Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Hoàn thiện hệ thống tài khoản kế toán doanh nghiệp Việt Nam hiện hành

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:73

Thêm vào BST

Báo xấu

35
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài nghiên cứu nhằm góp phần củng cố, sửa đổi và sắp xếp lại hệ thống tài khoản kế toán doanh nghiệp hiện hành ở Việt Nam theo hướng phù hợp và đáp ứng yêu cầu xây dựng, hoàn thiện môi trường pháp lý kế toán trong điều kiện nền kinh tế thị trường định hướng XHCN, đa dạng hoá các hình thức sở hữu, các loại hình doanh nghiệp và mở cửa thu hút đầu tư nước ngoài phù hợp yêu cầu hội nhập kinh tế, hội nhập kế toán đồng thời phù hợp với yêu cầu quản lý vĩ mô, vi mô của Nhà nước và của các doanh nghiệp.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Hoàn thiện hệ thống tài khoản kế toán doanh nghiệp Việt Nam hiện hành

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HCM MAI THỊ TƯƠI LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ TP. Hồ Chí Minh – Năm 2005
-1- MUÏC LUÏC Lôøi môû ñaàu Chöông 1: TOÅNG QUAN VEÀ TAØI KHOAÛN VAØ HEÄ THOÁNG TAØI KHOAÛN KEÁ TOAÙN 1.1 Taøi khoaûn 1.1.1 Khaùi nieäm, yù nghóa taùc duïng 1.1.2 Hình thöùc, keát caáu 1.1.3 Phaân loaïi taøi khoaûn 1.1.4 Phöông trình keá toaùn caên baûn, heä thoáng keá toaùn keùp vaø nguyeân taéc ghi Nôï – Coù 1.1.5 Caùch ghi cheùp vaøo caùc loaïi taøi khoaûn chuû yeáu lieân quan ñeán caùc yeáu toá cuûa baùo caùo taøi chính 1.2 Heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn 1.2.1 Khaùi nieäm, noäi dung 1.2.2 Cô sôû xaây döïng heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn doanh nghieäp 1.2.3 Sô löôïc moät soá heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn doanh nghieäp Chöông 2: THÖÏC TRAÏNG HEÄ THOÁNG TAØI KHOAÛN KEÁ TOAÙN DOANH NGHIEÄP VIEÄT NAM 2.1. Löôïc söû hình thaønh vaø phaùt trieån cuûa heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn doanh nghieäp Vieät Nam 2.1.1Giai ñoaïn 1954 – 1986 2.1.2Giai ñoaïn 1986 – 1995 2.1.3Giai ñoaïn 1995 – nay 2.2.Thöïc traïng ban haønh vaø vaän duïng heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn doanh nghieäp Vieät Nam 2.2.1 Thöïc traïng ban haønh
-2- 2.2.2 Thöïc traïng vaän duïng 2.3.Ñaùnh giaù heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn doanh nghieäp Vieät Nam hieän haønh 2.3.1 Öu ñieåm 2.3.2 Nhöôïc ñieåm Chöông 3: HOAØN THIEÄN HEÄ THOÁNG TAØI KHOAÛN KEÁ TOAÙN DOANH NGHIEÄP VIEÄT NAM HIEÄN HAØNH 3.1 Quan ñieåm hoaøn thieän 3.1.1 Quan ñieåm hoäi nhaäp 3.1.2 Quan ñieåm thoáng nhaát 3.1.3 Quan ñieåm phuø hôïp 3.1.4 Quan ñieåm ñôn giaûn, deã vaän duïng 3.2 Cô sôû vaø nguyeân taéc hoaøn thieän 3.2.1 Cô sôû hoaøn thieän 3.2.2 Nguyeân taéc hoaøn thieän 3.3 Hoaøn thieän heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn doanh nghieäp hieän haønh 3.3.1 Hoaøn thieän veà loaïi taøi khoaûn 3.3.2 Hoaøn thieän veà nhoùm trong töøng loaïi taøi khoaûn 3.3.3 Hoaøn thieän caùc taøi khoaûn trong töøng nhoùm, töøng loaïi taøi khoaûn 3.4 Kieán nghò 3.4.1 Hoaøn thieän heä thoáng phaùp luaät veà keá toaùn doanh nghieäp 3.4.2 Môû roäng quyeàn töï chuû cho caùc doanh nghieäp 3.4.3 Raø soaùt saép xeáp laïi caùc taøi khoaûn Keát luaän Phuï luïc Taøi lieäu tham khaûo
-3- LÔØI MÔÛ ÑAÀU Heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn doanh nghieäp coù yù nghóa raát lôùn khoâng nhöõng ñoái vôùi coâng taùc haïch toaùn keá toaùn cuûa doanh nghieäp maø coøn vôùi caùc cô quan quaûn lyù vaø caùc cô quan höõu quan khaùc (cô quan thueá, cô quan chuû quaûn, cô quan thanh tra,cô quan kieåm toaùn) trong vieäc kieåm tra, kieåm soaùt, giaùm saùt caùc hoaït ñoäng saûn xuaát, kinh doanh cuûa doanh nghieäp. Heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn do Bộ Taøi Chính ban haønh vaø aùp duïng hieän nay trong caùc doanh nghieäp ôû nöôùc ta maëc daàu ñaõ coù nhieàu söûa ñoåi, caûi tieán nhöng vaãn chöa thöïc söï thoáng nhaát veà noäi dung vaø theå thöùc, chöa ñaùp öùng ñöôïc söï ñoåi môùi cuûa neàn kinh teá vaø phuø hôïp vôùi thoâng leä quoác teá. Haïn cheá naøy tröôùc heát gaây khoù khaên, luùng tuùng cho ngöôøi laøm coâng taùc keá toaùn ôû doanh nghieäp, sau nöõa gaây khoù khaên cho caùc cô quan chöùc naêng cuõng nhö caùc cô quan nghieân cöùu vaø caùc cô sôû ñaøo taïo keá toaùn. Cuøng vôùi Luaät keá toaùn vaø caùc chuaån möïc keá toaùn ñaõ vaø ñang ñöôïc ban haønh, vieäc hoaøn thieän cheá ñoä keá toaùn doanh nghieäp (trong ñoù coù heä thoáng taøi khoaûn) laø moät trong nhöõng noäi dung cuûa chieán löôïc ñoåi môùi heä thoáng keá toaùn Vieät Nam giai ñoaïn 2001 – 2010 ñaõ ñöôïc Boä Taøi Chính thoâng qua trong hoäi nghò keá toaùn toaøn quoác ñöôïc toå chöùc taïi Haø Noäi vaøo ngaøy 14/10/2003: “Caên cöù Luaät keá toaùn, caùc vaên baûn höôùng daãn Luaät vaø caùc chuaån möïc keá toaùn môùi ban haønh caàn phaûi tieáp tuïc nghieân cöùu, xaây döïng vaø hoaøn thieän cheá ñoä keá toaùn doanh nghieäp, cheá ñoä keá toaùn nhaø nöôùc… phuø hôïp vôùi xu höôùng ñoåi môùi neàn kinh teá vaø hoäi nhaäp quoác teá”. Cho neân, vieäc hoaøn thieän heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn doanh nghieäp Vieät Nam nhaèm taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho ngöôøi laøm coâng taùc keá toaùn cuõng nhö caùc cô quan coù thaåm quyeàn vaø cô sôû ñaøo taïo keá toaùn, ñoàng thôøi goùp phaàn vaøo chieán löôïc ñoåi môùi heä thoáng keá toaùn ñeán naêm 2010 cuûa Boä Taøi Chính, thuùc ñaåy tieán
