Luận văn Thạc sĩ Kỹ thuật: Nghiên cứu mô hình thị trường điện giao ngay và cơ chế thanh toán cho thị trường điện bán buôn Việt Nam

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:125

Thêm vào BST

Báo xấu

31
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Nội dung nghiên cứu của luận văn là nghiên cứu mô hình và vận hành thị trường thị trường một số nước trên thế giới và rút ra bài học kinh nghiệm. Nghiên cứu mô hình thị trường điện Việt Nam: Mô hình và cơ chế vận hành. Nghiên cứu cơ chế thanh toán cho việc mua bán trong thị trường. Hệ thống công nghệ thông tin để cho hệ thống điện hoạt động hiệu quả.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kỹ thuật: Nghiên cứu mô hình thị trường điện giao ngay và cơ chế thanh toán cho thị trường điện bán buôn Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ TP.HCM NGÔ XUÂN ANH NGHIÊN CỨU MÔ HÌNH THỊ TRƢỜNG ĐIỆN GIAO NGAY VÀ CƠ CHẾ THANH TOÁN CHO THỊ TRƢỜNG ĐIỆN BÁN BUÔN VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ Chuyên ngành: Kỹ thuật điện Mã số ngành: 60520202 TP. HỒ CHÍ MINH, tháng 01 năm 2016
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ TP.HCM NGÔ XUÂN ANH NGHIÊN CỨU MÔ HÌNH THỊ TRƢỜNG ĐIỆN GIAO NGAY VÀ CƠ CHẾ THANH TOÁN CHO THỊ TRƢỜNG ĐIỆN BÁN BUÔN VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ Chuyên ngành: Kỹ thuật điện Mã số ngành: 60520202 CÁN BỘ HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. NGUYỄN HÙNG TP. HỒ CHÍ MINH, tháng 01 năm 2016
CÔNG TRÌNH ĐƢỢC HOÀN THÀNH TẠI TRƢỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ TP. HCM Cán bộ hƣớng dẫn khoa học : Tiến sĩ Nguyễn Hùng Luận văn Thạc sĩ đƣợc bảo vệ tại Trƣờng Đại học Công nghệ TP. HCM ngày … tháng … năm 2016 Thành phần Hội đồng đánh giá Luận văn Thạc sĩ gồm: (Ghi rõ họ, tên, học hàm, học vị của Hội đồng chấm bảo vệ Luận văn Thạc sĩ) TT Họ và tên Chức danh Hội đồng 1 Chủ tịch 2 Phản biện 1 3 Phản biện 2 4 Ủy viên 5 Ủy viên, Thƣ ký Xác nhận của Chủ tịch Hội đồng đánh giá Luận sau khi Luận văn đã đƣợc sửa chữa (nếu có). Chủ tịch Hội đồng đánh giá LV
TRƢỜNG ĐH CÔNG NGHỆ TP. HCM CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM PHÒNG QLKH – ĐTSĐH Độc lập – Tự do – Hạnh phúc TP. HCM, ngày..… tháng….. năm 2016 NHIỆM VỤ LUẬN VĂN THẠC SĨ Họ tên học viên: NGÔ XUÂN ANH Giới tính: Nam Ngày, tháng, năm sinh: 01/07/1977 Nơi sinh: Bình Thuận Chuyên ngành: Kỹ thuật điện MSHV: 1441830002 I- Tên đề tài: Nghiên cứu mô hình thị trƣờng điện giao ngay và cơ chế thanh toán cho thị trƣờng điện bán buôn Việt Nam II- Nhiệm vụ và nội dung: + Nghiên cứu mô hình và vận hành thị trƣờng thị trƣờng một số nƣớc trên thế giới và rút ra bài học kinh nghiệm. + Nghiên cứu mô hình thị trƣờng điện Việt Nam: Mô hình và cơ chế vận hành. + Nghiên cứu cơ chế thanh toán cho việc mua bán trong thị trƣờng. + Hệ thống công nghệ thông tin để cho hệ thống điện hoạt động hiệu quả. III- Ngày giao nhiệm vụ: Ngày 20 tháng 8 năm 2015 IV- Ngày hoàn thành nhiệm vụ: Ngày 26 tháng 12 năm 2015 V- Cán bộ hƣớng dẫn: Tiến sĩ Nguyễn Hùng CÁN BỘ HƢỚNG DẪN KHOA QUẢN LÝ CHUYÊN NGÀNH
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong Luận văn là trung thực và chƣa từng đƣợc ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Tôi xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện Luận văn này đã đƣợc cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong Luận văn đã đƣợc chỉ rõ nguồn gốc. Học viên thực hiện Luận văn Ngô Xuân Anh
