Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Quản lý chi ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện Lương Sơn, tỉnh Hòa Bình

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:96

Thêm vào BST

Báo xấu

18
lượt xem 11
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu đề tài là trên cơ sở hệ thống hóa những vấn đề lý luận và thực tiễn về quản lý chi ngân sách nhà nước cấp huyện và phân tích, đánh giá thực trạng quản lý chi NSNN trên địa bàn huyện Lương Sơn giai đoạn 2016-2019. Trên cơ sở đó đề xuất được một số giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý chi NSNN trên địa bàn huyện Lương Sơn đến 2025.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Quản lý chi ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện Lương Sơn, tỉnh Hòa Bình

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC THƢƠNG MẠI DƢƠNG ĐÌNH VIẾT QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN LƢƠNG SƠN, TỈNH HÒA BÌNH LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ Hà nội, Năm 2020
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC THƢƠNG MẠI DƢƠNG ĐÌNH VIẾT QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN LƢƠNG SƠN, TỈNH HÒA BÌNH Chuyên ngành: Quản lý Kinh tế Mã số : 8340410 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS. TS Phạm Thị Tuệ Hà nội, Năm 2020
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn này là công trình nghiên cứu thực sự của bản thân, được thực hiện dưới sự hướng dẫn khoa học của PGS.TS. Phạm Thị Tuệ. Các số liệu, những kết luận nghiên cứu được trình bày trong luận văn này trung thực và chưa từng được công bố dưới bất kỳ hình thức nào. Tôi xin chịu trách nhiệm về nghiên cứu của mình. Tác giả Dƣơng Đình Viết
ii LỜI CẢM ƠN Luận văn tốt nghiệp cao học được hoàn thành tại lớp Quản lý kinh tế, Đại học Thương Mại. Có được luận văn tốt nghiệp này, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành và sâu sắc nhất đến cô giáo PGS.TS. Phạm Thị Tuệ đã trực tiếp hướng dẫn, dìu dắt, giúp đỡ tôi với những chỉ dẫn khoa học quý giá trong suốt quá trình học tập, triển khai, nghiên cứu và hoàn thành đề tài: “Quản lý chi ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện Lương Sơn, tỉnh Hòa Bình”. Xin chân thành cảm ơn Khoa Sau đại học trường Đại học Thương Mại, ban giám hiệu, các thầy cô giáo trường Đại học Thương Mại đã trực tiếp giảng dạy, truyền đạt kiến thức cho bản thân tôi trong suốt quá trình học tập và hoàn thành luận văn. Tôi cũng xin bày tỏ sự biết ơn đến các Lãnh đạo, nhân viên các phòng, ban chuyên môn của: Phòng Tài chính - Kế hoạch, Kho bạc Nhà nước huyện Lương Sơn, Chi cục thuế, trưởng, phó phòng ban đơn vị, cán bộ nhân viên của huyện Lương Sơn liên quan đến công tác quản lý chi thường xuyên ngân sách đã nhiệt tình cung cấp số liệu, tư vấn giúp đỡ tôi trong quá trình nghiên cứu, hoàn thành luận văn. Xin cảm ơn bố mẹ và gia đình đã luôn ở bên cạnh, cổ vũ và động viên tôi những lúc khó khăn để hoàn thành tốt luận văn này. Tôi xin chân thành cảm ơn! Tác giả Dƣơng Đình Viết
iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ......................................................................................................0 LỜI CẢM ƠN ........................................................................................................... ii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT .........................................................................vi DANH MỤC CÁC BẢNG ..................................................................................... vii DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ..................................................................................... vii PHẦN MỞ ĐẦU ........................................................................................................1 1. Tính cấp thiết của đề tài .......................................................................................1 2. Tổng quan nghiên cứu ..........................................................................................2 3. Mục tiêu nghiên cứu .............................................................................................. 4 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu ........................................................................5 5. Phƣơng pháp nghiên cứu ......................................................................................5 6. Ý nghĩa khoa học thực tiễn của luận văn ............................................................6 7. Kết cấu của luận văn ............................................................................................. 6 CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC CẤP HUYỆN ................................................................................................ 