-4- trình hoäi nhaäp keá toaùn vôùi khu vöïc vaø theá giôùi laø vieäc laøm coù tính thôøi söï hieän nay. MUÏC ÑÍCH NGHIEÂN CÖÙU Nhaèm goùp phaàn cuûng coá, söûa ñoåi vaø saép xeáp laïi heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn doanh nghieäp hieän haønh ôû Vieät Nam theo höôùng phuø hôïp vaø ñaùp öùng yeâu caàu xaây döïng, hoaøn thieän moâi tröôøng phaùp lyù keá toaùn trong ñieàu kieän neàn kinh teá thò tröôøng ñònh höôùng XHCN, ña daïng hoaù caùc hình thöùc sôû höõu, caùc loaïi hình doanh nghieäp vaø môû cöûa thu huùt ñaàu tö nöôùc ngoaøi phuø hôïp yeâu caàu hoäi nhaäp kinh teá, hoäi nhaäp keá toaùn ñoàng thôøi phuø hôïp vôùi yeâu caàu quaûn lyù vó moâ, vi moâ cuûa Nhaø nöôùc vaø cuûa caùc doanh nghieäp. ÑOÁI TÖÔÏNG VAØ PHAÏM VI NGHIEÂN CÖÙU Treân cô sôû lyù luaän veà Taøi khoaûn, heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn, noäi dung xu höôùng xaây döïng heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn cuûa caùc nöôùc, khaûo saùt thöïc traïng ban haønh vaø aùp duïng heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn doanh nghieäp theo quyeát ñònh 1141 vaø 1177 (coù söûa ñoåi boå sung) nhaèm hoaøn thieän heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn thoáng nhaát aùp duïng cho caùc loaïi hình doanh nghieäp (tröø caùc ngaønh ngheà ñaëc thuø) ñoùng treân laõnh thoå Vieät Nam. PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU Phöông phaùp chuû yeáu söû duïng laø pheùp bieän chöùng duy vaät vaø bieän chöùng lòch söû veà caùc vaán ñeà trong moái lieân heä phoå bieán trong söï vaän ñoäng vaø phaùt trieån, ñoàng thôøi keát hôïp phöông phaùp logic, phaân tích, ñaùnh giaù, so saùnh, ñoái chieáu vaø toång hôïp.
-5- CHÖÔNG 1 TOÅNG QUAN VEÀ TAØI KHOAÛN VAØ HEÄ THOÁNG TAØI KHOAÛN KEÁ TOAÙN DOANH NGHIEÄP 1.1.Taøi khoaûn 1.1.1.Khaùi nieäm, yù nghóa taùc duïng Baùo caùo taøi chính cuûa ñôn vò keá toaùn ñöôïc keá toaùn vieân laäp theo ñònh kyø laø phöông tieän truyeàn ñaït thoâng tin veà tình hình taøi chính, tình hình vaø keát quûa hoaït ñoäng kinh doanh cuûa ñôn vò keá toaùn cho caùc ñoái töôïng söû duïng trong vieäc ra caùc quyeát ñònh kinh teá. Caùc yeáu toá cuûa baùo caùo taøi chính ñöôïc laäp baèng caùch toång hôïp caùc nghieäp vuï kinh teá phaùt sinh coù cuøng tính chaát kinh teá. Neân, neáu xem baùo caùo taøi chính laø saûn phaåm ñaàu ra cuûa keá toaùn thì nguyeân lieäu ñaàu vaøo chính laø caùc nghieäp vuï kinh teá phaùt sinh. Nghieäp vuï kinh teá laø nhöõng söï kieän aûnh höôûng ñeán tình hình taøi chính cuûa ñôn vò keá toaùn; hoaëc cuï theå hôn, nghieäp vuï kinh teá laø nhöõng hoaït ñoäng phaùt sinh cuï theå laøm taêng, giaûm taøi saûn, nguoàn hình thaønh taøi saûn cuûa ñôn vò keá toaùn. Coù theå coù haøng traêm hoaëc thaäm chí haøng ngaøn nghieäp vuï kinh teá phaùt sinh haèng ngaøy trong ñôn vò keá toaùn. Vôùi khoái löôïng lôùn nhö theá, laøm sao ñeå coù theå toång hôïp caùc nghieäp vuï coù cuøng tính chaát kinh teá thaønh caùc yeáu toá cuûa baùo caùo taøi chính moät caùch chính xaùc, ñaày ñuû maø laïi deã daøng nhanh choùng, kòp thôøi phuïc vuï cho caùc ñoái töôïng söû duïng? Sau khi thu thaäp döôùi daïng caùc chöùng töø hoaù ñôn hôïp leä hôïp phaùp, keá toaùn vieân gom caùc nghieäp vuï kinh teá (caên cöù vaøo noäi dung cuï theå treân caùc chöùng töø hoaù ñôn) coù cuøng tính chaát hoaëc noäi dung kinh teá laïi vôùi nhau vaø ghi vaøo trang soå hay taám theû. Coù theå coù nhieàu trang soå hay taám theû ñöôïc söû duïng ñeå löu tröõ taát caû caùc nghieäp vuï kinh teá phaùt sinh trong ñôn vò keá toaùn theo thöù töï thôøi gian. Saép xeáp caùc trang soå hay taám theû laïi vôùi nhau thaønh quyeån soå. Caùc trang soå hay taám theû naøy goïi laø taøi khoaûn, quyeån soå goïi laø soå Caùi taøi
-6- khoaûn hay goïi taét laø soå caùi. Nhö vaäy, taøi khoaûn laø trang soå löu tröõ caùc nghieäp vuï kinh teá phaùt sinh coù cuøng tính chaát hoaëc noäi dung kinh teá hay noùi khaùc hôn, taøi khoaûn keá toaùn duøng ñeå phaân loaïi vaø heä thoáng hoaù caùc nghieäp vuï kinh teá phaùt sinh coù cuøng noäi dung kinh teá . Ñeå deã phaân bieät, moãi taøi khoaûn ñöôïc ñaët moät caùi teân hay ñöôïc ñaùnh soá hieäu. Thoâng thöôøng, teân phaûi ngaén goïn, deã hieåu, moâ taû ñöôïc noäi dung kinh teá ñaëc tröng cuûa caùc nghieäp vuï kinh teá ñöôïc löu tröõ vaøo taøi khoaûn ñoù, soá hieäu ñöôïc ñaùnh theo moät traät töï nhaát ñònh vaø deã nhaän bieát. Tuyø theo quy ñònh trong cheá ñoä keá toaùn cuûa töøng quoác gia maø teân vaø soá hieäu cuûa taøi khoaûn baét buoäc phaûi thoáng nhaát theo höôùng daãn hoaëc baûn thaân moãi ñôn vò keá toaùn töï ñaët teân vaø kí hieäu theo yù rieâng. 1.1.2 Hình thöùc, keát caáu Pheùp bieän chöùng duy vaät khaúng ñònh raèng, moãi söï vaät hieän töôïng trong theá giôùi ñeàu laø moät theå thoáng nhaát cuûa caùc maët, caùc thuoäc tính, caùc khuynh höôùng ñoái laäp nhau. Nghieäp vuï kinh teá laø söï kieän laøm thay ñoåi tình hình taøi chính, cuï theå laø laøm taêng, giaûm taøi saûn vaø nguoàn hình thaønh taøi saûn cuûa ñôn vò keá toaùn. Nghieäp vuï kinh teá phaùt sinh theo moät trong hai khuynh höôùng ñoái laäp nhau laø laøm taêng hoaëc laøm giaûm taøi saûn hoaëc nguoàn hình thaønh taøi saûn. Neân moãi taøi khoaûn (trang soå) duøng ñeå löu tröõ caùc nghieäp vuï kinh teá phaùt sinh cuøng noäi dung cuõng phaûi theå hieän ñöôïc tính hai maët ñeå phaûn aùnh hai khuynh höôùng ñoái laäp nhau cuûa caùc nghieäp vuï kinh teá phaùt sinh neân hình thöùc cuûa taøi khoaûn phaûi goàm hai beân hoaëc hai phaàn. Maëc khaùc, theo qui luaät aâm _ döông trong trieát hoïc Trung hoa coå ñaïi, baûn chaát cuûa moãi söï vaät hieän töôïng ñöôïc theå hieän ra beân ngoaøi döôùi hình thöùc nhöõng caëp töø ñoái laäp nhau neân hai beân cuûa taøi khoaûn coù theå ñöôïc goïi laø beân traùi - beân phaûi, hoaëc beân Nôï - beân Coù (tieáng Anh).
