Tóm tắt luận văn thạc sĩ kỹ thuật: Nghiên cứu xây dựng giải pháp phòng vệ nguy cơ trên ứng dụng web
lượt xem 14
download
Tóm tắt luận văn thạc sĩ kỹ thuật: Nghiên cứu xây dựng giải pháp phòng vệ nguy cơ trên ứng dụng web nhằm nghiên cứu các nguy cơ khách quan cũng như chủ quan trên ứng dụng web. Qua đó xây dựng giải pháp phòng vệ nguy cơ, kiểm tra và khắc phục các nguy cơ.
Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!
Nội dung Text: Tóm tắt luận văn thạc sĩ kỹ thuật: Nghiên cứu xây dựng giải pháp phòng vệ nguy cơ trên ứng dụng web
- -1- B GIÁO D C VÀ ĐÀO T O Công trình ñư c hoàn thành t i Đ I H C ĐÀ N NG Đ I H C ĐÀ N NG PH M TH HÀ PHƯƠNG Ngư i hư ng d n khoa h c: PGS. TS. Lê Văn Sơn Ph n bi n 1: GS. TS. Nguy n Thanh Th y NGHIÊN C U XÂY D NG GI I PHÁP PHÒNG V NGUY CƠ TRÊN NG D NG WEB Ph n bi n 2: TS. Huỳnh H u Hưng Chuyên ngành: KHOA H C MÁY TÍNH Mã s : 60.48.01 Lu n văn ñư c b o v t i H i ñ ng ch m Lu n văn t t nghi p th c sĩ k thu t h p t i Đ i h c Đà N ng vào ngày 10 tháng 9 năm 2011. TÓM T T LU N VĂN TH C SĨ K THU T * Có th tìm hi u lu n văn t i: - Trung tâm Thông tin - H c li u, Đ i h c Đà N ng Đà N ng - Năm 2011 - Trung tâm H c li u, Đ i h c Đà N ng
- -2- -3- M Đ U Ph m vi nghiên c u c a ñ tài là xây d ng gi i pháp phòng v 1. Lý do ch n ñ tài nguy cơ trên ng d ng web, bao g m các gi i pháp m c h th ng Cùng v i s phát tri n không ng ng c a Internet, s lư ng và các gi i pháp m c v n hành ng d ng, ti p ñ n là ñ xu t gi i website và các d ch v ñi kèm cũng tăng lên nhanh chóng. Khi kh pháp trong vi c k t h p s d ng các công c ki m tra l i b o m t năng qu n lý và truy nh p thông tin c a các website càng phát tri n, web. thì càng có nguy cơ m t an toàn d li u cho các website trong quá 4. Phương pháp nghiên c u trình ho t ñ ng. Ph n l n nh ng nguy cơ này xu t phát t các cu c V lý thuy t, tìm hi u ng d ng web, s v n hành c a ng t n công có m c ñích ñ truy c p trái phép vào h th ng nh m khai d ng web và các nguy cơ liên quan ñ n ng d ng web. Ti n hành thác ho c thay ñ i thông tin, ph c v ý ñ c a cá nhân ho c t ch c phân lo i nguy cơ, sau ñó phân tích các nguy cơ ph bi n trên ng nh t ñ nh (g i chung là tin t c). Tuy nhiên, bên c nh ñó cũng còn có d ng web g m nh ng l h ng b o m t nguy h i liên quan ñ n vi c các nguy cơ khách quan khác như h th ng g p s c , ngư i qu n tr khai thác ch c năng c a ng d ng. Qua ñó ñ xu t gi i pháp ki m tra thi u ki n th c v b o m t,… Đ ñ m b o cho s v n hành c a và phòng tránh cho m i nguy cơ. website cũng như b o v nh ng thông tin cá nhân c a ngư i dùng V th c ti n, nghiên c u ñ xu t gi i pháp phòng v nguy cơ trang web, m t v n ñ ñ t ra là c n có gi i pháp b o v an toàn cho trên ng d ng web, g m các gi i pháp m c h th ng và các gi i các website kh i các nguy cơ nói trên. pháp m c v n hành ng d ng. Ti p ñ n là tìm hi u các công c ñã Đư c s ñ ng ý và hư ng d n c a PGS. TS. Lê Văn Sơn, tôi ñư c phát tri n ñ ph c v cho vi c ñánh giá, ki m tra các l i b o ch n th c hi n ñ tài “Nghiên c u xây d ng gi i pháp phòng v nguy m t web. Qua vi c phân tích các ưu/khuy t ñi m c a m i công c , ñ cơ trên ng d ng web” v i mong mu n ñóng góp m t gi i pháp giúp xu t m t gi i pháp t ng th nh m phát huy t i ña m i ưu ñi m c a b o v toàn di n cho website kh i các nguy cơ khách quan cũng như các công c , h n ch thi u sót trong k t qu ñánh giá mà m i công c ch quan trong quá trình v n hành ng d ng web. ñ c l p mang l i. 2. M c ñích nghiên c u 5. Ý nghĩa khoa h c và th c ti n c a ñ tài Lu n văn ñư c th c hi n v i m c ñích nghiên c u các nguy cơ Các k t qu nghiên c u s giúp ngư i l p trình ng d ng web khách quan cũng như ch quan trên ng d ng web. Qua ñó xây d ng và ngư i v n hành trang web thông qua ñó th c hi n quy trình phòng gi i pháp phòng v nguy cơ, ki m tra và kh c ph c các nguy cơ. v nguy cơ cho ng d ng web m t cách t ng th , bao g m vi c ch 3. Đ i tư ng và ph m vi nghiên c u ñ ng phòng tránh nguy cơ, ki m tra s xu t hi n c a các nguy cơ và Đ i tư ng nghiên c u c a ñ tài là các nguy cơ ph bi n liên gi i pháp kh c ph c n u ñã g p ph i các nguy cơ ñó. quan ñ n vi c khai thác ch c năng c a ng d ng web.