7 1.1. Tổng quan về chi ngân sách nhà nƣớc ............................................................. 7 1.1.1. Ngân sách nhà nước ........................................................................................7 1.1.2. Chi ngân sách nhà nước ................................................................................10 1.1.3. Khái niệm, đặc điểm chi ngân sách nhà nước cấp huyện ............................ 13 1.2. Quản lý chi ngân sách nhà nƣớc cấp huyện...................................................14 1.2.1. Khái niệm, mục tiêu quản lý chi ngân sách nhà nước cấp huyện ...............14 1.2.2. Nguyên tắc quản lý chi ngân sách nhà nước cấp huyện.............................. 16 1.2.3. Nội dung quản lý chi ngân sách nhà nước cấp huyện .................................17 1.2.4. Tiêu chí đánh giá quản lý chi ngân sách nhà nước cấp huyện ...................29 1.3. Nhân tố ảnh hƣởng tới quản lý chi ngân sách nhà nƣớc cấp huyện ...........30 1.3.1. Nhân tố chủ quan ........................................................................................... 30 1.3.2. Nhân tố khách quan .......................................................................................32
iv CHƢƠNG 2: PHÂN TÍCH THỰC TRẠNG QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN LƢƠNG SƠN, TỈNH HÒA BÌNH .....34 2.1. Khái quát về huyện Lƣơng Sơn, tỉnh Hòa Bình ............................................34 2.1.1. Điều kiện tự nhiên ..........................................................................................34 2.1.2. Một số chỉ tiêu kinh tế xã hội chủ yếu........................................................... 36 2.1.3. Về cân đối thu chi ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện Lương Sơn, tỉnh Hòa Bình ...........................................................................................................40 2.2. Thực trạng quản lý chi ngân sách nhà nƣớc trên địa bàn huyện Lƣơng Sơn 42 2.2.1. Thực trạng văn bản pháp lý đối với chi ngân sách nhà nước .....................42 2.2.2. Thực trạng quy trình chi Ngân sách nhà nước ............................................43 2.2.3. Thực trạng thanh tra, kiểm tra chi ngân sách nhà nước ............................. 54 2.3. Thực trạng các nhân tố ảnh hƣởng đến quản lý chi ngân sách nhà nƣớc trên địa bàn huyện ...................................................................................................56 2.3.1. Nhân tố chủ quan ........................................................................................... 56 2.3.2. Nhân tố khách quan .......................................................................................59 2.4. Nhận xét về quản lý chi ngân sách nhà nƣớc trên địa bàn huyện Lƣơng Sơn, tỉnh Hòa Bình ..................................................................................................60 2.4.1. Những thành công .........................................................................................62 2.4.2. Những hạn chế và nguyên nhân ...................................................................64 CHƢƠNG 3: GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN LƢƠNG SƠN TỈNH HÒA BÌNH................70 3.1. Mục tiêu, phƣơng hƣớng phát triển kinh tế - xã hội của huyện Lƣơng Sơn tỉnh Hòa Bình ...........................................................................................................70 3.1.1. Mục tiêu về phát triển kinh tế - xã hội của huyện Lương Sơn tỉnh Hòa Bình 70 3.1.2. Phương hướng phát triển kinh tế - xã hội của huyện Lương Sơn tỉnh Hòa Bình. ..................................................................................................................71 3.2. Mục tiêu, quan điểm cơ bản về quản lý chi ngân sách nhà nƣớc của huyện Lƣơng Sơn tỉnh Hòa Bình.......................................................................................73 3.2.1. Mục tiêu quản lý chi ngân sách nhà nước của huyện Lương Sơn tỉnh Hòa Bình ...................................................................................................................73