-7- Thoâng thöôøng ngöôøi ta goïi beân traùi laø beân Nôï, beân phaûi laø beân Coù. Nôï, Coù laø thuaät ngöõ keá toaùn xuaát phaùt töø “Debit” (vieát taét laø Dr, tieáng Latinh laø Debere) vaø “Credit“ (vieát taét laø Cr, tieáng Latinh laø Credere) Hình thöùc ñôn giaûn nhaát cuûa moät taøi khoaûn ñöôïc söû duïng trong hoïc taäp vaø nghieân cöùu laø taøi khoaûn döôùi daïng chöõ T (goïi taét taøi khoaûn laø chöõ T) goàm 3 phaàn: Teân taøi khoaûn (ghi beân treân chöõ T); beân traùi chöõ T goïi laø beân Nôï; beân phaûi chöõ T goïi laø beân Coù Nôï Teân taøi khoaûn Coù Beân traùi Beân phaûi Nhö vaäy, baát cöù moät nghieäp vuï kinh teá phaùt sinh naøo ñöôïc löu tröõ vaøo beân traùi cuûa taøi khoaûn laø moät phaùt sinh Nôï hay coøn goïi laø buùt toaùn ghi Nôï. Vaø ngöôïc laïi; baát cöù moät nghieäp vuï kinh teá phaùt sinh naøo ñöôïc löu tröõ vaøo beân phaûi cuûa taøi khoaûn laø moät phaùt sinh Coù hay coøn goïi laø buùt toaùn ghi Coù. Trong thöïc teá, hình thöùc cuûa taøi khoaûn döôùi daïng trang soå trong soå caùi duøng ñeå löu tröõ caùc nghieäp vuï kinh teá phaùt sinh cuøng loaïi nhö sau: TAØI KHOAÛN : ……….. Chöùng töø Taøi Soá tieàn Ghi chuù khoaûn Soá Ngaøy Dieãn giaûi Nôï Coù ñoái öùng Soá dö ñaàu kyø : Soá phaùt sinh trong kyø : …… …… …… Toång soá phaùt sinh trong kyø : Soá dö cuoái kyø :
-8- Noäi dung cuûa caùc coät nhö sau: • Coät chöùng töø: ghi soá, ngaøy cuûa chöùng töø minh chöùng cho caùc nghieäp vuï kinh teá phaùt sinh maø keá toaùn phaûi thu thaäp. • Coät dieãn giaûi: Noäi dung toùm taét cuûa nghieäp vuï kinh teá phaùt sinh treân chöùng töø keá toaùn. • Coät taøi khoaûn ñoái öùng: Teân taøi khoaûn ñoái öùng coøn laïi coù lieân quan trong noäi dung cuûa nghieäp vuï kinh teá phaùt sinh. • Coät soá tieàn : soá tieàn cuûa nghieäp vuï kinh teá phaùt sinh ñöôïc ghi vaøo beân traùi (Nôï) hoaëc beân phaûi (Coù) cuûa taøi khoaûn naøy. • Soá dö cuûa taøi khoaûn: Soá dö laø soá cheânh leäch giöõa toång soá phaùt sinh Nôï vaø toång soá phaùt sinh Coù cuûa taøi khoaûn, neáu toång phaùt sinh Nôï lôùn hôn toång soá phaùt sinh Coù thì taøi khoaûn coù dö Nôï. Vaø ngöôïc laïi, neáu toång phaùt sinh Coù lôùn hôn toång phaùt sinh Nôï thì taøi khoaûn coù dö Coù. Coâng thöùc xaùc ñònh soá dö cuûa taøi khoaûn nhö sau: Soá dö cuoái kyø = soá dö ñaàu kyø + toång soá phaùt sinh taêng - toång soá phaùt sinh giaûm Trong ñoù: - Soá dö ñaàu kyø: Soá hieän coù vaøo ñaàu kyø treân taøi khoaûn (baèng (=) soá dö cuoái kyø tröôùc) - Soá dö cuoái kyø: Soá hieän coøn vaøo cuoái kyø treân taøi khoaûn. - Soá phaùt sinh taêng, soá phaùt sinh giaûm cuûa taøi khoaûn seõ ñeà caäp ôû 1.1.5 – Caùch ghi cheùp nghieäp vuï kinh teá phaùt sinh vaøo caùc loaïi taøi khoaûn. 1.1.3 Phaân loaïi taøi khoaûn Phaân loaïi taøi khoaûn laø vieäc saép xeáp caùc taøi khoaûn vaøo töøng loaïi, töøng nhoùm theo nhöõng tieâu thöùc khaùc nhau. Tuyø theo caùc tieâu thöùc maø coù caùc caùch phaân loaïi nhö sau: 1.1.3.1 Theo noäi dung kinh teá Caùc taøi khoaûn ñöôïc phaân thaønh 03 loaïi: + Loaïi taøi khoaûn taøi saûn: duøng ñeå löu tröõ taát caû caùc nghieäp vuï kinh teá phaùt sinh coù noäi dung kinh teá laøm taêng, giaûm taøi saûn cuûa ñôn vò keá toaùn. + Loaïi taøi khoaûn nguoàn voán: duøng ñeå löu tröõ caùc nghieäp vuï kinh teá phaùt sinh coù noäi dung kinh teá laøm taêng, giaûm nguoàn voán cuûa ñôn vò keá toaùn. + Loaïi taøi khoaûn phaûn aùnh tình hình vaø keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh: duøng ñeå löu tröõ caùc nghieäp vuï kinh teá laøm taêng, giaûm doanh thu, thu nhaäp, chi phí, giaù voán vaø xaùc ñònh keát quaû kinh doanh. Vieäc phaân loaïi taøi khoaûn theo noäi dung kinh teá giuùp ñôn vò keá toaùn löïa choïn soá löôïng vaø loaïi taøi khoaûn söû duïng trong coâng taùc keá toaùn cuûa ñôn vò mình. 1.1.3.2 Theo coâng duïng Caùc taøi khoaûn ñöôïc chia thaønh 3 loaïi
