Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Quản lý dự án đầu tư xây dựng sử dụng vốn đầu tư công trên địa bàn tỉnh Sơn La

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:110

Thêm vào BST

Báo xấu

37
lượt xem 11
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu của đề tài là nghiên cứu thực trạng đầu tư xây dựng và công tác quản lý dự án đầu tư xây dựng từ nguồn vốn đầu tư công của tỉnh Sơn La trong những năm qua, từ đó đề xuất giải pháp tăng cường quản lý dự án đầu tư xây dựng từ nguồn vốn đầu tư công của tỉnh Sơn La.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Quản lý dự án đầu tư xây dựng sử dụng vốn đầu tư công trên địa bàn tỉnh Sơn La

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC THƢƠNG MẠI --------------------- NGUYỄN THỊ BÌNH QUẢN LÝ DỰ ÁN ĐẦU TƢ XÂY DỰNG SỬ DỤNG VỐN ĐẦU TƢ CÔNG TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH SƠN LA LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ Hà Nội, năm 2020
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC THƢƠNG MẠI --------------------- NGUYỄN THỊ BÌNH QUẢN LÝ DỰ ÁN ĐẦU TƢ XÂY DỰNG SỬ DỤNG VỐN ĐẦU TƢ CÔNG TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH SƠN LA Chuyên ngành: Quản lý Kinh tế Mã số: 8340410 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: GS. TS. PHẠM VŨ LUẬN Hà Nội, năm 2020
i LỜI CAM ĐOAN Tôi đã đọc và hiểu về các hành vi vi phạm sự trung thực trong học thuật. Tôi cam kết bằng danh dự cá nhân rằng nghiên cứu này do tôi thực hiện và không vi phạm yêu cầu về sự trung thực trong học thuật. Hà Nội, ngày tháng năm 2020 Học viên thực hiện Nguyễn Thị Bình
ii LỜI CẢM ƠN Luận văn tốt nghiệp cao học đƣợc hoàn thành tại Đại học Thƣơng mại. Luận văn là kết quả của quá trình học tập, nghiên cứu ở nhà trƣờng, kết hợp với kinh nghiệm trong quá trình công tác thực tiễn, với sự nỗ lực cố gắng của bản thân tôi. Để đạt đƣợc kết quả này, cho phép chúng tôi đƣợc bày tỏ lời cảm ơn sâu sắc nhất đến tất cả các đơn vị và một số cá nhân đã quan tâm, tạo điều kiện cho chúng tôi trong quá trình học tập và nghiên cứu. Trƣớc hết, tôi xin bày tỏ lòng cảm ơn chân thành tới sự giúp đỡ nhiệt tình và đầy trách nhiệm của GS. TS. Phạm Vũ Luận là ngƣời trực tiếp hƣớng dẫn trong suốt quá trình làm luận văn này. Tôi xin cảm ơn lãnh đạo Bộ Kế hoạch và Đầu tƣ, Bộ Tài chính, UBND, HĐND, Sở Kế hoạch và Đầu tƣ, Sở Tài chính, Sở Xây dựng, Kho bạc Nhà nƣớc tỉnh, các Ban QLDA tại tỉnh Sơn La… đã tạo điều kiện cung cấp số liệu, các báo cáo,... để tôi hoàn thành nội dung luận văn nay. Cuối cùng, tôi xin cảm ơn gia đình, bạn bè, đồng nghiệp đã luôn động viên, ủng hộ, tạo mọi điều kiện cho tôi trong suốt thời gian vừa qua. Mặc dù bản thân tôi đã có nhiều rất cố gắng, nhƣng do thời gian thực hiện có hạn nên luận văn không thể tránh khỏi những hạn chế và thiếu sót nhất định.Vì vậy tôi rất mong tiếp tục nhận đƣợc sự đóng góp ý kiến của quý Thầy, Cô giáo cùng toàn thể các bạn đọc. Một lần nữa, tôi xin chân thành cảm ơn! Hà Nội, ngày tháng năm 2020 Học viên thực hiện Nguyễn Thị Bình
i MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN LỜI CẢM ƠN MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1 1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI ........................................................ 1 2. TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU ............................................................. 2 2.1. Tình hình nghiên cứu ngoài nƣớc ......................................................... 2 2.2. Tình hình nghiên cứu trong nƣớc ......................................................... 4 3. MỤC TIÊU VÀ NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU ..................................... 