Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Phát triển đội ngũ công nhân kỹ thuật thành phố Hồ Chí Minh đến năm 2010

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:91

Thêm vào BST

Báo xấu

11
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích cơ bản của luận văn này là góp phần làm rõ hơn sự cần thiết phải tập trung phát triển đội ngũ CNKT và từ đó rút ra những giải pháp hợp lý để đề xuất góp phần hoàn thiện chính sách phát triển đội ngũ CNKT nói riêng và phát triển nguồn nhân lực nói chung. Đây là nhiệm vụ rất cấp thiết hiện nay để góp phần vào việc thực hiện mục tiêu phát triển kinh tế trong tiến trình CNH, HĐH của Tp.HCM.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Phát triển đội ngũ công nhân kỹ thuật thành phố Hồ Chí Minh đến năm 2010

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HCM CAO THỊ THANH NHÀN PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ CÔNG NHÂN KỸ THUẬT THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ĐẾN NĂM 2010 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ TP.Hồ Chí Minh, năm 2006
1 MUÏC LUÏC Môû ñaàu ...................................................................................................................... 7 Chöông 1: Cô sôû lyù luaän veà ñaøo taïo vaø phaùt trieån nguoàn nhaân löïc vaø ñoäi nguõ coâng nhaân kyõ thuaät ......................................................................................... 10 1.1 Khaùi nieäm veà ñaøo taïo vaø phaùt trieån nguoàn nhaân löïc ................................... 10 1.1.1 Khaùi nieäm veà ñaøo taïo vaø phaùt trieån nguoàn nhaân löïc........................... 10 1.1.2 Khaùi nieäm veà ñaøo taïo vaø phaùt trieån ñoäi nguõ CNKT............................ 12 1.2 Vai troø, vò trí cuûa ñoäi nguõ CNKT trong neàn kinh teá quoác daân .................... 13 1.2.1 Phaùt trieån ñoäi nguõ CNKT laø yeâu caàu ñaûm baûo thaønh coâng trong söï nghieäp CNH, HÑH ñaát nöôùc................................................................................... 13 1.2.2 Phaùt trieån ñoäi nguõ CNKT goùp phaàn laøm cho löïc löôïng lao ñoäng xaõ hoäi ít bò toån thöông khi cô caáu laïi neàn kinh teá. ....................................................... 15 1.2.3 Phaùt trieån ñoäi nguõ coâng nhaân kyõ thuaät laø cô sôû ñeå naâng cao chaát löôïng giai caáp coâng nhaân, ñaûm baûo giöõ vöõng ñònh höôùng XHCN. ........................ 16 1.3 Caùc yeáu toá aûnh höôûng vaø kinh nghieäm veà phaùt trieån ñoäi nguõ CNKT phuïc vuï CNH, HÑH ñaát nöôùc ................................................................................. 17 1.3.1 Nhöõng yeáu toá aûnh höôûng ñeán phaùt trieån ñoäi nguõ CNKT phuïc vuï CNH, HÑH ñaát nöôùc............................................................................................... 17 1.3.1.1 Caùc yeáu toá moâi tröôøng taùc ñoäng ñeán söï phaùt trieån ñoäi nguõ CNKT ..................................................................................................................... 17 1.3.1.2 Cô sôû vaät chaát – thieát bò vaø taøi chính giaùo duïc ngheà nghieäp ..................................................................................................................... 19 1.3.1.3 Giaùo vieân vaø ngöôøi hoïc ............................................................... 20 1.3.2 Nhöõng kinh nghieäm vaø baøi hoïc cuûa caùc nöôùc veà phaùt trieån giaùo duïc daïy ngheà cho CNKT. ......................................................................................20 1.3.2.1 Quan nieäm cuûa quoác gia veà phaùt trieån giaùo duïc ngheà nghieäp ....................................................................................................................20
2 1.3.2.2 Kinh nghieäm cuûa caùc nöôùc .........................................................22 1.3.2.3 Baøi hoïc kinh nghieäm ..................................................................26 Chöông 2: Thöïc traïng ñoäi nguõ CNKT Thaønh phoáá Hoà Chí Minh ..................... 29 2.1 Giôùi thieäu veà ñoäi nguõ CNKT treân ñòa baøn Thaønh phoá ................................29 2.2 Nhöõng yeáu toá aûnh höôûng ñeán söï phaùt trieån cuûa ñoäi nguõ CNKT Tp.HCM.................................................................................................................32 2.2.1 Caùc ñieàu kieän veà kinh teá - xaõ hoäi ......................................................32 2.2.2 Caùc chính saùch ...................................................................................33 2.2.3 Phaân tích thöïc traïng heä thoáng ñaøo taïo CNKT Tp.HCM. ....................35 2.2.3.1 Veà cô sôû daïy ngheà......................................................................35 2.2.3.2 Veà giaùo vieân daïy ngheà. ..............................................................39 2.2.3.3 Veà chöông trình ñaøo taïo ngheà ....................................................40 2.2.3.4 Veà tình hình tuyeån sinh. .............................................................42 2.2.3.5 Tình hình töï ñaøo taïo vaø naâng baäc thôï taïi caùc doanh nghieäp ......44 2.2.4 Ñaùnh giaù thöïc traïng phaùt trieån ñoäi nguõ CNKT taïi Tp.HCM .............46 Chöông 3: Caùc giaûi phaùp phaùt trieån ñoäi nguõ CNKT Thaønh phoáá Hoà Chí Minh ñeán naêm 2010 .............................................................................................. 56 3.1 Döï baùo veà nhu caàu CNKT cuûa Thaønh phoáá Hoà Chí Minh ñeán naêm 2010 .......................................................................................................................56 3.1.1 Döï baùo veà qui moâ ...............................................................................57 3.1.2 Döï baùo veà cô caáu ngaønh ngheà ñaøo taïo ...............................................59 3.1.3 Döï baùo veà chaát löôïng ñaøo taïo ............................................................61 3.2. Caùc giaûi phaùp phaùt trieån ñoäi nguõ CNKT thaønh phoáá Hoà Chí Minh............62 3.2.1 Giaûi phaùp naâng cao nhaän thöùc cuûa xaõ hoäi veà hoïc ngheà vaø daïy ngheà .......................................................................................................................62 3.2.2 Giaûi phaùp qui hoaïch phaùt trieån maïng löôùi cô sôû ñaøo taïo ...................64 3.2.3 Giaûi phaùp thieát laäp heä thoáng kieåm ñònh chaát löôïng ñaøo taïo trong