ii LỜI CÁM ƠN Sự thành công nào cũng gắn liền với ít nhiều sự hỗ trợ, giúp đỡ trực tiếp hay gián tiếp của ngƣời khác. Trong thời gian học Cao học tại trƣờng Kỹ thuật Công nghệ TP Hồ Chí Minh Tôi đã nhận đƣợc nhiều sự quan tâm, giúp đỡ của quý Thầy Cô, gia đình và bạn bè. Từ những tình cảm đó, với lòng biết ơn sâu sắc nhất, Tôi xin gửi đến quý Thầy Cô đã tâm huyết truyền đạt những kiến thức quý báu trong suốt quá trình học và nghiên cứu tại nhà trƣờng. Xin cám ơn chân thành đến gia đình và bạn bè luôn đồng hành cùng Tôi trong suốt 02 năm học. Để hoàn thành Luận văn Thạc sĩ với đề tài Nghiên cứu mô hình thị trƣờng điện giao ngay và cơ chế thanh toán cho thị trƣờng điện bán buôn Việt Nam, Tôi vô cùng biết ơn Tiến sĩ Nguyễn Hùng đã quan tâm hƣớng dẫn tận tình trong suốt quá trình nghiên cứu thực hiện đề tài đến khi hoàn tất. Mặc dù đã có nhiều cố gắng thực hiện đề tài của Luận văn một cách hoàn chỉnh nhất. Tuy nhiên, với thời gian cũng nhƣ kiến thức còn hạn chế trong lĩnh vực mới, mang tính thực tiễn cao tại Việt Nam. Do đó khi triển khai cần phải theo dõi trong quá trình vận hành để hoàn chỉnh cho phù hợp thực tế nên chắc chắn sẽ còn thiếu xót. Tôi rất mong đƣơc sự thông cảm, chỉ bảo của quí Thầy Cô và góp ý của các bạn để Tôi có thể hoàn thiện tốt hơn nữa. Tôi xin trân trọng cám ơn! Học viên thực hiện Luận văn Ngô Xuân Anh
iii TÓM TẮT Để đảm bảo an ninh cung cấp điện, giá điện hợp lý, hạn chế xáo trộn đến hoạt động sản xuất kinh doanh điện. Đảm bảo phát triển ngành điện bên vững, đảm bảo tài chính lành mạnh cho toàn ngành và cho từng khâu (phát điện, truyền tải, phân phối và kinh doanh bán lẻ điện). Thúc đẩy cạnh tranh công bằng, minh bạch, đơn giản, phù hợp với ngành điện Việt Nam. Từ những nhu cầu thực tiễn, tính chất quan trọng trong lĩnh vƣc nghiên cứu đến thị trƣờng điện Việt Nam đã triển khai và đang áp dụng từ năm 2016. Một trong những nội dung không thể thiếu đƣợc trong thị trƣờng bán buôn điện Việt Nam là nghiên cứu mô hình thị trƣờng điện giao ngay và cơ chế thanh toán cho thị trƣờng điện bán buôn là đề tài của Luận văn. Luận văn đã đƣa ra tổng quan về thị trƣờng điện, rút ra từ những ƣu điểm, hạn chế những mặt chƣa hoàn chỉnh từ các mô hình thị trƣờng điện của các nƣớc và vận dụng phù hợp theo điều kiện phát triển ngành điện tại Việt Nam. Lựa chọn mô hình thiết kế chi tiết thị trƣờng bán buôn điện cạnh tranh, trong đó tập trung các vấn đề chính: - Thành viên tham gia thị trƣờng: đặc điểm, vai trò chức năng của bên mua điện, bên bán điện và các đơn vị cung cấp dịch vụ nhằm tìm hiểu về bản chất và đặc tính của các bên, phát huy lợi thế và phƣơng án lựa chọn phù hợp. - Thị trƣờng điện giao ngay: bao gồm các quy trình lập kế hoạch vận hành, chào giá, tính toán giá trị nƣớc, lập lịch huy động và điều độ, tính toán giá thị trƣờng giao ngay. Kế thừa từ những ƣu điểm của giai đoạn phát điện cạnh tranh 2012 - 2015, xác định thời gian chào giá theo kế hoạch nhằm hạn chế lũng đoạn trong quá trình giao dịch, tăng tính ổn định của hệ thống. - Cơ chế thanh toán trong thị trƣờng bán buôn điện cạnh tranh: vai trò của Đơn vị vận hành hệ thống điện và thị trƣờng điện, tính toán thanh toán điện năng trong thị trƣờng giao ngay, thanh toán hợp đồng CfD, thanh toán các dịch vụ phụ trợ. Mục đích xác định dòng tiền khi tham gia thị trƣờng bán buôn cạnh tranh, đƣa ra các phƣơng án, giải pháp để hạn chế rũi ro khi tham gia thị trƣờng điện, tăng tính