-9- + Loaïi taøi khoaûn cô baûn: duøng ñeå löu tröõ caùc nghieäp vuï kinh teá phaùt sinh tröïc tieáp laøm taêng, giaûm taøi saûn vaø nguoàn hình thaønh taøi saûn. + Loaïi taøi khoaûn ñieàu chænh: ñöôïc söû duïng ñeå tính toaùn laïi soá löôïng ñaõ ñöôïc löu tröõ treân loaïi taøi khoaûn cô baûn nhaèm cung caáp soá lieäu xaùc thöïc veà tình hình taøi chính cuûa ñôn vò keá toaùn taïi thôøi ñieåm tính toaùn. + Loaïi taøi khoaûn nghieäp vuï: duøng ñeå taäp hôïp caùc soá lieäu caàn thieát sau ñoù söû duïng caùc phöông phaùp mang tính nghieäp vuï ñeå xöû lyù caùc soá lieäu. Loaïi naøy chia ra laøm caùc nhoùm nhö sau: • Nhoùm taøi khoaûn phaân phoái: duøng ñeå taäp hôïp caùc soá lieäu sau ñoù phaân phoái cho caùc taøi khoaûn coù lieân quan. • Nhoùm taøi khoaûn tính giaù thaønh: duøng ñeå taäp hôïp caùc nghieäp vuï kinh teá lieân quan ñeán chi phí saûn xuaát vaø tính giaù thaønh saûn phaåm hoaëc lao vuï, dòch vuï. • Nhoùm taøi khoaûn so saùnh: duøng ñeå xaùc ñònh caùc chæ tieâu caàn thieát cuûa quaù trình kinh doanh baèng caùch so saùnh toång phaùt sinh nôï vaø toång phaùt sinh coù cuûa taøi khoaûn. Vieäc phaân loaïi taøi khoaûn theo coâng duïng taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho vieäc tính toaùn, xaùc ñònh caùc chæ tieâu caàn thieát cung caáp cho hoaït ñoäng quaûn lyù. 1.1.3.3 Theo moái quan heä vôùi baùo caùo taøi chính Caùc taøi khoaûn ñöôïc chia thaønh 3 loaïi: + Loaïi taøi khoaûn thuoäc Baûng caân ñoái keá toaùn: duøng ñeå löu tröõ caùc nghieäp vuï kinh teá phaùt sinh lieân quan ñeán caùc yeáu toá taøi saûn, nguoàn voán ñeå hình thaønh neân Baûng caân ñoái keá toaùn (laø baûng phaûn aùnh moät caùch khaùi quaùt tình hình taøi saûn, nguoàn hình thaønh taøi saûn cuûa ñôn vò keá toaùn taïi moät thôøi ñieåm). + Loaïi taøi khoaûn thuoäc Baùo caùo keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh: duøng ñeå löu tröõ caùc nghieäp vuï kinh teá phaùt sinh lieân quan ñeán caùc yeáu toá doanh thu, thu nhaäp, chi phí, giaù voán, xaùc ñònh keát quaû kinh doanh ñeå hình thaønh neân caùc chæ tieâu treân Baûng baùo caùo keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh.
-10- + Loaïi taøi khoaûn ñaëc bieät: duøng ñeå löu tröõ caùc nghieäp vuï kinh teá phaùt sinh caàn phaûi theo doõi chi tieát theo yeâu caàu quaûn lyù cuûa caùc ñoái töïông söû duïng baùo caùo taøi chính. Vieäc phaân loaïi taøi khoaûn theo moái quan heä vôùi baùo caùo taøi chính taïo thuaän lôïi cho vieäc laäp, kieåm tra caùc baùo caùo taøi chính cuûa ñôn vò keá toaùn. 1.1.3.4 Theo möùc ñoä phaûn aùnh Cac ùtaøi khoaûn ñöôïc chia thaønh 02 loaïi: + Loaïi taøi khoaûn toång hôïp (coøn goïi laø taøi khoaûn caáp 1): duøng ñeå taäp hôïp caùc nghieäp vuï kinh teá phaùt sinh theo caùc chæ tieâu kinh teá toång hôïp. + Loaïi taøi khoaûn chi tieát (coøn goïi laø taøi khoaûn caáp 2,3...): duøng ñeå chi tieát hoaù caùc nghieäp vuï kinh teá ñaõ löu tröõ treân caùc taøi khoaûn toång hôïp töông öùng roài. Vieäc phaân loaïi taøi khoaûn theo möùc ñoä phaûn aùnh giuùp ñoái chieáu soá lieäu treân soå toång hôïp vaø soå chi tieát ñaûm baûo tính caân ñoái cho soá lieäu keá toaùn. 1.1.4 Phöông trình keá toaùn, heä thoáng keá toaùn keùp vaø nguyeân taéc ghi Nôï - Coù 1.1.4.1 Phöông trình keá toaùn caên baûn Ñeå toàn taïi, baát cöù ñôn vò keá toaùn naøo cuõng phaûi coù taøi saûn, ñoù laø nhöõng nguoàn löïc do ñôn vò keá toaùn kieåm soaùt vaø coù theå thu ñöôïc lôò ích kinh teá trong töông lai. Taøi saûn coù nhieàu loaïi vaø baát cöù loaïi taøi saûn naøo cuõng ñöôïc hình thaønh töø moät hoaëc nhieàu nguoàn nhaát ñònh, goïi laø nguoàn voán. Xeùt veà maët gía trò thì toång taøi saûn luoân luoân baèng toång nguoàn voán. Töø ñoù, ta coù phöông trình keá toaùn: Taøi saûn = Nguoàn voán (1) Taøi saûn ñöôïc hình thaønh töø hai nguoàn chuû yeáu: moät laø, do ngöôøi chuû töï boû voán ra goïi laø nguoàn voán chuû sôû höõu; hai laø, do vay möôïn trong quaù trình hoaït ñoäng kinh doanh goïi laø nôï phaûi traû. Nôï phaûi traû ñöôïc xem laø nghóa vuï hieän taïi phaùt sinh töø caùc giao dòch vaø söï kieän trong quaù khöù maø ñôn vò keá toaùn phaûi thanh toaùn töø caùc nguoàn löïc cuûa mình, voán chuû sôû höõu laø giaù trò voán cuûa ñôn vò keá toaùn, ñöôïc tính baèng soá cheânh leäch giöõa giaù trò taøi saûn tröø (-) ñi nôï phaûi traû.