6 3.1. Mục tiêu nghiên cứu ............................................................................. 6 3.2. Nội dung nghiên cứu ............................................................................. 6 4. ĐỐI TƢỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU ..................................... 7 4.1. Đối tƣợng nghiên cứu ........................................................................... 7 4.2. Phạm vi nghiên cứu............................................................................... 7 5. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ........................................................ 8 5.1. Quy trình nghiên cứu ............................................................................ 8 5.2. Phƣơng pháp thu thập và xử lý dữ liệu ................................................. 8 6. KẾT CẤU CỦA LUẬN VĂN ............................................................ 10 CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ DỰ ÁN ĐẦU TƢ XÂY DỰNG CƠ BẢN TỪ NGUỒN VỐN ĐẦU TƢ CÔNG................................. 12 1.1.KHÁI QUÁT CHUNG VỀ QUẢN LÝ SỬ DỤNG VỐN NHÀ NƢỚC . 12 1.1.1. Những vấn đề chung về quản lý dự án đầu tƣ xây dựng cơ bản ..... 12
ii 1.1.2. Những vấn đề chung về nguồn vốn đầu tƣ công và đầu tƣ xây dựng cơ bản từ nguồn vốn đầu tƣ công ................................................................ 15 1.1.3. Việc quản lý dự án đầu tƣ công và quản lý dự án không sử dụng vốn đầu tƣ công .................................................................................................. 16 1.2. QUẢN LÝ DỰ ÁN SỬ DỤNG VỐN ĐẦU TƢ CÔNG TRONG LĨNH VỰC XÂY DỰNG ............................................................................... 17 1.2.1. Quản lý dự án sử dụng vốn đầu tƣ công ......................................... 17 1.2.2. Khái niệm QL dự án đầu tƣ xây dựng sử dụng vốn đầu tƣ công .... 18 1.2.3. Sự cần thiết phải quản lý dự án đầu tƣ xây dựng bằng nguồn vốn đầu tƣ công .................................................................................................. 20 1.3. NỘI DUNG QUẢN LÝ DỰ ÁN ĐẦU TƢ XÂY DỰNG BẰNG NGUỒN VỐN ĐẦU TƢ CÔNG Ở ĐỊA PHƢƠNG ...................................... 21 1.3.1. Chuẩn bị dự án đầu tƣ xây dựng ..................................................... 22 1.3.2. Thẩm định dự án đầu tƣ xây dựng .................................................. 23 1.3.3. Phê duyệt dự án đầu tƣ xây dựng .................................................... 28 1.3.4. Tổ chức triển khai dự án đầu tƣ xây dựng ...................................... 30 1.3.5. Quyết toán dự án đầu tƣ xây dựng .................................................. 31 1.4. ĐÁNH GIÁ QUẢN LÝ DỰ ÁN ĐẦU TƢ XÂY DỰNG CƠ BẢN BẰNG VỐN ĐẦU TƢ CÔNG ....................................................................... 33 1.4.1. Hiệu lực ........................................................................................... 34 1.4.2. Hiệu quả .......................................................................................... 35 1.4.3. Phù hợp ........................................................................................... 35 1.4.4. Bền vững ......................................................................................... 35 1.5. CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƢỞNG ĐẾN CÔNG TÁC QUẢN LÝ DỰ ÁN ĐẦU TƢ XÂY DỰNG TỪ NGUỒN VỐN ĐẦU TƢ CÔNG ................ 36