- -4- -5- 6. C u trúc c a lu n văn CHƯƠNG 1: B c c c a lu n văn ñư c t ch c thành ba chương, có n i KHÁI NI M V NG D NG WEB VÀ CÁC NGUY CƠ dung như sau: TRÊN NG D NG WEB Chương 1: Khái ni m v ng d ng web và các nguy cơ trên N i dung chương này trình bày các khái ni m v ng d ng ng d ng web. Nghiên c u ki n trúc cơ b n và ho t ñ ng c a m t web và các v n ñ liên quan ñ n b o m t ng d ng web. N i dung ng d ng web, các v n ñ liên quan ñ n ho t ñ ng c a ng d ng khái ni m v ng d ng web trình bày ki n trúc cơ b n c a m t ng web. Ti p ñ n, gi i thi u t ng quan v b o m t web: s li u th ng kê d ng web, các thành ph n như l p trình di n, l p ng d ng, l p cơ s v tình hình b o m t, các nguy cơ nh hư ng ñ n b o m t ng d ng d li u, và s giao ti p c a các thành ph n này trong ho t ñ ng c a web và các phương pháp ki m tra l i b o m t web. ng d ng web. Các v n ñ liên quan ñ n ng d ng web trình bày các Chương 2: Phòng v nguy cơ trên ng d ng web. Trình bày khái ni m liên quan ñ n s v n hành c a ng d ng web như giao các nguy cơ ph bi n liên quan ñ n vi c khai thác ch c năng c a ng th c truy n d li u HTTP/HTTPS, giao th c b o m t SSL/TLS, các d ng web, ñ xu t các gi i pháp ki m tra và phòng v cho t ng nguy phương th c truy n d li u GET/POST và s qu n lý phiên (session) cơ. Bên c nh ñó gi i thi u gi i pháp phòng v nguy cơ theo mô hình trong quá trình giao ti p gi a máy khách và máy ch . N i dung b o Defense-In-Depth, qua ñó trình bày hư ng ti p c n và phát tri n c a m t ng d ng web trình bày s li u th ng kê v tình hình b o m t, ñ tài trong vi c xây d ng gi i pháp phòng v nguy cơ trên ng d ng các nguy cơ nh hư ng ñ n b o m t ng d ng web và các phương web. pháp ñư c s d ng ñ ki m tra l i b o m t web. Chương 3: Tri n khai gi i pháp phòng v nguy cơ trên ng 1.1 KHÁI NI M V NG D NG WEB d ng web. N i dung chương này trình bày chi ti t vi c tri n khai xây M t ng d ng web thư ng bao g m m t t p h p các k ch b n d ng gi i pháp phòng v nguy cơ cho ng d ng web m c h th ng (script) cư trú máy ch web (webserver) và tương tác v i cơ s d và m c v n hành ng d ng web. m c h th ng, tri n khai xây li u (database) hay các ngu n n i dung ñ ng khác (dynamic content). d ng mô hình web an toàn. m c v n hành ng d ng, tri n khai quy ng d ng này nhanh chóng ñư c s d ng r ng rãi vì nó cho phép trình ki m soát l i b o m t ng d ng web. Cu i cùng là minh h a nhà cung c p d ch v và khách hàng chia s thông tin theo các n n vi c áp d ng các gi i pháp phòng v nguy cơ trên m t trang web c ñ c l p thông qua cơ s h t ng c a Internet. M t vài ví d v ng th qua vi c ki m tra mô hình web và các l i b o m t trên trang web, d ng web (web application) như: công c tìm ki m, trang mua s m sau ñó ñưa ra gi i pháp phòng v nguy cơ cho trang web. và c ng thông tin ñi n t hay máy ch thư ñi n t (webmail).
- -6- -7- 1.1.1 Ki n trúc cơ b n 1.3 B OM T NG D NG WEB M t ng d ng web khi tri n khai s có ba l p như sau: l p 1.3.1 T ng quan tình hình b o m t ng d ng web trình di n, l p ng d ng và l p cơ s d li u. Trong ñó: 1.3.1.1 Thông tin t Zone-H.org - L p trình di n t c là l p nơi mà máy ch ñư c cài ñ t có tác 1.3.1.2 Thông tin t sách tr ng WHID (Web Hacking Incident d ng ph c v các yêu c u v web, hay nói cách khác l p trình di n Database - Cơ s d li u v s c t n công web) chính là máy ch ph c v web. 1.3.1.3 Thông tin t VNCERT - L p ng d ng là nơi các k ch b n hay mã ngu n (có th là 1.3.2 Các nguy cơ trên ng d ng web ASP.NET, PHP, JSP, Perl, Python, ...) phát tri n ra ng d ng web ñó. 1.3.2.1 Phân lo i nguy cơ - L p cơ s d li u (có th là MySQL, SQL Server, Oracle, … ) Khi nghĩ ñ n phòng v nguy cơ cho ng d ng web, ngư i qu n là nơi mà ng d ng lưu tr và thao tác v i d li u c a ng d ng. tr thư ng th c hi n các bi n pháp ch ng l i s t n công c a tin t c. 1.1.2 Ho t ñ ng c a m t ng d ng web Tuy nhiên, nh ng nguy cơ ñe d a ñ n an ninh c a m t ng d ng web Đ u tiên trình khách (hay còn g i là trình duy t như Internet ñ n t nhi u nguyên nhân khách quan, ch quan khác nhau: Explorer, Netscap Navigator,…) s g i m t yêu c u ñ n trình ch - Nh ng th m h a b t ng : bao g m nh ng tác ñ ng ñ n t bên web (Apache, Tomcat, IIS,…) thông qua các l nh cơ b n GET, ngoài, nh hư ng ñ n b o v m c v t lý c a trang web như h a POST,… c a giao th c HTTP/HTTPS. Trình ch lúc này có th cho ho n, bão lũ, ñ ng ñ t, kh ng b , tai n n lao ñ ng,… th c thi m t chương trình ñư c xây d ng t nhi u ngôn ng như - Nh ng s c máy tính: bao g m nh ng tr c tr c v t lý nh Perl, C/C++,… ho c trình ch yêu c u b di n d ch th c thi các trang hư ng ñ n ho t ñ ng c a trang web như s c ngu n ñi n, h ng ph n ASP, JSP,… theo yêu c u c a trình khách và th c hi n các yêu c u c ng, thi t b n i m ng h ng, môi trư ng v n hành thi t b h ng,… như c p nh t, truy