-11- Neân phöông trình keá toaùn coù theå vieát thaønh: Taøi saûn = Nôï phaûi traû + nguoàn voán chuû sôû höõu (2) (1) vaø (2) laø hai phöông trình keá toaùn caên baûn. 1.1.4.2 Heä thoáng keá toaùn keùp vaø nguyeân taéc ghi Nôï, Coù Keá toaùn keùp laø phöông phaùp keá toaùn caên baûn ra ñôøi trong thôøi kyø Phuïc sinh, laàn ñaàu tieân ñöôïc trình baøy vaøo naêm 1494 trong moät cuoán saùch toaùn cuûa Fra Luca, moät tu só doøng Francis. Keá toaùn keùp döïa treân nguyeân taéc löôõng dieän, nghóa laø moïi söï kieän kinh teá phaùt sinh ñeàu coù hai maët, hai khía caïnh caân ñoái nhau. Do ñoù, moãi nghieäp vuï kinh teá phaùt sinh phaûi ñöôïc ghi vaøo taøi khoaûn ít nhaát moät laàn ghi Nôï vaø moät laàn ghi Coù vaø laøm theá naøo ñeå toång soá tieàn beân Nôï vaø toång soá tieàn beân Coù caân baèng nhau. 1.1.5 Caùch ghi cheùp vaøo caùc loaïi taøi khoaûn chuû yeáu lieân quan ñeán caùc yeáu toá cuûa Baùo caùo taøi chính Caùc yeáu toá cuûa Baùo caùo taøi chính goàm: Taøi saûn, nôï phaûi traû, nguoàn voán chuû sôû höõu, doanh thu thu nhaäp, chi phí giaù voán. Ñeå coù theå toång hôïp caùc nghieäp vuï kinh teá phaùt sinh, hình thaønh neân caùc yeáu toá cuûa baùo caùo taøi chính phuïc vuï cho caùc ñoái töôïng söû duïng thì sau khi thu thaäp, keá toaùn vieân phaûi xaùc ñònh nghieäp vuï kinh teá phaùt sinh laøm taêng, giaûm ñeán yeáu toá naøo treân baùo caùc taøi chính roài môùi löu tröõ baèng caùch ghi cheùp vaøo caùc taøi khoaûn. Caên cöù vaøo nguyeân taéc ghi Nôï, Coù trong heä thoáng keá toaùn keùp vaø phöông trình keá toaùn cô baûn hình thaønh caùc caùch ghi cheùp chuû yeáu nhö sau 1.1.5.1 Caùch ghi cheùp vaøo taøi khoaûn caùc nghieäp vuï kinh teá phaùt sinh laøm taêng, giaûm taøi saûn Nhìn vaøo phöông trình keá toaùn (1) Taøi saûn = nguoàn voán Ta thaáy : _ Veà maët hình thöùc : Veá traùi laø taøi saûn , veá phaûi laø nguoàn voán _ Veà maët giaù trò : taøi saûn luoân luoân caân baèng vôùi nguoàn voán
-12- Khi taøi saûn taêng leân (veá traùi taêng) thì nguoàn voán cuõng taêng (veá phaûi cuõng taêng) vaø ngöôïc laïi. Neân vôùi moät nghieäp vuï kinh teá phaùt sinh laøm taêng taøi saûn neáu ñöôïc ghi beân traùi - ghi Nôï vaøo taøi khoaûn chöõ T thì moät nghieäp vuï kinh teá phaùt sinh laøm taêng nguoàn voán seõ ñöôïc ghi beân phaûi - Ghi Coù vaøo taøi khoaûn chöõ T. Taøi saûn = Nguoàn voán Nôï Coù Nôï Coù Phaùt sinh Phaùt sinh taêng taêng Theo hình thöùc hai beân cuûa taøi khoaûn, soá taêng ñöôïc ghi moät beân, soá giaûm ñöôïc ghi beân coøn laïi thì nghieäp vuï kinh teá phaùt sinh laøm giaûm taøi saûn seõ ñöôïc ghi beân phaûi _ ghi Coù, vaø nghieäp vuï kinh teá phaùt sinh laøm giaûm nguoàn voán seõ ñöôïc ghi beân traùi - Ghi Nôï Taøi saûn = Nguoàn voán Nôï Coù Nôï Coù Phaùt sinh Phaùt sinh Phaùt sinh Phaùt sinh taêng giaûm giaûm taêng Vaäy, vôùi loaïi taøi khoaûn taøi saûn thì soá phaùt sinh taêng ghi beân Nôï, soá phaùt sinh giaûm ghi beân Coù; coøn vôùi loaïi taøi khoaûn nguoàn voán thì soá phaùt sinh taêng ghi beân Coù, soá phaùt sinh giaûm ghi beân Nôï. Caùch ghi cheùp treân luoân ñaûm baûo tính caân ñoái cuûa phöông trình keá toaùn vaø nguyeân taéc ghi Nôï - Coù trong keá toaùn keùp. 1.1.5.2 Caùch ghi cheùp vaøo taøi khoaûn caùc nghieäp vuï kinh teá laøm taêng, giaûm Nôï phaûi traû vaø nguoàn voán chuû sôû höõu Theo phöông trình keá toaùn (2): Nguoàn voán = Nôï phaûi traû + Nguoàn voán chuû sôû höõu Neân caùch ghi cheùp caùc nghieäp vuï kinh teá laøm taêng, giaûm nôï phaûi traû vaø nguoàn voán chuû sôû höõu cuõng töông töï caùch ghi cheùp vaøo nguoàn voán nhö sau:
-13- Phaùt sinh taêng ghi beân Coù, phaùt sinh giaûm ghi beân Nôï Nguoàn voán = Nôï phaûi traû + nguoàn voán chuû sôû höõu Nôï Coù Nôï Coù Nôï Coù Phaùt sinh Phaùt sinh Phaùt sinh Phaùt sinh Phaùt sinh Phaùt sinh giaûm taêng giaûm taêng giaûm taêng 1.1.5.3 Caùch ghi cheùp vaøo taøi khoaûn caùc nghieäp vuï kinh teá laøm taêng, giaûm doanh thu, thu nhaäp Doanh thu, thu nhaäp laø toång giaù trò caùc lôïi ích kinh teá thu ñöôïc goùp phaàn laøm taêng nguoàn voán chuû sôû höõu. Do ñoù, moät nghieäp vuï kinh teá phaùt sinh laøm taêng doanh thu thu nhaäp cuõng ñoàng thôøi laøm taêng nguoàn voán chuû sôû höõu neân vôùi moät nghieäp vuï kinh teá phaùt sinh laøm taêng nguoàn voán chuû sôû höõu ñöôïc ghi beân Coù thì laøm taêng doanh thu thu nhaäp cuõng ñöôïc ghi Coù. Vaø ngöôïc laïi, laøm giaûm doanh thu thu nhaäp ghi Nôï. Doanh thu , thu nhaäp Nôï Coù Phaùt sinh Phaùt sinh giaûm taêng Vaäy, vôùi taøi khoaûn doanh thu, thu nhaäp thì phaùt sinh taêng ghi beân Coù, phaùt sinh giaûm ghi beân Nôï. 1.1.5.4 Caùch ghi cheùp vaøo taøi khoaûn caùc nghieäp vuï laøm taêng giaûm chi phí Chi phí laø toång caùc khoaûn laøm giaûm lôïi ích kinh teá döôùi daïng caùc khoaûn tieàn chi ra, caùc khoaûn khaáu tröø taøi saûn hoaëc phaùt sinh caùc khoaûn nôï daãn ñeán laøm giaûm nguoàn voán chuû sôû höõu. Neân, neáu moät nghieäp vuï kinh teá phaùt sinh laøm taêng chi phí nghóa laø laøm giaûm nguoàn voán chuû sôû höõu do ñoù caùch ghi cheùp nghieäp vuï kinh teá phaùt sinh laøm taêng chi phí seõ ngöôïc laïi vôùi caùch ghi cheùp vaøo nguoàn voán chuû sôû höõu, nghóa laø: Chi phí , giaù voán Nôï Coù Phaùt sinh Phaùt sinh taêng giaûm Vaäy, vôùi taøi khoaûn chi phí, giaù voán thì phaùt sinh taêng ghi beân Nôï, phaùt sinh giaûm ghi beân Coù.