iii 1.5.1. Các nhân tố thuộc về nhà nƣớc ....................................................... 36 1.5.2. Các nhân tố thuộc về môi trƣờng bên ngoài ................................... 37 CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ DỰ ÁN ĐẦU TƢ XÂY DỰNG BẰNG NGUỒN VỐN ĐẦU TƢ CÔNG TẠI ĐỊA BÀN TỈNH SƠN LA ... 39 2.1. ĐẶC ĐIỂM ĐỊA BÀN NGHIÊN CỨU ............................................. 39 2.1.1. Điều kiện tự nhiên của tỉnh Sơn La ................................................ 39 2.1.2. Điều kiện kinh tế - xã hội của tỉnh Sơn La ..................................... 40 2.2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ CÁC DỰ ÁN ĐẦU TƢ XÂY DỰNG CƠ BẢN BẰNG NGUỒN VỐN ĐẦU TƢ CÔNG TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH SƠN LA ............................................................................................................. 42 2.2.1. Địa bàn nghiên cứu, nguồn vốn đầu tƣ công cho đầu tƣ xây dựng trên địa bàn tỉnh Sơn La .............................................................................. 42 2.2.2. Thực trạng công tác quản lý dự án đầu tƣ xây dựng bằng nguồn vốn đầu tƣ công trên địa bàn tỉnh Sơn La .......................................................... 46 2.3. ĐÁNH GIÁ QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC ĐỐI VỚI DỰ ÁN ĐẦU TƢ XÂY DỰNG BẰNG NGUỒN ĐẦU TƢ CÔNG TẠI TỈNH SƠN LA ......... 62 2.3.1. Đánh giá quản lý nhà nƣớc đối với dự án đầu tƣ xây dựng theo các nhóm tiêu chí ............................................................................................... 62 2.3.2. Đánh giá chung về tình hình quản lý dự án đầu tƣ xây dựng từ nguồn vốn đầu tƣ công trong thời gian qua trên địa bàn tỉnh Sơn La ........ 69 CHƢƠNG 3: MỘT SỐ GIẢI PHÁP TĂNG CƢỜNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ DỰ ÁN ĐẦU TƢ XÂY DỰNG TỪ NGUỒN VỐN ĐẦU TƢ CÔNG TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH SƠN LA ................................................................... 72 3.1. QUAN ĐIỂM VÀ ĐỊNH HƢỚNG PHÁT TRIỂN CÁC BAN QUẢN LÝ DỰ ÁN XÂY DỰNG TỈNH SƠN LA THỜI GIAN TỚI ........................ 73 3.1.1. Quan điểm phát triển ....................................................................... 73
iv 3.1.2. Định hƣớng phát triển ..................................................................... 73 3.2. GIẢI PHÁP TĂNG CƢỜNG QUẢN LÝ DỰ ÁN ĐẦU TƢ XÂY DỰNG BẰNG NGUỒN VỐN ĐẦU TƢ CÔNG TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH SƠN LA........................................................................................................... 74 3.2.1. Nhóm giải pháp tổng thể ................................................................. 75 3.2.2. Nhóm giải pháp cụ thể .................................................................... 80 3.3. KIẾN NGHỊ ........................................................................................ 87
v DANH MỤC BẢNG BIỂU VÀ TỪ VIẾT TẮT DANH MỤC BẢNG Số thứ tự Tên bảng Bảng 2. 1 Tình hình đầu tƣ xây dựng cơ bản bằng vốn NSNN trên địa bàn Tỉnh Sơn La giai đoạn 2017 - 2019 Bảng 2.2 Các văn bản, chính sách của UBND tỉnh Sơn La liên quan đến việc quản lý dự án đầu tƣ xây dựng bằng nguồn vốn NSNN Bảng 2.3. Đánh giá về định hƣớng phát triển dự án Bảng 2.4. Đánh giá về bộ máy QLNN đối với dự án đầu tƣ xây dựng Bảng 2.5. Ý kiến về giám sát và đánh giá dự án đầu tƣ xây dựng Bảng 2.6. Ý kiến về đóng góp của định hƣớng phát triển dự án đầu tƣ xây dựng vào mức gia tăng dự án và số lƣợng nhà đầu tƣ tƣ nhân tham gia Bảng 2.7. Ý kiến về kết quả thực hiện của dự án đầu tƣ xây dựng Bảng 2.8. Ý kiến về mức độ phù hợp của chính sách, quy định nhà nƣớc đối với dự án đầu tƣ xây dựng Bảng 2.9. Ý kiến về mức độ cân bằng trong phân bổ lợi ích, rủi ro giữa các bên liên quan dự án đầu tƣ xây dựng