v n thông tin trong cơ s d li u,… Sau ñó ng - Nh ng s c vô tình: bao g m nh ng nh hư ng ñ n h th ng d ng web g i thông tin l i cho ngư i dùng qua trình duy t. do y u t con ngư i như nhân viên thi u hi u bi t v b o m t, nhân 1.2 CÁC V N Đ LIÊN QUAN Đ N NG D NG WEB viên lơ ñ nh c u th khi qu n lý h th ng,… 1.2.1 Ngu n g c phát tri n - Nh ng s c có ch ý: bao g m nh ng ho t ñ ng phá ho i, 1.2.2 Giao th c truy n d li u (HTTP/HTTPS) khai thác t n công làm nh hư ng ñ n an ninh c a trang web như t i 1.2.3 Giao th c b o m t (SSL/TLS) ph m máy tính, tình báo công ngh cao, kh ng b công ngh cao, 1.2.4 Phương th c truy n d li u (GET/POST) nhân viên b t mãn v i t ch c, nhân viên gián ñi p bán thông tin ñ 1.2.5 S qu n lý phiên (session) nh n h i l , nhân viên b ñánh l a ñ l y các tài kho n h th ng (hay 1.2.5.1 Session còn g i là k thu t xã h i – sociable engineer),… 1.2.5.2 Cookie
- -8- -9- Lo i b các m i ñe d a này ñòi h i ph i t n nhi u th i gian và - Ki m tra h p tr ng: là quá trình ki m tra tr c ti p mã ngu n công s c. V n ñ trư c tiên là c n xây d ng ý th c rõ ràng và ñ y ñ c a ng d ng web ñ tìm ra các l i b o m t. v nh ng hi m h a này, và sau ñó lên k ho ch th c hi n qu n lý và - Ki m tra h p ñen: là phương pháp ki m tra ng d ng t bên phòng tránh r i ro thích h p trư c m i lo i nguy cơ. ngoài, t c là quan sát các d li u ñư c ñ trình ñ n ng d ng và các 1.3.2.2 Các nguy cơ ph bi n nh hư ng ñ n ng d ng web d li u t ng d ng xu t ra mà không c n hi u ñ n ho t ñ ng bên Như ñã trình bày trên, các m i ñe d a nh hư ng ñ n an ninh trong c a ng d ng. c a ng d ng web ñ n t nhi u nguyên nhân khác nhau. M i nguy cơ Các phương pháp ki m tra h p tr ng và h p ñen có th ñư c c n có nh ng bi n pháp phòng tránh c th . Trong khuôn kh c a th c hi n m t cách th công ho c v i s h tr c a các công c t lu n văn này, tôi ñi sâu tìm hi u và ñ xu t gi i pháp phòng v cho ñ ng. Phương pháp ki m tra th công tuy ñòi h i ñ u tư nhi u th i các nguy cơ t n công có ch ý, hay nói cách khác chính là nh ng gian và công s c nhưng giúp ki m soát ch t ch m i l i b o m t khi nguy cơ t n công t phía tin t c, t n công nh m m c tiêu d a vào v n hành ng d ng. Đ tăng cư ng hi u su t c a vi c ki m tra có th vi c khai thác các ñi m y u trong s v n hành c a ng d ng web. s d ng thêm các công c t ñ ng. Tuy nhiên, c n k t h p v i s Các nguy cơ này ñư c phân lo i theo t ng nhóm ch c năng c a ng hi u bi t c a ngư i ki m tra trong quá trình s d ng ñ giúp các công d ng web như sau: c t ñ ng mang l i k t qu chính xác (ñây là khái ni m liên quan - L thông tin nh y c m. ñ n ki m tra h p xám). - Qu n lý xác th c không an toàn. 1.3.3.1 Ki m tra th công - Qu n lý phiên không an toàn. Ki m tra th công là quá trình ki m tra t ng ch c năng c a - Đi u khi n truy c p không an toàn. ng d ng, qua ñó xác ñ nh ñư c các ñi m y u b o m t c a ng d ng - Chèn d li u không an toàn (d n ñ n l i XSS, SQLi,…). ñ có gi i pháp kh c ph c phù h p. Các công c h tr cho vi c ki m - T n công t ch i d ch v (DOS). tra th công l i b o m t: BURP, PAROS, WEBSCARAB,… B ng Trên ñây là các nguy cơ r t ph bi n và nh hư ng tr c ti p vi c s d ng các công c này ñ quan sát ho t ñ ng c a ng d ng ñ n an toàn c a ng d ng, ñòi h i ph i có s nghiên c u, tìm ra gi i trong vi c th c hi n các request/response, ngư i ki m tra có th phát pháp ñ ki m tra và ch ñ ng phòng v cho ng d ng trư c các nguy hi n l i c a ng d ng ñ qua ñó có bi n pháp kh c ph c l i cho ng cơ. d ng. 1.3.3 Các phương pháp ki m tra 1.3.3.2 Ki m tra b ng công c t ñ ng Các phương pháp ki m tra l i b o m t trên ng d ng web ñư c Các công c t ñ ng ñư c phát tri n ñ h tr cho vi c ki m dùng ph bi n là phương pháp ki m tra h p tr ng và phương pháp tra th công các l i b o m t trên ng d ng web. Các công c này r t ki m tra h p ñen. ña d ng, có th là mã ngu n m ho c tính phí v i các ưu/khuy t ñi m
- - 10 - - 11 - khác nhau. Nh ng công c này s t ñ ng quét ng d ng và phát CHƯƠNG 2: hi n l i, sau ñó tr v các báo cáo l i. Ngư i ki m tra lúc này c n PHÒNG V NGUY CƠ TRÊN NG D NG WEB ph i h p s d ng nhi u công c ñ ki m tra xác nh n l i nh ng v trí Trong chương này, nghiên c u vi c phòng v các nguy cơ ph l i, tránh tình tr ng công c c nh báo l i sai ho c thi u. Các công c bi n trên ng d ng web, vi c phòng v toàn di n cho h th ng, ñ ng ki m tra l i tiêu bi u như Acunetix, w3af,… th i gi i thi u hư ng ti p c n c a lu n văn trong vi c xây d ng gi i 1.4 T NG K T CHƯƠNG 1 pháp phòng v nguy cơ trên ng d ng web. N i dung phòng v các Trong toàn b chương 1, tôi ñã gi i thi u t ng quan các v n ñ nguy cơ ph bi n trình bày v các l h ng b o m t liên quan ñ n vi c liên quan ñ n ng d ng web và nguy cơ nh hư ng ñ n ng d ng khai thác ch c năng c a ng d ng web, như nguy cơ l thông tin web. nh y c m