3 giaùo duïc ngheà nghieäp. ..........................................................................................64 3.2.4 Giaûi phaùp taêng cöôøng thöïc hieän ña daïng hoaù hình thöùc ñaøo taïo ngheà .......................................................................................................................65 3.2.5 Giaûi phaùp phaùt trieån ñoäi nguõ giaùo vieân caû veà soá löôïng laãn chaát löôïng .....................................................................................................................67 3.2.6 Giaûi phaùp ña daïng hoaù caùc hình thöùc huy ñoäng voán cho phaùt trieån ñaøo taïo ngheà .................................................................................................68 3.2.7 Giaûi phaùp ña daïng hoaù caùc hình thöùc toå chöùc giaùo duïc ñaøo taïo .........69 3.2.8 Giaûi phaùp taêng cöôøng ñaàu tö cô sôû vaät chaát kyõ thuaät .........................71 3.2.9 Giaûi phaùp thöïc hieän chính saùch khuyeán khích hoaït ñoäng daïy ngheà .......................................................................................................................72 3.2.10 Xaây döïng vaø phaùt trieån heä thoáng thoâng tin veà thò tröôøng lao ñoäng cho ñaøo taïo ngheà ..........................................................................................74 3.3 Caùc kieán nghò ..............................................................................................75 Keát luaän .................................................................................................................. 78 Taøi lieäu tham khaûo................................................................................................. 80 Phuï luïc .................................................................................................................... 82
4 MÔÛ ÑAÀU 1/ Lyù do choïn ñeà taøi Toång keát thöïc tieãn 15 naêm ñoåi môùi, nghò quyeát Ñaïi hoäi IX cuûa Ñaûng Coäng Saûn Vieät Nam (ÑCSVN) moät laàn nöõa khaúng ñònh “Con ngöôøi vaø nguoàn nhaân löïc laø nhaân toá quyeát ñònh söï phaùt trieån cuûa ñaát nöôùc trong thôøi kyø coâng nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa”. Phaùt trieån nguoàn nhaân löïc laø quaù trình bieán ñoåi veà soá löôïng vaø chaát löôïng cô caáu nguoàn nhaân löïc ngaøy caøng ñaùp öùng yeâu caàu phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi. Vieäc phaùt trieån nguoàn nhaân löïc mang laïi hieäu quaû raát lôùn vaø theo ñaùnh giaù cuûa moät soá chuyeân gia thì khoâng coù vieäc ñaàu tö naøo mang laïi nguoàn thu lôïi lôùn nhö ñaàu tö vaøo giaùo duïc. Chính vì vaäy, Nhaø nöôùc ta hieän nay ñang chuù troïng phaùt trieån giaùo duïc ñaøo taïo, ñaây laø quoác saùch haøng ñaàu trong quaù trình CNH, HÑH ñaát nöôùc. Thaønh phoá Hoà Chí Minh (Tp.HCM) ñöôïc coi laø moät Thaønh phoá naêng ñoäng trong vieäc phaùt trieån kinh teá – thöông maïi cuûa caû nöôùc, vaø laø troïng ñieåm phaùt trieån coâng nghieäp trong khu vöïc kinh teá phía Nam; laø moät trong nhöõng nôi taäp trung caùc doanh nghieäp ñaàu tö nhieàu nhaát keå caû ñaàu tö trong nöôùc vaø ñaàu tö ngoaøi nöôùc. Vì vaäy nguoàn nhaân löïc laø yeáu toá ñoùng vai troø raát quan troïng trong vieäc phaùt trieån kinh teá cuûa Thaønh phoá. Thôøi gian vöøa qua, Thaønh phoá ñaõ trieån khai chöông trình phaùt trieån nguoàn nhaân löïc. Ñaây laø moät trong 12 chöông trình, coâng trình troïng ñieåm do Ñaïi hoäi Ñaûng boä Tp.HCM laàn VII ñeà ra vaø taäp trung vaøo 7 lónh vöïc: phaùt trieån giaùo duïc phoå thoâng, phaùt trieån heä thoáng daïy ngheà vaø ñaøo taïo coâng nhaân kyõ thuaät (CNKT); phaùt trieån giaùo duïc ñaïi hoïc vaø sau ñaïi hoïc; ñaøo taïo 300 thaïc só, tieán só treû; ñaûm baûo nguoàn nhaân löïc cho heä thoáng chính trò; phaùt hieän, boài döôõng vaø ñaøo taïo vaän ñoäng vieân taøi naêng; phaùt trieån ñaøo taïo, boài döôõng taøi naêng vaên hoaù ngheä thuaät. Maëc duø chöông trình phaùt trieån nguoàn nhaân löïc cuûa Thaønh phoá ñöôïc trieån khai khaù roäng vaø ñaït ñöôïc nhöõng keát quaû nhaát ñònh nhöng trong vieäc phaùt trieån ñoäi nguõ CNKT coøn nhieàu baát caäp chöa ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu cuûa CNH, HÑH treân ñòa baøn. Beân caïnh ñoù chöông trình phaùt trieån nguoàn nhaân löïc chöa quan taâm ñuùng möùc ñeán vieäc ñaøo taïo CNKT môùi, chöa ñaët troïng taâm vaøo coâng taùc ñaøo taïo laïi, ñaøo taïo naâng cao ñoäi nguõ lao ñoäng hieän nay. Keát quaû laø söï thieát huït coù khuynh höôùng traàm troïng hôn khi kinh teá Thaønh phoá ñang trong thôøi kyø taêng tröôûng cao nhö hieän nay. Vì caùc lyù do treân toâi choïn ñeà taøi: “Phaùt trieån ñoäi nguõ coâng nhaân kyõ thuaät Tp. HCM ñeán naêm 2010” ñeå laøm luaän vaên toát nghieäp.
5 2/ Muïc ñích nguyeân cöùu Nhö phaàn lyù do choïn ñeà taøi ñaõ ñeà caäp, muïc ñích cô baûn cuûa luaän vaên naøy laø goùp phaàn laøm roõ hôn söï caàn thieát phaûi taäp trung phaùt trieån ñoäi nguõ CNKT vaø töø ñoù ruùt ra nhöõng giaûi phaùp hôïp lyù ñeå ñeà xuaát goùp phaàn hoaøn thieän chính saùch phaùt trieån ñoäi nguõ CNKT noùi rieâng vaø phaùt trieån nguoàn nhaân löïc noùi chung. Ñaây laø nhieäm vuï raát caáp thieát hieän nay ñeå goùp phaàn vaøo vieäc thöïc hieän muïc tieâu phaùt trieån kinh teá trong tieán trình CNH, HÑH cuûa Tp.HCM. 3/ Phaïm vi nguyeân cöùu: Khoâng gian nguyeân cöùu laø ñòa baøn Tp. HCM, thôøi gian nguyeân cöùu ñeán naêm 2010. Ñeà taøi taäp trung phaân tích thöïc traïng ñoäi nguõ CNKT ôû Tp. HCM vaø tìm ra moät soá giaûi phaùp ñeå phaùt trieån ñoäi nguõ CNKT. 4/ Phöông phaùp nguyeân cöùu: Ñeå thöïc hieän ñeà taøi, taùc giaû thu thaäp soá lieäu thöù caáp ôû caùc ñôn vò Sôû LÑ – TB & XH, Sôû Khoa hoïc Coâng ngheä, Vieän kinh teá Tp. HCM, caùc ñôn vò coù lieân quan, treân saùch, baùo chí, taïp chí vaø internet. Phöông phaùp xöû lyù soá lieäu: ñoái vôùi caùc döõ lieäu thu ñöôïc, taùc giaû aùp duïng caùc bieän phaùp xöû lyù sau: so saùnh, toång hôïp, phaân tích, thoáng keâ. 5/ Boá cuïc cuûa luaän vaên: Chöông 1: Cô sôû lyù luaän veà ñaøo taïo vaø phaùt trieån nguoàn nhaân löïc vaø ñoäi nguõ CNKT Chöông 2: Thöïc traïng ñoäi nguõ CNKT Tp.HCM Chöông 3: Caùc giaûi phaùp phaùt trieån ñoäi nguõ CNKT Tp.HCM ñeán naêm 2010 Trong quaù trình thöïc hieän luaän vaên toát nghòeâp taùc giaû ñaõ nguyeân cöùu, tham khaûo vaø söû duïng nhieàu taøi lieäu cuûa caùc coâng trình nguyeân cöùu, hoäi thaûo khoa hoïc coù lieân quan ñeán nguoàn nhaân löïc vaø ñoäi nguõ CNKT ñeå taêng cöôøng tính thöïc tieãn cuûa ñeà taøi nguyeân cöùu ñoùng goùp vaøo chuû tröông phaùt trieån kinh teá, xaõ hoäi cuûa Thaønh phoá.