vi DANH MỤC HÌNH Số thứ tự Tên hình Hình 2.1. Ý kiến của doanh nghiệp về mức độ đúng đắn, hợp lý của định hƣớng phát triển dự án đầu tƣ xây dựng Hình 2.2 Ý kiến của doanh nghiệp về mức độ hợp lý của chính sách xúc tiến đầu tƣ đối với dự án đầu tƣ xây dựng Hình 2.3 Ý kiến của doanh nghiệp về mức độ hợp lý của chính sách tài chính đối với dự án đầu tƣ xây dựng Hình 2.4 Ý kiến của doanh nghiệp về mức độ hợp lý của chính sách đất đai đối với dự án đầu tƣ xây dựng Hình 2.5 Ý kiến của doanh nghiệp về mức độ hợp lý chính sách môi trƣờng Hình 2.6 Ý kiến về năng lực của cán bộ QLNN đối với dự án đầu tƣ xây dựng Hình 2.7 Ý kiến về việc cơ cấu tổ chức bộ máy QLNN đối với dự án XDCB là hợp lý
vii DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Nghĩa đầy đủ CSHT Cơ sở hạ tầng GPMB Giải phóng mặt bằng KT - XH Kinh tế xã hội NSNN Ngân sách nhà nƣớc ODA Hỗ trợ phát triển chính thức XDCB Xây dựng cơ bản UBND Ủy ban nhân dân TMĐT Tổng mức đầu tƣ
1 MỞ ĐẦU 1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI Đầu tƣ xây dựng là một trong những lĩnh vực quan trọng, giữ vai trò chủ yếu trong việc xây dựng cơ sở hạ tầng (CSHT), cơ sở vật chất - kỹ thuật góp phát triển kinh tế - xã hội trên địa bàn tỉnh nói riêng, cả nƣớc nói chung nhằm tiến tới thực hiện công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nƣớc. Hàng năm, vốn đầu tƣ công thông qua ngân sách nhà nƣớc (NSNN) luôn dành một tỷ lệ lớn chi cho đầu tƣ xây dựng. Tuy nhiên, trong thực tế việc quản lý các dự án đầu tƣ xây dựng, đặc biệt là việc sử dụng vốn đầu tƣ công đã và hiện vẫn đang xảy ra hiện tƣợng thất thoát, lãng phí, tiêu cực. Tình trạng này do nhiều nguyên nhân, song nguyên nhân cơ bản là do những hạn chế ở vấn đề quản lý vốn đầu tƣ xây dựng cơ bản, thể hiện ở các khâu của quá trình đầu tƣ xây dựng cơ bản: từ khâu quy hoạch, kế hoạch, duyệt chủ trƣơng đầu tƣ, chuẩn bị và thẩm định phê duyệt, tổ chức đấu thầu và thực hiện dự án đến khâu thanh quyết toán. Trong những năm qua, nguồn vốn ngân sách nhà nƣớc đầu tƣ cho lĩnh vực xây dựng cơ bản ngày một lớn, năm sau luôn cao hơn năm trƣớc. Do đó, cơ sở hạ tầng kỹ thuật, công trình dân dụng, công trình giao thông và các dự án phát triển kinh tế xã hội ngày càng cải thiện, bộ mặt của tỉnh và đời sống của nhân dân đƣợc thay đổi rõ rệt. Là một tỉnh của miền núi phía bắc, đang trong giai đoạn phát triển nên tỉnh Sơn La đang dành rất nhiều nguồn vốn đầu tƣ công cho xây dựng. Nguồn vốn ngân sách nhà nƣớc đầu tƣ cho xây dựng hàng năm chủ yếu thu từ nguồn đấu giá quyền sử dụng đất tạo vốn xây dựng cơ sở hạ tầng và nguồn trái phiếu Chính phủ. Các dự án đầu tƣ đã phát huy đƣợc hiệu quả, bộ mặt nông thôn ngày một thay đổi, cơ sở hạ tầng nông thôn Sơn La nhƣ: điện, đƣờng, trƣờng học, trạm y tế xã đã dần kiên cố, đời sống của nhân dân đƣợc nâng cao. Nhìn lại quá trình quản lý dự án, công tác bố trí và giải ngân nguồn vốn đầu tƣ công cho các dự án đầu tƣ xây dựng ta thấy nổi lên một số vấn đề nhƣ: ngày càng
2 có nhiều công trình chậm tiến độ, chi phí đầu tƣ xây dựng tăng cao, chất lƣợng các công trình xây dựng không đảm bảo, công tác quản lý dự án chƣa đƣợc hoàn thiện, hiệu quả sau đầu tƣ chƣa cao,… Tất cả những điều này cũng là nguyên nhân dẫn đến thất thoát lãng phí ngân sách Nhà nƣớc và nhiều nguồn lực khác của tỉnh. Đây là một trong những thách thức lớn đối với Sơn La cũng nhƣ các địa phƣơng khác trong cả nƣớc. Xuất phát từ thực tiễn, tác giả lựa chọn nghiên cứu luận văn: "Quản lý dự án đầu tư xây dựng sử dụng vốn đầu tư công trên địa bàn tỉnh Sơn La". 2. TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU 2.1. Tình hình nghiên cứu ngoài nước Đầu tƣ xây dựng cơ bản là một vấn đề cấp thiết, liên quan đến nhiều mảng khác nhau trong nền kinh tế, do đó đã đƣợc nghiên cứu lớn trên thế giới. Nghiên cứu kinh điển về vấn đề này có thể kể đến Joseph (1995). Tác giả này đã hệ thống các lý thuyết về đầu tƣ xây dựng và cho rằng, đây là một phần bắt buộc phải có trong phát triển kinh tế tại bất cứ quốc gia nào. Một trong những kế thừa lớn của ông là đã tổng hợp các lý thuyết đi trƣớc, bao gồm lý thuyết của Adam