-14- 1.2 Heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn 1.2.1 Khaùi nieäm, noäi dung 1.2.1.1 Khaùi nieäm Ñeå coù theå toång hôïp caùc nghieäp vuï kinh teá cuøng tính chaát moät caùch khoa hoïc, hình thaønh caùc yeáu toá treân Baùo caùo taøi chính nhaèm ñaùp öùng yeâu caàu cuûa caùc ñoái töôïng söû duïng moät caùch kòp thôøi, moãi ñôn vò keá toaùn coù theå söû duïng nhieàu taøi khoaûn khaùc nhau. Saép xeáp taát caû caùc taøi khoaûn maø ñôn vò keá toaùn söû duïng theo moät traät töï nhaát ñònh taïo thaønh moät baûng heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn. Heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn laø moät boä phaän quan troïng trong heä thoáng cheá ñoä keá toaùn cuûa moãi ñôn vò keá toaùn noùi rieâng vaø moãi quoác gia noùi chung. Tuyø theo yeâu caàu quaûn lyù kinh teá – xaõ hoäi cuûa moãi quoác gia, maø nhaø nöôùc cuûa quoác gia ñoù ban haønh heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn aùp duïng thoáng nhaát cho taát caû caùc ñôn vò keá toaùn, hoaëc ñôn vò keá toaùn caên cöù vaøo qui moâ, ñaëc ñieåm yeâu caàu quaûn lyù töï xaây döïng heä thoáng taøi khoaûn rieâng phuø hôïp caùc chuaån möïc keá toaùn quoác gia hoaëc quoác teá. 1.2.1.2 Noäi dung cô baûn Noäi dung cô baûn cuûa heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn bao goàm: - Teân goïi, soá hieäu cuûa taát caû caùc taøi khoaûn ñöôïc söû duïng ñeå löu tröõ toaøn boä nghieäp vuï kinh teá phaùt sinh trong ñôn vò keá toaùn - Noäi dung, coâng duïng, keát caáu vaø caùch ghi cheùp treân töøng taøi khoaûn. - Caùc quy ñònh vaø höôùng daãn nghieäp vuï. 1.2.2 Cô sôû xaây döïng heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn doanh nghieäp Xaây döïng heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn döïa treân caùc cô sôû sau ñaây: 1.2.2.1 Cô sôû kinh teá Yeáu toá kinh teá coù taùc ñoäng tröïc tieáp vaø nhieàu nhaát ñoái vôùi keá toaùn, ñoù laø nôi phaùt sinh caùc hoaït ñoäng kinh teá, yeâu caàu quaûn lyù cung caáp cho keá toaùn thöôùc ño tieàn teä ñeå ño löôøng taøi saûn vaø nguoàn voán neân noùi chung moãi bieán ñoåi cuûa neàn kinh teá luoân ñoøi hoûi phaûi coù nhöõng thay ñoåi töông thích cuûa heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn ñaùp öùng yeâu caàu ghi nhaän xöû lyù vaø cung caáp thoâng tin cho caùc ñoái töôïng söû duïng. Ngoaøi ñaëc ñieåm hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh, laïm phaùt, giaûi theå, phaù saûn, thò tröôøng chöùng khoaùn, caùc loaïi hình doanh nghieäp thì neàn kinh teá cô cheá quaûn lyù kinh teá, caùch thöùc kieåm soaùt neàn kinh teá vaø thueá laø caùc yeáu toá cô baûn cuûa cô sôû kinh teá. Neàn kinh teá laø moät heä thoáng caùc quan heä kinh teá vaø tuyø theo caùc quan heä kinh teá giöõa caùc chuû theå maø xaùc laäp caùc neàn kinh teá khaùc nhau. Ñeå quaûn lyù neàn kinh teá phaûi döïa treân cô sôû cuûa moät cô cheá quaûn lyù thích hôïp.