6 CHÖÔNG 1: CÔ SÔÛ LYÙ LUAÄN VEÀ ÑAØO TAÏO VAØ PHAÙT TRIEÅN NGUOÀN NHAÂN LÖÏC VAØ ÑOÄI NGUÕ COÂNG NHAÂN KYÕ THUAÄT 1.1 Khaùi nieäm veà ñaøo taïo vaø phaùt trieån 1.1.1 Khaùi nieäm veà ñaøo taïo vaø phaùt trieån nguoàn nhaân löïc. Theo Lieân Hieäp Quoác: söï phaùt trieån nguoàn nhaân löïc bao goàm giaùo duïc ñaøo taïo vaø söû duïng tieàm naêng con ngöôøi nhaèm thuùc ñaåy phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi vaø naâng cao chaát löôïng cuoäc soáng. Theo UNESCO: phaùt trieån nguoàn nhaân löïc laø laøm cho toaøn boä söï laønh ngheà cuûa daân cö luoân luoân phuø hôïp trong moái quan heä vôùi söï phaùt trieån cuûa ñaát nöôùc. Theo Cherrington: giaùo duïc mang tính chaát chung, cung caáp cho hoïc vieân caùc kieán thöùc chung coù theå söû duïng vaøo caùc lónh vöïc khaùc nhau, ñaøo taïo lieân quan ñeán vieäc tieáp thu caùc kieán thöùc, kyõ naêng ñaëc bieät, nhaèm thöïc hieän nhöõng coâng vieäc cuï theå. Coøn phaùt trieån lieân quan ñeán vieäc naâng cao khaû naêng trí tueä vaø caûm xuùc caàn thieát ñeå thöïc hieän coâng vieäc toát hôn. OÂng Carrel Et Al: taùn thaønh quan ñieåm cho raèng coù hai loaïi ñaøo taïo: ñaøo taïo chung ñöôïc aùp duïng ñeå nhaân vieân coù ñöôïc nhöõng kyõ naêng coù theå ñöôïc söû duïng ôû moïi nôi, coù theå ích lôïi cho nhaân vieân trong moïi coâng vieäc. Ñaøo taïo chuyeân ñöôïc aùp duïng giuùp nhaân vieân coù ñöôïc caùc thoâng tin vaø kyõ naêng chuyeân bieät, aùp duïng cho coâng vieäc cuûa mình taïi nôi laøm vieäc. Töø nhöõng quan ñieåm treân coù theå noùi raèng phaùt trieån vaø ñaøo taïo nguoàn nhaân löïc laø moät “loaïi hoaït ñoäng coù toå chöùc, ñöôïc ñieàu kieån trong moät thôøi gian xaùc ñònh vaø nhaèm ñem ñeán söï thay ñoåi nhaân caùch”. Do ñoù: • Ñaøo taïo: laø quaù trình hoïc taäp laøm cho ngöôøi lao ñoäng coù theå thöïc hieän ñöôïc chöùc naêng, nhieäm vuï coù hieäu quaû hôn trong coâng taùc cuûa hoï.
7 • Giaùo duïc: laø quaù trình hoïc taäp ñeå chuaån bò con ngöôøi cho töông lai; coù theå cho ngöôøi ñoù chuyeån tôùi coâng vieäc môùi trong moät thôøi gian thích hôïp. • Phaùt trieån: laø quaù trình hoïc taäp nhaèm môû ra cho caùc caù nhaân nhöõng coâng vieäc môùi döïa treân nhöõng ñònh höôùng töông lai cuûa toå chöùc. Ba boä phaän treân hôïp thaønh cuûa giaùo duïc – ñaøo taïo vaø phaùt trieån nguoàn nhaân löïc laø caàn thieát cho söï thaønh coâng cuûa toå chöùc vaø söï phaùt trieån tieàm naêng cuûa con ngöôøi. Vì vaäy, phaùt trieån vaø ñaøo taïo nguoàn nhaân löïc bao goàm khoâng chæ ñaøo taïo, giaùo duïc vaø phaùt trieån ñaõ ñöôïc thöïc hieän beân trong toå chöùc maø coøn bao goàm moät loaït nhöõng hoaït ñoäng khaùc cuûa phaùt trieån vaø ñaøo taïo nguoàn nhaân löïc ñöôïc thöïc hieän töø beân ngoaøi: hoïc vieäc, hoïc ngheà, caùc hoaït ñoäng daïy ngheà. Caùc lyù do vaø taùc duïng cuûa vieäc ñaøo taïo vaø phaùt trieån nguoàn nhaân löïc laø: • Ñeå chuaån bò vaø buø ñaép vaøo nhöõng choã thieáu, bò boû troáng. Söï buø ñaép vaø boå sung naøy dieãn ra thöôøng xuyeân nhaèm laøm cho neàn kinh teá hoaït ñoäng troâi chaûy. • Ñeå chuaån bò cho nhöõng ngöøôi lao ñoäng thöïc hieän ñöôïc nhöõng traùch nhieäm vaø nhieäm vuï môùi do coù söï thay ñoåi trong muïc tieâu: cô caáu, luaät phaùp, chính saùch vaø kyõ thuaät coâng ngheä môùi taïo ra. • Ñeå hoaøn thieän khaû naêng ngöôøi lao ñoäng (nhieäm vuï hieän taïi cuõng nhö nhieäm vuï töông lai moät caùch coù hieäu quaû) Taùc duïng cuûa phaùt trieån vaø ñaøo taïo nguoàn nhaân löïc coøn laø: giaûm bôùt ñöôïc söï giaùm saùt, vì ñoái vôùi ngöôøi lao ñoäng ñöôïc ñaøo taïo, hoï laø ngöôøi coù theå töï giaùm saùt; giaûm bôùt nhöõng tai naïn do nhöõng haïn cheá cuûa con ngöôøi hôn laø do nhöõng haïn cheá cuûa trang bò. Söï oån ñònh vaø naêng ñoäng cuûa toå chöùc taêng leân, chuùng ñöôïc baûo ñaûm coù hieäu quaû ngay caû khi thieáu nhöõng ngöôøi chuû choát do coù nguoàn ñaøo taïo döï tröõ ñeå thay theá.
8 1.1.2 Khaùi nieäm veà ñaøo taïo vaø phaùt trieån ñoäi nguõ coâng nhaân kyõ thuaät (CNKT). - Hieän nay, CNKT ñöôïc hieåu nhö laø nhöõng coâng nhaân ñaõ hoaøn thaønh chöông trình daïy ngheà daøi haïn hoaëc ngaén haïn, toát nghieäp qua caùc chöông trình daïy ngheà. Ngay caû luaät giaùo duïc (1998) chæ ñeà caäp “daïy ngheà nhaèm ñaøo taïo ngöôøi lao ñoäng coù kieán thöùc, coù kyõ naêng ngheà nghieäp phoå thoâng, CNKT, chuyeân vieân nghieäp vuï”. Nhö vaäy CNKT ñöôïc xaùc ñònh theo thôøi gian ñaøo taïo vaø teân goïi cuûa baèng caáp, maø chöa chöùa ñöïng ñöôïc vai troø cuûa CNKT trong quaù trình sản xuất. Vì theá coù theå hieåu: CNKT laø ngöôøi coù naêng löïc taùc ñoäng tröïc tieáp vaø hieäu quaû vaøo quaù trình taïo ra sản phẩm xaõ hội. Vôùi caùch hieåu naøy CNKT ñöôïc caáu thaønh töø hai yeáu toá: - Naêng löïc ngheà nghieäp cuûa CNKT ñoùng vai troø quan troïng nhaát: laø nhöõng kieán thöùc ngheà nghieäp coù ñöôïc qua ñaøo taïo vaø haønh ngheà; laø nhöõng kyõ naêng ngheà nghieäp ñöôïc chaét loïc treân neàn taûng kieán thöùc ngheà nghieäp; laø thaùi ñoä lao ñoäng ñuùng ñaén qua nhaän thöùc muïc ñích ngheà nghieäp vaø thoùi quen ngheà nghieäp, qua quaù trình say meâ lao ñoäng. Naêng löïc aáy mang tính phaùt trieån ñeå thích öùng vôùi yeâu caàu cuûa neàn kinh tế. Nhö vaäy, ñeå trôû thaønh CNKT phaûi traûi qua quaù trình ñaøo taïo, coù theå töø tröôøng lôùp hoaëc qua quaù trình lao ñoäng, nhöng coát loõi laø caùc tri thöùc lyù luaän vaø thöïc tieãn veà lónh vöïc kyõ thuaät, coâng ngheä lieân quan tröïc tieáp ñeán ngheà nghieäp. - CNKT laø nhöõng ngöôøi taùc ñoäng tröïc tieáp vaø hieäu quaû vaøo quaù trình taïo ra sản phẩm xaõ hoäi. Ngaøy nay, veà cô baûn moät sản phẩm laøm ra mang ñaäm tính chaát xaõ hoäi vaø ngöôøi CNKT laø khaâu then choát trong quaù trình aáy. Hoï vöøa tröïc tieáp lao ñoäng, vöøa coù khaû naêng vaän haønh vaø thích öùng vôùi söï ñoåi môùi coâng ngheä. CNKT chieám vò trí quan troïng trong lao ñoäng sản xuất, vaø bao giôø cuõng ñaûm nhieäm coâng vieäc moät caùch ñoäc laäp vôùi tö caùch laø ngöôøi thôï chính laøm vieäc