hay nguy cơ b chèn các thông tin không ñúng chu n ñ Trình bày chi ti t v ki n trúc cơ b n c a m t ng d ng web khai thác ng d ng,… qua ñó ñ xu t các gi i pháp ki m tra và như l p trình di n, l p ng d ng, l p cơ s d li u, và s giao ti p phòng v cho t ng nguy cơ. N i dung phòng v toàn di n cho h c a các thành ph n này trong ho t ñ ng c a ng d ng web. Các khái th ng gi i thi u gi i pháp phòng v nguy cơ theo mô hình Defense- ni m liên quan ñ n s v n hành c a ng d ng web như giao th c In-Depth. N i dung cu i c a chương trình bày v vi c xây d ng gi i truy n d li u HTTP/HTTPS, giao th c b o m t SSL/TLS, các pháp phòng v nguy cơ trên ng d ng web, các gi i pháp này ñư c phương th c truy n d li u GET/POST và s qu n lý phiên (session) phân tích t các v n ñ liên quan ñ n mô hình ng d ng web và các trong quá trình giao ti p gi a máy khách và máy ch . l i b o m t trên ng d ng web. Trình bày t ng quan v tình hình b o m t web qua s li u ñư c 2.1 PHÒNG V CÁC NGUY CƠ PH BI N t ng h p t nhi u ngu n th ng kê uy tín như Zone-H hay sách tr ng 2.1.1 L thông tin nh y c m WHID (Web Hacking Incident Database) và s li u v các cu c t n 2.1.1.1 L mã ngu n công vào các website ñ a phương, các cơ quan ban ngành t i Vi t 2.1.1.2 L c u trúc thư m c Nam do VNCERT cung c p. Bên c nh ñó, trình bày các nguy cơ nh 2.1.1.3 L t p tin cũ và t p tin sao lưu hư ng ñ n ng d ng web và các phương pháp ñư c s d ng ñ ki m Bi n pháp phòng tránh tra l i b o m t web. Ki m tra sâu vào các t p tin nh y c m, sau ñó có bi n pháp b o V n ñ ñ t ra là các nguy cơ ph bi n trên ng d ng web ñ n v cho các t p tin nh y c m này. t s t n công có ch ý c a tin t c, t n công nh m m c tiêu d a vào 2.1.2 Vư t qua xác th c vi c khai thác các ñi m y u trong v n hành c a ng d ng web, c n M t vài trư ng h p, chương trình xác th c có th b b qua có s nghiên c u tìm ra gi i pháp ñ ki m tra và ch ñ ng phòng v b ng cách g i tr c ti p ñ n m t trang n i b , tư ng r ng ch ñư c cho ng d ng web trư c các nguy cơ. truy c p sau khi ñã xác th c thành công, ho c gi m o yêu c u và
- - 12 - - 13 - ñánh l a ng d ng r ng xác th c ñã thành công b ng cách s a ñ i Bi n pháp phòng tránh các tham s URL cho trư c. Ki m tra truy c p m i ñ i tư ng s d ng t ngu n chưa tin Bi n pháp phòng tránh tư ng ph i có cơ ch ki m tra ñi u khi n truy c p. Đ m b o r ng Có bi n pháp xác th c phù h p cho t ng trang c a ng d ng. ngư i s d ng ñã ch ng th c ñ i v i nh ng ñ i tư ng ñư c yêu c u. 2.1.3 T n công Brute Force 2.1.6 L giá tr phiên Các tài kho n ngư i dùng khác nhau s có nh ng quy n truy Các giá tr c a m t phiên làm vi c g i là các token g m có c p vào h th ng khác nhau. Tin t c tìm cách li t kê các cookie, ñ nh danh phiên (sessionID) và trư ng n (hidden field). N u User/Password h p l và sau ñó th c hi n t n công Brute Force ñ các giá tr c a phiên b l thì tin t c có th ñóng gi là ngư i dùng và tìm c p User/Password h p l . truy c p ñư c vào h th ng v i quy n c a ngư i s d ng. Do v y, Bi n pháp phòng tránh c n ph i luôn b o m t các giá tr token này trong su t quá trình liên User/Password c n ñư c ñ t khó ñoán và ñ m b o yêu c u b o l c gi a ngư i dùng và trình ng d ng web. m t như ñ dài trên 7 ký t , s d ng các ký t ñ c biêt,… Bi n pháp phòng tránh 2.1.4 Vư t qua xác quy n Có bi n pháp b o v các ñ nh danh phiên như s d ng giao Trang web có các phân quy n truy c p khác nhau cho các tài th c b o m t SSL/TLS. kho n ngư i dùng khác nhau. N u m t thành viên bên ngoài có th 2.1.7 Chèn yêu c u gi m o (CSRF) ñ c ñư c nh ng thông tin ñư c b o v không ñúng quy n truy c p T n công CSRF (Cross Site Request Forgery – Chèn yêu c u truy c p (vư t qua ñi u khi n truy c p) thì trang web ñã không ñ m gi m o) là ki u t n công mà ngư i dùng b l i d ng ñ th c thi b o an ninh thông tin. nh ng hành ñ ng không mong mu n ngay trên phiên ñăng nh p c a Bi n pháp phòng tránh h . Khi khai thác thành công l i CSRF, tin t c có th l y ñư c các Có bi n pháp b o v các ñ i tư ng ñư c truy c p b i ngư i thông tin v tài kho n ngư i dùng, th c hi n các hành ñ ng làm nguy dùng ho c nh ng tham chi u ñ i tư ng gián ti p. Đi u này ngăn ch n h i ñ n cơ s d li u trên trang web n u ngư i dùng ñó là ngư i qu n tin t c tr c ti p truy c p nh ng tài nguyên không ñư c phép. tr trang web… 2.1.5 Leo thang ñ c quy n Bi n pháp phòng tránh Leo thang ñ c quy n x y ra khi m t ngư i dùng ñư c quy n Có th g p token duy nh t trong m t trư ng n. Nó s ñư c truy c p vào m t ch c năng ho c tài nguyên nhi u hơn m c ñư c cho g i thông qua ph n thân c a yêu c u HTTP, tránh ñư c vi c g p nó phép. Đi u này thư ng gây ra b i m t l h ng trong ng d ng. K t trong URL s phơi bày cho tin t c bi t. qu là ng d ng cho phép các ñ c quy n ngoài d ñ nh c a nhà phát tri n ho c qu n tr viên h th ng.