iv cạnh tranh, công bằng ổn định, bền vững và phát triển. - Xây dựng phƣơng án thiết kế hạ tầng công nghệ thông tin phục vụ vận hành và giám sát Thị trƣờng bán buôn điện cạnh tranh. Đây là nền tảng cho thị trƣờng điện hoạt động hiểu quả. Quá trình giao dịch trên thị trƣờng điện bán buôn cạnh tranh đƣợc thuận lợi, không bị gián đoạn, đánh giá đúng bản chất của thị trƣờng cạnh tranh giữa các bên khi tham gia giao dịch. Luận văn mang tính thực tiễn ứng dụng cao trong quá trình xây dựng và áp dụng các cơ chế, phƣơng án hiệu quả nhất, tuân thủ các văn bản qui phạm pháp luật đang hiệu lực của Chính phủ, Bộ Công thƣơng,.. đã ban hành. Bên cạnh đó đề xuất các nội dung nghiên cứu tiếp theo để hoàn thiện phƣơng án thiết kế chi tiết thị trƣờng bán buôn điện Việt Nam.
v DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT AGC Hệ thống thiết bị tự động điều chỉnh tăng giảm công suất của tổ máy phát điện (Automatic Generation Control) BOT Nhà máy điện xây dựng theo hình thức BOT (xây dựng vận hành và chuyển giao) BST Giá buôn bán điện nội bộ của EVN cho các Tổng công ty Điện lực CAN Giá công suất (một phần của giá thị trƣờng) CBP Chi phí biến đổi CCGT Turbin khí chu trình hỗn hợp CNTT Công nghệ thông tin CfD Hợp đồng sai khác CTPP Công ty phân phối DAM Thị trƣờng ngày tới DIM Hệ thống quản lý thông tin lệnh điều độ giữa cấp điều độ có quyền điều khiển với nhà máy điện (Dispatch Intruction Management) DCS Hệ thống các thiết bị điều khiển trong nhà máy điện (Distributed Control System) EPTC Công ty mua bán điện ERAV Cục điều tiết điện lực EVN Tập đoàn Điện lực Việt Nam FMP Giá thị trƣờng (SMP+CAN) GCEC Hội đồng thẩm định giá phát điện KH Khách hàng KPX Công ty nhà nƣớc độc lập IPP Đơn vị phát điện độc lập LMP Định giá biên theo vị trí (theo nút) MDMSP Đơn vị cung cấp dịch vụ quản lý dữ liệu đo đếm NEMMCO Công ty quản lý thị trƣờng
vi NLDC Trung tâm Điều độ hệ thống điện Quốc gia NZEM Thị trƣờng điện Singapore PCs Tổng công ty Điện lực (Tổng công ty phân phối /bán lẻ điện) (TCTĐL) PPA Hợp đồng mua bán điện PBP Chào giá tự do (Price – Based Pool) SCADA Hệ thống thu thập số liệu để phục vụ việc giám sát, điều khiển và vận hành hệ thống điện (Supervisory Control And Data Acquisition) SMHP Nhà máy thủy điện (NMTĐ) chiến lƣợc đa mục tiêu SMO Đơn vị vận hành hệ thống điện và thị trƣờng điện – Hiện tại do Trung tâm Điều độ hệ thống điện quốc gia đảm nhiệm (NLDC) SMP Giá biên hệ thống điện SPPA Hợp đồng mua bán điện tiêu chuẩn TT ĐL Thị trƣờng Điện lực VCGM Thị trƣờng phát điện cạnh tranh Việt Nam (Vietnam Competive Generation Market) VWEM Thị trƣờng bán buôn điện cạnh tranh Việt Nam (Vietnam Wholesale Electricity Market)
vii DANH MỤC CÁC BẢNG BẢNG 2.1 - CÁC QUY TRÌNH VẬN HÀNH THỊ TRƢỜNG BÁN BUÔN ĐIỆN CẠNH TRANH .........................................................................................................39 BẢNG 2.2 - SO SÁNH PHƢƠNG ÁN MÔ PHỎNG ĐẦY ĐỦ LƢỚI TRUYỀN TẢI VÀ MÔ PHỎNG THEO VÙNG/MIỀN............................................................44 BẢNG 2.3 - ĐÁNH GIÁ TÍNH ĐÁP ỨNG CỦA 02 PHƢƠNG ÁN MÔ PHỎNG LẬP LỊCH HUY ĐỘNG, ĐIỀU ĐỘ ÁP DỤNG CHO THỊ TRƢỜNG VWEM .....46 BẢNG 2.4 - ĐÁNH GIÁ CÁC LỰA CHỌN CƠ CHẾ ĐỊNH GIÁ THỊ TRƢỜNG ...................................................................................................................................49 BẢNG 3.1 - CÁC NHÀ MÁY ĐIỆN BOT HIỆN HỮU ..........................................55 BẢNG 3.2 – DANH SÁCH NHÀ MÁY ĐIỆN BOT ĐẾN NĂM 2020 THEO QUY HOẠCH ĐIỆN VII ...................................................................................................56 BẢNG 3.3 - ĐÁNH GIÁ LỢI ÍCH ĐẠT ĐƢỢC KHI ĐƢA CÁC NHÀ MÁY ĐIỆN BOT THAM GIA THỊ TRƢỜNG BÁN BUÔN ĐIỆN CẠNH TRANH ......57 BẢNG 3.4 – PHƢƠNG ÁN CÁC NHÀ MÁY THỦY ĐIỆN CHIẾN LƢỢC ĐA MỤC TIÊU TRỰC TIẾP THAM GIA THỊ TRƢỜNG ĐIỆN ................................63 BẢNG 3.5 - ĐÁNH GIÁ CÁC PHƢƠNG ÁN THAM GIA THỊ TRƢỜNG BÁN BUÔN ĐIỆN CẠNH TRANH CỦA CÁC NHÀ MÁY THỦY ĐIỆN CHIẾN LƢỢC ĐA MỤC TIÊU TT TIÊU CHÍ .....................................................................65 BẢNG 3.6 – CHỨC NĂNG THU THẬP VÀ QUẢN LÝ SỐ LIỆU ĐO ĐẾM ĐIỆN NĂNG TRONG THỊ TRƢỜNG BÁN BUÔN ĐIỆN CẠNH TRANH .........79
viii DANH MỤC CÁC HÌNH ẢNH HÌNH 1.1. LỘ TRÌNH ÁP DỤNG THỊ TRƢỜNG BÁN BUÔN ĐIỆN CẠNH TRANH VIỆT NAM...................................................................................................6 HÌNH 2.1. MÔ HÌNH THỊ TRƢỜNG ĐIỆN ĐỘC QUYỀN .....................................8 HÌNH 2.2. MÔ HÌNH THỊ TRƢỜNG ĐIỆN CẠNH TRANH PHÁT ĐIỆN CÓ MỘT ĐẠI LÝ MUA BUÔN .....................................................................................10 HÌNH 2.3. MÔ HÌNH THỊ TRƢỜNG CẠNH TRANH PHÁT ĐIỆN VÀ CẠNH TRANH BÁN BUÔN ...............................................................................................11 HÌNH 2.4. MÔ HÌNH THỊ TRƢỜNG CẠNH TRANH HOÀN TOÀN ..................13 HÌNH 2.5. MÔ HÌNH QUẢN LÝ THỊ TRƯỜNG ĐIỆN LỰC VIỆT NAM ................24 HÌNH 2.6. MÔ HÌNH MUA BÁN ĐIỆN Ở VIỆT NAM TRƢỚC KHI HÌNH THÀNH THỊ TRƢỜNG PHÁT ĐIỆN .....................................................................24 HÌNH 2.7. CẤU TRÚC NGÀNH ĐIỆN VIỆT NAM ..............................................25 HÌNH 2.8. MÔ HÌNH THỊ TRƢỜNG BÁN BUÔN ĐIỆN CẠNH TRANH VIỆT NAM..........................................................................................................................26 HÌNH 2.9. QUẢN LÝ RỦI RO VỀ GIÁ TT GIAO NGAY BẰNG HỢP ĐỒNG SAI KHÁC CFD .......................................................................................................32 HÌNH 2.10. TƢƠNG QUAN GIỮA CHU KỲ GIAO DỊCH VÀ CHU KỲ ĐIỀU ĐỘ .............................................................................................................................34 HÌNH 2.11. CÁC QUY TRÌNH VẬN HÀNH THỊ TRƢỜNG BÁN BUÔN ĐIỆN CẠNH TRANH .........................................................................................................39 HÌNH 3.1. CÁC ĐƠN VỊ THÀNH VIÊN THAM GIA THỊ TRƢỜNG BÁN BUÔN ĐIỆN CẠNH TRANH ..............................................................................................53 HÌNH 3.2. CHÀO GIÁ THAY CHO CÁC NHÀ MÁY ĐIỆN BOT .......................60
ix HÌNH 3.3 – PHƢƠNG ÁN CÁC NHÀ MÁY THỦY ĐIỆN CHIẾN LƢỢC ĐA MỤC TIÊU THAM GIA THỊ TRƢỜNG ĐIỆN THÔNG QUA 02 ĐƠN VỊ CHÀO GIÁ THAY................................................................................................................64 HÌNH 3.4.THANH TOÁN THỊ TRƢỜNG GIAO NGAY THÔNG QUA ĐƠN VỊ VẬN HÀNH HỆ THỐNG ĐIỆN VÀ THỊ TRƢỜNG ĐIỆN ...................................82 HÌNH 3.5. PHƢƠNG ÁN THANH TOÁN TOÀN BỘ TRÊN THỊ TRƢỜNG GIAO NGAY .......................................................................................................................83 HÌNH 3.6. PHƢƠNG ÁN THANH TOÁN PHẦN SAI KHÁC SẢN LƢỢNG ......84
x MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ....................................................................................................... I LỜI CÁM ƠN ............................................................................................................. II TÓM TẮT..................................................................................................................III DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ........................................................................... V DANH MỤC CÁC BẢNG...................................................................................... VII DANH MỤC CÁC HÌNH ẢNH ............................................................................ VIII MỤC LỤC .................................................................................................................. X LỜI MỞ ĐẦU .............................................................................................................1 CHƢƠNG 1 ................................................................................................................3 GIỚI THIỆU CHUNG ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU ........................................................3 1.1. ĐẶT VẤN ĐỀ ...................................................................................................3 1.2. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI ...........................................................................3 1.3. MỤC TIÊU CỦA ĐỀ TÀI: ...................................................................................3 1.4. PHẠM VI CỦA ĐỀ TÀI: .....................................................................................3 1.5. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU:.................................................................................4 1.6. PHƢƠNG PHÁP LUẬN VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ....................................4 1.6.1. Phương pháp luận: ....................................................................................4 1.6.2. Phương pháp nghiên cứu: .........................................................................4 1.7. TỔNG QUAN THỊ TRƢỜNG ĐIỆN GIAO NGAY VÀ CƠ CHẾ THANH TOÁN ...........5 CHƢƠNG 2 ................................................................................................................8 MÔ HÌNH THỊ TRƢỜNG GIAO NGAY BÁN BUÔN ĐIỆN CẠNH TRANH VIỆT NAM .................................................................................................................8 2.1. GIỚI THIỆU CHUNG CÁC MÔ HÌNH CƠ BẢN CỦA THỊ TRƢỜNG ĐIỆN .................8 2.1.1. Mô hình thị trường điện các nước trên thế giới: .......................................8