9 trong moät nhoùm ngöôøi lao ñoäng. Tuyø thuoäc vaøo quaù trình coâng ngheä sản xuất coù ñoä phöùc taïp veà kyõ thuaät khaùc nhau maø coù tyû leä CNKT cao thaáp khaùc nhau. Song noùi chung thì hoï thöôøng chieám tyû leä cao khi coâng ngheä sản xuất ngaøy caøng phöùc taïp. Nhö vaäy baäc coâng nhaân laø baäc thaáp hôn CNKT. Coâng nhaân laø lao ñoäng coù trình ñoä sô caáp trong nhöõng ngheà ít phöùc taïp hay chæ laøm moät phaàn vieäc cuûa ngöôøi CNKT. Hoï chöa ñöôïc ñaøo taïo ñuû veà kieán thöùc, kyõ thuaät, kyõ xaûo ngheà nghieäp nhö ngöôøi CNKT. Coøn CNKT laønh ngheà laø nhöõng CNKT laøm vieäc hieäu quaû trong ngheà ít nhaát töø naêm naêm trôû leân vaø hoï ñaûm ñöông vai troø cuûa ngöôøi thôï caû trong nhoùm ngöôøi cuøng lao ñoäng. - Phaùt trieån ñoäi nguõ CNKT: theå hieän ôû naâng cao tay ngheà, taêng khaû naêng saùng taïo, taùc phong laøm vieäc, yù thöùc kyû luaät lao ñoäng vaø taêng naêng suaát lao ñoäng. Phaùt trieån ñoäi nguõ CNKT cuûa moät quoác gia, moät vuøng laõnh thoå laø taïo söï bieán ñoåi veà soá löôïng vaø chaát löôïng cuûa töøng CNKT, taïo laäp moät cô caáu ñoäi nguõ CNKT hôïp lyù vaø söï söû duïng naêng löïc cuûa hoï vì söï tieán boä kinh teá – xaõ hoäi. 1.2. Vai troø, vò trí cuûa ñoäi nguõ CNKT trong neàn kinh teá quoác daân Cô sôû quan troïng ñeå xaùc ñònh vieäc phaùt trieån ñoäi nguõ CNKT laø yeâu caàu mang tính khaùch quan vì ñaây laø ñoøi hoûi taát yeáu cuûa quaù trình CNH, HÑH ñaát nöôùc. Vì theá vai troø cuûa vieäc phaùt trieån ñoäi nguõ CNKT ñöôïc xem xeùt treân caû 3 lónh vöïc: kinh teá, xaõ hoäi, chính trò. 1.2.1 Phaùt trieån ñoäi nguõ CNKT laø yeâu caàu ñaûm baûo thaønh coâng trong söï nghieäp CNH, HÑH ñaát nöôùc Ngaøy nay, maëc duø coâng ngheä hieän ñaïi, heä thoáng thieát bò tieân tieán, nhöng CNKT vaãn laø maéc xích quan troïng trong daây chuyeàn sản xuất ñeå taïo ra sản phẩm ngaøy caøng nhieàu vaø coù chaát löôïng, bôûi vì, khoâng coù moät kyõ thuaät hay phöông
10 phaùp naøo coù theå ñem laïi hieäu quaû, neáu khoâng coù nhöõng ngöôøi coù ñuû naêng löïc quaûn lyù vaø söû duïng noù. Söï nghieäp CNH, HÑH seõ thuùc ñaåy neàn sản xuất hieän ñaïi. Löïc löôïng sản xuất caøng tieân tieán, hieän ñaïi caøng yeâu caàu phaûi coù moät löïc löôïng CNKT ôû caùc trình ñoä khaùc nhau. Thieát bò, coâng ngheä caøng hieän ñaïi ñoøi hoûi ngöôøi söû duïng phaûi coù trình ñoä ngheà nghieäp töông öùng môùi coù theå ñieàu kieån heä thoáng maùy moùc phuïc vuï cho quaù trình sản xuất. Cô caáu hôïp lyù cuûa löïc löôïng lao ñoäng veà trình ñoä chuyeân moân ñoái vôùi khu vöïc coâng nghieäp ñöôïc phaân boá theo tyû leä nhö sau: Bieåu 1.1 Quan heä cô caáu chaát löôïng lao ñoäng vaø trình ñoä kyõ thuaät (Ñvt:%) Loaïi lao ñoäng Caùc giai ñoaïn tieán boä kyõ thuaät 3 4 5 6 7 8 9 10 11 Lao ñoäng giaûn ñôn 15 7 - - - - - - - CNKT chöa laønh ngheà 60 65 37 11 3 - - - - CNKT laønh ngheà 20 20 53 45 60 55 40 21 - Kyõ thuaät vieân 4 6,5 8 12,5 21 30 40 50 60 Kyõ sö 1 1,5 2 4,5 7 10 17 25 34 Treân ñaïi hoïc - - - 0,5 2 2 3 4 6 Nguoàn: Vieän chieán löôïc phaùt trieån naêm 2001 Nhö vaäy, trong haàu heát caùc giai ñoaïn tieán boä kyõ thuaät, CNKT luoân luoân ñoùng vai troø thieát yeáu vaø ñoøi hoûi trình ñoä ngheà nghieäp ngaøy caøng cao. Söï nghieäp CNH, HÑH vaø hoäi nhaäp kinh teá quoác teá ôû nöôùc ta ñoøi hoûi nguoàn nhaân löïc phaûi coù moät ñoäi nguõ lao ñoäng coù tay ngheà coù trình ñoä ngheà nghieäp theo cô caáu thích öùng vôùi neàn kinh teá hieän taïi vaø trong töông lai. Muoán coù moät ñoäi nguõ lao ñoäng coù trình ñoä kyõ thuaät, chuyeân moân gioûi ñoøi hoûi caàn phaûi ñaøo taïo. Ñaøo taïo con ngöôøi coù ngheà nghieäp vaø ñöôïc söû duïng laø nhu caàu cuûa töøng caù nhaân vaø cuûa toaøn xaõ hoäi. Hieän nay, yeáu toá quyeát ñònh ñeán söï caïnh tranh cuûa neàn kinh teá moät