- - 14 - - 15 - 2.1.8 Chèn k ch b n th c thi (XSS) phát tri n ng d ng, và ñ gi m thi u nguy cơ t các cu c t n công Chèn k ch b n th c thi (Cross Site Scripting – XSS) là phương này, ch có th tăng cư ng ki n trúc m ng. Tuy nhiên, m t vài l pháp thao tác v i các thông s ñ u vào ñ tìm ra l h ng c a ng h ng trong ng d ng có th b l i d ng ñ t n công t ch i d ch v . d ng. XSS cho phép tin t c th c thi k ch b n trên trình duy t c a n n Nh ng v n ñ này thư ng n m trong l i các trình ng d ng và nhân và có th cư p ño t phiên ngư i s d ng, thay ñ i giao di n thư ng xu t phát t ñi m y u trong vi c ki m tra các d li u nh y website ho c chuy n hư ng ngư i s d ng ñ n nh ng trang ñ c h i. c m do ngư i dùng nh p vào. Bi n pháp phòng tránh Bi n pháp phòng tránh Có bi n pháp l c d li u h p lý ñ tránh tình tr ng tin t c chèn Có bi n pháp ki m tra d li u ñ u vào trư c khi x lý. mã l nh th c thi. 2.2 PHÒNG V TOÀN DI N H TH NG 2.1.9 Chèn câu truy v n SQL Phòng v toàn di n h th ng (Defense-In-Depth) là m t chi n Chèn câu truy v n SQL (SQL Injection) là ki u t n công ñư c lư c ñ m b o thông tin (IA – Information Assurance) trong ñó các th c hi n b ng cách chèn các câu truy v n SQL vào d li u tương tác l p ñư c phòng v ñư c ñ t xuyên su t trong h th ng thông tin c a gi a máy khách và trình ng d ng. Quá trình khai thác l i SQL m t t ch c. Mô hình này bao g m vi c phòng v nguy cơ cho h Injection thành công có th giúp tin t c l y ñư c các d li u nh y th ng c m c con ngư i, công ngh và v n hành. Đây là chi n lư c c m trong c s d li u, th c thi các hành ñ ng v i quy n c a ngư i ñư c hình thành b i Cơ quan An ninh qu c gia (M ) – National qu n tr và cao hơn có th ñi u khi n ñư c h ñi u hành máy ch . Security Agency (NSA) ñ ñ m b o an ninh thông tin. Bi n pháp phòng tránh Mô hình Defense-In-Depth ñư c trình bày như sau: Ki m tra d li u ñ u vào trư c khi x lý; Mã hóa d li u trong cơ s d li u và không cho xu t trang báo l i n i dung cú pháp SQL ñ tin t c không th thu th p thông tin cơ s d li u; Gi i h n quy n truy c p cơ s d li u c a ngư i dùng và áp d ng các công ngh phòng tránh l i SQL Injection,… 2.1.10 T n công t ch i d ch v T n công t ch i d ch v là ki u t n công làm cho m t trang web không th ñư c truy c p b i ngư i dùng bình thư ng. Tin t c s d ng m t lư ng l n băng thông ñ làm l t h th ng máy ch , làm cho máy ch không ñ kh năng gi i quy t t t c các yêu c u nh n ñư c. Nh ng ki u t n công này vư t xa t m ki m soát c a các nhà Hình 2.1. Các l p trong mô hình Defense-In-Depth
- - 16 - - 17 - Theo mô hình Defense-In-Depth, d li u (Data) là thành ph n trong vi c phòng ch ng cho ng d ng trư c các nguy cơ t n công t quan tr ng nh t trong m t h th ng web. Đ b o v l p d li u, các tin t c. l p bên ngoài ñư c t ch c như sau: 2.3.2 V n ñ v l i b o m t trên ng d ng web - Policies, Procedures, Awareness: bao g m vi c xây d ng các Theo các k t qu th ng kê ñã ñư c công b , nghiên c u t n chính sách, th t c b o m t, giáo d c ý th c v b o m t. công và phòng th ng d ng web là m t lĩnh v c phát tri n m nh, - Physical: b o v m c v t lý (ví d như s d ng khóa c a). trong ñó các khái ni m m i và phương pháp t n công m i ñư c hình - Perimeter: b o v vành ñai như tư ng l a, c u hình router, thành v i t c ñ nhanh hơn so v i các phương pháp cũ ñã có. M t VPN,…. khác, vi c phát tri n không ng ng c a công ngh ñ áp d ng xây - Internal Network: b o v m ng trong như các ño n m ng, d ng các ng d ng web ñã ñư c ñ y xa hơn n n t ng ban ñ u r t Network Based IDS,…. nhi u. Chính ñi u này ñã d n ñ n vi c xu t hi n nhi u nguy cơ m i, - Host: b o v host như qu n lý máy ch , Host-Based Firewall, k c nh ng l h ng b o m t không lư ng trư c ñư c. các ph n m m b o v , h th ng phòng th t n công, qu n lý vi c c p Tuy nhiên, các phương pháp t n công hay nguy cơ m i xu t nh t các l i b o m t,…. hi n xét cho cùng cũng xu t phát t vi c khai thác ch c năng c a h - Application: bao g m vi c b o v m c v n hành c a ng th ng. Chính vì v y ñ gi i quy t v n ñ phòng v nguy cơ trên ng d ng như t o m t kh u m nh, s d ng các giao th c b o m t như d ng web, vi c thư ng xuyên ki m tra s v n hành c a ng d ng, SSL/TLS, IPSec,… quá trình x lý t t thông tin vào/ra và qu n lý thông tin trên h th ng 2.3 Đ XU T GI I PHÁP s ñáp ng ñư c yêu c u ñ t ra. Nói cách khác, vi c xây d ng m t 2.3.1 V n ñ v mô hình ng d ng web quy trình ki m soát ch c năng c a h th ng cũng chính là ñ gi i M t ng d ng web khi ñư c tri n khai trên m ng Internet c n quy t v n ñ phòng v nguy cơ cho h th ng. có s tham gia c a nhi u y u t . Đ ñ m b o cho ng d ng ñó ho t 2.3.3 Hư ng ti p c n và phát tri n c a ñ tài ñ ng an toàn thì các thành ph n c u thành như mã ngu n