xi 2.1.2. Mô hình cấu trúc thị trường bán buôn điện cạnh tranh các nước điển hình trên thế giới: ...............................................................................................14 2.1.2.1. Mô hình thị trƣờng điện Hàn Quốc.................................................14 2.1.2.2. Mô hình thị trƣờng điện New Zealand: ..........................................17 2.1.2.3. Mô hình thị trƣờng điện Singapore .................................................18 2.1.2.4. Mô hình thị trƣờng điện Úc ............................................................20 2.2. MÔ HÌNH, NGUYÊN TẮC VÀ MỤC TIÊU XÂY DỰNG THỊ TRƢỜNG BÁN BUÔN ĐIỆN CẠNH TRANH VIỆT NAM ................................................................................21 2.2.1. Mô hình Thị trường điện lực Việt Nam: ..................................................22 2.2.2. Nguyên tắc: ..............................................................................................27 2.2.3. Mục tiêu: ..................................................................................................32 2.3. THỊ TRƢỜNG ĐIỆN GIAO NGAY .....................................................................33 2.3.1. Một số quy định chung .............................................................................33 2.3.2. Các cơ chế chào giá trong thị trường giao ngay .....................................35 2.3.2.1. Giá trần bản chào các nhà máy nhiệt điện ......................................35 2.3.2.2. Giá trần bản chào và giá trị nƣớc của các nhà máy thủy điện ........36 2.3.2.3. Các quy định về chào giá của các đơn vị phát điện ........................37 2.3.2.4. Chào giá phía phụ tải ......................................................................38 2.3.3. Thời gian biểu và các quy trình vận hành thị trƣờng ......................38 2.3.4. Lập kế hoạch vận hành thị trường điện ...................................................40 2.3.4.1. Kế hoạch vận hành năm ..................................................................40 2.3.4.2. Kế hoạch vận hành tháng ................................................................41 2.3.4.3. Kế hoạch vận hành tuần ..................................................................41 2.3.4.4. Kế hoạch vận hành ngày .................................................................42 2.3.5. Lập lịch huy động và điều độ ...................................................................42 2.3.6. Xác định giá thị trường ............................................................................47 2.3.6.1. Phƣơng pháp định giá theo nút và định giá thống nhất toàn hệ thống .........................................................................................................47 2.3.6.2. Phƣơng pháp định giá trƣớc vận hành (ex-ante) và phƣơng pháp định giá sau vận hành (ex-post) ......................................................................50
xii CHƢƠNG 3 ..............................................................................................................53 CƠ CHẾ THANH TOÁN CHO THỊ TRƢỜNG BÁN BUÔN ĐIỆN CẠNH TRANH VIỆT NAM.................................................................................................53 3.1.1 Bên bán điện: .............................................................................................54 3.1.1.1 Các đơn vị phát điện .......................................................................54 3.1.1.2 Các nhà máy điện BOT ...................................................................55 3.1.1.3 Các nhà máy thủy điện chiến lƣợc đa mục tiêu (SMHP) ...............61 3.1.2 Bên mua điện .............................................................................................69 3.1.2.1 Các Tổng công ty điện lực ..............................................................70 3.1.2.2 Các khách hàng sử dụng điện lớn đủ điều kiện ..............................71 3.1.2.3 Các đơn vị cung cấp dịch vụ ...........................................................71 3.2. CƠ CHẾ THANH TOÁN ...................................................................................81 3.2.1 Vai trò của Đơn vị vận hành hệ thống điện và thị trường điện trong thực hiện thanh toán thị trường điện giao ngay .........................................................81 3.2.2 Tính toán các khoản thanh toán ................................................................86 3.2.2.1 Thanh toán điện năng trên thị trƣờng giao ngay .............................86 3.2.2.2 Thanh toán hợp đồng CfD ..............................................................87 3.2.2.3 Tính toán thanh toán dịch vụ phụ trợ .............................................87 3.2.3 Yêu cầu về bảo lãnh ...................................................................................89 3.3. HỆ THỐNG CÔNG NGHỆ THÔNG TIN : NỀN TẢNG THÔNG TIN CHO THỊ TRƢỜNG ĐIỆN HOẠT ĐỘNG HIỂU QUẢ ...................................................................................90 3.3.1 Đánh giá hiện trạng ...................................................................................90 3.3.2 Hệ thống SCADA cho thị trường bán buôn điện cạnh tranh .....................91 3.3.2.1 Đơn vị vận hành hệ thống và thị trƣờng điện. ................................91 3.3.2.2 Đơn vị truyền tải điện. ....................................................................92 3.3.2.3 Đơn vị phân phối điện. ....................................................................93 3.3.2.4 Đơn vị thu thập và quản lý số liệu đo đếm điện năng ....................93 CHƢƠNG 4 ..............................................................................................................94 KẾT LUẬN – KIẾN NGHỊ ......................................................................................94
xiii 4.1 KẾT LUẬN.....................................................................................................94 4.2 KIẾN NGHỊ ....................................................................................................94 TÀI LIỆU THAM KHẢO .........................................................................................97
1 LỜI MỞ ĐẦU Trong những năm qua, kết quả của việc cải cách cơ cấu và xây dựng thị trƣờng điện ở nhiều nƣớc cho thấy đây là một tiến bộ của khoa học quản lý trong ngành kinh tế năng lƣợng. Thị trƣờng điện tạo ra môi trƣờng kinh doanh cạnh tranh bình đẳng giữa các doanh nghiệp và là giải pháp hữu hiệu nhằm huy động vốn, nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp kinh doanh điện. Thị trƣờng điện đã và đang phát triển rộng rãi trên thế giới, không chỉ dừng lại ở phạm vi lãnh thổ của một quốc gia mà đã có những thị trƣờng điện liên quốc gia, trao đổi mua bán điện giữa các nƣớc trong một khu vực. Hiện nay có rất nhiều thị trƣờng điện vận hành thành công tại Mỹ, Châu Âu… Các nƣớc trong khu vực ASEAN nhƣ Singapore, Philipine, Thái Lan, Malaysia... đã có những bƣớc đi tích cực trong việc xây dựng thị trƣờng cạnh tranh của mỗi nƣớc tiến tới việc hình thành