11 quoác gia laø chaát löôïng nguoàn nhaân löïc, trong ñoù nguoàn nhaân löïc kyõ thuaät, thöïc haønh chieám moät tyû troïng lôùn. Chính ñoäi nguõ CNKT ngaøy caøng phaùt trieån seõ ñaûm baûo ñieàu kieän caàn thieát ñeå tieán haønh CNH, HÑH vaø taêng tröôûng beàn vöõng. Cô caáu lao ñoäng laø haït nhaân hình thaønh cô caáu kinh teá hieän ñaïi. Nöôùc ta ñang trong quaù trình chuyeån ñoåi cô caáu kinh teá cuûa neàn kinh teá töø noâng nghieäp sang coâng nghieäp vaø dòch vuï neân dieãn ra quaù trình ñieàu chænh cô caáu lao ñoäng. Lao ñoäng phoå thoâng seõ giaûm ñeå taêng löïc löôïng lao ñoäng coù trình ñoä chuyeân moân kyõ thuaät vaø nghòeâp vuï môùi coù theå ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu cuûa neàn kinh teá. Ñeå laøm ñöôïc ñieàu ñoù chæ coù ñònh höôùng ñaøo taïo môùi mong coù ñöôïc ñoäi nguõ coâng nhaân laønh ngheà, caùc chuyeân gia gioûi trong caùc laõnh vöïc cuûa neàn kinh teá. Trong xu höôùng toaøn caàu hoaù kinh teá, ñoäi nguõ CNKT coù tay ngheà gioûi coøn laø löïc löôïng ñi ñaàu ñeå thöïc hieän chieán löôïc môû cöûa, hoäi nhaäp kinh teá moät caùch coù hieäu quûa. Hieän nay, xuaát khaåu lao ñoäng coù tay ngheà laø moät höôùng ñi cuûa caùc nöôùc ñang phaùt trieån coù nguoàn lao ñoäng doài daøo ñeå tích luyõ ban ñaàu vaø ngaøy caøng trôû thaønh moät ngaønh thu ngoaïi teä ñaùng keå cho ñaát nöôùc. 1.2.2 Phaùt trieån ñoäi nguõ CNKT goùp phaàn laøm cho löïc löôïng lao ñoäng xaõ hoäi ít bò toån thöông khi cô caáu laïi neàn kinh teá. Trong 20 naêm qua (1986-2006), nöôùc ta thöïc hieän ñöôøng loái ñoåi môùi, nhieàu vieäc laøm ñöôïc taïo ra trong khu vöïc dòch vuï vaø coâng ngheä cao nhö: ngaân haøng, baûo hieåm, ngaønh giao thoâng vaän taûi, böu chính vieãn thoâng, tin hoïc, ñieän töû, coâng ngheä vaät lieäu môùi … Maëc khaùc töø söï cô caáu laïi neàn kinh teá vaø caû trong töøng ngaønh, töøng doanh nghiệp theo xu höôùng giaûm daàn nhöõng coâng vieäc truyeàn thoáng, söû duïng cô baép ñeå thay theá baèng nhöõng ngöôøi lao ñoäng coù trình ñoä cao hôn, ñoøi hoûi ngöôøi lao ñoäng phaûi coù caùc phaåm chaát nhö tính cô ñoäng vaø chuû ñoäng. Do vaäy, raát caàn nhöõng ngöôøi chòu khoù hoïc taäp, bieát thích nghi vôùi söï bieán ñoåi trong cô caáu lao ñoäng hieän nay. Xu höôùng lao ñoäng hieän nay laø ña naêng, töùc laø keát hôïp giöõa naêng löïc kyõ
12 thuaät vôùi khaû naêng quaûn lyù vaø taøi naêng doanh nghiệp (noùi ñeán khaû naêng thích nghi vaø kyõ naêng öùng xöû trong xaõ hoäi). Ñoái vôùi coâng nhaân tröïc tieáp sản xuất, hoï chòu aûnh höôûng bôûi söï phaùt trieån coâng ngheä môùi vaø caùc hình thöùc lao ñoäng môùi. Baûn chaát chung cuûa vieäc laøm ñang thay ñoåi. Vieäc naâng cao trình ñoä tay ngheà ñoàng thôøi keùo theo söï thay ñoåi veà cô caáu vieäc laøm theo xu höôùng lao ñoäng coù trình ñoä thaáp daàn daàn ñöôïc thay theá bôûi lao ñoäng coù trình ñoä cao. Trong heä thoáng sản xuất môùi, ngöôøi coâng nhaân vöøa tröïc tieáp sản xuất, vöøa ñaûm nhaän caùc chöùc naêng cuûa nhaø phaân tích, nhaø quaûn lyù, do ñoù ñoøi hoûi khaû naêng saùng taïo cuûa hoï ôû möùc cao hôn nhieàu so vôùi chöùc naêng khi hoï chæ laø ngöôøi thöøa haønh. Do vaäy, CNKT coù khaû naêng thích nghi cao vôùi xu höôùng hoïc taäp thöôøng xuyeân, hoïc suoát ñôøi, coù ñuû naêng löïc saùng taïo, ñoåi môùi vaø phaùt trieån. Thò tröôøng vieäc laøm hieän nay coù nhieàu thay ñoåi theo höôùng taêng nhanh soá löôïng vieäc laøm ñoøi hoûi coù moät chuyeân moân nhaát ñònh. Vì theá caàn coi troïng vieäc ñaøo taïo thöôøng xuyeân ñoäi nguõ CNKT, bôûi vì, moät trong nhöõng nguyeân nhaân kieán cho ngöôøi lao ñoäng bò loaïi khoûi caùc doanh nghiệp laø do trình ñoä vaø kieán thöùc cuûa hoï ngaøy caøng laïc haäu, khoâng theo kòp yeâu caàu môùi cuûa sản xuất kinh doanh. Do vaäy, vieäc ñaøo taïo, taùi ñaøo taïo, thöôøng xuyeân naâng cao trình ñoä cho ngöôøi lao ñoäng noùi chung vaø CNKT noùi rieâng laø vieäc laøm caàn thieát ñeå hoï coù theå duy trì söï toàn taïi trong guoàng maùy sản xuất vaø taêng nhanh khaû naêng thích öùng vôùi coâng ngheä. 1.2.3 Phaùt trieån ñoäi nguõ coâng nhaân kyõ thuaät laø cô sôû ñeå naâng cao chaát löôïng giai caáp coâng nhaân, ñaûm baûo giöõ vöõng ñònh höôùng XHCN. Nöôùc ta laø moät trong soá ít quoác gia xaây döïng ñaát nöôùc theo con ñöôøng xaõ hoäi chuû nghóa (XHCN) döôùi söï laõnh ñaïo cuûa ÑCSVN. Traûi qua thôøi gian khoù khaên sau khi thoáng nhaát ñaát nöôùc, nöôùc ta ñaõ ñaït ñöôïc nhöõng thaønh töïu nhaát ñònh trong coâng cuoäc xaây döïng vaø baûo veä toå quoác. Do ÑCSVN laø ñoäi tieân phong cuûa giai caáp coâng nhaân, laø ñaïi bieåu trung
13 thaønh lôïi ích cuûa giai caáp coâng nhaân, nhaân daân lao ñoäng vaø cuûa caû daân toäc. Hòeân nay, Ñaûng ta ñang laõnh ñaïo xaây döïng neàn kinh teá thò tröôøng ñònh höôùng XHCN, môû cöûa, hoäi nhaäp kinh teá quoác teá, vì vaäy caøng phaûi chaêm lo, giöõ vöõng vaø taêng cöôøng baûn chaát cuûa giai caáp coâng nhaân trong Ñaûng. Trong thôøi kyø thöïc hieän CNH, HÑH, giai caáp coâng nhaân Vieät Nam phaûi ñöôïc ñaøo taïo naâng cao tay ngheà, kyõ thuaät nghieäp vuï môùi coù theå ñaùp öùng ñöôïc coâng cuoäc xaây döïng ñaát nöôùc trong thôøi kyø môùi. Maø ñoäi nguõ CNKT laø löïc löôïng chuû choát trong löïc löôïng sản xuất ngaøy nay. Neáu ñöôïc chuaån bò toát veà maët trí tueä vaø thaùi ñoä ngheà nghieäp ñeå tieáp thu coâng ngheä ngaøy moät tieân tieán, ñoäi nguõ CNKT ngaøy caøng theå hieän mình laø khaâu then choát, laø noàng coát cuûa löïc löôïng lao ñoäng xaõ hoäi, quyeát ñònh ñeán söï phaùt trieån nhanh vaø beàn vöõng cuûa neàn kinh teá ñi theo ñònh höôùng XHCN. 1.3. Caùc yeáu toá aûnh höôûng vaø kinh nghieäm veà phaùt trieån ñoäi nguõ CNKT phuïc vuï coâng nghieäp hoaù, hieän ñaïi hoaù ñaát nöôùc. 1.3.1 Nhöõng yeáu toá aûnh höôûng ñeán phaùt trieån ñoäi nguõ CNKT phuïc vuï CNH, HÑH ñaát nöôùc. 1.3.1.1 Caùc yeáu toá moâi tröôøng taùc ñoäng ñeán söï phaùt trieån ñoäi nguõ CNKT a/ Kinh teá - xaõ hoäi: Boái caûnh kinh teá – xaõ hoäi chung, ñaëc bieät laø cô caáu vaø cô cheá kinh teá vó moâ cuõng nhö nhöõng quaù trình kinh teá keøm theo nhö thò tröôøng söùc lao ñoäng, nhu caàu veà lao ñoäng, tình traïng vieäc laøm vaø thaát nghieäp, möùc ñoä ñoâ thò hoaù, cô caáu vaø ñoäng thaùi daân soá, cô caáu xaõ hoäi vaø ngheà nghòeâp, veà laõnh thoå, veà daân toäc, saéc toäc vaø toân giaùo, heä thoáng truyeàn thoâng ñaïi chuùng cuõng nhö caùc thieát cheá chính trò – xaõ hoäi cuûa quoác gia ñeàu laø nhöõng ñieàu kieän taùc ñoäng maïnh meõ ñeán qui moâ, toác ñoä vaø tính chaát cuûa söï phaùt trieån ñoäi nguõ CNKT. Nhieàu yeáu toá cuï theå trong ñôøi soáng kinh teá – xaõ hoäi nhö taäp quaùn hoïc taäp, caùc quan heä xaõ hoäi, taâm lyù trong sản xuất – kinh doanh, caùc quan heä thöông