Smith, Keynes và Semuelson về chi tiêu công, từ đó đề xuất một vấn đề là phối kết hợp giữa nguồn ngân sách nhà nƣớc với nguồn vốn tƣ nhân. Tuy nhiên, một trong những hạn chế của nghiên cứu này là mang tính sách giáo khoa quá nhiều, và đƣợc coi là một nguồn lý thuyết gốc cho các nghiên cứu tiếp theo chứ không tập trung cụ thể vào nguồn nào, cũng nhƣ không đƣa ra đƣợc một nghiên cứu cụ thể về quản lý đầu tƣ xây dựng cơ bản dƣới góc độ của nhà nƣớc hay của tƣ nhân. Kế thừa và phát triển học thuyết của Joseph thì có thể kể đến các nghiên cứu khác trên thế giới nhƣ của Cuttaree (2016). Tác giả cho rằng, để một dự án thành công (trƣờng hợp nghiên cứu điển hình tại Chile và Mexico) thì cần phải (1) quy hoạch dự án tốt; (2) nghiên cứu khả thi tốt; (3) dự báo doanh thu và chi phí chính xác; (4) khuôn khổ pháp luật phù hợp; (5) quản lý kinh tế vĩ mô tốt; (6) đấu thầu cạnh tranh và minh bạch. Tuy nhiên, nghiên cứu này vấp phải một số ý kiến rằng mang tính chất định tính quá cao, không lƣợng hóa đƣợc tác động của từng yếu tố
3 đối với quản lý các dự án đầu tƣ xây dựng bằng nguồn vốn ngân sách nhà nƣớc, và còn thiếu hẳn một phần là kết hợp với các khu vực tƣ nhân để thực hiện – và đây mới là phần đƣợc cho là xu hƣớng phổ biến trên thế giới. Nghiên cứu kinh nghiệm thực hiện các dự án đầu tƣ xây dựng tại Úc và lấy trƣờng hợp nghiên cứu điển hình là dự án Airport Link, Banks (2017) cho rằng một dự án đƣợc cho là đã quản lý thành công thì phải thực hiện tốt các vấn đề sau: (1) cam kết chính trị mạnh mẽ của nhà nƣớc; (2) có luận chứng kinh tế đúng đắn; (3) tìm hiểu thị trƣờng trƣớc khi tiến hành công bố dự án hoặc thực hiện dự án; (4) năng lực của nhóm cán bộ thực hiện dự án từ khi hình thành ý tƣởng về dự án đến khi xây dựng dự án. Tƣơng tự, Pascual (2017) khi nghiên cứu dự án xây dựng đƣờng cao tốc tại Philippine đã cho thấy, một dự án đầu tƣ xây dựng đƣợc coi là thành công khi đƣợc hỗ trợ về khung pháp lý, chính sách và phải có chƣơng trình truyền thông tốt. Các nghiên cứu này cho thấy phần nào các chỉ tiêu phải đánh giá về quản lý dự án, song lại khó áp dụng tại các nƣớc đang phát triển nhƣ Việt Nam. Một trong những hƣớng nghiên cứu đƣợc các nhà kinh tế học thể chế nhắc đến nhiều đối với đầu tƣ xây dựng bằng nguồn ngân sách nhà nƣớc là nguyên nhân của những thất bại xuất phát từ đâu nếu chỉ dùng nguồn vốn này. Một số nhóm nghiên cứu nhƣ UNESCAP (2015), Ward et al (2015) cho rằng khu vực các nƣớc Châu Á Thái Bình Dƣơng – trong đó có Việt Nam – khi thực hiện các dự án thông qua nguồn vốn từ ngân sách nhà nƣớc thƣờng thất bại bởi (1) khu vực công chƣa đủ điều kiện thực hiện các dự án đầu tƣ xây dựng – vốn là loại dự án do các doanh nghiệp nhà nƣớc hoặc có liên quan đến nhà nƣớc thực hiện; (2) thiếu thể chế, văn bản hƣớng dẫn và bị cản trở bởi chính các công chức – và hiện tại đƣợc tóm tắt bằng cụm từ “không đƣợc chính khu vực công ủng hộ”; (3) Chƣa có một quy trình chuẩn để khuyến khích hoặc lựa chọn các nhà thầu trong đầu tƣ xây dựng và (4) không có sự tham gia của các đối tƣợng hƣởng lợi từ dự án. Các nghiên cứu này là một gợi ý lớn cho hƣớng nghiên cứu tìm cách khắc phục những tồn tại của đầu tƣ xây dựng bằng nguồn từ NSNN.
4 Đối với hƣớng nghiên cứu tìm cách khắc phục, có thể kể đến đóng góp của nhóm nghiên cứu thuộc ADB (2015), Yescombe (2017)… Các nghiên cứu này đồng thời cho rằng, muốn quản lý tốt thì cần phải (1) tạo môi trƣờng đầu tƣ hấp dẫn, trong đó điều cần thiết là phải xây dựng đƣợc một chính phủ kiến tạo phục vụ cho các đối tƣợng khác nhau có thể tham gia vào các dự án công chứ không chỉ có các doanh nghiệp nhà nƣớc (hoặc liên quan) thực hiện. Điều này đồng nghĩa với việc phải xây dựng đƣợc khung pháp lý tốt và thể chế cho thực hiện đánh giá đấu thầu đầu tƣ xây