ng d ng Như ñã trình bày trên, ñ h n ch các nguy cơ t n công lên web ph i ñư c l p trình an toàn, các thành ph n b tr như máy ch ng d ng web, c n ph i có m t gi i pháp t ng th và ñư c tri n khai ph c web và h qu n tr cơ s d li u,… cũng c n ñư c qu n lý t t. trên trên toàn b các lĩnh v c. B t ñ u t vi c tuyên truy n ý th c, Tuy r ng không có m t mô hình nào là t i ưu và ñ m b o an toàn trách nhi m v b o m t; vi c ñào t o ñ i ngũ qu n tr , v n hành h tuy t ñ i cho m t ng d ng web kh i nh ng nguy cơ, nhưng vi c xây th ng ñ trình ñ k thu t; vi c ñ u tư h th ng m ng, h th ng ph n d ng m t mô hình web h p lý, c u hình các thành ph n trong mô c ng, ph n m m ñ m b o yêu c u an ninh; vi c xây d ng mô hình hình web phù h p v i s v n hành c a ng d ng là v n ñ trư c tiên web h p lý, ñ m b o yêu c u an toàn cho h th ng; ñ n vi c ki m c n quan tâm ñ qu n lý t t h th ng và giúp ngư i qu n tr ch ñ ng soát t t l i b o m t trên ng d ng web;…
- - 18 - - 19 - Lo i b các y u t v tuyên truy n, ñào t o và ñ u tư cho v n CHƯƠNG 3: ñ b o m t, trong khuôn kh c a lu n văn, quan ñi m “Xây d ng gi i TRI N KHAI GI I PHÁP PHÒNG V NGUY CƠ pháp phòng v nguy cơ trên ng d ng web” ñư c tri n khai m cñ TRÊN NG D NG WEB xây d ng mô hình ng d ng web an toàn và ki m soát t t các l i b o Qua vi c tìm hi u các nguy cơ ph bi n liên quan ñ n vi c m t trên trang web. khai thác ch c năng c a ng d ng web, gi i pháp phòng v nguy cơ - V n ñ xây d ng mô hình ng d ng web an toàn liên quan cho ng d ng web s ñư c tri n khai xây d ng hai m c, m c h ñ n vi c phòng v nguy cơ m c h th ng c a ng d ng. th ng và m c v n hành ng d ng web. m c h th ng, tri n khai - V n ñ ki m soát các l i b o m t trên ng d ng web liên xây d ng mô hình web an toàn qua vi c c u hình các thành ph n web quan ñ n vi c phòng v nguy cơ m c v n hành ng d ng. h p lý và vi c cài ñ t các ng d ng b o v cho trang web (như Các gi i pháp phòng v nguy cơ này ñư c xây d ng dư i góc Firewall, Anti-vius,…). m c v n hành ng d ng web, tri n khai nhìn c a ngư i l p trình ng d ng web trong quá trình phát tri n ng quy trình ki m soát l i b o m t trên ng d ng web. Cu i cùng là d ng và ngư i qu n tr (admin) trang web trong quá trình v n hành minh h a vi c áp d ng các gi i pháp phòng v nguy cơ trên website ng d ng. B u c Qu c h i khóa 13 (baucukhoa13.quochoi.vn), c th b ng 2.4 T NG K T CHƯƠNG 2 vi c ki m tra mô hình web và các l i b o m t trên trang web. Trên cơ Trong toàn b chương 2, tôi ñã nghiên c u vi c phòng v các s ñó, tôi báo cáo v các nguy cơ và gi i pháp phòng v cho t ng nguy cơ ph bi n trên ng d ng web, phòng v toàn di n cho h nguy cơ. th ng, qua ñó trình bày hư ng ti p c n c a lu n văn trong vi c xây 3.1 PHÒNG V NGUY CƠ M C H TH NG d ng gi i pháp phòng v nguy cơ trên ng d ng web. Đ phòng v nguy cơ m c h th ng, m t mô hình web ñ m Đ phòng v các nguy cơ ph bi n trên ng d ng web c n hi u b o an toàn ñư c ñ xu t như sau: rõ v s v n hành c a ng d ng web, qua ñó tìm hi u các l h ng b o m t liên quan ñ n vi c khai thác ch c năng c a ng d ng, sau ñó là nghiên c u v các gi i pháp ki m tra và phòng v cho t ng nguy cơ. Bên c nh ñó ñ ch ñ ng phòng tránh cho ng d ng kh i các nguy cơ c n có m t gi i pháp ñ m b o an toàn trên nhi u phương di n. Tôi ñã gi i thi u mô hình Defense-In-Depth, qua ñó ñ t v n ñ v vi c xây d ng gi i pháp phòng v nguy cơ trên ng d ng web m c h th ng và m c v n hành ng d ng web. Hình 3.1. Xây d ng mô hình web ñ m b o an toàn
- - 20 - - 21 - 3.1.1 C u hình web h p lý 3.1.2.2 Anti-Virus M t ng d ng web khi tri n khai s có ba l p: l p trình di n, 3.1.2.3 Cơ ch sao lưu l p ng d ng và l p cơ s d li u. Vi c ho ch ñ nh các l p trong c u 3.1.2.4 Cơ ch ph c h i trúc web t t không nh ng giúp cho ngư i qu n tr d dàng v n hành 3.2 PHÒNG V NGUY CƠ M C V N HÀNH NG mà còn ch ñ ng trong vi c phòng ch ng các nguy cơ t n công t tin D NG t c. M t s cách b trí l p thư ng g p trong th c t như sau: Đ phòng v nguy cơ m c v n hành ng d ng, c n có m t gi i pháp ki m tra m i l i b o m t liên quan ñ n ho t ñ ng c a ng d ng web. Quy trình ki m soát l i b o m t trên ng d ng web ñư c ti n hành t vi c thu th p thông tin v ng d ng web và ti n hành phân tích, ñ n vi c ki m tra các c u hình và ch c năng trên ng d ng. N i dung c th như sau: Thu th p thông tin và phân tích 1. Thu th p thông tin 2. Phân tích Hình 3.2. Các mô hình c u trúc web Thi t ñ t Đi u khi n Ki m tra d Thi t ñ t máy Qua các mô hình trên cho th y n u như tri n khai gi a các l p web truy c p li u ñ u vào ch không có s tách bi t rõ ràng thì m t l p b tin t c t n công có th 3 . Ki m t r a 4 . Ki m t r a 7 . Ki m t r a 8 . Ki m t r a d n ñ n các l p khác cũng b nh hư ng theo. Do v y, các l p khi các thi t ñ t xác th c l i chèn d thi t ñ t máy web li u ch tri n khai nên tách bi t ñ c l p thành mô hình ba l p, ñ tránh tình tr ng m t l p b t n công d n ñ n các l p khác b nh hư ng. Ngoài 5 . Ki m t r a 9 . Ki m t r a qu n lý phiên l i phía máy ra, vi c phân lo i ñ c l p ba l p s t o ñi u ki n thu n l i cho vi c ch v n hành, b o trì h th ng cũng như d dàng áp d ng các bi n pháp b o v ñ i v i m i l p chuyên bi t. 6 . Ki m t r a ñi u khi n 3.1.2 Cài ñ t ng d ng b o v truy c p 3.1.2.1 Firewall Hình 3.3. Quy trình ki m soát l i b o m t ng d ng web