14 maïi trong nöôùc vaø nöôùc ngoaøi, moái quan taâm cuûa gia ñình, coäng ñoàng cuõng aûnh höôûng khoâng ít ñeán söï phaùt trieån giaùo duïc ngheà nghòeâp cuûa quoác gia. Nhöõng ñieàu kieän treân coù taùc ñoäng raát khaùc nhau theo töøng nöôùc vaø töøng khu vöïc. Moâi tröôøng kinh teá – xaõ hoäi cuûa caùc nöôùc phaùt trieån thì oån ñònh neân taùc ñoäng chuû yeáu ñeán chaát löôïng giaùo duïc ngheà nghieäp. Traùi laïi, ñoái vôùi caùc nöôùc ñang phaùt trieån vaø caùc nöôùc coù neàn kinh teá ñang chuyeån ñoåi nhö Vieät Nam thì moâi tröôøng kinh teá – xaõ hoäi taùc ñoäng maïnh ñeán söï phaùt trieån qui moâ vaø maïng löôùi giaùo duïc ngheà nghieäp, caûi caùch giaùo duïc daïy ngheà treân nhieàu maët nhö phaùp lyù, nhaân söï, muïc tieâu, quaûn lyù, noäi dung, phaân boá laõnh thoå, taøi chính, toå chöùc… b/ Chính saùch vaø coâng cuï theå cheá hoaù giaùo duïc ngheà nghòeâp: Chính saùch giaùo duïc ngheà nghieäp hieän nay laø taäp trung phuïc vuï phaùt trieån nhöõng ngaønh tri thöùc muõi nhoïn vaø coâng ngheä saïch, taêng cöôøng caùc giaù trò nhaân vaên, vaên hoaù vaø ñaïo ñöùc cô baûn hay giaù trò soáng, coù löïa choïn vaø öu tieân daønh cho caùc tröôøng ñaøo taïo theo chuaån chaát löôïng cao. Coâng cuï theå cheá hoaù ñaëc tröng cho giaùo duïc ngheà nghieäp laø heä thoáng chuaån quoác gia bao goàm: noäi dung giaùo duïc (chöông trình), phaùt trieån giaùo duïc daïy ngheà; coâng ngheä, phöông tieän kyõ thuaät giaûng daïy vaø hoïc taäp, moâi tröôøng vaät chaát cuûa giaûng daïy vaø hoïc taäp, quaûn lyù vaø thanh tra giaùo duïc. Chính saùch veà chöông trình giaùo duïc laø ñieàu kieän phaùp lyù haøng ñaàu trong coâng cuoäc caûi caùch, ñoåi môùi hay thay ñoåi trong giaùo duïc noùi chung, giaùo duïc ngheà nghieäp noùi rieâng. Vieäc phaùt trieån chöông trình ñöôïc uûy quyeàn cho caùc caáp quaûn lyù ñòa phöông, nhaø nöôùc trung öông chæ qui ñònh chuaån quoác gia. Thöôøng chöông trình giaùo duïc cô caáu goàm ba boä phaän: chöông trình baét buoäc, thöôøng khôùp vôùi chuaån toái thieåu, goïi laø chöông trình haït nhaân; chöông trình baét buoäc – phaûi hoïc moät soá moân hay hoaït ñoäng nhaát ñònh nhöng töï do choïn moân hoïc theo sôû thích hoaëc phuø hôïp vôùi naêng löïc caù nhaân; chöông trình töï choïn tuyø theo yù muoán hoaëc nhu caàu.
15 Trong quaûn lyù, chính saùch giaùo duïc ngheà nghieäp hieän nay ñaëc bieät chuù yù ñeán phaùt huy daân chuû, khuyeán khích vaø taêng cöôøng söï tham gia cuûa coäâng ñoàng vaø gia ñình vaøo giaùo duïc ngheà nghieäp treân caùc maët ñaàu tö (taøi chính, tö vaán khoa hoïc – kyõ thuaät, phaùp luaät…), toå chöùc vaø ñaùnh giaù caùc hoaït ñoäng giaùo duïc ngheà nghieäp, xaây döïng vaø caûi thieän moâi tröôøng giaùo duïc, taïo ra söï bình ñaúng veà cô hoäi hoïc taäp vaø tìm kieám caùc giaûi phaùp giaùo duïc daønh cho nhöõng nhoùm daân cö thieät thoøi veà ngoân ngöõ, trí tueä, theå chaát vaø xaõ hoäi, nhaát laø nhöõng ngöôøi hoïc coù nhu caàu ñaëc bieät. Giaùo duïc ngheà nghieäp ngoaøi coâng laäp ngaøy caøng ñöôïc môû roäng vaø giöõ vai troø quan troïng trong söï phaùt trieån giaùo duïc ngheà nghieäp, laø giaûi phaùp quan troïng ñeå huy ñoäng söï tham gia vaø hoå trôï cuûa xaõ hoäi vaøo coâng taùc giaùo duïc ngheà nghieäp vaø phaùt trieån giaùo duïc ngheà nghieäp. 1.3.1.2 Cô sôû vaät chaát – thieát bò vaø taøi chính giaùo duïc ngheà nghieäp: Nhöõng yeáu toá naøy laø ñieàu kieän quyeát ñònh chaát löôïng cuûa moâi tröôøng giaùo duïc ngheà nghieäp. Xu theá chuû yeáu hieän nay trong vieäc naâng cao chaát löôïng moâi tröôøng giaùo duïc moät caùch tröïc tieáp laø caét giaûm qui moâ tröôøng vaø qui moâ lôùp hoïc. Ñieàu naøy taïo thuaän lôïi cho quaûn lyù, giaûng daïy vaø hoïc taäp, vöøa thích hôïp vôùi chieán löôïc vaø giaûi phaùp phaùt trieån maïng löôùi giaùo duïc ngheà nghieäp vöôn xa ñeán caùc vuøng noâng thoân, duyeân haûi, cao nguyeân vaø ñeán caùc vuøng saâu, vöøa taïo ñieàu kieän sö phaïm ñeå toå chöùc lôùp hoïc qui moâ nhoû phuø hôïp vôùi chieán löôïc vaø kyõ thuaät daïy hoïc caù nhaân hoaù, hôïp taùc nhoùm nhoû vaø söû duïng coâng ngheä hieän ñaïi. Tyû leä hoïc sinh treân giaùo vieân cuõng laø moät chæ soá quan troïng cuûa ñieàu kieän giaùo duïc ngheà nghieäp. Moät tyû leä hôïp lyù seõ naâng cao ñöôïc chaát löôïng giaûng daïy cuûa giaùo vieân vaø hoïc vieân coù theå tieáp thu baøi moät caùch toát nhaát. Vaán ñeà cung caáp taøi chính cho giaùo duïc ngheà nghieäp coù vai troø quan troïng. Xu theá trong taøi chính giaùo duïc ngheà nghieäp laø tyû leä chi ngaân saùch ôû caùc nöôùc phaùt trieån taêng chaäm hôn nhöng ñoàng ñeàu hôn tuy luoân cao hôn so vôùi caùc nöôùc ñang phaùt trieån.