dựng; (2) Thành lập cơ quan giám sát và hợp tác để có thể quản lý tốt hơn đầu tƣ công. Tƣ tƣởng này phù hợp với nghiên cứu của Koch et al (2016), cho rằng cần phải phối hợp giữa chính quyền địa phƣơng và các cơ quan trung ƣơng khi sử dụng ngân sách – đồng thời phải có sự phối hợp giữa các nguồn vốn có gốc từ ngân sách nhà nƣớc nhƣ vốn hỗ trợ phát triển chính thức – theo nghiên cứu của Maluleke (2016). Tóm lại, các nghiên cứu nƣớc ngoài đã cho thấy tầm quan trọng của đầu tƣ xây dựng bằng nguồn NSNN, trong đó đã chỉ ra những nhân tố tác động, nguyên nhân thất bại và những bài học có thể làm với các nƣớc đang phát triển. Những nghiên cứu này sẽ mở ra một số hƣớng phát triển đối với Việt Nam nói chung và các vùng khác nhau nói riêng. 2.2. Tình hình nghiên cứu trong nước Đối với tình hình nghiên cứu, có một số nghiên cứu trực tiếp về đầu tƣ xây dựng bằng nguồn NSNN và những dự án phát triển có liên quan. Cụ thể, có thể nói đến Lê Thanh Hƣơng (2015) xem xét dự án, quản lý dự án và thành công của dự án đầu tƣ xây dựng nhƣ đối tƣợng và chịu sự tác động của quản lý nhà nƣớc. Cấn Quang Tuấn (2018) chỉ ra đặc điểm, vai trò của vốn đầu tƣ xây dựng từ ngân sách nhà nƣớc cũng nhƣ các nhân tố ảnh hƣởng đến sử dụng loại vốn này, trong đó có cơ sở pháp lý. Cùng quan điểm với hai tác giả trên là Trần Minh Phƣơng (2018) xác định các yếu tố ảnh hƣởng đến kết cấu hạ tầng giao thông, trong đó cũng có những yếu tố đã đƣợc các nghiên cứu ngoài nƣớc nhắc đến nhƣ các yếu tố về thể chế, chính sách, đồng thời gợi ý chính sách thu hút vốn đầu tƣ đối với phát triển hạ tầng trên quan điểm cho rằng đầu tƣ có thể do bất cứ một bên nào thực hiện, song ngƣời sử dụng
5 đƣờng bộ phải là ngƣời có trách nhiệm hoàn trả. Đây là một quan điểm rất mới tại Việt Nam vào thời điểm đó, và để ra một khoảng trống nghiên cứu về công tác phối hợp đầu tƣ giữa khu vực công và khu vực tƣ nhân, cũng nhƣ đánh giá khả năng thu hồi vốn dựa trên khả năng trả nợ của đối tƣợng hƣởng lợi từ dự án. Đối với cụ thể các phƣơng thức quản lý dự án, có một số nghiên cứu nhƣ Đinh Kiện (2015), Bùi Thị Hoàng Lan (2017) đã đề cập đến xây dựng cơ sở hạ tầng bằng phƣơng thức BOT (xây dựng – vận hành – chuyển giao), và đã nhận xét rằng năng lực quản lý của các cơ quan quản lý nhà nƣớc còn yếu kém, hệ thống pháp lý, chính sách chƣa hoàn thiện và hiệu quả, trên cơ sở đó đề cập đến giải pháp về quy hoạch dự án cũng nhƣ khuôn khổ pháp luật. Tuy nhiên, các nghiên cứu này quá nặng về mảng kỹ thuật mà bỏ qua mặt kinh tế của dự án. Một nghiên cứu gần đây đƣợc tác giả Nguyễn Thủy Lan thực hiện với đề tài “Đổi mới quản lý dự án đầu tƣ xây dựng bằng vốn ngân sách Nhà nƣớc tại các tổ chức khoa học và công nghệ thuộc Chính phủ” đã hệ thống hóa một số vấn đề lý luận và thực tiễn về QLDA đầu tƣ xây dựng bằng nguồn vốn NSNN, bên cạnh đó tác giả cũng đã đề xuất một số giải pháp đổi mới QLDA đầu tƣ xây dựng nguồn vốn NSNN đến năm 2020 và tầm nhìn đến 2030. Đối với khía cạnh quản lý nhà nƣớc, có thể kể đến Nguyễn Thị Bình (2018), Trần Văn Hồng (2019). Các tác giả này đã nghiên cứu đầu tƣ theo chu trình hoạt động, bao gồm xây dựng quy hoạch, kế hoạch đầu tƣ, lập – thẩm định – phê duyệt đầu tƣ, triển khai dự án, thẩm định chất lƣợng và bàn giao công trình… Một số nghiên cứu khác nhƣ Nguyễn Thị Ngọc Huyền (2018), Nguyễn Thị Hồng Minh (2018) cho rằng quản lý nhà nƣớc là việc cần thiết, song nên xem xét đến khả năng hoàn vốn của dự án phát triển, vì các dự án này hƣớng nhiều đến hiệu quả xã hội hơn là hiệu quả kinh tế. Tuy nhiên, các tác giả này cũng không đi quá sâu vào từng dự án để phân tích mà chỉ nghiên cứu tổng thể, và đƣa ra những gợi ý về mặt chính sách. Tóm lại, các nghiên cứu trong nƣớc đã kế thừa và phát triển các nghiên cứu nƣớc ngoài, đồng thời giải quyết một số khía cạnh nhất định liên quan đến đầu tƣ xây dựng cơ bản bằng nguồn vốn từ NSNN, cũng nhƣ gợi mở khía cạnh kết hợp với các