v 3.2.2. Quan điểm quản lý chi ngân sách nhà nước của huyện Lương Sơn tỉnh Hòa Bình ...................................................................................................................74 3.3. Đề xuất giải pháp cơ bản nhằm hoàn thiện quản lý chi ngân sách nhà nƣớc trên địa bàn huyện Lƣơng Sơn, tỉnh Hòa Bình. ...................................................74 3.3.1. Giải pháp hoàn thiện các văn bản pháp lý ....................................................74 3.3.2. Giải pháp hoàn thiện bộ máy quản lý ngân sách nhà nước ........................76 3.3.3. Giải pháp hoàn thiện quy trình quản lý chi ngân sách nhà nước ...............77 3.3.4. Giải pháp khác ................................................................................................ 81 3.4. Một số kiến nghị ............................................................................................... 82 3.4.1. Kiến nghị với Chính phủ, Bộ, ban ngành liên quan ....................................82 3.4.2. Kiến nghị với cấp tỉnh ....................................................................................83 KẾT LUẬN ..............................................................................................................85 TÀI LIỆU THAM KHẢO
vi DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT TT Ký hiệu Nguyên nghĩa 1 KBNN Kho bạc nhà nước 2 KT-XH Kinh tế- xã hội 3 NĐ-CP Nghị định- Chính phủ 4 NSNN Ngân sách nhà nước 5 TCKH Tài chính- kế hoạch 6 HĐND Hội đồng nhân dân 7 UBND Ủy ban nhân dân 8 XDCB Xây dựng cơ bản
vii DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1: Tổng hợp các chỉ tiêu kinh tế - xã hội huyện Lương Sơn giai đoạn 2016- 2019. ..........................................................................................................................39 Bảng 2.2: Cân đối thu chi NSNN trên địa bàn huyện Lương Sơn tỉnh Hòa Bình giai đoạn 2016-2019: ........................................................................................................40 Bảng 2.3: Các khoản thu theo quy định trên địa bàn huyện Lương Sơn giai đoạn 2016-2019:.................................................................................................................41 Bảng 2.4: Cơ cấu chi NSNN trên địa bàn huyện Lương Sơn giai đoạn 2016-2019: 42 Bảng 2.5: Bảng Dự toán và phân bổ dự toán chi thường xuyên NSNN huyện Lương Sơn , giai đoạn 2016 – 2019 ......................................................................................45 Bảng 2.6: Tổng hợp dự toán chi đầu tư phát triển trên địa bàn huyện Lương Sơn giai đoạn 2016-2019: ........................................................................................................46 Bảng 2.7: Giao ngân sách cho chi thường xuyên giai đoạn 2016-2019: ..................48 Bảng 2.8: Giao ngân sách cho chi đầu tư phát triển giai đoạn 2016-2019: ..............51 Bảng 2.9: Hình thức, chủ thể và đối tượng kiểm soát chi .........................................54 Bảng 2.10. Số liệu kết quả thanh tra chi tài chính qua các năm 2016-2019 .............56 DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ Sơ đồ 1.1: Sơ đồ lập dự toán chi ngân sách cấp huyện .............................................21 Sơ đồ 1.2: Sơ đồ chấp hành dự toán chi ngân sách cấp huyện..................................23 Sơ đồ 1.3 Quy trình quyết toán .................................................................................26 Sơ đồ 2.1: Quy trình lập dự toán ngân sách huyện Lương Sơn ................................ 44 Sơ đồ 2.2: Quy trình chấp hành dự toán chi NSNN huyện Lương Sơn ....................47 Sơ đồ 2.3: Quy trình quyết toán chi NSNN huyện Lương Sơn: ............................... 53 Sơ đồ 2.4: Sơ đồ bộ máy quản lý chi NSNN huyện Lương Sơn............................... 57
1 PHẦN MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Ngân sách nhà nước (NSNN) có vai trò rất quan trọng trong toàn bộ hoạt động kinh tế, xã hội, an ninh, quốc phòng và đối ngoại của đất nước. Vai trò của ngân sách nhà nước luôn gắn liền với vai trò của nhà nước theo từng giai đoạn nhất định. Ngân sách nhà nước là công cụ điều chỉnh vĩ mô nền kinh tế xã hội, định hướng sản xuất, điều tiết thị trường, điều chỉnh đời sống xã hội. Để quản lý ngân sách nhà nước có hiệu quả tốt thì việc quản lý chi ngân sách nhà nước phải được đặt lên hàng đầu. Chi ngân sách nhà nước thể hiện định hướng phát triển kinh tế, xã hội, an ninh quốc phòng do đó phải được quản lý sử dụng một cách tiết kiệm, tránh phô trương, thất thoát, lãng phí. Ngân sách nhà nước cấp huyện chính là một bộ phận cấu thành của ngân sách nhà nước (NSNN) và là công cụ để chính quyền cấp huyện thực hiện các chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn trong quá trình quản lý kinh tế - xã hội của đơn vị. Chi NSNN bao gồm 2 bộ phận chính là chi đầu tư phát triển và chi thường xuyên, trong đó chi thường xuyên chiếm tỷ trọng lớn và có vị trí, vai trò rất quan trọng đối với việc phát triển kinh tế - xã hội. Trong những năm gần đây, việc bố trí nguồn vốn chi thường xuyên còn dàn trải, hiệu quả còn thấp, thực tế chi ngân sách trên cả nước còn nhiều thất thoát, lãng phí. Vì vậy việc quản lý chi NSNN như thế nào để đạt được hiệu quả cao nhất, khắc phục được tình trạng chi ngoài dự toán, chi vượt dự toán hoặc chi sai quy định đang được Đảng và