16 1.3.1.3 Giaùo vieân vaø ngöôøi hoïc Giaùo vieân laø ñieàu kieän quyeát ñònh cuûa söï nghòeâp giaùo duïc ngheà nghòeâp vaø phaùt trieån giaùo duïc ngheà nghieäp. Vì theá, vaán ñeà tieâu chuaån hoaù, chuyeân nghòeâp hoaù vaø naâng cao chaát löôïng giaùo vieân daïy ngheà treân vò theá ngheà nghòeâp, nhaân caùch vaø xaõ hoäi laø vaán ñeà then choát. Ngöôøi hoïc cuõng laø nhaân toá quan troïng ñoùng vai troø ñoäng löïc beân trong cuûa söï phaùt trieån giaùo duïc ngheà nghieäp. Baûn thaân nhu caàu hoïc taäp cuûa daân cö chi phoái cô caáu, tính chaát cuûa heä thoáng vaø quy moâ cuûa giaùo duïc ngheà nghieäp. Yeáu toá quan troïng ñeå thuùc ñaåy nhu caàu hoïc ngheà cuûa daân cö laø caùc cô hoäi hoïc taäp vaø cô hoäi thaønh ñaït trong cuoäc soáng döïa vaøo hoïc vaán vaø tri thöùc. Nhöõng taùc ñoäng beân ngoaøi ñeán nhu caàu vaø yù thöùc hoïc ngheà cuûa ngöôøi daân laø cô sôû haï taàng giao thoâng, lieân laïc vaø thoâng tin, quyõ thôøi gian nhaøn roãi cuûa con ngöôøi trong xaõ hoäi. Vaán ñeà troïng taâm hieän nay laø taïo ra söï bình ñaúng veà hoïc phí hoïc taäp bình quaân treân moãi ngöôøi hoïc ngheà, bôûi vì ñieàu naøy aûnh höôûng raát lôùn ñeán khaû naêng thaønh coâng hay thaát baïi trong hoïc taäp, ñeán khaû naêng thaéng hay baïi trong caïnh tranh veà trình ñoä hoïc vaán vaø tri thöùc. 1.3.2 Nhöõng kinh nghieäm vaø baøi hoïc cuûa caùc nöôùc veà phaùt trieån giaùo duïc daïy ngheà cho CNKT. 1.3.2.1 Quan nieäm cuûa quoác gia veà phaùt trieån giaùo duïc ngheà nghieäp. Töø Ñaïi hoäi III cuûa ÑCSVN (1960) nguyeân lyù giaùo duïc Vieät Nam ñöôïc khaúng ñònh vaø tieáp tuïc ñöôïc quaùn trieät trong luaät giaùo duïc (1998): “hoaït ñoäng giaùo duïc phaûi ñöôïc thöïc hieän theo nguyeân lyù hoïc ñi ñoâi vôùi haønh, giaùo duïc keát hôïp vôùi thöïc tieãn, giaùo duïc nhaø tröôøng keát hôïp vôùi giaùo duïc gia ñình vaø giaùo duïc xaõ hoäi”. Heä thoáng giaùo duïc caùc caáp ñeàu phaûi vaän haønh theo nguyeân lyù aáy. Trong ñoù, hoïc taäp gaén lieàn vôùi sản xuất laø haït nhaân cuûa toaøn boä nguyeân lyù giaùo duïc, nhaèm muïc tieâu phaùt trieån toaøn dieän con ngöôøi ñeå phaùt trieån kinh tế-xaõ hoäi. Ñoái vôùi töøng ngöôøi, phaùt trieån toaøn dòeân ñeå coù naêng löïc ngheà nghieäp, ñeå soáng vaø
17 ñoùng goùp cho gia ñình vaø cho coäng ñoàng. Vì theá, töø caùc lôùp maãu giaùo ñeán caùc baäc hoïc veà sau luoân luoân phaûi giaùo duïc thaùi ñoä toân troïng ngöôøi lao ñoäng, yeâu lao ñoäng, caàn cuø lao ñoäng, kyû luaät lao ñoäng, ñoäng cô lao ñoäng vì mình, vì xaõ hoäi. Ñoàng thôøi, töøng lôùp, töøng caáp phaûi taêng daàn noäi dung vaø giôø hoïc lao ñoäng ñeán höôùng nghieäp vaø hoïc ngheà cuï theå ñeå moãi ngöôøi khi tröôûng thaønh ñeàu coù khaû naêng töï laäp thaân, laäp nghieäp. Nghò quyeát Ñaïi hoäi ÑCSVN laàn VIII ñaõ ñeà ra nhieäm vuï “Taêng qui moâ hoïc ngheà baèng moïi hình thöùc ñeå ñaït 22%-25% ñoäi nguõ lao ñoäng ñaõ ñöôïc qua ñaøo taïo vaøo naêm 2000. Keá hoaïch ñaøo taïo ngheà phaûi theo saùt chöông trình kinh teá – xaõ hoäi cuûa töøng vuøng, phuïc vuï cho söï chuyeån ñoåi cô caáu lao ñoäng cho CNH, HÑH noâng nghòeâp vaø noâng thoân. Taêng cöôøng ñaàu tö, cuûng coá vaø phaùt trieån caùc tröôøng daïy ngheà, xaây döïng moät soá tröôøng troïng ñieåm. Ñaøo taïo ñuû coâng nhaân laønh ngheà cho caùc khu coâng nghieäp, khu cheá xuaát, coù tính ñeán nhu caàu xuaát khaåu lao ñoäng”. Caùc tröôøng daïy ngheà muoán naâng cao chaát löôïng ñaøo taïo phaûi gaén ñaøo taïo vôùi sản xuất vaø öùng duïng. Söï gaén boù sản xuất – ñaøo taïo – nghieân cöùu laø moâ hình phoå bieán cuûa caùc tröôøng daïy ngheà trong khu vöïc vaø theá giôùi. Do vieäc lieân keát chaët cheõ giöõa ñaøo taïo, sản xuất vôùi nghieân cöùu maø chaát löôïng ñaøo taïo ñöôïc naâng leân. Vì theá Ñaïi hoäi IX ÑCSVN ñaõ ñeà caäp vieäc: “hieän ñaïi hoaù moät soá tröôøng daïy ngheà, taêng nhanh tyû leä lao ñoäng ñöôïc ñaøo taïo trong toaøn boä lao ñoäng xaõ hoäi, khuyeán khích phaùt trieån heä thoáng tröôøng lôùp daïy ngheà daân laäp vaø tö thuïc, trang bò cho thanh nieân nhöõng kieán thöùc sản xuất, kyõ naêng lao ñoäng vaø naêng löïc tieáp thu coâng ngheä môùi ñeå töï taïo vieäc laøm, chuû ñoäng tìm kieám cô hoäi laäp nghieäp. Treân cô sôû naøy, chieán löôïc phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi 2001-2010 ñaõ cuï theå hoaù: “ñaøo taïo lôùp ngöôøi lao ñoäng coù kieán thöùc cô baûn, laøm chuû kyõ naêng ngheà nghieäp, quan taâm hieäu quaû thieát thöïc, nhaïy caûm vôùi caùi môùi, coù yù thöùc vöôn leân veà khoa hoïc vaø coâng ngheä. Xaây döïng ñoäi nguõ coâng nhaân laønh ngheà, caùc chuyeân gia, nhaø khoa hoïc, nhaø vaên hoaù, nhaø kinh doanh, nhaø quaûn lyù”.