-15- Neàn kinh teá keá hoaïch hoaù taäp trung laø neàn kinh teá döïa treân cô sôû cheá ñoä sôû höõu coâng coäng veà tö lieäu saûn xuaát. Nhaø nöôùc xaây döïng vaø quaûn lyù neàn kinh teá theo moât keá hoaïch thoáng nhaát töø trung öông ñeán cô sôû, caùc doanh nghieäp hoaït ñoäng döïa treân caùc chæ tieâu keá hoaïch caáp treân ñeà ra, hieäu quaû hoaït ñoäng ñöôïc ñaùnh giaù theo möùc ñoä hoaøn thaønh keá hoaïch vaø keát quaû thöïc hieän cheá ñoä haïch toaùn kinh teá. Vôùi ñaëc tröng nhö vaäy ñoøi hoûi vieäc xaây döïng heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn phaûi ñöôïc toå chöùc treân cô sôû caùc nguyeân taéc ñaïi chuùng, coâng khai, ñôn giaûn, roõ raøng vaø ñaày ñuû. Minh hoaï heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn ñöôïc xaây döïng theo yeâu caàu keá hoaïch hoaù taäp trung laø heä thoáng taøi khoaûn ñöôïc boä taøi chính Vieät Nam ban haønh theo quyeát ñònh 425 TC/CÑKT ngaøy 14/12/1970 (xem phuï luïc 1.1). Heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn naøy goàm 11 loaïi ( vôùi 99 taøi khoaûn caáp 1) vaø moät loaïi ñaëc bieät (9 taøi khoaûn caáp 1). Chæ coù loaïi taøi saûn coá ñònh noùi chung coøn nguoàn voán chuû yeáu laø voán ngaân saùch caáp. Neàn kinh teá thò tröôøng laø neàn kinh teá maø trong ñoù quan heä kinh teá giöõa caùc chuû theå ñöôïc bieåu hieän qua mua baùn haøng hoaù, dòch vuï treân thò tröôøng. Trong ñoù thaùi ñoä öùng xöû cuûa töøng chuû theå kinh teá höôùng vaøo lôïi nhuaän theo söï daãn daét cuûa giaù caû thò tröôøng, taát caû caùc quan heä kinh teá ñeàu ñöôïc tieàn teä hoaù, caùc yeáu toá nhaân taøi vaät löïc ñeàu laø haøng hoaù, töï doa sôû höõu töï do kinh doanh, töï do caïnh tranh trong khuoân khoå luaät phaùp, saûn xuaát vaø baùn saûn phaåm theo quan heä cung caàu. Yeâu caàu quaûn lyù trong cô cheá thò tröôøng ñoøi hoûi heä thoáng taøi khoaûn phaûi ñöôïc xaây döïng treân nguyeân taéc linh hoaït, thieát thöïc vaø ñaày ñuû. Heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn Myõ laø moät ñieån hình (xem phuï luïc 1.2). Heä thoáng naøy ñöôïc chia laøm 6 loaïi töông öùng vôùi caùc yeáu toá cuûa neàn kinh teá thò tröôøng laø taøi saûn , nôï phaûi tra,û nguoàn voán chuû sôû höõu , doanh thu, chi phí vaø laõi loã. Neàn kinh teá thò tröôøng coù söï quaûn lyù cuûa nhaø nöôùc laø neàn kinh teá hoãn hôïp vöøa coù cô cheá töï ñieàu chænh cuûa thò tröôøng vöøa coù cô cheá quaûn lyù ñieàu tieát cuûa
-16- nhaø nöôùc, giaûi quyeát toát caùc vaán ñeà xaõ hoäi, ñaûm baûo söï thoáng nhaát giöõa taêng tröôûng kinh teá vôùi ø coâng baèng vaø tieán boä xaõ hoäi. Cô cheá töï ñieàu chænh cuûa thò tröôøng thöïc hieän thoâng qua giaù caû thò tröôøng , cung caàu haøng hoaù vaø caïnh tranh. Cô cheá quaûn lyù ñieàu tieát cuûa nhaø nöôùc thöïc hieän thoâng qua heä thoáng luaät phaùp veà lao ñoäng, taøi saûn, kinh teá, xaõ hoäi baèng coâng cuï keá hoaïch ôû taàm vó moâ, baèng ñoøn baåy taøi chính tieàn teä tín duïng giaù caû vaø thueá. Heä thoáng taøi khoaûn ban haønh theo quyeát ñònh 1141 TC/QÑ/CÑKT ngaøy f01/11/1995 cuûa Vieät Nam laø moät ví duï cuûa heä thoáng taøi khoaûn trong neàn kinh teá thò tröôøng coù söï quaûn lyù cuûa nhaø nöôùc. (Xem phuï luïc 1.3) Caùch thöùc kieåm soaùt neàn kinh teá: ÔÛ moãi quoác gia, trong moät giai ñoaïn lòch söû nhaát ñònh thöôøng coù moät caùch thöùc kieåm soaùt chuû ñaïo. Coù theå kieåm soaùt neàn kinh teá thoâng qua thò tröôøng chöùng khoaùn, keá hoaïch hoaù taäp trung, heä thoáng ngaân haøng, luaät thueá , luaät phaù saûn … Caùch thöùc kieåm soaùt neàn kinh teá cuõng chi phoái cheá ñoä heä thoáng keá toaùn ôû caùc quoác gia. Chaúng haïn, heä thoáng keá toaùn Myõ, Anh khoâng do nhaø nöôùc qui ñònh, vieäc kieåm soaùt cuûa nhaø nöôùc ñöôïc thöïc hieän thoâng qua vieäc giaûi thích höôùng daãn caùc muïc tieâu, nguyeân taéc, phöông phaùp… Coøn ôû moät soá nöôùc khaùc thì nhaø nöôùc coù vai troø kieåm soaùt keá toaùn quy ñònh heä thoáng cheá ñoä keá toaùn nhö Phaùp , Trung Quoác, … Thueá: Laø moät coâng cuï quan troïng cuûa nhaø nöôùc duøng ñeå quaûn lyù neàn kinh teá, tham gia ñieàu tieát thu nhaäp cuûa caùc doanh nghieäp , taäp ñoaøn daân cö vaø caùc caù nhaân trong xaõ hoäi, laø ñoøn baåy khuyeán khích hoaëc haïn cheá caùc hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh, laø coâng cuï ñoäng vieân thu nhaäp quoác daân phuïc vuï lôïi ích coâng coäng. ÔÛ caùc quoác gia coù thò tröôøng chöùng khoaùn ñoùng vai troø quan trong neàn kinh teá thì lôïi nhuaän chòu thueá vaø lôïi nhuaän keá toaùn taùch bieät nhau, coøn ôû caùc quoác gia thò tröôøng chöùng khoaùn ñoùng vai troø khieâm toán thì lôïi nhuaän keá toaùn vaø lôïi nhuaän chòu thueá laø moät.
-17- 1.2.2.2 Cô sôû chính trò Heä thoáng keá toaùn ñöôïc xaây döïng döïa treân cô sôû theå cheá chính trò cuûa moät quoác gia. Tuyø thuoäc vaøo caùch thöùc khaùc nhau trong söû duïng quyeàn löïc, quan nieäm khaùc nhau veà lôïi nhuaän vaø chi phí cuõng hình thaønh neân caùc heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn khaùc nhau. Chaúng haïn, chuû nghóa tö baûn Keyne ( theá kyû XX) noäi dung taøi khoaûn ñöôïc xaây döïng trong ñoù noäi dung cuûa chi phí khoâng coù thueá nhöng coù chi phí voán, chæ tính sieâu lôïi nhuaän so vôùi lôïi nhuaän bình quaân; Chuû nghóa tö baûn nhaø nöôùc ( Lieân Xoâ cuõ ) noäi dung cuûa chi phí khoâng coù thueá vaø caùc khoaûn laõi, maø ñoù laø moät phaàn lôïi nhuaän cuûa hoaït ñoäng kinh doanh vaø laø moät yeáu toá caáu thaønh khi phaân chia lôïi nhuaän; Coøn chuû nghóa xaõ hoäi ( Vieät Nam) thì lôïi nhuaän chòu thueá thu nhaäp doanh nghieäp vaø lôïi nhuaän keá toaùn gioáng nhau, yeáu toá chi phí khoâng goàm thueá thu nhaäp doanh nghieäp maø thueá naøy naèm trong lôïi nhuaän. 1.2.2.3 Cô sôû phaùp lyù Taïi caùc quoác gia coù luaät keá toaùn naèm trong luaät quoác gia (chaúng haïn Vieät Nam, Phaùp, Trung Quoác …) thì heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn noùi chung phaûi hoaøn toaøn tuaân thuû caùc ñieàu khoaûn ghi trong boä luaät, moïi vi phaïm ñeàu laøm cho coâng vieäc keá toaùn trôû thaønh phi phaùp. Vieäc tuaân thuû caùc ñieàu luaät seõ laøm cho heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn thöïc söï höõu ích, coù giaù trò cho caùc ñoái töôïng söû duïng. Taïi caùc quoác gia chöa coù luaät keá toaùn do ñoù tính tuaân thuû chöa nghieâm, ñieàu naøy laøm haïn cheá giaù trò cuûa heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn. 1.2.2.4 Cô sôû vaên hoaù, giaùo duïc, xaõ hoäi Ñaây laø yeáu toá taùc ñoäng ñaùng keå ñeán vieäc xaây döïng heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn hieän nay. Yeáu toá veà vaên hoaù giaùo duïc xaõ hoäi ñöôïc bieåu hieän qua khaû naêng nhaän thöùc, trình ñoä hieåu bieát, khaû naêng vaän duïng lyù thuyeát, cheá ñoä keá toaùn aùp duïng vaøo coâng taùc keá toaùn cuûa töøng quoác gia hoaëc töøng ñôn vò keá toaùn.