- - 22 - - 23 - 3.2.1 Thu th p thông tin - Các t p tin sao lưu và t p tin cơ s d li u c n có bi n pháp b o 3.2.2 Phân tích ñi m y u ng d ng v h p lý, thi t l p các quy n truy c p v i các t p tin này. 3.2.3 Ki m tra thi t ñ t web - Đ ñ m b o an toàn trong quá trình truy c p FTP, nên s d ng 3.2.4 Ki m tra xác th c giao th c SFTP ho c FTPS. 3.2.5 Ki m tra qu n lý phiên - Nên có ch ñ khóa tài kho n ho c ñ a ch IP n u có s l n 3.2.6 Ki m tra ñi u khi n truy c p ñăng nh p sai nhi u, ho c s d ng captcha t i nơi ñăng nh p. 3.2.7 Ki m tra l i chèn d li u - Nên s d ng m t b l c ñ ki m tra tính h p pháp c a các siêu 3.2.8 Ki m tra thi t ñ t máy ch ký t do ngư i dùng nh p vào ng d ng web ñ tránh các nguy cơ v 3.2.9 Ki m tra l i phía máy ch l i chèn d li u như SQL Injectiontion, XPath Injection hay Cross 3.3 TRI N KHAI GI I PHÁP PHÒNG V NGUY CƠ TRÊN Site Scripting (XSS). WEBSITE BAUCUKHOA13.QUOCHOI.VN 3.4 T NG K T CHƯƠNG 3 3.3.1 Cài ñ t công c Trong toàn b chương 3, gi i pháp phòng v nguy cơ cho ng 3.3.2 Báo cáo t ng quan d ng web ñã ñư c tri n khai xây d ng hai m c, m c h th ng và 3.3.3 Báo cáo chi ti t l i m c v n hành ng d ng web. m c h th ng, ñã tri n khai xây 3.3.3.1 L thông tin v h ñi u hành máy ch và máy ch web d ng mô hình web an toàn qua vi c c u hình các thành ph n web h p 3.3.3.2 Các giao th c ñư c cho phép trên máy ch lý và vi c cài ñ t các ng d ng b o v cho trang web (như Firewall, 3.3.3.3 T n t i t p tin sao lưu trên website Anti-vius,…). m c v n hành ng d ng web, ñã tri n khai quy trình 3.3.3.4 Thư m c cơ s d li u t n t i trên website ki m soát l i b o m t trên ng d ng web. Quy trình này ñư c xây 3.3.3.5 FTP h tr truy c p không mã hóa d ng chi ti t t m c thu th p thông tin, phân tích ñ n m c ki m tra 3.3.3.6 Trang ñăng nh p quy n qu n tr không gi i h n s l n các ho t ñ ng ch c năng c a ng d ng web như ki m tra các thi t ñ t ñăng nh p web, ñi u khi n truy c p, ki m soát l i nh p li u ñ u vào và cu i 3.3.3.7 L i SQL Injection cùng là ki m tra các thi t ñ t c a máy ch ñ ñ m b o an toàn cho 3.3.3.8 L i XPath Injection ho t ñ ng c a ng d ng web. Tôi cũng ñã minh h a vi c áp d ng các 3.3.3.9 L i Cross Site Scripting (XSS) gi i pháp phòng v nguy cơ trên vào vi c ki m tra website B u c 3.3.4 Bi n pháp phòng v nguy cơ qu c h i khóa 13 v i s h tr c a các công c ñư c t p h p trong - Ch nên cho phép truy c p c ng 3389 t m ng n i b ho c BackTrack 5, qua ñó ñ xu t bi n pháp phòng v nguy cơ cho trang ñóng c ng này n u không c n dùng ñ tránh các r i ro l thông tin v web. máy ch .
- - 24 - - 25 - K T LU N VÀ HƯ NG PHÁT TRI N phát tri n là c n ph i có m t gi i pháp ñ m b o an toàn cho ho t T k t qu nghiên c u các tư li u và th c nghi m cho th y các ñ ng c a ng d ng, qua ñó s tránh ñư c các nguy cơ t vi c tin t c nguy cơ trên ng d ng web ñư c khai thác thành công d a trên m t khai thác nh ng sai sót trong b n thân ch c năng khi ng d ng v n nguyên t c cơ b n là tin t c c g ng tìm ki m các sai sót trong ho t hành. Gi i pháp phòng v nguy cơ trên ng d ng web ñã ñư c tri n ñ ng c a ng d ng web và thông qua nh ng sai sót này ñ t n công khai xây d ng hai m c: m c h th ng và m c v n hành ng d ng. ngư c vào ng d ng. Nh ng sai sót (hay l h ng b o m t) này xu t m c h th ng ñã tri n khai xây d ng mô hình web an toàn và hi n có th có nhi u nguyên nhân: do b n thân ng d ng trong quá m c v n hành ng d ng ñã tri n khai quy trình ki m soát l i b o m t trình phát tri n ñã ñ l i nhi u l h ng nhưng chưa ñư c ki m tra k trên ng d ng web. lư ng trư c khi ñưa vào v n hành, do ng d ng ch y trên các n n Đ ñ m b o an toàn cho ng d ng web trư c các hình th c t n t ng công ngh chưa hoàn ch nh ñư c cung c p b i các nhà s n xu t công ngày càng tăng c v s lư ng và ch t lư ng, không th ch ph và b tin t c thông qua ñó khai thác ñ t n công vào ng d ng, do thu c vào m t công ngh hay m t quy trình c th vì công ngh web ngư i qu n tr h th ng chưa hi u rõ các nguyên t c ñ m b o an toàn ñang phát tri n nhanh chóng, kéo theo ñó là nhi u khuy t ñi m m i cho ng d ng ho c vô tình t o ra các cơ ch qu n lý l ng l o, t o phát sinh. S t n công không n m