18 1.3.2.2 Kinh nghieäm cuûa caùc nöôùc Trung Quoác thöïc hieän thí ñieåm cheá ñoä döï bò lao ñoäng cho caùc em hoïc sinh caáp 2,3 tröôùc khi hoï tham gia vaøo thò tröôøng lao ñoäng ôû 36 thaønh phoá. Noäi dung cô baûn cuûa cheá ñoä döï bò lao ñoäng naøy laø taäp hôïp ñoàng thôøi ñaøo taïo ngheà nghieäp vaø giaùo duïc töông ñöông töø 1-3 naêm ñoái vôùi nhöõng thanh nieân thaønh thò toát nghòeâp caáp 2,3 maø khoâng theå hoïc leân ñöôïc nöõa maø coù yù muoán ñi laøm ñeå hoï coù ngheà nghieäp töông öùng vaø coù theå tham gia caïnh tranh treân thò tröôøng lao ñoäng, cuoái cuøng xin ñöôïc vieäc laøm döôùi söï giuùp ñôõ cuûa nhaø nöôùc. Loaïi hình giaùo duïc kyõ thuaät – ngheà nghieäp ôû Trung Quoác goàm coù caùc loaïi hình nhö sau: tröôøng Trung hoïc ngheà sô caáp, tröôøng CNKT, tröôøng Trung hoïc ngheà nghieäp cao caáp, ôû caùc tröôøng naøy thôøi gian hoïc laø 2 – 3 naêm, moät soá raát ít tröôøng hoïc ñeán 4 naêm vaø tuoåi nhaäp hoïc laø töø 15-16 tuoåi. Trung Quoác raát quan taâm ñeán giaùo duïc daïy ngheà neân ñaàu tö cho giaùo duïc daïy ngheà chieám tyû leä cao nhaát laø 41,64% treân toång ñaàu tö cho giaùo duïc trong naêm 1997. Trung Quoác ñaõ ñöa ra yeâu caàu giaùo duïc gaén vôùi thöïc tieãn, giaùo duïc lao ñoäng kyõ thuaät vaøo trong chöông trình giaùo duïc vaø chieám ñeán 5% thôøi löôïng hoïc taäp. Tuy vaäy soá löôïng CNKT vaãn chöa ñaùp öùng yeâu caàu phaùt trieån kinh teá: caùn boä kyõ thuaät chæ chieám khoaûng 5% daân soá lao ñoäng (töông ñöông vôùi trình ñoä cuûa Hoa Kyø chieám treân 30% toång soá lao ñoäng). Trong toaøn boä coâng nhaân lao ñoäng trong caùc xí nghieäp coâng nghieäp trong caû nöôùc, trình ñoä lao ñoäng töø THCS trôû xuoáng chieám 68%, trình ñoä PTTH vaø qua ñaøo taïo ôû tröôøng CNKT laø 30,4%, trình ñoä töø cao ñaúng trôû leân chæ coù 2,6%. Trình ñoä coâng nhaân treû coù tay ngheà cao caáp chæ chieám 3%; 70% coâng nhaân treû voán laø löïc löôïng truï coät cuûa söï phaùt trieån cuûa ngaønh coâng nghieäp thì tay ngheà thöïc teá döôùi möùc sô caáp. Tröôùc yeâu caàu phaùt trieån kinh teá vôùi toác ñoä cao, Trung Quoác seõ thieáu raát nhieàu lao ñoäng treû coù kyõ naêng töông öùng vôùi yeâu caàu cuûa ngaønh sản xuất taäp trung nhieàu tri thöùc vaø ngaønh phuïc vuï voán laø nhöõng ngaønh chuû löïc thuùc ñaåy kinh teá phaùt trieån vôùi toác ñoä cao. Ngay caû ñoái vôùi caùc ngaønh sản xuất truyeàn thoáng, do
19 tieán boä khoa hoïc kyõ thuaät vaø söï ñoåi môùi veà coâng ngheä, ñoøi hoûi ngaøy caøng cao hôn veà soá löôïng cuõng nhö chaát löôïng cuûa ngöôøi lao ñoäng, neân Trung Quoác ñaõ xaùc ñònh giaùo duïc ngheà nghieäp trôû thaønh troïng ñieåm cuûa thôøi kyø chieán löôïc naøy. Coøn Thaùi Lan, ñeå khaéc phuïc tình traïng thaáp keùm cuûa ñoäi nguõ lao ñoäng chöa qua ñaøo taïo vaø naïn thaát nghieäp ôû thaønh thò, baùn thaát nghieäp vaø thieáu vieäc laøm thôøi vuï ôû noâng thoân, ñaõ thöïc hieän chính saùch ña daïng hoaù caùc loaïi hình ñaøo taïo ngheà nghòeâp – kyõ thuaät. Chính phuû chuû tröông toå chöùc nhieàu loaïi hình ñaøo taïo chính qui ñeå cung caáp lao ñoäng cho nhu caàu cuûa neàn kinh teá raát ña daïng nhö caùc chöông trình daïy ngheà ngaén haïn giuùp ngöôøi lao ñoäng tìm kíeâm vieäc laøm; chöông trình huaán luyeän ngheà löu ñoäng daïy caùc ngheà phoå bieán vôùi caùc khoaù huaán luyeän töø 20 – 30 giôø vaø coù chöông trình naâng cao. Maëc khaùc, quyõ phaùt trieån nguoàn nhaân löïc ñaõ ñöôïc thaønh laäp naêm 1995 nhaèm cung caáp voán cho caùc cô sôû daïy ngheà tö nhaân vay. Ñoái vôùi giaùo vieân, ñeå giöõ nhöõng giaùo vieân öu tuù trong giaûng daïy, Thaùi Lan thöïc hieän chính saùch: khoaûng 1% giaùo vieân ñöôïc choïn laø giaùo vieân quoác gia seõ ñöôïc yeâu caàu cam keát thöïc hieän nhöõng döï aùn ñoåi môùi giaûng daïy. Danh hieäu giaùo vieân quoác gia ñöôïc hoå trôï löông 100.000 bath/naêm vaø tröôøng nôi giaùo vieân giaûng daïy seõ ñöôïc hoå trôï 200.000 bath ñeå nhaø tröôøng coù theå khuyeán khích coâng vieäc cuûa giaùo vieân quoác gia. Ôû moät soá nöôùc, roõ reät nhaát laø Ñöùc, moät heä thoáng ñaøo taïo keùp thöïc hieän ôû tröôøng hoïc vaø ôû doanh nghiệp ñaõ raát thaønh coâng, vì caùc kieán thöùc cô baûn vaø lyù thuyeát giaûng daïy coù hieäu quaû hôn trong tröôøng hoïc vaø caùc vieän nghieân cöùu trong khi caùc kyõ thuaät hieän ñaïi vaø kyõ naêng thöïc haønh hoïc toát hôn taïi nhaø maùy. Ñöùc ñaõ hình thaønh neàn giaùo duïc keùp, böôùc quaù ñoä troâi chaûy töø nhaø tröôøng ñeán nôi laøm vieäc. Ñöùc ñaõ xaây döïng moät heä thoáng ñoái taùc vaø caùc moái lieân heä giöõa tröôøng hoïc, gia ñình, doanh nghiệp, hoäi thöông maïi, phoøng thöông maïi, coâng ñoaøn vaø chính phuû nhaèm ñaûm baûo thoaû maõn caùc nhu caàu cuûa töøng caù nhaân cuõng nhö cuûa töøng doanh nghiệp. Trong nhieàu theá kyû truyeàn thoáng hoïc ngheà laø moät ñaëc ñieåm cuûa heä