thị trƣờng điện khu vực ASEAN trong tƣơng lai. Từ những thực tế và xu hƣớng phát triển chung của thế giới, Việt Nam đã và đang xây dựng, phát triển thị trƣờng bán buôn điện cạnh tranh, đây là một trong những chiến lƣợc dài hạn của ngành Điện Việt Nam, đã đƣợc quy định tại Luật Điện lực. Theo Lộ trình quy định tại Quyết định số 63/2013/QĐ-TTg ngày 08/11/2013 của Thủ tƣớng Chính phủ, thị trƣờng điện tại Việt Nam sẽ phát triển từ cấp độ phát điện cạnh tranh sang cấp độ bán buôn điện cạnh tranh và cuối cùng là bán lẻ điện cạnh tranh. Chính phủ và Bộ Công Thƣơng đã rất thận trọng trong việc xây dựng thị trƣờng bán buôn điện cạnh tranh bắt đầu triển khai thực hiện từ năm 2016, bởi điều kiện đặt ra phải đạt đƣợc nhiều mục tiêu, trong đó quan trọng nhất là vẫn đảm bảo an toàn, an ninh hệ thống điện. Chính vì thế, Bộ Công Thƣơng đã xây dựng lộ trình từ năm 2016 đến năm 2019 sẽ vận hành chính thức thị trƣờng bán
2 buôn điện cạnh tranh, trong quá trình triển khai cần theo dõi để điều chỉnh kịp thời. Xuất phát từ mục đích, yêu cầu thực tiễn, tôi rất quan tâm về đề án thiết kế chi tiết thị trƣờng bán buôn điện cạnh tranh Việt Nam. Một trong những nội dung quan trọng trong phƣơng án thiết kế chi tiết thị trƣờng điện cạnh tranh Việt Nam là “Nghiên cứu mô hình thị trƣờng điện giao ngay và cơ chế thanh toán cho thị trƣờng điện bán buôn Việt Nam” đó cũng chính là đề tài của Luận Văn. Do lĩnh vực thị trƣờng điện nƣớc ta còn khá mới và đang triển khai thực hiện từ những bƣớc đi đầu tiền nên cần phải thận trong, theo dõi trong quá trình vận hành để hoàn chỉnh cho phù hợp thực tế mang lại hiệu quá tốt nhất.
3 CHƢƠNG 1 GIỚI THIỆU CHUNG ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU 1.1. Đặt vấn đề Để đảm bảo an ninh cung cấp điện, giá điện hợp lý, hạn chế xáo trộn đến hoạt động sản xuất kinh doanh điện. Đảm bảo phát triển ngành điện bên vững, đảm bảo tài chính lành mạnh cho toàn ngành và cho từng khâu (phát điện, truyền tải, phân phối và kinh doanh bán lẻ điện). Thúc đẩy cạnh tranh công bằng, minh bạch, đơn giản, phù hợp với ngành điện Việt Nam. Phát huy các ƣu điểm và khắc phục các vấn đề tồn tại của thị trƣờng phát điện cạnh tranh. Từ những vấn đề đặt ra, việc nghiên cứu nhằm hoàn thiện thiết kế chi tiết bán buôn điện cạnh tranh thị trƣờng điện Việt Nam đƣa vào vận hành một cách bền vững. 1.2. Tính cấp thiết của đề tài Thị trƣờng điện hiện là vấn đề hết sức thời sự, đã và đang nhận đƣợc sự quan tâm của nhiều nƣớc trên thế giới. Việt Nam đang chuẩn bị triển khai vận hành thị trƣờng bán buôn điện cạnh tranh thí điểm từ năm 2016. Do thời gian không còn nhiều nên việc tìm hiểu, nghiên cứu và triển khai thị trƣờng bán buôn điện cạnh tranh là một nhiệm vụ hết sức quan trọng và cấp cách. Trong đó có việc tìm hiểu và thực hiện nghiên cứu mô hình thị trƣờng điện giao ngay và cơ chế thanh toán cho thị trƣờng điện bán buôn là một công việc rất quan trọng nó quyết định đến việc triển khai thành công thị trƣờng. 1.3. Mục tiêu của đề tài: Nghiên cứu mô hình thị trƣờng điện giao ngay, cơ chế thanh toán và hệ thống công nghệ thông tin cho thị trƣờng bán buôn điện tại Việt Nam đặc biệt quan tâm đến các phƣơng án thiết kế xây dựng một cách hợp lý nhằm mục tiêu ổn định, bền vững và cạnh tranh phát triển. 1.4. Phạm vi của đề tài: Xem xét đến các điều kiện đặc thù của ngành điện Việt Nam, hiện trạng là cơ