Nhà nước ta hết sức coi trọng và quan tâm nhằm mục tiêu đáp ứng được sự phát triển trong thời kỳ đổi mới và hội nhập của đất nước. Cả nước nói chung và huyện Lương Sơn tỉnh Hòa Bình nói riêng đều đang trên đà phát triển, đặc biệt huyện Lương Sơn lại là cửa ngõ nối liền tỉnh Hòa Bình với thành phố Hà Nội nên tiềm năng phát triển của huyện là rất lớn. Để sử dụng hiệu quả các nguồn lực cho sự phát triển đòi hỏi công tác quản lý chi ngân sách của huyện phải được đặt lên hàng đầu. Thực tế việc quản lý chi ngân sách huyện Lương Sơn còn nhiều hạn chế: Trong khâu lập, tổ chức, phân bổ dự toán, chấp hành và quyết toán ngân sách như : Công tác xây dựng dự toán đầu năm chưa tốt, nặng về hình thức, một số khoản chưa phù hợp với điều kiện kinh tế của địa phương. Một số
2 khoản chi thường xuyên ngân sách chưa tương xứng với nhiệm vụ chi và phân cấp theo Luật NSNN như chi cho sự nghiệp môi trường, chi mua sắm sửa chữa. Việc xây dựng dự toán chi ngân sách còn chưa dự báo hết và xác định được đầy đủ các nhiệm vụ chi dẫn đến khó khăn trong quá trình điều hành và quyết toán ngân sách. Việc chấp hành chi NSNN cấp huyện vẫn còn tồn tại những bất cập có lúc có nơi chưa sát với thực thế, chưa đúng đối tượng, chế độ theo quy định. Vẫn còn tình trạng sử dụng kinh phí không đúng mục đích, lãng phí trong khâu quyết toán NSNN. Công tác quyết toán kiểm soát chi NSNN trên địa bàn cấp huyện còn chưa theo kịp yêu cầu thực tiễn. Việc tìm giải pháp cho hoàn thiện quản lí chi NSNN trên địa bàn huyện Lương Sơn đặt ra khá cấp bách. Vì vậy tôi chọn đề tài : “Quản lý chi ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện Lương Sơn, tỉnh Hòa Bình” làm chủ đề nghiên cứu cho luận văn thạc sĩ chuyên ngành quản lí kinh tế. Đây là đề tài mang tính thực tiễn cao góp phần làm rõ hơn thực trạng quản lý chi NSNN của huyện Lương Sơn và làm cơ sở để có các giải pháp hoàn thiện quản lý chi ngân sách phù hợp với yêu cầu nhiệm vụ đổi mới trong công tác quản lý chi NSNN hiện nay, một nhiệm vụ luôn được quan tâm hàng đầu trong quản lý nhà nước về tài chính, góp phần thực hiện quản lý tốt và toàn diện các hoạt động kinh tế- xã hội, an ninh - quốc phòng trên địa bàn huyện. 2. Tổng quan nghiên cứu Nghiên cứu quản lý chi NSNN trên địa bàn huyện Lương Sơn, phân tích và đánh giá được những điểm mạnh, điểm yếu, những hạn chế còn tồn tại trong công tác quản lý chi NSNN trên địa bàn huyện Lương Sơn. Từ đó đưa ra một số giải pháp giúp công tác quản lý chi NSNN của các cấp chính quyền huyện ngày càng có hiệu quả hơn. Trong những năm gần đây đã có nhiều công trình nghiên cứu về quản lý ngân sách nhà nước từ quy mô quốc gia đến quy mô cấp tỉnh, cấp huyện ở Việt Nam, các đơn vị sự nghiệp công lập, trong đó có thể kể đến một số công trình tiêu biểu như: - Sách: “Quản lý chi tiêu công ở Việt Nam thực trạng và giải pháp” của tác giả GS-TS.Dương Thị Bình Minh, nhà xuất bản Tài Chính năm 2005. Tài liệu đã hệ
3 thống được các vấn đề lý luận về quản lý chi tiêu công như: Khái niệm, đặc điểm, nội dung của chi tiêu công, quản lý chi tiêu công. Trong phần phân tích thực trạng, tác giả đã khái quát tình hình kinh tế - xã hội Việt Nam giai đoạn 1991-2004, phân tích thực trạng quản lý chi tiêu công, nêu được quá trình kiểm soát và đánh giá từ đó chỉ ra được những nguyên nhân, hạn chế và các biện pháp khắc phục. - Đặng Văn Du (2010) “Giáo trình quản lý chi ngân sách nhà nước” nhà xuất bản Tài Chính, Hà Nội. Trong giáo trình tác giả đã làm rõ những vấn đề chung và rất cơ bản về ngân sách nhà nước, chi ngân sách nhà nước và quản lý chi ngân sách nhà nước nói chung. Từ những vấn đề chung ấy có thể kế thừa và áp dụng để nghiên cứu những nội dung cơ bản về quản lý chi ngân sách nhà nước cấp huyện. - Lê Toàn Thắng 2013: “Phân cấp quản lý ngân sách nhà nước ở Việt Nam hiện nay” , Luận án tiến sĩ trường Học viện Hành chính. Bằng các phương pháp duy vật lịch sử, tổng hợp, so sánh, dự báo và lấy ý kiến chuyên gia, luận án đã hệ thống hóa lý thuyết về phân cấp quản lý NSNN trong đó nghiên cứu kinh nghiệm phân cấp quản lý ngân sách của một số quốc gia trên thế giới và rút ra kinh nghiệm có thể áp dụng vào nước ta. Luận án cũng đánh giá thực trạng phân cấp quản lý NSNN với 4 nội dung cụ thể là: Phân cấp thẩm quyền ban hành luật pháp, chính sách, tiêu chuẩn và định mức NSNN; Phân cấp quản lý nguồn thu, nhiệm vụ chi NSNN; Phân cấp quản lý thực hiện chu trình NSNN; phân cấp trong giám sát, thanh tra, kiểm toán NSNN và đề xuất giải pháp về phân cấp quản lý NSNN ở Việt Nam và điều kiện để thực hiện các giải pháp đó. - Đề tài luận án tiến sỹ kinh tế tại Học viện Tài chính “Hoàn thiện quản lý chi ngân sách nhà nước tỉnh Hà Tĩnh” của tác giả Bùi Thị Quỳnh Thơ, năm 2013. Trong công trình nghiên cứu này, tác giả đã hệ thống hóa khá toàn diện về quản lý chi từ NSNN. Trên cơ sở đó, tác giả đánh giá thực trạng quản lý chi NSNN tại tỉnh Hà Tĩnh và đã đề xuất các nhóm giải pháp để hoàn thiện quản lý chi ngân sách nhà nước tỉnh Hà Tĩnh, như lựa chọn, quyết định danh mục và thứ tự ưu tiên các sản phẩm đầu ra, các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội và các hoạt động cần triển khai để phân bổ tối ưu nguồn lực tài chính địa phương; hoàn thiện hệ thống định mức phân bổ, định mức chi ngân sách nhà nước, nhóm giải pháp này tạo cơ sở cho việc