6 nguồn vốn nƣớc ngoài. Tuy nhiên, các nghiên cứu này gặp phải một số giới hạn nhƣ: (1) chỉ đề cập một hoặc một số khía cạnh cụ thể, chƣa có công trình nào nghiên cứu cụ thể về hệ thống lý thuyết và đánh giá thực trạng quản lý – đặc biệt là quản lý nhà nƣớc – đối với các dự án đầu tƣ xây dựng bằng nguồn vốn từ ngân sách nhà nƣớc; (2) nhận thức của nhà nghiên cứu và nhà hoạch định chính sách chƣa thống nhất, có khi đồng nhất hoạt động đầu tƣ xây dựng bằng nguồn NSNN là hoạt động “cho không” – vì quan điểm rằng dự án phát triển phải hƣớng đến mục tiêu xã hội. Thêm vào đó, các nghiên cứu này tập trung quá nhiều vào các hình thức liên quan đến xây dựng – vận hành – chuyển giao mà bỏ qua toàn bộ các hình thức nhƣợng quyền hay xây dựng – vận hành – vận hành (BOO) và (3) các nghiên cứu còn thiếu hệ thống chiến lƣợc, kế hoạch, chính sách của từng địa phƣơng về đâu tƣ xây dựng cơ bản. Do đó, có thể nói, nghiên cứu về quản lý dự án đầu tƣ xây dựng cơ bản bằng nguồn vốn ngân sách nhà nƣớclà lĩnh vực nghiên cứu vẫn còn khoảng trống tri thức cần nghiên cứu, và đặc biệt, chƣa có một nghiên cứu nào tìm hiểu về thực trạng quản lý dự án đầu tƣ xây dựng cơ bản bằng nguồn vốn ngân sách nhà nƣớc tại tỉnh Sơn La. 3. MỤC TIÊU VÀ NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU 3.1. Mục tiêu nghiên cứu Nghiên cứu thực trạng đầu tƣ xây dựng và công tác quản lý dự án đầu tƣ xây dựng từ nguồn vốn đầu tƣ công của tỉnh Sơn La trong những năm qua, từ đó đề xuất giải pháp tăng cƣờng quản lý dự án đầu tƣ xây dựng từ nguồn vốn đầu tƣ công của tỉnh Sơn La. 3.2. Nội dung nghiên cứu - Hệ thống hoá cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý dự án đầu tƣ xây dựng từ nguồn vốn đầu tƣ công. - Đánh giá thực trạng đầu tƣ xây dựng và công tác quản lý dự án đầu tƣ xây dựng từ nguồn vốn đầu tƣ công trên địa bàn tỉnh Sơn La trong thời gian qua, đƣa ra
7 yếu tố ảnh hƣởng đến công tác công tác quản lý dự án đầu tƣ xây dựng từ nguồn vốn đầu tƣ công của tỉnh. - Đề xuất giải pháp tăng cƣờng quản lý dự án đầu tƣ xây dựng từ nguồn vốn đầu tƣ công của tỉnh Sơn La trong thời gian tới. 4. ĐỐI TƢỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU 4.1. Đối tƣợng nghiên cứu - Đối tƣợng nghiên cứu của luận văn là các hoạt động quản lý dự án đầu tƣ xây dựng từ nguồn vốn đầu tƣ công trên địa bàn tỉnh Sơn La. Tác giả tập trung vào 1 số dự án đầu tƣ xây dựng làm ví dụ để tìm hiểu thực trạng. - Đối tƣợng điều tra khảo sát là các cán bộ công tác tại Ủy ban nhân dân tỉnh và huyện, các phòng, ban, các ủy ban nhân dân cấp xã và các doanh nghiệp thực hiện dự án đầu tƣ xây dựng từ nguồn vốn đầu tƣ công trên địa bàn tỉnh Sơn La. 4.2. Phạm vi nghiên cứu 4.2.1. Phạm vi về nội dung Hoạt động tổ chức, quản lý các dự án đầu tƣ xây dựng từ nguồn vốn đầu tƣ công trên địa bàn tỉnh Sơn La. Thêm vào đó, tính đến thời điểm hiện tại, đa phần các dự án đầu tƣ xây dựng bằng nguồn đầu tƣ công đều đƣợc thực hiện thông qua các kế hoạch (đƣợc họp vào khoảng tháng 10 của UBND tỉnh), và thông qua các phòng, ban trong huyện. Do đó, phạm vi chính của luận văn sẽ tập trung vào quản lý dƣới góc độ của tỉnh (quản lý nhà nƣớc), song vẫn tham chiếu các ý kiến của các doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh (quản lý dƣới góc độ doanh nghiệp). 4.2.2. Phạm vi về không gian Luận văn đƣợc tiến hành nghiên cứu hoạt động quản lý tại các công trình và tại Ban quản lý các dự án xây dựng tỉnh Sơn La, các sở/phòng liên quan: Tài chính, phòng kinh tế và hạ tầng, Sở Tài nguyên môi trƣờng tỉnh Sơn La, Các ủy ban nhân dân cấp huyện có thực hiện các dự án đầu tƣ phát triển bằng nguồn đầu tƣ công.