trong khuôn kh vài k thu t ñã ñi u ki n cho tin t c t n công,… phát hi n, mà linh ñ ng và tăng lên tùy vào nh ng sai sót c a nhà s n K t qu th c hi n lu n văn “Nghiên c u xây d ng gi i pháp xu t, c a ngư i qu n tr h th ng cũng như c a ngư i l p trình ng phòng v nguy cơ trên ng d ng web” tôi ñã nghiên c u v b o m t d ng web. V n ñ thi t y u c n quan tâm là b n thân ngư i l p trình ng d ng web, các nguy cơ trên ng d ng web và xây d ng hoàn ng d ng web hay ngư i qu n tr trang web c n có s hi u bi t n n thi n gi i pháp phòng v nguy cơ trên ng d ng web. Các nghiên c u t ng v ho t ñ ng c a ng d ng web, qua ñó s có nh ng bi n pháp t ng quan v b o m t ng d ng web ñã trình bày v ho t ñ ng c a thích h p ñ c i ti n quy trình hay công ngh ki m soát l i b o m t ng d ng web, các nguy cơ trên ng d ng web cũng như các phương web m t cách phù h p. Các hư ng phát tri n nghiên c u c a lu n pháp thư ng ñư c s d ng ñ ki m tra nguy cơ như ki m tra th văn như sau: công hay ki m tra b ng công c t ñ ng. N i dung phòng v nguy cơ - Ti p t c nghiên c u nh ng nguy cơ m i xu t hi n trên ng trên ng d ng web ñã t p trung trình bày vi c phòng v cho nh ng d ng web và cách phòng v cho các nguy cơ trên nh m nâng cao hi u nguy cơ ph bi n liên quan ñ n vi c khai thác ch c năng c a ng qu trong vi c ñ m b o an toàn cho s v n hành c a ng d ng web. d ng web, m i nguy cơ ñ u trình bày t ng gi i pháp phòng v riêng - Tìm hi u thêm v các công c ki m tra l i b o m t m i ñư c và cu i cùng là trình bày v vi c phòng v toàn di n cho h th ng phát tri n ho c t xây d ng m t vài công c ñ c thù h tr cho vi c theo mô hình Defense-In-Depth. T vi c nghiên c u phòng tránh dò tìm l i b o m t ñ phát huy t i ña hi u qu c a vi c phòng v cho t ng nguy cơ nh hư ng ñ n ng d ng web, tôi ñã ñ xu t hư ng nguy cơ trên ng d ng web.
CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD
-
Tóm tắt luận văn thạc sĩ khoa học xã hội và nhân văn: Ảnh hưởng của văn học dân gian đối với thơ Tản Đà, Trần Tuấn Khải
26 p | 788 | 100
-
Tóm tắt luận văn thạc sĩ quản trị kinh doanh: Hoạch định chiến lược kinh doanh dịch vụ khách sạn tại công ty cổ phần du lịch - dịch vụ Hội An
26 p | 421 | 83
-
Tóm tắt Luận văn Thạc sĩ: Hoàn thiện công tác thẩm định giá bất động sản tại Công ty TNHH Thẩm định giá và Dịch vụ tài chính Đà Nẵng
26 p | 504 | 76
-
Tóm tắt luận văn thạc sĩ khoa học: Nghiên cứu thành phần hóa học của lá cây sống đời ở Quãng Ngãi
12 p | 542 | 61
-
Tóm tắt luận văn Thạc sĩ Luật học: Hoàn thiện hệ thống pháp luật đáp ứng nhu cầu xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam hiện nay
26 p | 527 | 47
-
Tóm tắt luận văn Thạc sĩ Luật học: Cải cách thủ tục hành chính ở ủy ban nhân dân xã, thị trấn tại huyện Quảng Xương, Thanh Hóa
26 p | 342 | 41
-
Tóm tắt luận văn Thạc sĩ Quản trị kinh doanh: Giải pháp tăng cường huy động vốn tại Ngân hàng thương mại cổ phần Dầu khí Toàn Cầu
26 p | 305 | 39
-
Tóm tắt luận văn thạc sĩ kỹ thuật: Nghiên cứu xây dựng chương trình tích hợp xử lý chữ viết tắt, gõ tắt
26 p | 330 | 35
-
Tóm tắt luận văn Thạc sĩ Luật học: Xây dựng ý thức pháp luật của cán bộ, chiến sĩ lực lượng công an nhân dân Việt Nam
15 p | 350 | 27
-
Tóm tắt luận văn Thạc sĩ luật học: Pháp luật Việt Nam về hoạt động kinh doanh của công ty chứng khoán trong mối quan hệ với vấn đề bảo vệ quyền lợi của nhà đầu tư
32 p | 246 | 14
-
Tóm tắt luận văn Thạc sĩ Khoa học: Nghiên cứu ảnh hưởng của quản trị vốn luân chuyển đến tỷ suất lợi nhuận của các Công ty cổ phần ngành vận tải niêm yết trên sàn chứng khoán Việt Nam
26 p | 286 | 14
-
Tóm tắt luận văn Thạc sĩ: Phân tích và đề xuất một số giải pháp hoàn thiện công tác lập dự án đầu tư ở Công ty cổ phần tư vấn xây dựng Petrolimex
1 p | 114 | 10
-
Tóm tắt luận văn Thạc sĩ Luật học: Tăng cường trách nhiệm công tố trong hoạt động điều tra ở Viện Kiểm sát nhân dân tỉnh Bắc Giang
26 p | 228 | 9
-
Tóm tắt luận văn Thạc sĩ Khoa học: Lý thuyết độ đo và ứng dụng trong toán sơ cấp
21 p | 220 | 9
-
Tóm tắt luận văn Thạc sĩ Quản trị kinh doanh: Phát triển thương hiệu Trần của Công ty TNHH MTV Ẩm thực Trần
26 p | 99 | 8
-
Tóm tắt luận văn Thạc sĩ luật học: Pháp luật về quản lý và sử dụng vốn ODA và thực tiễn tại Thanh tra Chính phủ
13 p | 264 | 7
-
Tóm tắt luận văn Thạc sĩ Khoa học: Các cấu trúc đại số của tập thô và ngữ nghĩa của tập mờ trong lý thuyết tập thô
26 p | 232 | 3
-
Tóm tắt luận văn Thạc sĩ Khoa học: Nghiên cứu tính chất hấp phụ một số hợp chất hữu cơ trên vật liệu MCM-41
13 p | 199 | 2
Chịu trách nhiệm nội dung:
Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA
LIÊN HỆ
Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM
Hotline: 093 303 0098
Email: support@tailieu.vn