4 quản lý chi NSNN tỉnh Hà Tĩnh đúng chuẩn mực và công bằng hơn; áp dụng quy trình lập dự toán và phân bổ ngân sách trên cơ sở khuôn khổ chi tiêu trung hạn hướng theo kết quả đầu ra nhằm gắn kết chính sách, kế hoạch với ngân sách. - Đề tài “Hoàn thiện quản lý chi ngân sách nhà nước tại quận Cầu Giấy – TP Hà Nội” của tác giả Nguyễn Thị Chiến, trường Đại học Kinh tế - Đại học Quốc gia, năm 2015. Đề tài này đã xây dựng được mô hình khung lý thuyết về quản lý chi ngân sách nhà nước cấp quận gồm các nội dung chủ yếu: lập dự toán chi ngân sách; chấp hành dự toán chi ngân sách; kiểm soát chi ngân sách. Nêu sơ bộ về tình hình kinh tế xã hội quận Cầu giấy, TP Hà Nội. Phân tích thực trạng quản lý chi ngân sách nhà nước cấp quận tại quận Ba Đình theo các nội dung: lập dự toán chi ngân sách, chấp hành chi ngân sách, kiểm soát chi ngân sách. Từ thực trạng quản lý chi ngân sách nhà nước cấp quận tại quận Cầu Giấy, tác giả đã đưa ra giải pháp để hoàn thiện quản lý chi ngân sách nhà nước cấp quận tại quận Cầu Giấy. - Đề tài “Quản lý chi ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện Yên Châu tỉnh Sơn La” của tác giả Nguyễn Thị Thành, luận văn thạc sĩ trường Đại học Thương Mại, năm 2018. Đề tài này đã đưa ra được những lý luận về chi Ngân sách nhà nước, phân tích được thực trạng quản lý ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện Yên Châu tỉnh Sơn La. Bằng cách đưa ra những điểm mạnh yếu của công tác quản lý ngân sách trên địa bàn huyện tác giả đã đưa ra được những giải pháp khắc phục và định hướng pháp triển cho quản lý chi ngân sách huyện. Các đề tài nghiên cứu này đã phân tích được thực trạng quản lý ngân sách ở các đơn vị và đưa ra các giải pháp để hoàn thiện quản lý ngân sách huyện trong khuôn khổ một huyện với những đặc điểm khác nhau của huyện đó. Riêng huyện Lương Sơn thì cho đến nay chưa có đề tài, công trình nào đi sâu viết hay nghiên cứu về quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước của huyện Lương Sơn. Điều đó cho thấy việc nghiên cứu đề tài này là có tính thực tiễn, vừa là vấn đề mới và đặc thù đang đặt ra cho huyện Lương Sơn để quản lý chi thường xuyên ngân sách cấp huyện có hiệu lực và hiệu quả hơn. 3. Mục tiêu nghiên cứu Trên cơ sở hệ thống hóa những vấn đề lý luận và thực tiễn về quản lý chi
5 ngân sách nhà nước cấp huyện và phân tích, đánh giá thực trạng quản lý chi NSNN trên địa bàn huyện Lương Sơn giai đoạn 2016-2019. Trên cơ sở đó đề xuất được một số giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý chi NSNN trên địa bàn huyện Lương Sơn đến 2025. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tƣợng nghiên cứu Chủ thể quản lý là Nhà nước: trực tiếp tổ chức, điều khiển quá trình phân phối, sử dụng NSNN. Đối tượng nghiên cứu là: những vấn đề lý luận, thực tiễn và các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý chi NSNN trên địa bàn huyện Lương Sơn trên các khía cạnh: Điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội, thực trạng công tác quản lý chi ngân sách nhà nước, các nhân tố chủ quan, khách quan ảnh hưởng đến quản lý chi NSNN trên địa bàn huyện Lương Sơn. 4.2. Phạm vi nghiên cứu - Phạm vi về nội dung: Luận văn tập trung nghiên cứu, làm rõ những nội dung cơ bản của chi ngân sách nhà nước cấp huyện, thực trạng quản lý chi NSNN trên địa bàn huyện Lương Sơn, những tồn tại hạn chế, nguyên nhân và biện pháp giải quyết. Không đi sâu nghiên cứu theo chức năng quản lý (hoạch định chính sách, tổ chức bộ máy). - Phạm vi về không gian: quản lý trên địa bàn huyện Lương Sơn. - Phạm vi về thời gian: thu thập số liệu về chi ngân sách và quản lý chi ngân sách trong 4 năm giai đoạn 2016-2019, đề xuất đến năm 2025. 5. Phƣơng pháp nghiên cứu - Phương pháp thu thập số liệu: Nguồn tài liệu thu thập tại Kho bạc huyện Lương Sơn, phòng Tài chính kế hoạch của huyện, các thông tin cần thiết qua sách, báo internet,… và các đề tài nghiên cứu có liên quan. - Phân tích thống kê: Căn cứ vào các tài liệu, báo cáo tổng hợp để so sánh và biểu hiện các chỉ tiêu đó dưới dạng bảng số liệu hoặc đồ thị thống kê nhờ vào sự hỗ trợ của các phương pháp chuyên môn của khoa học thống kê, rút ra những kết luận đáp ứng mục đích nghiên cứu và đề xuất các biện pháp giải quyết.
