vaø phaùt trieån kieåm soaùt chung döïa treân kyõ soaùt thuaät 12. Trieån khai caùc chính saùch vaø thuû tuïc Thoâng tin vaø truyeàn 13. Söû duïng thoâng tin lieân quan 14. Truyeàn thoâng beân trong thoâng 15. Truyeàn thoâng beân ngoaøi Giaùm saùt 16. Thöïc hieän ñaùnh giaù thöôøng xuyeân vaø/hoaëc ñònh kyø 17. Ñaùnh giaù vaø coâng boá caùc khuyeán khuyeát cuûa heä thoáng Nhìn chung laïi, sau Baùo caùo COSO 1992 ñaõ coù haøng loaït nghieân cöùu phaùt trieån veà KSNB trong nhieàu lónh vöïc khaùc nhau nhöng taát caû ñeàu döïa treân COSO 1992. Vì theá coù theå thaáy “Baùo caùo COSO 1992 laø taøi lieäu ñaàu tieân treân theá giôùi nghieân cöùu vaø ñònh nghóa veà KSNB moät caùch ñaày ñuû vaø coù heä thoáng. Ñaëc ñieåm noåi baät cuûa baùo caùo naøy laø cung caáp moät taàm nhìn roäng vaø mang tính quaûn trò, trong ñoù KSNB khoâng chæ laø moät vaán ñeà lieân quan ñeán baùo caùo taøi chính maø ñöôïc môû roäng ra cho caû caùc phöông tieän hoaït ñoäng vaø tuaân thuû”. Ñoù laø lyù do Baùo caùo COSO 1992 ñöôïc choïn laøm cô sôû lyù luaän cho ñeà taøi nghieân cöùu naøy.
10 1.1.3 Ñònh nghóa kieåm soaùt noäi boä Theo Baùo caùo COSO 1992, KSNB laø moät quy trình bò chi phoái bôûi Ban Giaùm ñoác, nhaø quaûn lyù vaø caùc nhaân vieân trong moät toå chöùc, ñöôïc thieát laäp ñeå cung caáp söï baûo ñaûm hôïp lyù nhaèm ñaït ñöôïc caùc muïc tieâu sau: - Söï höõu hieäu vaø hieäu quaû cuûa hoaït ñoäng, - Söï tin caäy cuûa baùo caùo taøi chính, - Söï tuaân thuû phaùp luaät vaø caùc quy ñònh. Ñònh nghóa treân ñaõ phaûn aùnh boán yeáu toá quan troïng caàn löu yù laø quaù trình, con ngöôøi, ñaûm baûo hôïp lyù vaø muïc tieâu. - KSNB laø khoâng chæ laø moät söï kieän hay tình huoáng, maø laø moät chuoãi caùc hoaït ñoäng toàn taïi ôû moïi boä phaän, keát chaët vaøo hoaït ñoäng cuûa toå chöùc. - KSNB chòu söï chi phoái cuûa Ban Giaùm ñoác, nhaø quaûn lyù vaø caùc nhaân vieân trong moät toå chöùc; laø moät coâng cuï do chính con ngöôøi trong toå chöùc thieát laäp vaø vaän haønh nhaèm ñaït ñöôïc caùc muïc tieâu ñaõ ñeà ra. - KSNB chæ coù theå cung caáp söï ñaûm baûo hôïp lyù cho Ban Giaùm ñoác vaø nhaø quaûn lyù trong vieäc thöïc hieän caùc muïc tieâu ñaõ ñeà ra cuûa doanh nghieäp, bôûi nhöõng haïn cheá tieàm taøng trong quaù trình xaây döïng vaø vaän haønh HTKSNB (sai laàm khi ra quyeát ñònh, thoâng ñoàng cuûa nhaân vieân, söï laïm quyeàn cuûa nhaø quaûn lyù …). - Moãi doanh nghieäp ñeàu ñöa ra muïc tieâu maø hoï caàn phaûi ñaït ñöôïc, goàm muïc tieâu chung vaø muïc tieâu cuï theå cho töøng hoaït ñoäng, töøng boä phaän trong doanh nghieäp. Caùc muïc tieâu naøy ñöôïc chia thaønh 03 nhoùm sau: • Nhoùm muïc tieâu veà hoaït ñoäng: nhaán maïnh söï höõu hieäu vaø hieäu quaû cuûa vieäc söû duïng caùc nguoàn löïc trong doanh nghieäp, • Nhoùm muïc tieâu veà Baùo caùo taøi chính: yeâu caàu baùo caùo taøi chính phaùt haønh ra coâng chuùng ñöôïc laäp moät caùch ñaùng tin caäy vaø trung thöïc,