8 4.2.3. Phạm vi về thời gian - Số liệu nghiên cứu của luận văn đƣợc thu thập tại Sở Tài chính đƣợc lƣu trữ tại ủy ban nhân dân tỉnh và huyện, nhằm có cái nhìn tổng quan về các dự án phát triển, đặc biệt là các dự án đầu tƣ xây dựng trên địa bàn tỉnh Sơn La, kéo dài khoảng từ năm 2016 đến hết năm 2019. - Thời gian phỏng vấn tiến hành nghiên cứu luận văn từ tháng 02 năm 2020 đến tháng 3 năm 2020. 5. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 5.1. Quy trình nghiên cứu Để thực hiện đƣợc mục tiêu nghiên cứu đề ra bên trên, quy trình nghiên cứu đƣợc tác giả tiến hành theo khung nhƣ sau: Nghiên cứu tài liệu Làm rõ nội dung quản lý trong và ngoài nƣớc dự án đầu tƣ xây dựng Đề xuất các giải pháp hoàn thiện quản lý các Điều tra bằng bảng hỏi Phân tích thực trạng đầu dự án đầu tƣ tại Sơn La đối với doanh nghiệp tƣ tại Sơn La tham gia xây dựng và Phân tích, đánh giá quản cán bộ quản lý lý đối với các dự án (Nguồn: Tổng hợp của tác giả) Để thực hiện phân tích quản lý – trong đó chủ yếu là quản lý nhà nƣớc đối với dự án đầu tƣ xây dựng trên địa bàn tỉnh Sơn La, tác giả sử dụng cả phân tích định tính (thông qua miêu tả) và phân tích định lƣợng (thông qua điều tra, phân tích thống kê số liệu). Việc thu thập và xử lý dữ liệu trình bày theo mục sau. 5.2. Phƣơng pháp thu thập và xử lý dữ liệu 5.2.1. Phương pháp thu thập dữ liệu thứ cấp Tác giả thu thập, hệ thống hoá và phân tích các tài liệu, công trình nghiên cứu trong và ngoài nƣớc đã đƣợc công bố liên quan đến đầu tƣ xây dựng và quản lý – trong đó tập trung vào quản lý nhà nƣớc - đối với các dự án bằng nguồn ngân sách
9 nhà nƣớc nhƣ: bài báo khoa học, bài viết hội thảo, sách, giáo trình, đề tài khoa học, luận án tiến sỹ, các chính sách, quy định, văn bản pháp luật liên quan đến hoạt động này của các nƣớc và Việt Nam. Phƣơng pháp này giúp tìm ra khoảng trống lý thuyết và thực tiễn để luận án có thể bổ sung, đóng góp. Trên cơ sở đó hệ thống hoá cơ sở lý luận đầu tƣ xây dựng bằng nguồn đầu tƣ công, làm căn cứ hình thành khung lý thuyết nghiên cứu. Ngoài ra, thu thập dữ liệu thứ cấp từ thống kê của Chi cục thống kê tỉnh Sơn La và các đơn vị có liên quan trong thực hiện dự án. 5.2.2. Phương pháp thu thập dữ liệu sơ cấp Dữ liệu sơ cấp trong luận văn đƣợc tác giả thu thập bằng phƣơng pháp phỏng vấn các cán bộ quản lý nhà nƣớc và điều tra bằng bảng hỏi đối với doanh nghiệp tham gia thực hiện các dự án. Thứ nhất, phỏng vấn viết (anket) đối với các cán bộ quản lý Nhà nước Mục đích phỏng vấn là để có đƣợc thông tin đánh giá sâu và đa chiều về hoạt động quản lý đối với dự án đầu tƣ xây dựng bằng nguồn vốn đầu tƣ công, đồng thời định hƣớng giải pháp chính sách nhằm hoàn thiện hoạt động quản lý này tại địa bàn tỉnh Sơn La. Nội dung phỏng vấn là các chức năng hoạt động quản lý đối với các dự án đầu tƣ xây dựng và đề xuất hoàn thiện quản lý – chủ yếu là quản lý nhà nƣớc đối với dự án này. Kết quả phỏng vấn cung cấp thông tin giúp tác giả làm rõ thực trạng hoạch định phát triển dự án, xây dựng và tổ chức thực hiện chính sách, quy định và pháp luật cho dự án, tổ chức bộ máy quản lý nhà nƣớc đối với dự án, giám sát, đánh giá dự án tại địa bàn tỉnh Sơn La. Đối tƣợng phỏng vấn là 30 cán bộ quản lý nhà nƣớc làm việc trong lĩnh vực đầu tƣ phát triển cơ sở hạ tầng, trong đó 15 ngƣời trực tiếp quản lý tại các cơ quan chuyên môn trong tỉnh Sơn La, 10 ngƣời thuộc tỉnh Sơn La và 5 ngƣời thuộc các cơ quan quản lý nhà nƣớc thuộc Bộ Kế hoạch và Đầu tƣ, Bộ Tài chính. Việc phỏng vấn lấy ý kiến cán bộ quản lý tại tỉnh Sơn La thực hiện bằng cách liên lạc đặt hẹn cho