6 - So sánh: Là phương pháp được sử dụng rộng rãi, phổ biến trong phân tích kinh tế nói chung và phân tích tài chính nói riêng. Mục đích của so sánh là làm rõ sự khác biệt hay những đặc trưng riêng của đối tượng nghiên cứu, từ đó giúp cho các đối tượng quan tâm có căn cứ để đề ra quyết định lựa chọn. - Phương pháp phân tích là phân chia đối tượng nghiên cứu thành những mặt, những yếu tố cấu thành giản đơn hơn để nghiên cứu, phát hiện các thuộc tính và bản chất của từng yếu tố đó, và từ đó giúp chúng ta hiểu được đối tượng nghiên cứu một cách mạch lạc hơn, hiểu được cái phức tạp của các bộ phận ấy. - Phương pháp đánh giá: Dùng các chỉ số để phân tích đánh giá mức độ biến động và mối quan hệ giữa các hiện tượng. Phương pháp này để đánh giá tình hình giao dự toán qua các năm, số liệu chi ngân sách thực tế của huyện. 6. Ý nghĩa khoa học thực tiễn của luận văn Luận văn nghiên cứu phân tích, đánh giá một cách có luận cứ khoa học về thực trạng công tác quản lý chi ngân sách của huyện Lương Sơn tỉnh Hòa Bình. Từ đó đưa ra một số giải pháp nhằm hoàn thiện hơn công tác quản lý tài chính, góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động và triển khai các nhiệm vụ của huyện Lương Sơn tỉnh Hòa Bình. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, phụ lục, luận văn được chia thành 3 chương: Chƣơng 1: Cơ sở lý luận về quản lý chi ngân sách nhà nước cấp huyện. Chƣơng 2: Phân tích thực trạng quản lý chi NSNN trên địa bàn huyện Lương Sơn tỉnh Hòa Bình. Chƣơng 3: Một số giải pháp hoàn thiện quản lý chi NSNN trên địa bàn huyện Lương Sơn tỉnh Hòa Bình.
7 CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC CẤP HUYỆN 1.1. Tổng quan về chi ngân sách nhà nƣớc 1.1.1. Ngân sách nhà nước 1.1.1.1. Khái niệm ngân sách nhà nước Luật ngân sách nhà nước số 83/2017/QH13 định nghĩa: “NSNN là toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà nước được dự toán và thực hiện trong một khoảng thời gian nhất định do cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định để bảo đảm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước”. Ngân sách nhà nước bao gồm ngân sách Trung ương và ngân sách địa phương. Ngân sách địa phương gồm ngân sách của đơn vị hành chính các cấp có Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân theo quy định của Luật Tổ chức Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân bao gồm : - Ngân sách tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương (gọi chung là ngân sách tỉnh), bao gồm ngân sách cấp tỉnh và ngân sách của các huyện, quận, huyện, thành phố thuộc tỉnh; - Ngân sách huyện, quận, huyện, thành phố thuộc tỉnh (gọi chung là ngân sách huyện), bao gồm ngân sách cấp huyện và ngân sách các xã, phường, thị trấn; - Ngân sách các xã, phường, thị trấn (gọi chung là ngân sách cấp xã); Xét theo góc độ quản lý thì NSNN là kế hoạch tài chính cơ bản của Nhà nước hay bảng cân đối thu - chi chủ yếu của Nhà nước trong một khoảng thời gian nhất định (thường là một năm và gọi là năm ngân sách). Tại Việt Nam, năm ngân sách trùng với năm dương lịch, bắt đầu từ 01/01 kết thúc vào 31/12. Về bản chất của NSNN, đằng sau những con số thu,.chi là các quan hệ kinh tế giữa nhà nước với các chủ thể khác phát sinh trong quá trình tạo lập, phân phối và sử dụng quỹ tiền tệ tập trung lớn nhất của Nhà nước. Đối tượng phân phối để tạo lập nguồn thu cho NSNN là các giá trị của cải xã hội. Mục đích phân phối, sử dụng nguồn vốn NSNN là đáp ứng cho các nhu cầu gắn liền với việc thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước trong từng thời gian cụ thể.