11 • Nhoùm muïc tieâu veà söï tuaân thuû: doanh nghieäp phaûi tuaân thuû phaùp luaät vaø caùc quy ñònh. 1.2 Caùc thaønh phaàn cuûa heä thoáng kieåm soaùt noäi boä Theo Coso thì heä thoáng kieåm soaùt noäi boä goàm 5 thaønh phaàn coù moái quan heä chaët cheõ vôùi nhau: Moâi tröôøng kieåm soaùt, Ñaùnh giaù ruûi ro, Hoaït ñoäng kieåm soaùt, Thoâng tin vaø truyeàn thoâng, Giaùm saùt. 1.2.1 Moâi tröôøng kieåm soaùt Moâi tröôøng kieåm soaùt aûnh höôûng ñeán toaøn boä cô caáu hoaït ñoäng kinh doanh, muïc tieâu ñöôïc thieát laäp vaø ñaùnh giaù ruûi ro cuûa doanh nghieäp cuõng nhö bò aûnh höôûng bôûi lòch söû vaø vaên hoaù cuûa chính doanh nghieäp ñoù, vì theá noù laø neàn taûng cho caùc thaønh phaàn khaùc trong moät heä thoáng kieåm soaùt. Moâi tröôøng kieåm soaùt goàm coù caùc yeáu toá sau: • Tính chính tröïc vaø giaù trò ñaïo ñöùc • Trình ñoä caùn boä nhaân vieân • Hoäi ñoàng quaûn trò vaø Uyû ban kieåm toaùn • Trieát lyù quaûn lyù vaø phong caùch ñieàu haønh • Cô caáu toå chöùc • Phaân coâng quyeàn haïn vaø traùch nhieäm • Chính saùch nhaân söï Tính chính tröïc vaø giaù trò ñaïo ñöùc Tính chính tröïc vaø giaù trò ñaïo ñöùc laø nhöõng chuaån möïc, nhöõng nguyeân taéc cö xöû maø nhaø quaûn lyù ñaët ra vaø yeâu caàu nhaân vieân thöïc hieän, ñoàng thôøi baûn thaân caùc nhaø quaûn lyù cuõng phaûi thöïc hieän nhaèm ngaên ngöøa caùc haønh vi thieáu trung thöïc hay vi phaïm xaûy ra trong quaù trình hoaït ñoäng doanh nghieäp. Tính chính tröïc vaø giaù trò ñaïo ñöùc laø nhöõng yeáu toá nhaïy caûm cuûa moâi tröôøng kieåm soaùt, noù aûnh
12 höôûng ñeán vieäc thieát keá, quaûn lyù vaø kieåm soaùt caùc thaønh phaàn khaùc cuûa KSNB, laø “saûn phaåm” do vaên hoaù coâng ty taïo ra. Khi xaây döïng tính chính tröïc vaø caùc giaù trò ñaïo ñöùc, caàn chuù yù ñeán aùp löïc vaø cô hoäi. Khi nhaân vieân bò aùp löïc vaø coù cô hoäi ñeå thöïc hieän thì seõ coù caùc haønh ñoäng phi ñaïo ñöùc, baát hôïp phaùp hay khoâng trung thöïc.. Nhöõng cô hoäi khieán nhaân vieân deã gian laän nhö caùc hoaït ñoäng kieåm soaùt chöa thích hôïp, höõu hieäu; söï phaân quyeàn cao, boä phaän kieåm toaùn noäi boä hoaït ñoäng yeáu; hình thöùc kyû luaät coøn nheï, khoâng raên ñe ñöôïc … Ngoaøi ra, nhaø quaûn lyù caàn chuù yù ñeán söï thieáu hieåu bieát cuûa nhaân vieân bôûi nhieàu khi hoï khoâng yù thöùc ñöôïc sai phaïm cuûa hoï maø nhaàm laãn cho raèng laøm nhö vaäy mang laïi lôïi ích cho coâng ty. Vì theá doanh nghieäp khoâng chæ xaây döïng caùc giaù trò ñaïo ñöùc maø caàn phaûi truyeàn ñaït, höôùng daãn cho nhaân vieân nhaän bieát ñieàu naøo ñuùng ñieàu naøo sai. Trình ñoä cuûa caùn boä nhaân vieân Naêng löïc cuûa nhaân vieân ñöôïc phaûn aùnh qua kieán thöùc vaø kyõ naêng cuûa hoï ñeå hoaøn thaønh toát nhieäm vuï ñöôïc giao. Do ñoù khi tuyeån duïng nhaân vieân, nhaø quaûn lyù caàn xem xeùt veà trình ñoä chuyeân