-18- 1.2.2.5 Xu höôùng xaây döïng heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn cuûa caùc quoác gia Nhìn chung, treân theá giôùi coù hai xu höôùng xaây döïng heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn: Xu höôùng 1: Doanh nghieäp töï xaây döïng heä thoáng taøi khoaûn, treân cô sôû caùc chuaån möïc keá toaùn quoác teá hoaëc quoác gia Chuaån möïc keá toaùn laø nhöõng quy ñònh vaø höôùng daãn caùc nguyeân taéc, noäi dung, phöông phaùp vaø thuû tuïc keá toaùn caên baûn, laøm cô sôû ghi cheùp keá toaùn vaø laäp Baùo caùo taøi chính nhaèm ñaït ñöôïc söï ñaùnh giaù trung thöïc, hôïp lyù, khaùch quan veà thöïc traïng taøi chính vaø keát quaû kinh doanh cuûa doanh nghieäp. Theo xu höôùng naøy, treân cô sôû caùc chuaån möïc keá toaùn quoác teá hoaëc quoác gia, caùc doanh nghieäp caên cöù vaøo quy moâ, lónh vöïc hoaït ñoäng vaø yeâu caàu quaûn lyù cuûa ñôn vò mình ñeå töï thieát keá moät heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn rieâng vôùi teân goïi, soá hieäu, noäi dung , coâng duïng, keát caáu töøng taøi khoaûn, caùc quy ñònh cuõng nhö caùc ghi cheùp nghieäp vuï. Heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn xaây döïng theo xu höôùng naøy coù öu ñieåm laø taïo khaû naêng tö duy naêng ñoäng cho keá toaùn vieân, nhöng coù nhöôïc ñieåm laø gaây khoù khaên trong coâng taùc quaûn lyù, kieåm tra, toång hôïp thoâng tin, boài döôõng ñaøo taïo chuyeân moân nghieäp vuï cuûa caùc cô quan Nhaø nöôùc coù thaåm quyeàn. Tieâu bieåu cho xu höôùng naøy laø heä thoáng keá toaùn cuûa caùc nöôùc Anh, Myõ. Xu höôùng 2: Nhaø nöôùc xaây döïng vaø ban haønh heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn Treân cô sôû heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn do cô quan coù thaåm quyeàn ban haønh, moãi doanh nghieäp töï löïa choïn taøi khoaûn vôùi teân goïi , soá hieäu, keát caáu, noäi dung vaø quy ñònh ghi cheùp nghieäp vuï phuø hôïp vôùi ñaëc ñieåm loaïi hình, quy moâ vaø yeâu caàu quaûn lyù ñeå aùp duïng. Heä thoáng taøi khoaûn xaây döïng theo xu höôùng naøy coù öu ñieåm laø taïo thuaän lôïi trong coâng taùc quaûn lyù kinh teá xaõ hoäi ôû taàm vó moâ nhöng haïn cheá tö duy naêng ñoäng saùng taïo cuûa keá toaùn vieân. Tieâu bieåu cho xu höôùng naøy laø heä thoáng keá toaùn Phaùp, Trung Quoác , Vieät Nam
-19- 1.2.3 Sô löôïc moät soá heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn doanh nghieäp aùp duïng ôû caùc quoác gia 1.2.3.1 Heä thoáng taøi khoaûn keá toaùn Myõ Heä thoáng keá toaùn Myõ khoâng coù moät heä thoáng taøi khoaûn thoáng nhaát veà teân goïi vaø soá hieäu baét buoäc söû duïng trong taát caû caùc doanh nghieäp. Thöïc teá, caùc doanh nghieäp caên cöù vaøo caùc chuaån möïc keá toaùn vaø ñaëc ñieåm cuï theå cuûa doanh nghieäp veà lónh vöïc kinh doanh, quy moâ cuûa doanh nghieäp vaø yeâu caàu quaûn lyù ñeå löïa choïn caùc taøi khoaûn söû duïng rieâng cho doanh nghieäp mình. Doanh nghieäp töï ñaët teân cho taøi khoaûn vaø soá hieäu cuûa chuùng. Theo heä thoáng taøi khoaûn Myõ döôùi ñaây (xem phuï luïc 1.2), caùc taøi khoaûn ñöôïc xaép xeáp vaøo 6 loaïi, töông öùng vôùi töøng yeáu toá trong baùo caùo taøi chính: Loaïi 1 – Taøi saûn; loaïi 2 – Nôï phaûi traû; Loaïi 3 – Nguoàn voán chuû sôû höõu; Loaïi 4 – Doanh thu; Loaïi 5 – Chi phí; Loaïi 6 – Laõi loã. Moãi loaïi taøi khoaûn ñöôïc chia thaønh nhieàu nhoùm taøi khoaûn khaùc nhau. Moãi nhoùm taøi khoaûn cuõng ñöôïc xaây döïng thaønh nhöõng taøi khoaûn toång hôïp vaø taøi khoaûn chi tieát. Moãi taøi khoaûn ñöôïc kyù hieäu toái thieåu 3 chöõ soá, khoâng haïn cheá caùc chöõ soá hieäu (coù theå coù 4, 5 … chöõ soá). Soá hieäu ñöôïc ñaùnh theo moät nguyeân taéc nhaát quaùn döïa vaøo möùc ñoä toång hôïp hoaëc chi tieát theo töøng noäi dung kinh teá ñöôïc ghi vaøo taøi khoaûn. Tuy nhieân, tuyø theo yeâu caàu quaûn lyù cuï theå, moãi nhoùm taøi khoaûn ñöôïc ñaùnh soá hieäu khaùc nhau, vaø soá hieäu cuûa moãi taøi khoaûn ñöôïc ñaùnh soá hieäu trong giôùi haïn quy ñònh cho nhoùm taøi khoaûn ñoù. Ví duï, moät taøi khoaûn coù theå ñöôïc ñaùnh soá hieäu laø 3 soá töø 100 ñeán 199 hoaëc 4 chöõ soá töø 1000 ñeán 1999. Noùi chung, vieäc xaây döïng heä thoáng taøi khoaûn ôû Myõ coù caùch goïi teân, ñaùnh soá hieäu cuûa caùc taøi khoaûn ñôn giaûn, chaët cheõ, deã laøm, coù khaû naêng linh hoaït cao taïo khaû naêng tö duy saùng taïo cho keá toaùn vieân.