8 1.1.1.2. Vai trò của ngân sách nhà nước NSNN có vai trò trọng yếu trong việc động viên và phân phối các nguồn lực tài chính nhằm bảo đảm việc thực thi các chức năng của nhà nước cụ thể: - Thứ nhất: Để đảm bảo cho các hoạt động của nhà nước trong các lĩnh vực chính trị, kinh tế và xã hội Đòi hỏi NSNN phải có những nguồn tài chính nhất định, những nguồn tài chính này được hình thành từ các khoản thu thuế và các khoản thu khác. Đây là vai trò lịch sử của NSNN mà bất kì chế độ xã xội nào, cơ chế kinh tế nào NSNN đều phải thực hiện. - Thứ hai: Ngân sách nhà nước là công cụ điều tiết vĩ mô của nhà nước Trong thời kỳ kinh tế mở cửa, giao thương, hội nhập là xu thế chung đã thúc đẩy nền kinh tế Việt Nam nói riêng và nền kinh tế thế giới nói chung ngày càng bước lên tầm cao mới. Kinh tế thị trường là động lực mạnh mẽ của tăng trưởng, phát triển kinh tế và thúc đẩy tiến bộ khoa học công nghệ. Tuy nhiên bên cạnh các tính ưu việt thì nền kinh tế thị trường cũng còn tồn tại rất nhiều khiếm khuyết như: nó là môi trường tạo ra sự cạnh tranh khốc liệt, các doanh nghiệp vì lợi nhuận tối đa mà có thể triệt hạ lẫn nhau, đầu cơ và tích trữ gây rối loạn thị trường, phân hóa sâu sắc sự cách biệt giàu nghèo..v.v.. Vì vậy nếu không có sự can thiệp từ điều tiết vĩ mô của nhà nước thì sẽ dẫn tới sự phát triển không lành mạnh, mất cân đối,... Ảnh hưởng đến chính trị, kinh tế - xã hội, điều tiết vĩ mô của nhà nước được thực hiện thông qua một hệ thống các công cụ như: chiến lược, kế hoạch, pháp luật, các công cụ kinh tế tài chính, NSNN là một công cụ kinh tế tài chính quan trọng. Thông qua hoạt động chi Ngân sách, Nhà nước sẽ cung cấp kinh phí đầu tư cho cơ sở kết cấu hạ tầng, hình thành các doanh nghiệp thuộc các ngành then chốt trên cơ sở đó tạo môi trường và điều kiện thuận lợi cho sự ra đời và phát triển các doanh nghiệp thuộc mọi thành phần kinh tế. Bên cạnh đó, việc cấp vốn hình thành các doanh nghiệp Nhà nước là một trong những biện pháp căn bản để chống độc quyền và giữ cho thị trường khỏi rơi vào tình trạng cạnh tranh không hoàn hảo. Và trong những điều kiện cụ thể, nguồn kinh phí trong ngân sách cũng có thể được sử dụng để hỗ trợ cho sự phát triển của các doanh nghiệp, đảm bảo tính ổn định về cơ cấu hoặc
9 chuẩn bị cho việc chuyển sang cơ cấu mới hợp lý hơn. Thông qua hoạt động thu, bằng việc huy động nguồn tài chính thông qua thuế, ngân sách nhà nước đảm bảo thực hiện vai trò định hướng đầu tư, kích thích hoặc hạn chế sản xuất kinh doanh Chính phủ sẽ hướng hoạt động của các chủ thể trong nền kinh tế đi vào quỹ đạo mà chính phủ đã hoạch định để hình thành cơ cấu kinh tế tối ưu, tạo điều kiện cho nền kinh tế phát triển ổn định và bền vững. + Ngân sách nhà nước có vai trò điều tiết về mặt kinh tế Ngân sách nhà nước kích thích sự tăng trưởng kinh tế theo sự định hướng phát triển kinh tế xã hội thông qua các công cụ thuế và thuế suất của nhà nước sẽ góp phần kích thích sản xuất phát triển thu hút sự đầu tư của các doanh nghiệp, ngoài ra nhà nước còn dùng ngân sách nhà nước đầu tư vào cơ sở hạ tầng tạo điều kiện và môi trường thuận lợi cho các doanh nghiệp hoạt động. + Ngân sách nhà nước có vai trò điều tiết về mặt xã hội Nền kinh tế thị trường với những khuyết điểm của nó sẽ dẫn đến sự phân hóa giàu nghèo giữa các tầng lớp dân cư, nhà nước phải có chính sách phân phối lại thu nhập một cách hợp lí để giảm bớt khoảng cách chênh lệch về thu nhập trong các tầng lớp dân cư. Ngân sách nhà nước là công cụ tài chính hữu hiệu được nhà nước sử dụng để điều tiết thu nhập với các sắc thuế như: thuế thu nhập cá nhân, thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế tiêu thụ đặc biệt..v.v.. Qua đó tạo nguồn thu cho NSNN mặt khác điều tiết một phần thu nhập của tầng lớp dân cư có thu nhập cao. Nhà nước sử dụng NSNN để chi hỗ trợ thực hiện một số chính sách xã hội như: giảm nghèo, đảm bảo an sinh xã hội, phòng chống dịch bệnh, hỗ trợ y tế giáo dục cho người nghèo nhằm thúc đẩy xã hội ngày càng phát triển. + Ngân sách nhà nước có vai trò điều tiết về mặt thị trường Ngân sách nhà nước có vai trò rất quan trọng đối với việc thực hiện các chính sách về ổn định giá cả, thị trường, kiềm chế và kiểm soát lạm phát. Đặc điểm nổi bật của kinh tế thị trường là sự cạnh tranh giữa các doanh nghiệp nhằm đạt được lợi nhuận tối đa, các yếu tố cơ bản của thị trường là cung cầu và giá cả thường xuyên tác động lẫn nhau và chi phối hoạt động của thị trường. Sự mất cân đối cung cầu sẽ làm cho giá cả tăng hoặc giảm đột biến gây nên những biến