moân, kinh nghieäm phuø hôïp vôùi töøng nhieäm vuï ñaõ ñeà ra nhaèm thöïc hieän toát caùc keá hoaïch, caùc chieán löôïc ñeå ñaït caùc muïc tieâu kinh doanh. Hoäi ñoàng quaûn trò vaø Uyû ban kieåm toaùn Hoäi ñoàng quaûn trò vaø Uyû ban kieåm toaùn bao goàm nhöõng nhaø quaûn lyù ñoäc laäp, coù kinh nghieäm vaø uy tín trong doanh nghieäp. Hoï giaùm saùt caùc hoaït ñoäng cuûa ngöôøi quaûn lyù, söï tuaân thuû phaùp luaät cuûa doanh nghieäp, vieäc laäp baùo caùo taøi chính ñaùng tin caäy, vaø söï ñoäc laäp cuûa kieåm toaùn noäi boä, vì theá moâi tröôøng kieåm soaùt trong doanh nghieäp toát hôn. Caùc nhaân toá ñeå xem xeùt ñaùnh giaù söï höõu hieäu cuûa Hoäi ñoàng quaûn trò vaø Uyû ban kieåm toaùn laø möùc ñoä ñoäc laäp, kinh nghieäm, uy tín, möùc ñoä tham gia vaø giaùm saùt
13 caùc hoaït ñoäng cuûa coâng ty, moái quan heä vôùi boä phaän kieåm toaùn noäi boä vaø kieåm toaùn ñoäc laäp. Vôùi taàm quan troïng nhö vaäy thì moät Hoäi ñoàng quaûn trò naêng ñoäng vaø taän taâm höôùng daãn, giaùm saùt vieäc thöïc hieän cuûa ngöôøi quaûn lyù laø nhaân toá thieát yeáu ñeå kieåm soaùt noäi boä höõu hieäu. Trieát lyù quaûn lyù vaø phong caùch ñieàu haønh Trieát lyù quaûn lyù vaø phong caùch ñieàu haønh theå hieän qua thaùi ñoä, caùch thöùc hoï ñieàu haønh coâng ty. Moät doanh nghieäp lôùn thöôøng gaëp ruûi ro cao vaø hoï seõ chaáp nhaän ñieàu ñoù baèng caùch thieát laäp caùc thuû tuïc kieåm soaùt chaët cheõ ñeå thích nghi moâi tröôøng kinh doanh. Hôn nöõa, trieát lyù quaûn lyù vaø phong caùch ñieàu haønh coøn theå hieän qua quan ñieåm veà laäp vaø trình baøy baùo caùo taøi chính, vieäc löïa choïn caùc chính saùch keá toaùn, öôùc tính keá toaùn vaø phaân nhieäm keá toaùn vieân. Coù theå thaáy trieát lyù vaø phong caùch ñieàu haønh cuûa nhaø quaûn lyù coù aûnh höôûng nhieàu ñeán muïc tieâu kinh doanh vaø moâi tröôøng kieåm soaùt. Cô caáu toå chöùc Cô caáu toå chöùc laø söï phaân chia traùch nhieäm vaø quyeàn haïn giöõa caùc boä phaän trong ñôn vò, vôùi cô cheá hoaït ñoäng nhaèm ñaït ñöôïc muïc tieâu ñaët ra, thöïc hieän, kieåm soaùt vaø giaùm saùt chuùng. Cô caáu toå chöùc ñöôïc moâ taû qua sô ñoà toå chöùc, trong ñoù phaûi xaùc ñònh ñöôïc caùc vò trí then choát vôùi quyeàn haïn, traùch nhieäm vaø theå thöùc baùo caùo phuø hôïp. Tuyø thuoäc vaøo quy moâ, ñaëc ñieåm hoaït ñoäng cuûa moãi doanh nghieäp maø ngöôøi quaûn lyù thieát laäp moät cô caáu toå chöùc thích hôïp. Moät soá doanh nghieäp thieát laäp cô caáu toå chöùc taäp trung hay phaân quyeàn, moät soá toå chöùc theo ngaønh ngheà hay doøng saûn phaåm, theo khu vöïc ñòa lyù hay maïng löôùi phaân phoái; moät soá khaùc nhö doanh nghieäp nhaø nöôùc vaø toå chức phi lôïi nhuaän thì toå chöùc treân cô sôû chöùc naêng cuûa phoøng ban. Duø cô caáu ñöôïc toå chöùc döôùi hình thöùc naøo thì cuõng giuùp doanh nghieäp thöïc hieän chieán löôïc ñaõ hoaïch ñònh ñeå ñaït ñöôïc caùc muïc tieâu.