10 động trên thị trường, dẫn đến sự dịch chuyển vốn của các doanh nghiệp từ ngành này sang nghành khác, địa phương này sang địa phương khác. Từ đó sẽ dẫn đến các tác động tiêu cực đến cơ cấu kinh tế, nền kinh tế phát triển không cân đối. Do đó nhà nước cần phải sử dụng ngân sách để can thiệp vào thị trường nhằm ổn định giá cả thông qua các công cụ thuế và các khoản chi từ NSNN dưới các hình thức tài trợ vốn, trợ giá, bình ổn giá, trợ cước..v.v.. Đồng thời trong quá trình điều tiết thị trường NSNN còn tác động đến thị trường tiền tệ và thị trường vốn qua việc sử dụng các công cụ tài chính như phát hành trái phiếu chính phủ, thu hút viện trợ nước ngoài. Tóm lại trong nền kinh tế thị trường thì NSNN không chỉ đóng vai trò huy động nguồn tài chính để đảm bảo nhu cầu chi tiêu cho bộ máy nhà nước, cho quốc phòng an ninh và các mục đích khác nhằm củng cố quyền lực nhà nước mà nó còn đóng vai trò to lớn trong điều tiết vĩ mô nền kinh tế, đó là vai trò định hướng hình thành cơ cấu kinh tế, điều tiết thị trường, bình ổn giá, điều chỉnh đời sống xã hội. 1.1.2. Chi ngân sách nhà nước 1.1.2.1. Khái niệm chi ngân sách nhà nước Chi NSNN là việc Nhà nước phân phối và sử dụng quỹ NSNN nhằm bảo đảm điều kiện vật chất để duy trì hoạt động và thực hiện các chức năng đáp ứng nhu cầu đời sống KT - XH dựa trên các nguyên tắc nhất định. Về bản chất, chi NSNN là hệ thống những quan hệ phân phối lại các khoản thu nhập phát sinh trong quá trình sử dụng có kế hoạch quỹ tiền tệ tập trung của Nhà nước nhằm mục tiêu tăng trưởng kinh tế, phát triển văn hóa – xã hội, duy trì hoạt động của bộ máy quản lý nhà nước và đảm bảo an ninh, quốc phòng. Đứng về phương diện pháp lý, chi NSNN là những khoản chi tiêu do Chính phủ hay các pháp nhân hành chính thực hiện để đạt được mục tiêu công như: đảm an ninh trật tự, cứu trợ, trợ giúp kinh tế, chống thất nghiệp.... Chi ngân sách nhà nước gắn liền với việc thực hiện các chính sách kinh tế chính trị, xã hội của nhà nước trong từng thời kỳ. Điều này chứng tỏ các khoản chi ngân sách nhà nước có ảnh hưởng rất lớn tới đời sống kinh tế, chính trị, xã hội của một quốc gia. Như vậy, chi NSNN là hoạt động của Nhà nước nhằm mục đích phân phối và sử dụng NSNN theo dự toán ngân sách
11 đã được các cơ quan Nhà nước có thẩm quyền quyết định nhằm duy trì sự hoạt động của bộ máy nhà nước và đảm bảo thực hiện các chức năng nhiệm vụ của Nhà nước. 1.1.2.2. Nội dung chi ngân sách nhà nước Chi NSNN được chia làm hai nội dung chi lớn: chi thường xuyên và chi đầu tư phát triển. - Chi thường xuyên: Là quá trình phân phối và sử dụng quỹ tiền tệ của Nhà nước để đáp ứng các nhu cầu chi gắn liền với việc thực hiện nhiệm vụ thường xuyên của Nhà nước về quản lý KT - XH. Chi thường xuyên có phạm vi rộng, gắn liền với việc thực hiện các nhiệm vụ thường xuyên của Nhà nước. Khoản chi này mang tính chất tiêu dùng, quy mô và cơ cấu chi thường xuyên phụ thuộc chủ yếu vào tổ chức bộ máy nhà nước. Với xu thế phát triển của xã hội, nhiệm vụ chi thường xuyên của Nhà nước ngày càng gia tăng vì vậy chi thường xuyên cũng có xu hướng mở rộng. Các khoản chi thường xuyên thường được tập hợp theo từng lĩnh vực và nội dung chi, bao gồm 3 khoản chi cơ bản sau: + Chi quản lý hành chính Nhà nước: là các khoản chi để đảm bảo hoạt động của hệ thống các cơ quan quản lý nhà nước từ Trung ương đến địa phương như chi cho hệ thống cơ quan quyền lực, cơ quan hành chính, cơ quan chuyên môn các cấp, viện kiểm sát và tòa án. + Chi sự nghiệp văn hóa xã hội: là các khoản chi nhằm cung cấp các dịch vụ đáp ứng nhu cầu nâng cao dân trí, phát triển nguồn nhân lực, chăm sóc sức khỏe cộng đồng, tạo động lực để nâng cao năng suất lao động, thúc đẩy phát triển kinh tế theo chiều sâu. + Chi quốc phòng, an ninh và trật tự an toàn xã hội: là các khoản chi nhằm đảm bảo trật tự an toàn xã hội, tạo ra sự yên bình cho người dân. Chi quốc phòng nhằm bảo vệ toàn vẹn lãnh thổ quốc gia, chống lại sự xâm lấn của các thế lực bên ngoài. Quy mô của khoản chi này phụ thuộc vào sự biến động chính trị, xã hội trong nước và các yếu tố bất ổn từ bên ngoài. - Chi đầu tư phát triển: Là hình thức chi đầu tư có liên quan đến sự tăng trưởng quy mô vốn đầu tư của Nhà nước và quy mô vốn trên toàn xã hội. Xét theo mục đích, chi đầu tư phát triển bao gồm: