Luận văn Thạc sĩ Quản lý khoa học và công nghệ: Hình thành trung tâm kết nối doanh nghiệp nhằm xúc tiến thương mại hóa kết quả nghiên cứu (Nghiên cứu trường hợp kết quả nghiên cứu trong lĩnh vực nông nghiệp)

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI

TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN

MAI NAM HẢI

HÌNH THÀNH TRUNG TÂM KẾT NỐI DOANH

NGHIỆP NHẰM XÚC TIẾN THƢƠNG MẠI HÓA

KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU

(NGHIÊN CỨU TRƢỜNG HỢP KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU

TRONG LĨNH VỰC NÔNG NGHIỆP)

LUẬN VĂN THẠC SĨ

Chuyên ngành Quản lý Khoa Học và Công Nghệ

Hà Nội-2019

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI

TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN

MAI NAM HẢI

HÌNH THÀNH TRUNG TÂM KẾT NỐI DOANH

NGHIỆP NHẰM XÚC TIẾN THƢƠNG MẠI HÓA

KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU

(NGHIÊN CỨU TRƢỜNG HỢP KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU

TRONG LĨNH VỰC NÔNG NGHIỆP)

LUẬN VĂN THẠC SĨ

Chuyên ngành Quản lý Khoa Học và Công Nghệ

Mã số: 834041201

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. Trịnh Ngọc Thạch

Hà Nội-2019

LỜI CẢM ƠN

Trong quá trình thực hiện đề tài luận văn thạc sĩ: “Hình thành trung tâm kết

nối doanh nghiệp nhằm xúc tiến thương mại hóa kết quả nghiên cứu (Nghiên

cứu trường hợp kết quả nghiên cứu trong lĩnh vực nông nghiệp)”, tôi đã nhận

đƣợc sự hƣớng dẫn, giúp đỡ của nhiều cá nhân và tập thể. Tôi xin đƣợc bày tỏ sự

cảm ơn sâu sắc tới tất cả các cá nhân, tập thể đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi trong quá

trình học tập và nghiên cứu viết luận văn.

Tôi xin trân trọng cảm ơn Ban Giám hiệu, phòng Quản lý Đào tạo trƣờng đại

học khoa học xã hội và nhân văn đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi về mọi mặt trong quá

trình học tập và hoàn thành luận văn này.

Tôi xin trân trọng cảm ơn sự giúp đỡ tận tình của giáo viên hƣớng dẫn.

Tôi xin cảm ơn sự giúp đỡ, đóng góp nhiều ý kiến quý báu của các nhà khoa

học, các thầy, cô giáo trong suốt thời gian học tập và nghiên cứu tại trƣờng.

Trong quá trình thực hiện luận văn, tôi còn đƣợc sự giúp đỡ và cộng tác của

bạn bè, đồng nghiệp và gia đình đã tạo điều kiện về mọi mặt để tôi có thể hoàn

thành nghiên cứu này.

Tôi xin bày tỏ sự cảm ơn sâu sắc đối với mọi sự giúp đỡ quý báu đó./.

Hà Nội, ngày 25 tháng 11 năm 2019

Tác giả luận văn

Mai Nam Hải

MỤC LỤC

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

MỞ ĐẦU ..................................................................................................................... 1

1. Lý do chọn đề tài ..................................................................................................... 1

2. Tổng quan tình hình nghiên cứu ............................................................................. 2

3. Mục tiêu nghiên cứu ................................................................................................ 7

4. Phạm vi nghiên cứu ................................................................................................. 8

5. Câu hỏi nghiên cứu ................................................................................................. 8

6. Giả thuyết nghiên cứu ............................................................................................. 8

7. Phƣơng pháp nghiên cứu ......................................................................................... 8

8. Kết cấu luận văn ...................................................................................................... 9

CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA MÔ HÌNH LIÊN KẾT GIỮA NGHIÊN

CỨU KHOA HỌC – SẢN XUẤT – DỊCH VỤ NHẰM THƢƠNG MẠI HÓA KẾT

QUẢ NGHIÊN CỨU ................................................................................................ 10

1.1. Các khái niệm cơ bản của đề tài ......................................................................... 10

1.1.1. Khái niệm cơ chế, chính sách ......................................................................... 10

1.1.2. Liên kết giữa nghiên cứu – sản xuất – dich vụ ............................................... 11

1.1.3. Kết nối giữa nhà Khoa học và Doanh nghiệp ................................................. 16

1.1.4. Thƣơng mại hóa kết quả nghiên cứu ............................................................... 18

1.1.5. Nghiên cứu và triển khai ................................................................................. 20

1.1.6. Chuyển giao công nghệ ................................................................................... 21

1.2. Mô hình liên kết 4 nhà ....................................................................................... 22

1.3. Vai trò của trung tâm kết nối nhằm thƣơng mại hóa kết quả nghiên cứu .......... 25

Tiểu kết chƣơng 1...................................................................................................... 29

CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG MỐI LIÊN KẾT GIỮA NHÀ KHOA HỌC NHÀ

NÔNG VÀ DOANH NGHIỆP TRONG LĨNH VỰC NÔNG NGHIỆP NHẰM

HƢỚNG TỚI MỤC TIÊU THƢƠNG MẠI HÓA KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ....... 30

2.1. Khái quát và mối liên kết giữa nhà nghiên cứu khoa học – sản xuất – dịch vụ

trong lĩnh vực nông nghiệp ....................................................................................... 30

2.1.1. Tình hình nghiên cứu ...................................................................................... 30

2.1.2. Mốt số kết quả nghiên cứu .............................................................................. 32

2.1.3. Cơ chế, chính sách ứng dụng kết quả nghiên cứu khoa học vào sản xuất trong

lĩnh vực nông nghiệp ................................................................................................. 37

2.1.4. Một số kết quả, sản phẩm nghiên cứu nổi bật đã đƣợc thƣơng mại hóa và áp

dụng trong thực tiễn .................................................................................................. 38

2.2. Khảo sát và đánh giá thực trạng mối liên kết giữa nhà khoa học – nhà nông –

nhà doanh nghiệp ...................................................................................................... 50

2.2.1. Thực trạng mối liên kết giữa nhà khoa học – nhà nông – nhà doanh nghiệp

trong lĩnh vực nông nghiệp ....................................................................................... 50

2.2.2. Đánh giá thực trạng mối liên kết giữa nhà khoa học – nhà nông – nhà doanh

nghiệp trong lĩnh vực nông nghiệp ........................................................................... 62

Tiều kết chƣơng 2...................................................................................................... 67

CHƢƠNG 3: GIẢI PHÁP HÌNH THÀNH TRUNG TÂM LIÊN KẾT DOANH

NGHIỆP NHẰM XÚC TIẾN THƢƠNG MẠI HÓA KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU

TRONG LĨNH VỰC NÔNG NGHIỆP .................................................................... 68

3.1. Cơ sở để đề xuất giải pháp ................................................................................. 68

3.1.1. Căn cứ pháp lý: luật lệ, chủ trƣơng, chính sách về “tam nông”: nông nghiệp,

nông dân, nông thôn .................................................................................................. 68

3.1.2. Điều kiện thể chế: vai trò nhà nƣớc là “bà đỡ” cho sự hình thành mô hình liên

kết .............................................................................................................................. 69

3.1.3. Nhu cầu của mối liên kết ba nhà: Nhà Khoa học - Nhà Nông - Nhà Doanh

nghiệp ........................................................................................................................ 71

3.1.4. Thực tiễn sản xuất nông nghiệp trong bối cảnh công nghiệp hóa nông nghiệp

................................................................................................................................... 72

3.2. Giải pháp hình thành trung tâm kết nối doanh nghiệp nhằm xúc tiến thƣơng mại

hóa kết quả nghiên cứu trong lĩnh vực nông nghiệp ................................................. 77

3.2.1. Xây dựng đề án thành lập trung tâm kết nối doanh nghiệp ............................ 77

3.2.2. Xây dựng mô hình trung tâm và cơ chế vận hành gồm: ................................. 79

3.2.3. Các nguồn lực để vận hành trung tâm ............................................................. 84

Tiểu kết chƣơng 3...................................................................................................... 86

KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ........................................................................... 87

1. Kết luận ................................................................................................................. 87

2. Khuyến nghị .......................................................................................................... 87

2.1. Đối với cấp Bộ, cấp tỉnh..................................................................................... 87

2.2. Đối với cấp Sở, ngành/ huyện thành phố ........................................................... 87

TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................... 89

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

Business Các vƣờn ƣơm doanh nghiệp incubator

DN Doanh nghiệp

DNVVN Doanh nghiệp vừa và nhỏ

The Global Competitiveness Report GCR Báo cáo năng lực cạnh tranh toàn cầu

International Labour Organization ILO Các văn phòng liên kết công nghiệp

Innovation Partnership Program IPP Chƣơng trình đối tác đổi mới sáng tạo

KH&CN Khoa học và công nghệ

NC&TK Nghiên cứu và triển khai

NKH Nhà Khoa học

Office of Technology Commercialize OTC Văn phòng thƣơng mại hóa

Office of Technology Development OTD Văn phòng phát triển

Office of Technology Licensing OTL Văn phòng li-xăng công nghệ

Proof of concept PoC Các trung tâm hỗ trợ chứng minh khái niệm

Research and Development R&D Nghiên cứu và phát triển

SHTT Sở hữu trí tuệ

TCTG Tổ chức trung gian

TTO Technology Transfer Office

Các văn phòng chuyển giao công nghệ

VAST Việt Nam Academy Of Science And Technology

Viện Hàn lâm khoa học và công nghệ Việt Nam

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Trong 5 năm trở lại đây, công tác phát triển hệ thống các tổ chức trung gian

của thị trƣờng KH&CN đã đạt đƣợc những kết quả nhất định. Cuộc cách mạng công

nghiệp lần thứ 4 đang diễn ra với vai trò trung tâm của công nghệ số đặt ra cho

chúng ta nhiều câu hỏi về phát triển các tổ chức trung gian và thƣơng mại hóa kết

quả nghiên cứu bằng siêu kết nối thông minh.

Để góp phần phát triển thị trƣờng KH&CN, tạo môi trƣờng thuận lợi cho các

thành phần tham gia thị trƣờng, các hoạt động xúc tiến phát triển thị trƣờng

KH&CN để thúc đẩy các hoạt động thƣơng mại hóa công nghệ, tài sản trí tuệ, về cơ

bản môi trƣờng pháp lý cho thị trƣờng KH&CN đã đầy đủ nhƣng chƣa thực sự hoàn

thiện xuất phát từ một số nguyên nhân nhƣ: Một số chủ trƣơng, chính sách, biện

pháp thúc đẩy thƣơng mại hóa công nghệ, hỗ trợ phát triển các tổ chức trung gian

của thị trƣờng công nghệ đang trong giai đoạn sửa đổi, bổ sung vì vậy cần thêm

thời gian để có thể phát huy hiệu quả trên thực tế; Sự kết nối giữa các Viện nghiên

cứu, trƣờng đại học, doanh nghiệp KH&CN với các doanh nghiệp sản xuất, phân

phối, thƣơng mại còn hạn chế. Các doanh nghiệp Việt Nam chủ yếu là doanh

nghiệp nhỏ và vừa không có tiềm lực về nhân lực, vốn, trình độ quản lý, năng lực

nghiên cứu… dẫn đến tình trạng đầu tƣ ứng dụng và phát triển KH&CN trong sản

xuất hạn chế; Thiếu các tổ chức trung gian đủ mạnh để cung cấp các dịch vụ kết

nối, hỗ trợ bên cung, bên cầu và các bên khác trong các giao dịch liên quan đến

công nghệ, tài sản trí tuệ. Các Sàn giao dịch công nghệ hoạt động chƣa thực sự hiệu

quả, chƣa khẳng định đƣợc vai trò là đầu mối trong việc thu hút, tập hợp công nghệ

trong nƣớc và quốc tế.

Công nghệ có thể chuyển giao trực tiếp từ bên cung sang bên cầu mà không

cần có sự can thiệp của tổ chức trung gian. Tuy nhiên sẽ rất rủi ro cho cả bên cung

và cầu công nghệ nếu giao dịch không có bên thứ ba đảm bảo. Với vai trò của tổ

chức trung gian là sử dụng uy tín của bên thứ ba để hỗ trợ tạo thuận lợi và đảm bảo

cho giao dịch công nghệ hoặc tài sản trí tuệ một cách công khai minh bạch, khách

quan. Đồng thời, tổ chức trung gian còn có những chức năng khác nhƣ: hỗ trợ định

giá công nghệ, tƣ vấn kỹ thuật, nhằm đảm bảo quyền lợi cho bên cung và cầu công

nghệ.

Thực tế cho thấy, tổ chức trung gian góp phần tăng tỉ trọng giao dịch công

nghệ của quốc gia, tạo môi trƣờng hoạt động sáng tạo, đổi mới công nghệ, nâng cao

năng lực KH&CN quốc gia, phục vụ phát triển kinh tế - xã hội của đất nƣớc, góp

phần bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ, quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân và tổ chức

tham gia thị trƣờng công nghệ. Một lợi ích khác của tổ chức trung gian là giúp cho

cơ quan quản lý nắm bắt đƣợc các số liệu và giao dịch công nghệ qua sàn, kiểm

soát, chọn lọc đƣợc công nghệ tốt, loại bỏ các công nghệ lạc hậu không có lợi.

Cũng thông qua số liệu của tổ chức trung gian, có thể đánh giá đƣợc xu thế của

công nghệ để từ đó có định hƣớng cho nghiên cứu và phát triển sản xuất.

Với ý nghĩa quan trọng trong việc hình thành và phát triển trung gian trên

đang tạo nên những cơ hội để các nhà đầu tƣ tìm kiếm các sáng chế, kết quả nghiên

cứu có tiềm năng thƣơng mại hóa trên nhiều lĩnh vực nói chung và trong lĩnh vực

nông nghiệp nói riêng để ứng dụng phục vụ cho mục đích phát triển kinh tế, xã hội.

Việc nghiên cứu việc kết nối nhà khoa học với doanh nghiệp nhằm xúc tiến

thƣơng mại hóa nghiên cứu khoa học trong lĩnh vực nông nghiệp, qua đó phát hiện

ra hạn chế, tồn tại, bất cập để từ đó đề xuất những phƣơng hƣớng, giải pháp đổi

mới, hoàn thiện tổ chức và hoạt động của các cơ quan quản lý, tổ chức trung gian,

trung tâm xúc tiến thƣơng mại là hết sức cần thiết nhằm thƣơng mại hóa kết quả

nghiên cứu. Từ những vấn đề cấp thiết nên trên tác giả chọn đề tài: “Hình thành

trung tâm kết nối doanh nghiệp nhằm xúc tiến thƣơng mại hóa kết quả nghiên

cứu (Nghiên cứu trƣờng hợp kết quả nghiên cứu trong lĩnh vực nông nghiệp)”

làm đề tài nghiên cứu tốt nghiệp của mình.

2. Tổng quan tình hình nghiên cứu

Qua nghiên cứu tác giả đã tìm hiểu một số đề tài nghiên cứu khoa học và

luận văn thạc sĩ về vấn đề thƣơng mại hóa kết quả nghiên cứu, tiêu biểu nhƣ:

2.1. Nghiên cứu ở trong nước

- Vũ Thùy Liên (2008), “Hình thành doanh nghiệp spin-off trong các tổ

chức NC&TK góp phần thúc đẩy thương mại hóa các kết quả nghiên cứu (trường

hợp ngành dược)”, Luận văn ThS. Chính sách khoa học và công nghệ -- Trƣờng

Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn. Đại học Quốc gia Hà Nội. [7] Đề tài đã

tổng quan cơ sở lý luận về đổi mới, doanh nghiệp SPIN-OFF: các khái niệm cơ bản,

mối quan hệ giữa nghiên cứu & triển khai (NC&TK), hoạt động đổi mới công nghệ,

vai trò của NC&TK và hoạt động đổi mới, chính sách đổi mới, hệ thống đổi mới và

cơ sở hạ tầng của hệ thống đổi mới. Nghiên cứu thực trạng hình thành, phát triển và

tổ chức hoạt động của các doanh nghiệp SPIN-OFF trong các tổ chức NC&TK ở

Việt Nam nói chung và ở ngành Dƣợc nói riêng. Nêu bật vai trò của các doanh

nghiệp này trong việc trực tiếp thúc đẩy quá trình thƣơng mại hóa kết quả NC&TK

cũng nhƣ giới thiệu các yếu tố ảnh hƣởng chủ yếu đến việc thành lập hoạt động và

các doanh nghiệp SPIN-OFF ở Việt Nam. Đề xuất một số giải pháp nhƣ: lựa chọn

ƣu tiên – các lĩnh vực khuyến khích thành lập, nhóm các giải pháp đảm bảo thành

lập doanh nghiệp SPIN-OFF (nâng cao năng lực NC&TK và chất lƣợng sản phẩm

NC&TK của các tổ chức NC&TK theo hƣớng đổi mới tổ chức và cơ chế hoạt động,

đáp ứng mục tiêu của chính sách đổi mới; nâng cao quyền tự chủ, tự chịu trách

nhiệm của các tổ chức NC&TK trong tổ chức hoạt động sử dụng và phát triển nhân

lực khoa học và công nghệ; tăng cƣờng sự gắn kết giữa tổ chức mẹ và doanh nghiệp

SPIN-OFF trên cơ sở giải quyết thỏa đáng quyền sở hữu trí tuệ và tài sản, cũng nhƣ

cán bộ khoa học và công nghệ) nhằm thúc đẩy thƣơng mại hóa kết quả NC&TK

trong các Viện NC&TK.

- Nguyễn Thị Kha (2014), “Chính sách đổi mới thúc đẩy thương mại hóa kết

quả nghiên cứu từ trường đại học vào doanh nghiệp”. Luận văn ThS Quản lý khoa

học và công nghệ -- Trƣờng Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn. Đại học Quốc

gia Hà Nội. [3]

- Phạm Nguyệt Minh (2015), “Nhận diện rào cản trong hoạt động thương

mại hóa kết quả nghiên cứu tại Viện Hàn Lâm khoa học và Công nghệ Việt Nam”.

Luận văn ThS. Quản lý khoa học và công nghệ -- Trƣờng Đại học Khoa học Xã hội

và Nhân văn. Đại học Quốc gia Hà Nội. [7]

- Lê Thị Hải Yến (2015), “Nghiên cứu giải pháp chính sách thúc đẩy thương

mại hóa kết quả nghiên cứu của các viện trong lĩnh vực cơ điện nông nghiệp”.

Luận văn ThS. Chính sách khoa học và công nghệ -- Trƣờng Đại học Khoa học Xã

hội và Nhân văn. Đại học Quốc gia Hà Nội. [1]

- Ba “lỗ hổng” trong thƣơng mại hoá kết quả nghiên cứu, tại diễn đàn "Kết

nối đào tạo, nghiên cứu khoa học và hỗ trợ khởi nghiệp" của Viện Hàn lâm khoa

học và công nghệ Việt Nam (VAST) tổ chức cuối năm 2018. Tại diễn đàn đã có

nhiều diễn giả là ngƣời quản lý khoa học, nhà nghiên cứu và doanh nghiệp chỉ rõ

những điểm còn yếu và những giải pháp cụ thể để phát triển thị trƣờng KH&CN

theo Luật Chuyển giao công nghệ 2017.

- Trong diễn đàn "Làm thế nào để thƣơng mại hóa các kết quả nghiên cứu",

anh Lê Vũ Hồng Nhật, làm việc tại công ty về công nghệ ở Hà Nội đƣa ra một vài

yếu tố quyết định đến sự thành bại của việc thƣơng mại hóa nghiên cứu khoa học,

trong đó anh nhấn mạnh đến kiểm soát rủi ro, một yếu tố mang tính chất quyết định.

- Bài học thƣơng mại hóa nghiên cứu của Đại học Stanford. Tiến sĩ Phan

Toàn Thắng, thuộc Bộ Môn Ngoại, Đại học Y Khoa Yong Loo Lin, thuộc Đại học

Quốc gia Singapore trong diễn đàn "Làm thế nào để thƣơng mại hóa kết quả nghiên

cứu khoa học" đƣa ra một mô hình thực hiện thƣơng mại hóa thành công ở một

trƣờng Đại học ở Mỹ.

PGS.TS Trần Văn Hải với một số nghiên cứu nhƣ

- Sách

Tổ chức và hoạt động chuyển giao công nghệ (chủ biên), Nxb Thế giới,

2016. [8]

- Chương sách

“Bảo hộ sở hữu trí tuệ, một trong các yếu tố tác động trực tiếp đến sự phát

triển của khoa học và công nghệ”, trong Chính sách khoa học và giáo dục ở Việt

Nam trong thời kỳ đổi mới, Nxb Lao động - Xã hội, Hà Nội, 2004, tr. 32-38. [9]

“Một số vấn đề về thực thi quyền sở hữu trí tuệ và chuyển giao công nghệ

đối với sự phát triển của doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam trong quá trình hội

nhập kinh tế quốc tế”, trong Vai trò của doanh nghiệp vừa và nhỏ trong nền kinh tế

- kinh nghiệm trong nước và quốc tế (viết chung), Nxb bản Thế giới, Hà Nội 2005,

tr.241-258. [10]

- Bài báo

“Một số phân tích về tình trạng xâm phạm và tranh chấp quyền sở hữu trí tuệ

ở Việt Nam trong”, Tạp chí Thông tin và dự báo Kinh tế - Xã hội, số 31-7/2008,

ISSN 1859-0764, tr. 24-31.

“Bàn về thuật ngữ “Bản quyền công nghệ”, Tạp chí Hoạt động khoa học, số

601, tháng 6/2009, ISSN 1859-4794, tr.41-44.

“Các yếu tố sở hữu công nghiệp tác động đến hiệu quả kinh tế của hợp đồng

chuyển giao công nghệ”, Tạp chí Hoạt động khoa học, số 612, 5/2010, ISSN 1859-

4794, tr. 17-20.

“Thƣơng mại hóa kết quả nghiên cứu - Tiếp cận từ quyền sở hữu trí tuệ”,

Tạp chí Hoạt động khoa học, số tháng 4/2011 (623), ISSN 1859-4794, tr. 36-40.

- Đề tài KH&CN các cấp

Nghiên cứu kinh nghiệm về tổ chức và hoạt động chuyển giao công

nghệ của Australia, đề xuất mô hình tổ chức và hoạt động chuyển giao công nghệ

phù hợp cho Việt Nam trong bối cảnh hội nhập quốc tế, đề tài Nghị định thƣ hợp

tác với Australia, đề tài cấp Nhà nƣớc, 2014-2016. [16]

2.2. Nghiên cứu ở nước ngoài

- Darrell M. West (2012), “Improving University Technology Transfer and

Commercialization”. [18] Trong bài báo này, Darrell West kiểm tra ROI thấp và

cho rằng một phần của vấn đề là sự tập trung vào các bằng sáng chế, giấy phép và

các công ty khởi nghiệp chú trọng quá nhiều vào kết quả đầu ra trái ngƣợc với kết

quả. Các chỉ số này thể hiện các biện pháp ủy nhiệm để đƣa nguyên liệu vào thị

trƣờng trái ngƣợc với việc liệu các ý tƣởng nghiên cứu cụ thể có thực sự có tác

động và thành công trên thị trƣờng hay không. Nếu bằng sáng chế đƣợc trao, giấy

phép đƣợc cấp hoặc doanh nghiệp khởi nghiệp đƣợc thành lập, nó không đảm bảo

rằng sản phẩm đƣợc sử dụng hoặc tạo doanh thu.

- OECD Publication (2013) "Commercialising Public Research: New Trends

and Strategies". [20] Báo cáo này mô tả các xu hƣớng gần đây trong chính sách của

chính phủ và trƣờng đại học để tăng cƣờng chuyển giao và khai thác nghiên cứu

công cộng và đánh giá các hoạt động cấp bằng sáng chế và cấp phép của các PRI và

trƣờng đại học ở một số quốc gia và khu vực của OECD, bao gồm EU, Úc, Canada

và Mỹ. Cuối cùng, nó cũng giới thiệu, dựa trên nghiên cứu trƣờng hợp của các tổ

chức hàng đầu ở Phần Lan (Trung tâm khởi nghiệp Aalto), Đức (Viện Fraunhofer),

Cộng hòa Séc (Văn phòng chuyển giao công nghệ của Đại học kỹ thuật Séc), Nhật

Bản (đổi mới mở trong các công ty), Nhật Bản Hoa Kỳ (Viện Y tế Quốc gia) một số

thực tiễn tốt để tăng số lƣợng công bố sáng chế đại học, đẩy nhanh hợp đồng cấp

phép và thúc đẩy thực tiễn đổi mới mở hơn giữa các trƣờng đại học và công ty.

- Wendy H.Schacht (2012), “Đạo luật Bayh-Dole: Các vấn đề được lựa

chọn trong Bằng sáng chế và chính sách và Thương mại hóa Công nghệ” [21]. Các

nghiên cứu chỉ ra rằng tài trợ nghiên cứu chiếm khoảng một phần tƣ về các chi phí

liên quan đến việc đƣa một sản phẩm mới ra thị trƣờng. Sở hữu bằng sáng chế đƣợc

coi là một cách để khuyến khích đầu tƣ bổ sung và thƣờng xuyên cần thiết để tạo ra

hàng hóa mới và dịch vụ trong khu vực tƣ nhân. Trong một môi trƣờng học thuật,

việc sở hữu danh hiệu cho các phát minh là dự kiến sẽ cung cấp động lực cho các

trƣờng đại học cấp phép công nghệ cho các công ty cho thƣơng mại hóa trong kỳ

vọng thanh toán tiền bản quyền. Đạo luật Bayh-Dole đã đƣợc coi là đặc biệt thành

công trong việc đáp ứng các mục tiêu của nó. Tuy nhiên, trong khi luật pháp cung

cấp một khuôn khổ chung để thúc đẩy việc sử dụng kết quả mở rộng về nghiên cứu

và phát triển đƣợc liên bang tài trợ, các câu hỏi đã đƣợc đặt ra về tính thỏa đáng của

sắp xếp hiện tại. Hầu hết đều đồng ý rằng hợp tác chặt chẽ hơn giữa ngành công

nghiệp, chính phủ và Học viện có thể gia tăng các nguồn tài trợ (cả trong khu vực

tƣ nhân và công cộng), tăng chuyển giao công nghệ, kích thích nhiều sự đổi mới

(ngoài sáng chế), dẫn đến các sản phẩm mới và quy trình, và mở rộng thị trƣờng.

Tuy nhiên, những ngƣời khác chỉ ra rằng sự hợp tác có thể cung cấp tăng cơ hội cho

xung đột lợi ích, chuyển hƣớng nghiên cứu, ít cởi mở hơn trong việc chia sẻ về

khám phá khoa học, và nhấn mạnh hơn vào ứng dụng hơn là nghiên cứu cơ bản.

Các công trình nêu trên đều đƣa ra rất nhiều luận điểm lý thuyết về đề mô

hình liên kết, mối quan hệ nhà khoa học với doanh nghiệp thông qua trung gian liên

quan đến nội dung đề tài tác giả đã lựa chọn, tuy nhiên chƣa có bài nghiên cứu nào

viết về lĩnh vực nông nghiệp. Các nghiên cứu trên hầu nhƣ chỉ xem xét mối quan hệ

giữa nhà nghiên cứu và doanh nghiệp ứng dụng chứ chƣa đề cao vai trò của các tổ

chức trung gian.

Đây là khoảng trống để tác giả tiến hành nghiên cứu của mình, không trùng

lặp với các kết quả nghiên cứu trƣớc đây. Dự kiến trong nghiên cứu của mình tác

giả sẽ nghiên cứu đầy đủ hơn về cả 3 nhân tố là giữa nhà nghiên cứu (nhà khoa

học), doanh nghiệp và quan trọng nhất theo tác giả là các tổ chức trung gian một

cách hoàn chỉnh nhất trong lĩnh vực nông nghiệp góp phần ứng dụng trong thực tiễn

thời gian tới.

3. Mục tiêu nghiên cứu

3.1. Mục tiêu chung

Nghiên cứu và đề xuất giải pháp hình thành trung tâm kết nối doanh nghiệp

nhằm xúc tiền thƣơng mại hóa kết quả nghiên cứu trong lĩnh vực nông nghiệp.

3.2. Mục tiêu cụ thể

Nghiên cứu cở sở lý luận của mô hình liên kết nối doanh nghiệp nhằm xúc

tiến thƣơng mại hóa kết quả nghiên cứu trong lĩnh vực nông nghiệp.

Khảo sát thực trạng 1 số liên kết doanh nghiệp nhằm xúc tiến thƣơng mại

hóa kết quả nghiên cứu trong lĩnh vực nông nghiệp.

Đề xuất hình thành mô hình liên kết doanh nghiệp nhằm xúc tiến thƣơng mại

hóa kết quả nghiên cứu trong lĩnh vực nông nghiệp.

4. Phạm vi nghiên cứu

Phạm vi không gian: Trong lĩnh vực nông nghiệp ở Việt Nam

Phạm vi thời gian: Từ năm 2008-2018

5. Câu hỏi nghiên cứu

Hình thành trung tâm kết nối doanh nghiệp nhằm xúc tiến thƣơng mại hóa

kết quả nghiên cứu ngành nông nghiệp nhƣ thế nào?

Phác họa ra mô hình trung tâm kết nối nhƣ thế nào?

6. Giả thuyết nghiên cứu

Việc thƣơng mại hóa kết quả nghiên cứu ngành nông nghiệp hiện nay chƣa

thực hiện tốt.

Các trung tâm kết nối chƣa thể hiện hết vai trò của mình.

7. Phƣơng pháp nghiên cứu

Các phƣơng pháp chủ yếu đƣợc sử dụng trong quá trình nghiên cứu luận văn

là phƣơng pháp khảo sát, thống kê, đối chiếu - so sánh, phân tích - tổng hợp và một

số phƣơng pháp khác.

Phƣơng pháp thống kê: Số liệu của đề tài đƣợc thống kê từ các báo cáo của

cơ quan liên quan từ đó phân tích và thống kê nghiên cứu.

Phƣơng pháp so sánh: So sánh theo thời gian và không gian đối với từng nội

dung nghiên cứu.

Phƣơng pháp tổng hợp: tổng hợp, phân tích và đánh giá để tìm ra đƣợc diễn

biến cũng nhƣ những hạn chế và từ đó tìm ra giải pháp.

Số liệu thứ cấp đƣợc thu thập từ sách, tạp chí, đề tài, luận án, luận văn, báo

cáo nhƣ:

+ Luật và các văn bản dƣới luật.

+ Tài liệu chuyên ngành của các chuyên gia.

+ Thu thập thông tin từ việc điều tra thực tế về lĩnh vực nghiên cứu.

8. Kết cấu luận văn

Ngoài phần giới thiệu, danh mục các bảng hình ảnh, mục lục, phụ lục, tài

liệu tham khảo luận văn đƣợc chia thành 3 chƣơng nhƣ sau:

Chƣơng 1: Cơ sở lý luận của mô hình liên kết giữa nghiên cứu khoa học –

sản xuất – dịch vụ nhằm thƣơng mại hóa kết quả nghiên cứu

Chƣơng 2: Thực trạng mối liên kết giữa nhà khoa học nhà nông và doanh

nghiệp trong lĩnh vực nông nghiệp nhằm hƣớng hới mục tiêu thƣơng mại hóa kết

quả nghiên cứu

Chƣơng 3: Giải pháp hình thành trung tâm liên kết doanh nghiệp nhằm xúc

tiến thƣơng mại hóa kết quả nghiên cứu trong lĩnh vực nông nghiệp

CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA MÔ HÌNH LIÊN KẾT GIỮA NGHIÊN

CỨU KHOA HỌC – SẢN XUẤT – DỊCH VỤ NHẰM THƢƠNG MẠI HÓA

KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU

1.1. Các khái niệm cơ bản của đề tài

1.1.1. Khái niệm cơ chế, chính sách

Khái niệm chính sách

Chính sách công là cái mà Chính phủ lựa chọn làm hay không làm [Thomas

R. Dye (1984)].

Chính sách là một quá trình hành động có mục đích mà một cá nhân hoặc

một nhóm theo đuổi một cách kiên định trong việc giải quyết vấn đề (James

Anderson 2003).

Chính sách là một hệ thống nguyên tắc có chủ ý hƣớng dẫn các quyết định

và đạt đƣợc các kết quả hợp lý. Một chính sách là một tuyên bố về ý định, và đƣợc

thực hiện nhƣ một thủ tục hoặc giao thức. Các chính sách thƣờng đƣợc cơ quan

quản trị thông qua trong một tổ chức. Chính sách có thể hỗ trợ cả việc đƣa ra quyết

định chủ quan và khách quan. Các chính sách hỗ trợ trong việc ra quyết định chủ

quan thƣờng hỗ trợ quản lý cấp cao với các quyết định phải dựa trên thành tích

tƣơng đối của một số yếu tố và do đó thƣờng khó kiểm tra khách quan, ví dụ: chính

sách cân bằng giữa công việc và cuộc sống. Các chính sách tƣơng phản để hỗ trợ

việc ra quyết định khách quan thƣờng hoạt động trong tự nhiên và có thể đƣợc kiểm

tra khách quan, ví dụ: chính sách mật khẩu.

Thuật ngữ này có thể áp dụng cho chính phủ, các tổ chức và nhóm tƣ nhân,

cũng nhƣ các cá nhân. Các lệnh điều hành của tổng thống, chính sách quyền riêng

tƣ của công ty và các quy tắc của quốc hội về trật tự là các ví dụ về chính sách.

Chính sách khác với các quy tắc hoặc luật pháp. Mặc dù luật pháp có thể buộc hoặc

cấm hành vi (ví dụ: luật yêu cầu nộp thuế đối với thu nhập), chính sách chỉ hƣớng

dẫn hành động đối với những hành vi có nhiều khả năng đạt đƣợc kết quả mong

muốn nhất.

Khái niệm cơ chế

Về mặt pháp lý và chính thống thì không có khái niệm “cơ chế.” Theo Từ

điển Tiếng Việt của Viện Ngôn ngữ học biên soạn và xuất bản năm 2000 thì “cơ

chế là cách thức mà theo đó một quá trình đƣợc thực hiện.” Nhƣ vậy, khi nói đến

trách nhiệm quản lý của bộ, ngành và của ngƣời đứng đầu bộ, ngành là nói đến cách

thức mà theo đó việc quản lý, điều hành của bộ, ngành đó, của ngƣời đứng đầu thực

hiện việc quản lý, điều hành, là mối quan hệ, điều phối, phối hợp giữa các bộ,

ngành liên quan, giữa bộ, ngành đó với Chính phủ và các cơ quan công quyền cũng

nhƣ với ngƣời dân.

Từ điển Le Petit Larousse (1999) giảng nghĩa "mécanisme" là "cách thức

hoạt động của một tập hợp các yếu tố phụ thuộc vào nhau". Còn Từ điển Tiếng Việt

(Viện Ngôn ngữ học 1996) giảng nghĩa cơ chế là "cách thức theo đó một quá trình

thực hiện". Từ "cơ chế" đƣợc dùng rộng rãi trong lĩnh vực quản lý từ khoảng cuối

những năm 1970, khi chúng ta bắt đầu chú ý nghiên cứu về quản lý và cải tiến quản

lý kinh tế, với nghĩa nhƣ là những qui định về quản lý. Cách hiểu đơn giản này dẫn

tới cách hiểu tách rời cơ chế với con ngƣời nhƣ nêu trên.

1.1.2. Liên kết giữa nghiên cứu – sản xuất – dich vụ

Trong bối cảnh tốc độ phát triển công nghệ mới và toàn cầu hóa đang diễn ra

mạnh mẽ, dƣới áp lực ghê gớm từ các doanh nghiệp nƣớc ngoài đổ bộ vào Việt

Nam, khối tƣ nhân trong nƣớc ngày càng phải tập trung vào Nghiên cứu và phát

triển (R&D) để tạo ra lợi thế cạnh tranh. Nhƣng làm thế nào để đạt đƣợc điều đó,

khi từ trƣớc đến nay, các doanh nghiệp không có “truyền thống” quan tâm đến công

nghệ, còn các nghiên cứu của viện, trƣờng vẫn còn một khoảng cách rất xa so với

đích đến ứng dụng.

Điều 2.4. Luật KH&CN quy định: “Nghiên cứu khoa học là hoạt động phát

hiện, tìm hiểu các hiện tượng, sự vật, quy luật của tự nhiên, xã hội và tư duy; sáng

tạo các giải phápnhằm ứng dụng vào thực tiễn. Nghiên cứu khoa học bao gồm

nghiên cứu cơ bản, nghiên cứu ứng dụng”.

Cách định nghĩa nghiên cứu khoa học trên đây của Luật KH&CN là chƣa

đầy đủ, theo quan niệm của UNESCO, thì nghiên cứu khoa học bao gồm: nghiên

cứu cơ bản, nghiên cứu ứng dụng và triển khai (toàn bộ chuỗi R&D).

Theo Vũ Cao Đàm [12] thì nghiên cứu cơ bản là những nghiên cứu nhằm

phát hiện thuộc tính, cấu trúc, động thái của sự vật. Kết quả nghiên cứu cơ bản có

thể là các khám phá, phát hiện, phát minh, dẫn tới hình thành một hệ thống lý

thuyết mới.

Nội dung của kết quả nghiên cứu cơ bản không đƣợc bảo hộ theo pháp luật

về sáng chế, nhƣng bản viết về nó lại là tác phẩm khoa học và đƣợc bảo hộ theo

quy định tại điều 14.1.a. Luật Sở hữu trí tuệ (SHTT) và điều 2.1. Công ƣớc Berne

về bảo hộ các tác phẩm văn học và nghệ thuật [17].

Các tổ chức khoa học và công nghệ (KH&CN) công lập và doanh nghiệp là

hai chủ thể đóng vai trò quan trọng trong hệ thống đổi mới sáng tạo quốc gia. Một

bên là chủ thể tạo ra tri thức và công nghệ rồi sau đó phổ biến, chuyển giao và một

bên là nơi tiếp nhận các tri thức và công nghệ để tạo ra sản phẩm, quy trình và dịch

vụ mới theo nhu cầu của khách hàng. Để thúc đẩy sự sáng tạo tri thức trong các tổ

chức KH&CN và đẩy nhanh ứng dụng nó trong các ngành công nghiệp, hai chủ thể

này phải liên kết và hợp tác với nhau. Sự liên kết, hợp tác này đƣợc thực hiện dƣới

nhiều hình thức: đối tác nghiên cứu (cùng thực hiện các nhiệm vụ nghiên cứu),

cung cấp các dịch vụ nghiên cứu (tƣ vấn kỹ thuật, đo lƣờng, kiểm định chất lƣợng,

phát triển sản phẩm mẫu,…), chia sẻ cơ sở hạ tầng (phòng thí nghiệm, trung tâm

ƣơm tạo, công viên công nghệ…), đào tạo và chuyển giao nguồn nhân lực (đào tạo

nhân lực cho các doanh nghiệp, triển khai các chƣơng trình đào tạo chuyên sâu, cử

cán bộ từ tổ chức KH&CN sang làm biệt phái tại các doanh nghiệp…), thƣơng mại

hóa các kết quả R&D (chuyển giao kết quả nghiên cứu từ tổ chức KH&CN cho

doanh nghiệp, cấp phép công nghệ…), hình thành các mối quan hệ xã hội (hội nghị,

hội thảo…).

Ở các quốc gia đã chuyển đổi thành công từ nƣớc đang phát triển thành nƣớc

có nền công nghiệp hiện đại (ví dụ nhƣ Hàn Quốc, Đài Loan), các tổ chức KH&CN

công lập thƣờng liên kết và hợp tác chặt chẽ với khu vực doanh nghiệp vì trong quá

trình đổi mới sản phẩm, doanh nghiệp thƣờng xuyên sử dụng các thông tin sáng

chế, hợp tác với các trƣờng đại học, các viện nghiên cứu, các phòng thí nghiệm để

thực thi các ý tƣởng đổi mới sản phẩm/dịch vụ. Đồng thời, chính bản thân các đối

tƣợng trên cũng thƣờng xuyên hƣớng vào phục vụ các doanh nghiệp để tồn tại và

phát triển. Nhƣ vậy, các hoạt động nghiên cứu và phát triển (R&D) đƣợc gắn kết

với nhu cầu sản xuất, kinh doanh tại doanh nghiệp và thông qua doanh nghiệp.

Theo Báo cáo xếp hạng năng lực cạnh tranh toàn cầu (The Global

Competitiveness Report - GCR) năm 2016-2017 của Diễn đàn Kinh tế Thế giới

[19], Việt Nam đứng thứ 79 trong số 138 quốc gia về sự hợp tác giữa khu vực

nghiên cứu và doanh nghiệp, yếu hơn Indonesia (28), Thái Lan (41) và Philipine

(61). Riêng về chất lƣợng nghiên cứu Việt Nam xếp thứ 98 trong số 138 quốc gia

về chất lƣợng của các tổ chức nghiên cứu khoa học, yếu hơn so với Indonesia (41),

Thái Lan (56) và Philipine (72). Sự liên kết giữa doanh nghiệp và nghiên cứu còn

yếu vì những nguyên nhân sau:

Các doanh nghiệp nhà nƣớc và tƣ nhân nhìn chung có ít động lực và kinh

nghiệm để tiến hành các hoạt động nghiên cứu và đổi mới công nghệ. Họ thƣờng

ƣu tiên đầu tƣ vào những hoạt động thu hồi vốn nhanh và mang lại lợi nhuận trƣớc

mắt, vì đầu tƣ vào đổi mới sáng tạo đòi hỏi phải có thời gian và tính rủi ro cao.

Theo kết quả điều tra năm 2013 về “Năng lực cạnh tranh và công nghệ ở cấp độ

doanh nghiệp tại Việt Nam”, chỉ có 8% trong số 8010 doanh nghiệp đầu tƣ vào

nghiên cứu, cải tiến công nghệ và trên 90% doanh nghiệp chƣa có chiến lƣợc cải

tiến công nghệ. [22]

So với nguồn lực (kinh phí dành cho nghiên cứu và số lƣợng cán bộ nghiên

cứu) số lƣợng các tổ chức KH&CN của Việt Nam khá lớn, do đó các tổ chức

KH&CN có quy mô nhỏ và manh mún, hệ quả là rất ít tổ chức KH&CN có đƣợc

năng lực tới hạn cần thiết để tạo ra các kết quả nghiên cứu có thể đáp ứng yêu cầu

thực tiễn từ khu vực doanh nghiệp. Các trƣờng đại học tập trung nhiều vào công tác

giảng dạy và đào tạo, hoạt động nghiên cứu khoa học còn khiêm tốn và chủ yếu là

nghiên cứu cơ bản.

Mô hình quản trị của các tổ chức KH&CN nhìn chung mang tính hành chính

và bao cấp, thiếu các hệ thống quản lý chuyên nghiệp nhƣ: hệ thống quản lý tài

chính, quản lý hợp đồng, quản lý nguồn nhân lực, quản lý cơ sở vật chất và quản lý

chất lƣợng. Kinh phí hoạt động của các tổ chức KH&CN công lập chủ yếu là từ

nguồn ngân sách, các nhiệm vụ nghiên cứu thƣờng là từ đặt hàng của nhà nƣớc,

một số tổ chức KH&CN đã nhận thấy đƣợc tầm quan trọng của việc liên kết và hợp

tác với các doanh nghiệp và một số đang có những tiến bộ đáng kể về khía cạnh

này. Tuy nhiên đa phần các tổ chức KH&CN thiếu kinh nghiệm, kỹ năng và nguồn

lực để xây dựng và duy trì các mối quan hệ quan trọng này.

Thiếu chính sách và chƣơng trình hành động cụ thể khuyến khích sự liên kết,

hợp tác giữa tổ chức KH&CN công lập với khu vực doanh nghiệp. Mặc dù chính

phủ đã xây dựng các cơ sở hạ tầng và các tổ chức trung gian cần thiết nhƣ các văn

phòng chuyển giao công nghệ, các khu công nghệ cao và các vƣờn ƣơm doanh

nghiệp để khuyến khích sự hợp tác giữa tổ chức KH&CN công lập với khu vực

doanh nghiệp, tuy nhiên vẫn thiếu chính sách, cơ chế kích thích sự hợp tác theo các

hình thức nhƣ cùng thực hiện các nhiệm vụ nghiên cứu, chia sẻ cơ sở hạ tầng, hỗ

trợ đào tạo nguồn nhân lực, cung cấp các dịch vụ hỗ trợ cho các doanh nghiệp trong

việc tìm kiếm đối tác và tiến hành các hoạt động đổi mới và nâng cao nhận thức về

tầm quan trọng của sự hợp tác. Gần đây, có một số sáng kiến tài trợ cho các nhóm

liên kết, hợp tác nghiên cứu giữa tổ chức KH&CN và khu vực doanh nghiệp nhƣ:

Dự án IPP [23], Dự án FIRST [24], nhƣng kinh phí của các dự án này chủ yếu là từ

Chính phủ Phần Lan và Ngân hàng Thế giới và chỉ mang tính chất thử nghiệm.

Để khắc phục những tồn tại nêu trên nhằm đẩy mạnh sự liên kết, hợp tác

giữa tổ chức KH&CN công lập với doanh nghiệp xin kiến nghị các giải pháp sau:

Chính phủ tạo động lực thông qua việc khuyến khích sự cạnh tranh và tạo

điều kiện tiếp cận nguồn tài chính cho các doanh nghiệp chú trọng vào đổi mới sáng

tạo. Cần đặt các doanh nghiệp theo đuổi việc đổi mới sáng tạo và ứng dụng kết quả

R&D của các trƣờng đại học và các cơ quan nghiên cứu nhà nƣớc vào trung tâm

của hệ thống đổi mới sáng tạo quốc gia, tạo động lực thúc đẩy tăng trƣởng và phát

triển. Các doanh nghiệp phải nhận thức đƣợc việc nâng cao năng lực đổi mới sáng

tạo là vấn đề cấp thiết để doanh nghiệp có thể nâng cao vị thế trong chuỗi giá trị

toàn cầu. Nếu các doanh nghiệp chú trọng vào đổi mới sáng tạo, họ sẽ đầu tƣ nhiều

hơn vào hoạt động này, từ đó thu hút thêm nguồn vốn đầu tƣ cho KH&CN.

Cấu trúc lại hệ thống tổ chức KH&CN công lập, đẩy mạnh hoạt động nghiên

cứu trong các trƣờng đại học và tập trung đầu tƣ để các tổ chức KH&CN đạt đƣợc

năng lực tới hạn lớn hơn và tập trung nhiều hơn vào việc phát triển các sản phẩm và

dịch vụ mới có giá trị phục vụ cho khu vực doanh nghiệp. Việc cấp kinh phí cho

các tổ chức KH&CN nên gắn với kết quả thực hiện. Nếu một tổ chức không có đủ

năng lực KH&CN cần thiết, họ không thể giành đƣợc các đề tài, dự án do đó không

thể tồn tại lâu dài, nhƣ vậy là tạo động lực mạnh mẽ đối với các tổ chức nghiên cứu

để họ liên tục nâng cao hiệu quả hoạt động của mình.

Các tổ chức KH&CN cần đổi mới mô hình quản trị. Ngày nay, mô hình quản

trị và quản lý của các tổ chức nghiên cứu ngày càng giống với các mô hình thƣờng

thấy trong khu vực doanh nghiệp, với trọng tâm là tạo ra giá trị, tăng doanh thu và

quản lý chi phí hơn là một đơn vị hành chính bao cấp. Họ phải xác định rõ sứ mạng

và đối tƣợng sử dụng kết quả nghiên cứu của mình để có chiến lƣợc phát triển tổ

chức mình bền vững, phải chủ động tìm nguồn kinh phí cho các đề tài, dự án từ các

chƣơng trình tài trợ cạnh tranh và dành đƣợc các hợp đồng nghiên cứu từ khu vực

doanh nghiệp để bổ sung vào nguồn kinh phí đƣợc cấp từ ngân sách. Việc áp dụng

mô hình kinh doanh sẽ tạo điều kiện cho các lãnh đạo tổ chức KH&CN tăng quyền

tự chủ và quyền quyết định đồng thời cũng đòi hỏi họ phải chịu trách nhiệm về kết

quả hoạt động của tổ chức mình.

Ban hành cơ chế, chính sách, khởi động chƣơng trình tài trợ khuyến khích sự

liên kết, hợp tác giữa tổ chức KH&CN công lập với doanh nghiệp (có thể rút kinh

nghiệm từ các dự án IPP, FIRST...). Chƣơng trình nên mang tính định hƣớng thị

trƣờng - tập trung tạo giá trị kinh tế cho khu vực doanh nghiệp. Chƣơng trình cần

đƣợc thiết kế căn cứ vào nhu cầu và các lĩnh vực ƣu tiên của khu vực doanh nghiệp.

Để xác định đƣợc những nhu cầu này cần có sự đối thoại nghiêm túc giữa khu vực

doanh nghiệp và các tổ chức KH&CN, vì khu vực doanh nghiệp thƣờng không nắm

bắt đƣợc tính khả thi về mặt kỹ thuật còn tổ chức KH&CN thì thƣờng không hiểu

công việc kinh doanh cũng nhƣ các yêu cầu phi kỹ thuật để thực hiện thành công.

Sự đối thoại này đƣợc thể hiện qua nhiều lần tƣơng tác giữa khu vực doanh nghiệp

và tổ chức KH&CN, từ đó sẽ hình thành sự tin tƣởng và hiểu biết về các cơ hội hợp

tác giữa họ. Thông qua chƣơng trình này, các doanh nghiệp và tổ chức KH&CN

cùng nhau phát triển các năng lực R&D phục vụ cho các khách hàng hiện tại và

tƣơng lai và hình thành các ngành kinh tế mới.

1.1.3. Kết nối giữa nhà Khoa học và Doanh nghiệp

Việc phát triển thị trƣờng khoahọc công nghệ sẽ tạo điều kiện ứng dụng các

thành tựu nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ vào sản xuất; thúc đẩy

chuyển giao, đổi mới công nghệ, thiết bị… Để làm đƣợc điều này, theo các nhà

khoa học, cần đẩy mạnh kết nối giữa nhà khoa học và doanh nghiệp.

Việc kết nối cung cầu công nghệ là mục tiêu và biện pháp để giải quyết vấn

đề này. Khi đã có thị trƣờng công nghệ, có hoạt động kết nối cung cầu mạnh thì các

kết quả nghiên cứu sẽ đƣợc chuyển giao.

Trong bối cảnh cả thế giới chuẩn bị bƣớc vào kỉ nguyên mới, hầu hết các nhà

làm khoa học đều mong muốn tạo ra một bƣớc đột phá trong hoạt động mang tính

khoa học kỹ thuật, từ các công trình nghiên cứu sáng tạo ra đƣợc những sản phẩm

mang tính ứng dụng cao. Để làm đƣợc điều này, cần có sự bắt tay giữa nhà khoa

học và doanh nghiệp, đây đƣợc xem là con đƣờng tốt nhất để đƣa các công trình

khoa học vào cuộc sống.

Tuy nhiên, thực tiễn cho thấy, các kết quả nghiên cứu KHCN đƣợc ứng dụng

triển khai vào thực tiễn còn hạn chế, thiếu kết nối giữa nhà khoa học và DN, nhiều

sản phẩm nghiên cứu hữu ích, có giá trị thực tiễn cao nhƣng không đƣợc chuyển

giao.

Trong thời gian qua, hoạt động kết nối cung cầu công nghệ của Việt Nam

đƣợc đánh giá chƣa đạt nhiều hiệu quả, mặc dù Bộ Khoa học và Công nghệ cũng đã

triển khai tổ chức nhiều hoạt động nhƣ: Chợ công nghệ Techmart tại các vùng - nơi

gặp gỡ của những nhà khoa học cung cấp công nghệ và những doanh nghiệp tìm

kiếm công nghệ; tổ chức hội nghị tại Trung ƣơng và địa phƣơng nhằm tạo cơ hội

giúp các nhà cung cầu kết nối với nhau… Bởi vậy, Bộ đang xây dựng và trình Thủ

tƣớng Đề án về thị trƣờng công nghệ. Đồng thời, tích cực triển khai và xây dựng

một số văn bản hƣớng dẫn trong quá trình hình thành và phát triển khoa học và

công nghệ Việt Nam.

Với chủ trƣơng trên, trong thời gian tới, các nhà khoa học sẽ đƣợc đặt hàng

nghiên cứu những vấn đề đang đƣợc cộng đồng và doanh nghiệp quan tâm. Từ đó

các kết quả nghiên cứu này sẽ đƣợc đƣa vào ứng dụng và chuyển giao ngay nhằm

giải quyết bài toán của kinh tế và xã hội. Điều này sẽ đáp ứng cho việc đầu tƣ đúng

chỗ, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế-xã hội.

Hiện nay đang có nhiều dự án hỗ trợ cho hoạt động phát triển thị trƣờng

khoa học và công nghệ. Những dự án này đã, đang và sẽ hình thành đƣợc những tổ

chức khoa học và công nghệ mạnh, ngang tầm các nƣớc trong khu vực và quốc tế,

minh bạch đổi mới sáng tạo để đƣa ra đƣợc nhiều công nghệ mới, công nghệ hiện

đại phù hợp với Việt Nam, phát huy đƣợc nguồn năng lực của Việt Nam.

Bên cạnh đó, Bộ Khoa học và Công nghệ đang triển khai dự án phát triển tài

sản trí tuệ nhằm đẩy mạnh việc đƣa các sáng chế, đƣa các kết quả nghiên cứu từ thế

giới và Việt Nam vào ứng dụng trong nền kinh tế - xã hội, là cơ sở tạo ra những sản

phẩm có chất lƣợng, có hiệu quả, có khả năng cạnh tranh. Từ đó nhiều doanh

nghiệp khoa học và công nghệ đƣợc ra đời và có hiệu quả kinh tế cao.

Luật Khoa học và Công nghệ sửa đổi đƣợc Quốc hội thông qua vào năm

2013 đã có hiệu lực, quy định các doanh nghiệp nhà nƣớc bắt buộc phải trích một

phần lợi nhuận cho hoạt động nghiên cứu, phát triển khoa học và công nghệ. Với

quy định trên, các doanh nghiệp nhà nƣớc bắt buộc phải trích một phần lợi nhuận

để đầu tƣ vào phát triển khoa học và công nghệ. Đối với các doanh nghiệp ngoài

nhà nƣớc thì khuyến khích việc trích nguồn kinh phí đó để đầu tƣ phát triển.

Bộ Khoa học và Công nghệ đang xây dựng Nghị định về đầu tƣ và cơ chế tài

chính cho khoa học và công nghệ. Nghị định này đang đƣợc trình Chính phủ để

xem xét thông qua. Khi có những quy định nhƣ vậy, chắc chắn việc huy động kinh

phí từ xã hội cho hoạt động phát triển khoa học công nghệ tại các doanh nghiệp sẽ

tăng lên. Từ đó sẽ giải quyết đƣợc bài toán về kinh phí khi không chỉ có Nhà nƣớc

đầu tƣ cho khoa học và công nghệ mà cả xã hội cũng đầu tƣ. Bộ luôn mong muốn

phấn đấu để làm sao tiền của Nhà nƣớc bỏ ra chỉ khoảng 1/3, còn 2/3 là từ các lực

lƣợng xã hội. Có nhƣ vậy, khoa học và công nghệ của Việt Nam mới có điều kiện

phát triển đƣợc.

1.1.4. Thương mại hóa kết quả nghiên cứu

Trong khi có hàng loạt kết quả nghiên cứu khoa học công nghệ đƣợc cất vào

tủ, thì các doanh nghiệp đang đau đáu đi tìm những công trình nghiên cứu có thể

biến thành sản phẩm mang lại giá trị cho cộng đồng. Đây là trách nhiệm của không

chỉ các trƣờng đại học và viện nghiên cứu, không chỉ của doanh nghiệp, và không

riêng của cơ quan chức năng, mà phải là một sự phối hợp toàn diện từ tất cả các

bên. Nói cách khác, cần một sự hợp tác để xây dựng mối quan hệ chặt chẽ giữa 3

nhà: Nhà nƣớc - nhà doanh nghiệp - nhà khoa học. Đó cũng là "công thức" phát

triển mang tính quốc tế. [27]

Trên thực tế, ở Việt Nam, việc chuyển đổi những kết quả nghiên cứu khoa

học công nghệ trở thành những sản phẩm có thể thƣơng mại hóa còn rất gian nan.

Thậm chí, quá trình này đƣợc ví nhƣ việc vƣợt qua một “thung lũng tử thần”. Có

thể khái quát hóa thách thức của quá trình này gọi là ba lỗ hổng: (1) Lỗ hổng khám

phá công nghệ; (2) Lỗ hổng thƣơng mại hóa; và (3) Lỗ hổng thành lập doanh

nghiệp khởi nghiệp sáng tạo.

Việc khắc phục những lỗ hổng trên đòi hỏi sự liên kết chặt chẽ giữa nhiệm

vụ thƣơng mại hóa công nghệ với các nhiệm vụ đào tạo và nghiên cứu khoa học

truyền thống. Một công nghệ do trƣờng đại học/viện nghiên cứu phát triển cần khắc

phục ba lỗ hổng trên mới có thể tiếp cận đƣợc thị trƣờng thƣơng mại.

Lỗ hổng khám phá công nghệ cản trở việc đánh giá tính khả thi thƣơng mại

của những khám phá khoa học tiên tiến. Để khắc phục đƣợc lỗ hổng này, các

trƣờng đại học/viện nghiên cứu cần chuyển đổi các khái niệm và thuật ngữ khoa

học thành ngôn ngữ thông thƣờng, chứng minh khái niệm và phát triển các nguyên

mẫu sẵn sàng tung ra thị trƣờng cũng nhƣ nghiên cứu các bằng sáng chế có liên

quan. Việc thúc đẩy các nhà khoa học tiết lộ và thƣơng mại hoá những khám phá

của họ cũng là một thách thức đối với nhiều trƣờng đại học/viện nghiên cứu do một

loạt các yếu tố nghề nghiệp, tổ chức và văn hóa.

Lỗ hổng thƣơng mại hóa nằm giữa một cơ hội kinh doanh khả thi và một

doanh nghiệp sẵn sàng nhận đầu tƣ. Để khắc phục đƣợc lỗ hổng này, các trƣờng đại

học/viện nghiên cứu cần phát triển một cơ chế để tạo ra giá trị, xây dựng một mô

hình kinh doanh có thể nắm bắt đƣợc một phần giá trị đó và xác định thị trƣờng

mục tiêu. Các công nghệ đƣợc trƣờng đại học/viện nghiên cứu phát triển ở giai

đoạn đầu ít khi có sẵn các yếu tố trên, tạo ra một lỗ hổng thƣơng mại hóa giữa các

nhà sáng chế và doanh nhân khởi nghiệp.

Cuối cùng, việc khởi động một doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo tại một

trƣờng đại học/viện nghiên cứu tạo ra một loạt các thách thức liên quan đến việc

thành lập và tài trợ của doanh nghiệp. Lỗ hổng thành lập doanh nghiệp khởi nghiệp

sáng tạo chỉ có thể đƣợc khắc phục khi quyền sở hữu công nghệ đƣợc bảo hộ, một

đội ngũ quản lý dày dặn kinh nghiệm cam kết khởi nghiệp và nguồn tài trợ hạt

giống đƣợc bảo đảm. Nếu không có tất cả ba yếu tố trên, các nhà đầu tƣ chuyên

nghiệp sẽ không thể cảm kết tài trợ cho sự ra đời của doanh nghiệp khởi nghiệp.

1.1.5. Nghiên cứu và triển khai

Kinh nghiệm từ CVI

CVI là một doanh nghiệp sản xuất kinh doanh trong lĩnh vực dƣợc phẩm.

Với định hƣớng chiến lƣợc áp dụng KH&CN để nâng cao giá trị các sản phẩm dƣợc

liệu thế mạnh, truyền thống của Việt Nam nhằm phát triển các dòng sản phẩm dƣợc

phẩm có giá trị cao. [28]

Từ công trình nghiên cứu khoa học ứng dụng công nghệ nano trong sản xuất

dƣợc phẩm đƣợc chuyển giao từ Viện Hóa học - Viện Hàn Lâm KH&CN Việt

Nam, CVI đã tạo ra đƣợc những dòng sản phẩm đột phá về hiệu quả sử dụng chứa

nano curcumin từ cây nghệ vàng của Việt Nam, mang đến niềm hy vọng cho các

bệnh nhân ung thƣ và ngƣời đang bị đau dạ dày.

Tiếp nối thành công đó, CVI không chỉ tìm kiếm sự hợp tác chuyển giao từ

các đề tài nghiên cứu khoa học có sẵn mà còn chủ động đặt hàng nghiên cứu với

các nhà khoa học nhằm giải quyết những vấn đề khoa học kỹ thuật từ thực tiễn.

Ngoài ra, CVI cũng phối hợp với UBND tỉnh Quảng Ninh, tận dụng một

phần ngân sách hỗ trợ của tỉnh để cùng các nhà khoa học từ ba trung tâm nghiên

cứu lớn thực hiện một nhóm các đề tài nghiên cứu khoa học tổng thể về cây dƣợc

liệu Ba Kích nhằm đƣa ra thị trƣờng một dòng sản phẩm đƣợc nghiên cứu khoa học

bài bản từ cây ba kích tím.

Sự thành công và định hƣớng phát triển của CVI ngày hôm nay gắn liền với

sự thành công của mô hình hợp tác giữa doanh nghiệp với các nhà khoa học và các

đơn vị nghiên cứu khoa học.

Tuy nhiên, cũng từ thực tiễn triển khai việc hợp tác, không phải doanh

nghiệp nào cũng có đƣợc cơ hội tiếp cận với các nhà khoa học và hình thành nên

đƣợc một sự hợp tác hai bên cùng phát triển nhƣ CVI. Từ góc nhìn của một doanh

nghiệp vừa và nhỏ, đang tồn tại một số rào cản, khó khăn và mấu chốt nằm ở việc

hợp tác giữa nhà khoa học, các tổ chức nghiên cứu khoa học với doanh nghiệp.

Muốn có thị trƣờng thì phải có các quy định về trách nhiệm của ngƣời mua

(doanh nghiệp) và ngƣời bán (các tổ chức nghiên cứu khoa học, các nhà khoa học)

và cơ quan điều tiết thị trƣờng (cơ quan quản lý bằng các cơ chế). Cơ chế phải đƣợc

luật hóa thành những quy định rõ ràng, đặc biệt là trong những vấn đề cốt tử nhƣ:

minh bạch thông tin (về các kết quả của các đề tài nghiên cứu khoa học bao gồm:

khả năng ứng dụng, mức độ hoàn thành, chi phí để hoàn thiện thành sản phẩm hoàn

chỉnh, khả năng phát triển và cải tiến, năng lực của các nhà khoa học hoặc các tổ

chức nghiên cứu khoa học, cơ sở vật chất kỹ thuật có thể tham gia hợp tác...); cơ

chế định giá các kết quả nghiên cứu (sản phẩm) khi chuyển giao; cơ chế hợp tác

chuyển giao; vấn đề sở hữu trí tuệ; vấn đề truyền thông, quảng bá các sản phẩm

KH&CN...

1.1.6. Chuyển giao công nghệ

Trong những năm qua, việc triển khai các nhiệm vụ khoa học và công nghệ,

ứng dụng kết quả nghiên cứu đã góp phần tạo ra sự chuyển biến rõ rệt về năng suất,

chất lƣợng và hiệu quả trong sản xuất, nâng cao năng lực cạnh tranh của sản phẩm

hàng hoá. Tuy nhiên, một vấn đề lớn đang đƣợc đặt ra hiện nay là làm thế nào để

nâng cao chất lƣợng nghiên cứu và hiệu quả ứng dụng các kết quả nghiên cứu khoa

học và công nghệ. [29]

Trong thời gian qua, việc áp dụng các tiến bộ khoa học và công nghệ là một

trong những đóng góp quan trọng bảo đảm cho công nghiệp tăng trƣởng liên tục ở

mức 14%/năm.

Trong sản xuất nông nghiệp, khoa học và công nghệ đã tạo ra hàng trăm

giống cây trồng mới có chất lƣợng và năng suất cao trong 5 năm gần đây. Chƣơng

trình giống đã mang lại hiệu quả lớn: trên 90% diện tích lúa, 80% diện tích ngô,

60% diện tích mía, 100% diện tích điều trồng mới đƣợc sử dụng giống mới. Riêng

69 giống lúa mới đƣợc gieo trồng trên diện tích 1,63 triệu héc-ta đất canh tác ở

vùng đồng bằng sông Cửu Long có năng suất tăng hơn các giống cũ 10%, đạt 4,86

tấn/ha, đã làm tăng sản lƣợng thêm 500.000 - 790.000 tấn, làm lợi cho bà con nông

dân khoảng 1.200 - 1.900 tỷ đồng. Trong khi đó, tổng đầu tƣ để nghiên cứu lai tạo

các loại giống cây lƣơng thực (trong đó có lúa) chƣa đến 30 tỷ đồng. Ngoài ra, việc

áp dụng các tiến bộ khoa học và công nghệ đã đem lại những thành tựu to lớn trong

các ngành thủy sản, giao thông vận tải, xây dựng, y tế và các ngành kinh tế khác.

Tuy nhiên, theo kết quả quan sát một cách khá toàn diện các nhiệm vụ khoa

học và công nghệ ở nƣớc ta cho thấy việc áp dụng kết quả nghiên cứu và phát triển

của các tổ chức khoa học và công nghệ vào sản xuất, kinh doanh còn nhiều hạn

chế.

1.2. Mô hình liên kết 4 nhà

Liên kết trong sản xuất và tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp là giải pháp mang

tính căn bản để đảm bảo phát triển bền vững, để ngƣời nông dân không lâm vào

tình cảnh “đƣợc mùa mất giá”, hƣớng đến mục tiêu đảm bảo đủ lƣơng thực cho

ngƣời dân và xa hơn là đƣa Việt Nam trở thành quốc gia xuất khẩu nông sản hàng

đầu thế giới. [30]

Hình 1.1: Mô hình liên kết 4 nhà

(Nguồn: http://www.vacvina.org.vn)

Liên kết trong sản xuất và tiêu thụ sản phẩm sẽ giúp ngành nông nghiệp

hƣớng đến sự bền vững và chuyên nghiệp. “Liên kết bốn nhà” là cụm từ đã có từ

vài thập kỷ nay. Liên kết giữa nhà nông - nhà nƣớc - nhà khoa học - doanh nghiệp

để tạo ra một chuỗi khép kín trong sản xuất đến tiêu thụ là điều cần thiết, hƣớng

vào nhiều mục tiêu. Đó là nhà khoa học nghiên cứu để tăng năng suất và chất lƣợng

sản phẩm, ngƣời nông dân đảm bảo việc trồng cấy đúng kỹ thuật, doanh nghiệp lo

bao tiêu sản phẩm và Nhà nƣớc giữ vai trò điều phối, hỗ trợ tạo đòn bẩy.

Thực tế, nhiều mô hình liên kết 4 nhà đã thành công, nhất là tại vựa lúa đồng

bằng sông Cửu Long. Tuy nhiên, mô hình chƣa thực sự bền vững. Sự phân chia lợi

ích trong chuỗi liên kết thiếu minh bạch, hình thành mối quan hệ kèo trên áp đặt

kèo dƣới.Có thể kể đến tình trạng doanh nghiệp ép giá nông dân khi đƣợc mùa,

ngƣời nông dân “bội tín” khi đƣợc giá…

Mới đây, Chính phủ đã đƣa chính sách khuyến khích phát triển hợp tác, liên

kết trong sản xuất và tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp [2] kỳ vọng sẽ đƣa việc hợp

tác, liên kết này trở về đúng vị trí, đem lại lợi ích bền vững cho các bên.

Theo đó, bên chủ trì liên kết sẽ đƣợc ngân sách nhà nƣớc hỗ trợ 100% chi

phí tƣ vấn xây dựng liên kết, tối đa không quá 300 triệu đồng, bao gồm tƣ vấn,

nghiên cứu để xây dựng hợp đồng liên kết, dự án liên kết, phƣơng án, kế hoạch sản

xuất kinh doanh, phát triển thị trƣờng.

Dự án liên kết đƣợc ngân sách nhà nƣớc hỗ trợ 30% vốn đầu tƣ máy móc

trang thiết bị; xây dựng các công trình hạ tầng phục vụ liên kết bao gồm: nhà

xƣởng, bến bãi, kho tàng phục vụ sản xuất, sơ chế, bảo quản, chế biến và tiêu thụ

sản phẩm nông nghiệp. Tổng mức hỗ trợ không quá 10 tỷ đồng.

Ngoài phần hỗ trợ vốn đầu tƣ xây dựng các công trình hạ tầng phục vụ liên

kết, các bên tham gia liên kết đƣợc ngân sách nhà nƣớc hỗ trợ để xây dựng mô hình

khuyến nông; Đào tạo nghề, tập huấn kỹ thuật, nâng cao nghiệp vụ quản lý, kỹ

thuật sản xuất, năng lực quản lý hợp đồng, quản lý chuỗi và phát triển thị trƣờng;

Hỗ trợ giống, vật tƣ, bao bì, nhãn mác sản phẩm tối đa không quá 03 vụ hoặc 03

chu kỳ sản xuất, khai thác sản phẩm thông qua các dịch vụ tập trung của hợp tác xã;

Ngân sách hỗ trợ tối đa 40% chi phí chuyển giao, ứng dụng khoa học kỹ thuật mới,

áp dụng quy trình kỹ thuật và quản lý chất lƣợng đồng bộ theo chuỗi.

Vai trò của doanh nghiệp trong việc chuyển giao và thương mại hóa kết quả

nghiên cứu

Để hoạt động nghiên cứu khoa học thực sự hiệu quả thì rất cần sự đồng

hành từ phía cộng đồng doanh nghiệp, và hơn hết là các cơ quan quản lý nhà nƣớc

trong lĩnh vực KHCN cần trở thành cầu nối quan trọng, khẳng định vai trò định

hƣớng cho sự phát triển của nền kinh tế tri thức.

Hiện nay, hoạt động khoa học và công nghệ phần lớn đƣợc đầu tƣ từ ngân

sách nhà nƣớc. Bình quân hằng năm, đầu tƣ ngân sách nhà nƣớc cho hoạt động

khoa học và công nghệ với mức kinh phí vào khoảng 1,4-1,85% tổng chi ngân sách

nhà nƣớc, chiếm khoảng 0,4-0,6% GDP.

Trong tổng đầu tƣ quốc gia cho nghiên cứu và phát triển khoa học và công

nghệ là 13.390,6 tỷ đồng thì đầu tƣ từ ngân sách nhà nƣớc chiếm hơn một nửa:

7.591,6 tỷ đồng (tƣơng đƣơng 56,7%), trong khi nguồn đầu tƣ từ doanh nghiệp là

5.597,3 tỷ đồng đạt 41,8%, còn lại chỉ có 201,7 tỷ đồng (tƣơng đƣơng 1,5%) là từ

nguồn vốn nƣớc ngoài.

Nhìn chung, đầu tƣ từ ngân sách nhà nƣớc cho khoa học và công nghệ đóng

vai trò hết sức quan trọng, và trong tổng đầu tƣ cho khoa học và công nghệ chủ yếu

đầu tƣ tập trung vào: Đầu tƣ cho hoạt động nghiên cứu khoa học, ứng dụng kỹ

thuật, các nhiệm vụ Nhà nƣớc ở mức 50%; Con ngƣời chiếm - 25%; Đầu tƣ để hỗ

trợ đề tài cấp Bộ, ngành - 15%; Đầu tƣ để tăng cƣờng cơ sở vật chất - 15%.

Theo báo cáo của Bộ KHCN thì ngân sách trung ƣơng thƣờng chiếm tỷ trọng

từ 70-75% và ngân sách địa phƣơng chiếm tỷ trọng 25- 30%.

Cần có sự tham gia, đồng hành sâu hơn nữa của các doanh nghiệp trong hoạt

động nghiên cứu phát triển và đổi mới sáng tạo. Các doanh nghiệp không chỉ đặt

hàng với các nhà khoa học mà còn cần góp vốn, đồng hành với nhóm nghiên cứu

trong cả quá trình.

Nhiều doanh nghiệp đƣợc giới thiệu bởi Sở KHCN đánh giá về đề tài KHCN

của các nhà nghiên cứu rất hay nhƣng sản phẩm họ mang đến thì doanh nghiệp

không thể sử dụng đƣợc. Các nhà nghiên cứu đang thiếu một quy trình hoàn thiện

sản phẩm thƣơng mại, từ tính năng cho đến thiết kế.

Hiện nay, các nhà khoa học có thể lựa chọn một đề tài thực sự cụ thể, xác

định tính trọng tâm rồi cùng kết hợp nhau để phát triển thành ứng dụng, sản phẩm

thực tế. Điều này không chỉ mang đến tính gắn kết mà còn hiệu quả trong việc tiết

kiệm nguồn lực, tăng hiệu quả trong nghiên cứu. Điều này còn giúp doanh nghiệp

dễ dàng tiếp cận khi có nhu cầu về nghiên cứu, phát triển sản phẩm.

Điều này cũng chỉ ra một vấn đề thực tế hiện nay là doanh nghiệp và nhà

khoa học chƣa có một ngôi nhà chung để giới thiệu về ý tƣởng cũng nhƣ đƣa ra

những yêu cầu cụ thể.

Cần tập trung mọi điều kiện từ nội lực, tức là từ các kết quả nghiên cứu phục

vụ cho đổi mới công nghệ, nâng cao năng suất và sức cạnh tranh, vào 4 nhóm đối

tƣợng. Một là nhóm doanh nghiệp dẫn dắt công nghệ, tạo điều kiện để có cơ sở để

triển khai nghiên cứu công nghệ. Hai là đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa, phải

nhanh chóng nhận chuyển giao khoa học công nghệ để ứng dụng. Ba là nhóm

doanh nghiệp chƣa tiếp nhận chuyển biến kết quả nghiên cứu chuyển giao công

nghệ. Bốn là các doanh nghiệp khởi điểm sáng tạo, hiện số lƣợng này đang tăng

nhanh.

1.3. Vai trò của trung tâm kết nối nhằm thƣơng mại hóa kết quả nghiên

cứu

Hiện nay trên thế giới có rất nhiều loại tổ chức trung gian/cầu nối cho hoạt

động chuyển giao công nghệ và thƣơng mại hóa kết quà nghiên cứu, từ các văn

phòng CGCN (TTO), các vƣờn ƣơm doanh nghiệp (business incubator), các trung

tâm đổi mới sáng tạo doanh nghiệp (BIC), các công viên khoa học đến các trung

tâm hỗ trợ chứng minh khái niệm (PoC), hay ngay cả các thƣ viện hay những nơi

phổ biến các kết quả nghiên cứu. [26]

Bảng 1.1: Phân loại tổ chức trung gian/cầu nối cho hoạt động chuyển

giao tri thức và thƣơng mại hóa kết quà nghiên cứu công

Mức độ tập Loại tổ chức Mức độ tập trung hoạt trung gian/cầu Nhiệm vụ/mục đích trung phát động patent nối triển vùng và li-xăng

Hỗ trợ những ngƣời làm việc trong

khu vực hàn lâm xác định và quản lý

Trung tâm tài sản trí tuệ của tổ chức, bao gồm Cao Thấp CGCN (TTO) việc bảo vệ SHTT và chuyển giao

hoặc li-xăng các quyền cho các bên

khác

Thúc đẩy tăng trƣởng và sự thành

công của các công ty khởi nghiệp

thông qua hàng loạt các biện pháp hỗ Vƣờn ƣơm trợ về các nguồn lực và dịch vụ (nhƣ Thấp Cao doanh nghiệp địa điểm, vốn, đào tạo, các dịch vụ

chung, kết nối mạng lƣới - thông qua

hiệp hội).

Cung cấp hàng loạt các hƣớng dẫn và Trung tâm đổi hỗ trợ các dịch vụ đối với các dự án mới sáng tạo Thấp Cao đƣợc thực hiện bởi các DNVVN đổi doanh nghiệp mới, đóng góp vào sự phát triển vùng.

Thúc đẩy phát triển kinh tế và tính

cạnh tranh vùng và thành phố thông

qua việc tạo ra các cơ hội kinh doanh

và giá trị gia tăng cho các công ty;

Công viên khoa thúc đẩy tinh thần khởi nghiệp kinh

học và trung doanh và ƣơm tạo các công ty mới đổi Trung bình Cao

tâm công nghệ mới sáng tạo; tạo ra việc làm thâm

dụng tri thức; tạo dựng không gian

hấp dẫn cho đội ngũ trí thức mới; tăng

cƣờng mối liên kết giữa trƣờng đại

học và doanh nghiệp

Cung cấp các dịch vụ khác nhau cho Trung tâm đa các công ty hoạt động trong nhiều lĩnh Thấp Cao ngành vực

Thúc đẩy phát triển và đổi mới công Văn phòng nghệ thông qua cung cấp các dịch vụ Thấp Cao thƣơng mại đáp ứng nhu cầu của doanh nghiệp

Có nhiều chức năng giống nhƣ TTO,

ngoài quản lý hoạt động patent và

Các văn phòng lixăng, các ILO còn thực hiện nhiều

liên kết công hoạt động khác nhƣ điểm đầu mối với Trung bình Trung bình

nghiệp (ILO) đối tác công nghiệp, thực hiện

marketing và xây dựng mạng lƣới đối

tác.

Trung tâm Một trung tâm PoC là một tổ chức

chứng minh hoạt động bên trong hoặc liên kết với Thấp Thấp

khái niệm trƣờng đại học để cung cấp vốn, cố

(PoC) vấn và đào tạo; tài trợ cho công ty

khởi nghiệp hay sản phẩm đã đƣợc

chứng minh khả thi

Phổ biến thông tin, dữ liệu từ các kết

quả nghiên cứu. Các trƣờng đại học

Thƣ viện /trung đang phát triển trung tâm lƣu trữ của Thấp Thấp tâm lƣu trữ mình (có thể trực thuộc thƣ viện)

nhằm lƣu trữ và phổ biến kết quả

nghiên cứu

(Nguồn: www.vista.vn)

Trong số các tổ chức tổ chức trung gian/cầu nối cho hoạt động chuyển giao

công nghệ và thƣơng mại hóa kết quà nghiên cứu, các TTO là phổ biến nhất và có

vai trò đặc biệt quan trọng. Hầu hết các trƣờng đại học Hoa Kỳ đều có TTO của

mình, hoặc có những văn phòng tƣơng tự nhƣ: văn phòng phát triển (OTD), văn

phòng cấp li-xăng (OTL), văn phòng thƣơng mại hóa (OTC), với những chính sách

và đặc điểm khác nhau.

Tiểu kết chƣơng 1

Chƣơng 1 tác giả đã tổng hợp tƣơng đối đầy đủ cơ sở lý thuyết về Mô hình

liên kết giữa nghiên cứu khoa học – sản xuất – dịch vụ nhƣ: Kết nối giữa nhà Khoa

học và Doanh nghiệp; Thƣơng mại hóa kết quả nghiên cứu; Nghiên cứu và triển

khai; Chuyển giao công nghệ

Trong khi nhà nghiên cứu thì không biết đƣợc doanh nghiệp và thị trƣờng

đang thực sự cần gì nên các kết quả nghiên cứu hay nhƣng thiếu tính thực tế, thiếu

kinh phí hoàn thiện các sản phẩm nên còn chậm một nhịp với guồng quay thƣơng

mại; nhà doanh nghiệp thì lại chƣa đủ tin tƣởng vào năng lực của các nhà khoa học.

Về phía các doanh nghiệp, do thiếu thông tin về khả năng chế tạo của các

nhà khoa học trong nƣớc, thiếu sự tin cậy đối với các sản phẩm còn mang tính

"nghiên cứu".

Về phía nhà khoa học, do thiếu điều kiện để triển khai các ý tƣởng khoa học,

triển khai thực nghiệm, hoàn thiện công nghệ từ các đề tài nghiên cứu và thiếu kinh

phí để triển khai, thiếu thông tin về nhu cầu của doanh nghiệp, nên hoạt động

nghiên cứu chƣa sát với nhu cầu của thực tế sản xuất, chƣa tạo đƣợc lòng tin đối với

các doanh nghiệp. Vì vậy, những kết quả nghiên cứu chƣa đƣợc thƣơng mại hóa.

Bên cạnh đó tác giả cũng trình bày mô hình cơ bản mối liên kết giữa nghiên

cứu khoa học – sản xuất – dịch vụ; Vai trò của doanh nghiệp trong việc chuyển giao

và thƣơng mại hóa kết quả nghiên cứu; Vai trò của tổ chức trung gian nhằm thƣơng

mại hóa kết quả nghiên cứu.

Đây là cơ sở lý luận vững chắc để tác giả tiến hành phân tích thực trạng

torng chƣơng 2 mà cụ thể là thực trạng trong lĩnh vực nông nghiệp Việt Nam hiện

nay.

CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG MỐI LIÊN KẾT GIỮA NHÀ KHOA HỌC NHÀ

NÔNG VÀ DOANH NGHIỆP TRONG LĨNH VỰC NÔNG NGHIỆP NHẰM

HƢỚNG TỚI MỤC TIÊU THƢƠNG MẠI HÓA KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU

2.1. Khái quát và mối liên kết giữa nhà nghiên cứu khoa học – sản xuất

– dịch vụ trong lĩnh vực nông nghiệp

2.1.1. Tình hình nghiên cứu

Theo đánh giá của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, khoa học và

công nghệ đã đóng góp trên 30% giá trị gia tăng trong lĩnh vực sản xuất nông

nghiệp, đặc biệt trong lĩnh vực sản xuất giống cây trồng và vật nuôi với giá trị gia

tăng đạt đến 38%...

Theo kết quả nghiên cứu của Bộ Khoa học và Công nghệ, sau gần 30 năm

thực hiện đƣờng lối đổi mới, dƣới sự lãnh đạo của Đảng, nông nghiệp, nông dân,

nông thôn nƣớc ta đã đạt đƣợc nhiều thành tựu to lớn và khá toàn diện. Nông

nghiệp tiếp tục phát triển vƣợt bậc theo hƣớng sản xuất hàng hóa, nâng cao năng

suất, chất lƣợng và hiệu quả, đảm bảo vững chắc an ninh lƣơng thực quốc gia. Từ

một nƣớc phải nhập khẩu lƣơng thực đến nay chúng ta đã trở thành nƣớc xuất khẩu

nông sản lớn nhất trên thế giới.

Đặc biệt, trong 10 năm kể từ khi thực hiện Nghị quyết Trung ƣơng 7 khóa X

về nông nghiệp, nông dân, nông thôn đƣợc ban hành, mặc dù gặp nhiều khó khăn

trong điều kiện thời tiết diễn biến phức tạp, thị trƣờng xuất khẩu nông sản còn hạn

chế, sức mua giảm nhƣng ngành nông nghiệp đã có sự tăng trƣởng ngoạn mục.

Từ năm 2008 đến năm 2017, kim ngạch xuất khẩu các sản phẩm nông sản

đạt 261,2 tỷ USD, tăng bình quân 9,24%/năm. Riêng năm 2017 kim ngạch xuất

khẩu đạt 36,6 tỷ USD, tăng 20,05 tỷ USD so với năm 2008. Thu nhập hộ gia đình ở

nông thôn tăng từ 75,8 triệu đồng (năm 2012) lên 130 triệu đồng (năm 2017). Về cơ

cấu, từ chỗ trên 90% dân số sống và sản xuất dựa vào nông nghiệp, đến nay con số

này chỉ còn trên 60%.

Năm 2008, Việt Nam mới có 5 nhóm mặt hàng về nông sản có giá trị xuất

khẩu trên 1 tỷ USD/năm với hai nhóm mặt hàng đạt kim ngạch xuất khẩu trên 3 tỷ

USD đến nay chúng ta có 10 nhóm mặt hàng về nông sản đạt giá trị xuất khẩu trên

1 tỷ USD/năm, gấp hai lần so với năm 2008 trong đó có 5 mặt hàng (tôm, trái cây,

hạt điều, cà phê và đồ gỗ) đạt kim ngạch xuất khẩu trên 3 tỷ USD/năm. Nông sản

Việt Nam hiện có mặt trên 180 quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới. Xuất khẩu

nông sản Việt Nam đứng thứ 2 khu vực Đông Nam Á và thứ 15 thế giới.

Trong thành công đó, khoa học và công nghệ đã thực sự là một trong các

giải pháp quan trọng đã đóng góp có hiệu quả, tạo ra chuyển biến mang tính đột phá

trong phát triển sản xuất nông nghiệp nhƣ nâng cao năng suất, chất lƣợng, sức cạnh

trang của sản phẩm, hàng hóa nông sản trên thị trƣờng trong nƣớc và quốc tế, giải

quyết bài toán cực đoan về biến đổi khí hậu… phục vụ tái cơ cấu nền nông nghiệp,

nâng cao đời sống của nông dân.

KH&CN đƣợc xem là giải pháp tác động trực tiếp đến năng suất, chất lƣợng

sản phẩm nông nghiệp trong thời gian qua.

Với sự đóng góp to lớn của cộng đồng các nhà khoa học, sự vào cuộc của

các doanh nghiệp, KH&CN đã đóng góp có hiệu quả vào phát triển sản xuất nông

nghiệp, bảo đảm nâng cao năng suất, chất lƣợng và sức cạnh tranh của sản phẩm,

hàng hóa nông sản và dịch vụ trên thị trƣờng trong nƣớc và quốc tế.

Nhiều kết quả nghiên cứu khoa học đã đƣợc chuyển giao, ứng dụng vào sản

xuất nông nghiệp nhƣ giống mới, quy trình công nghệ, tiến bộ kỹ thuật mới đã góp

phần giảm chi phí đầu tƣ, tăng lợi nhuận và mang lại hiệu quả kinh tế cao trong sản

xuất nông nghiệp.

Thông qua các chƣơng trình khoa học công nghệ cấp quốc gia và cấp bộ,

nhiều kết quả nghiên cứu trong lĩnh vực nông nghiệp đã đƣợc chuyển giao. Nông

sản của Việt Nam ngày càng đạt chất lƣợng cao, có mặt ở các thị trƣờng khó tính

trên thế giới.

Tuy nhiên cũng cần nhìn nhận trình độ khoa học và công nghệ nông nghiệp

trong nhiều lĩnh vực còn thấp và chậm phát triển so với các nƣớc trên thế giới, khu

vực và chƣa đáp ứng đƣợc yêu cầu thực tế. Thành tựu mới chỉ đạt đối với một số

sản phẩm chủ lực nhƣ tôm, cá tra, lúa, ngô, tiêu, cà phê, cao su... Trong bảo quản

chế biến, chăm nuôi thú y, hàm lƣợng khoa học và công nghệ của sản phẩm chƣa

cao.

Các Bộ cần phối hợp thực hiện chính sách ƣu đãi, thu hút nhân tài trong

nghiên cứu khoa học nông nghiệp, nhất là với nông nghiệp công nghệ cao thuộc các

lĩnh vực nông nghiệp Việt Nam có ƣu thế để khai thác nhiều hơn đóng góp của

khoa học với nền kinh tế nông nghiệp.

2.1.2. Mốt số kết quả nghiên cứu

Một số kết quả nghiên cứu khoa học và chuyển giao công nghệ của Viện cơ

điện nông nghiệp và Công ghệ sau thu hoạch [25]

Viện Cơ điện nông nghiệp và Công nghệ sau thu hoạch đƣợc thành lập theo

Quyết định số 57/2003/QĐ/BNN/TCCB ngày 11/4/2003 của Bộ trƣởng Bộ Nông

nghiệp và PTNT trên cơ sở hợp nhất Viện Cơ điện nông nghiệp và Viện Công nghệ

sau thu hoạch. Viện Cơ điện nông nghiệp và Công nghệ sau thu hoạch là cơ quan

nghiên cứu khoa học đầu ngành, có nhiệm vụ nghiên cứu phát triển công nghệ và

các loại trang thiết bị máy móc phục vụ quá trình sản xuất nông nghiệp, bảo quản

và chế biến nông sản, thúc đẩy sản xuất theo hƣớng thâm canh, tăng năng suất,

giảm chi phí lao động, tăng giá trị nông sản hàng hoá, góp phần vào sự nghiệp

CNH, HĐH nông nghiệp và nông thôn.

Với chức năng nhiệm vụ của mình, đội ngũ cán bộ nghiên cứu khoa học của

Viện đã có nhiều cố gắng, khắc phục khó khăn, tích cực lao động sáng tạo nên đã

hoàn thành tốt hàng trăm đề tài cấp Nhà nƣớc và cấp Bộ, thực hiện nhiều hợp đồng

với cơ sở, tạo ra hàng trăm mẫu máy, dây chuyền thiết bị và công nghệ, ứng dụng

rộng rãi và có hiệu quả vào sản xuất, góp phần nâng cao năng suất, chất lƣợng sản

phẩm trên nhiều lĩnh vực sản xuất nông nghiệp và chế biến, bảo quản nông lâm sản.

Lĩnh vực cơ điện nông nghiệp

1. Viện đã nghiên cứu xây dựng định hƣớng chiến lƣợc phát triển cơ điện

nông nghiệp phục vụ sản xuất, chế biến nông lâm thuỷ sản trong quá trình công

nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp và nông thôn cho 18 tỉnh và thành phố thuộc

7 vùng kinh tế nông nghiệp.

2. Nghiên cứu thiết kế kết hợp kế thừa những thành tựu của các nƣớc tiên

tiến để đƣa vào sản xuất các hệ thống di động và máy làm đất cỡ nhỏ liên hợp với

máy kéo nhỏ 2 bánh 4-12 mã lực nhƣ máy kéo thuyền, phay lồng, cày diệp, cày đĩa

phục vụ khâu cơ giới hoá làm đất qui mô vừa và nhỏ phù hợp với điều kiện đồng

ruộng sau khoán hộ. Trên cơ sở những mẫu máy thiết kế đầu tiên của Viện, ngành

cơ khí chế tạo ở các địa phƣơng đã tổ chức sản xuất hàng loạt, đảm bảo cho nhu cầu

làm đất bằng cơ giới ở các địa phƣơng.

3. Nghiên cứu xây dựng qui trình và hệ thống thiết bị cơ giới hoá toàn bộ

quá trình sản xuất mạ khay theo hƣớng sản xuất mạ hàng hoá, một phần chủ động

đƣợc mạ cấy không bị ảnh hƣởng thời tiết, tăng năng suất lúa 15-20%, giảm chi phí

đất mạ, chi phí làm mạ, từng bƣớc góp phần thay đổi tập quán từ làm mạ dƣợc sang

làm mạ khay để phục vụ cho cơ giới hoá khâu cấy lúa sau này.

4. Nghiên cứu ứng dụng hàng chục cỡ kiểu bơm nƣớc tƣới tiêu nội đồng cho

sản xuất nông nghiệp. Viện là đơn vị đề xuất và thử nghiệm thành công những mẫu

bơm hƣớng trục cỡ vừa và nhỏ (250-1500 m3/h) rất phổ biến trong sản xuất, cũng

nhƣ hàng chục mẫu bơm nƣớc trục xiên, bơm ly tâm, bơm hỗn lƣu, bơm thuyền,

trạm bơm nổi công suất vừa và nhỏ thích hợp cho các địa hình khác nhau ở đồng

bằng và trung du miền núi, đã đóng góp không nhỏ cho tƣới tiêu nội đồng ở các

tỉnh đồng bằng và trung du Bắc Bộ.

5. Đã xây dựng và triển khai vào sản xuất các qui trình và hệ thống máy cơ

giới hoá làm đất, chăm sóc ban đầu theo hƣớng thâm canh bảo vệ đất cho cây công

nghiệp vùng nguyên liệu nhƣ mía, dứa, bao gồm các máy làm đất, rạch hàng, bón

phân, xới chăm sóc, băm thân lá.

6. Viện đã tập trung nghiên cứu và đƣa vào sản xuất những mẫu máy phục

vụ khâu thu hoạch nhƣ máy đập lúa liên hoàn, máy tẽ ngô, phân loại-làm sạch hạt

thay thế cho các công cụ đập tuốt hạt trƣớc đây. Những máy thu hoạch này ngày

càng đƣợc phát triển, hoàn thiện và phổ biến rộng rãi ở các địa phƣơng, cơ bản giải

quyết đƣợc nhu cầu đập tuốt lúa bằng máy hiện nay. Song song với các máy thu

hoạch tĩnh tại, Viện cũng đã nghiên cứu và thử nghiệm vào sản xuất một số máy thu

hoạch trên đồng nhƣ máy gặt lúa rải hàng, máy liên hợp thu hoạch lúa, liên hợp thu

hoạch ngô, để phục vụ cho công nghệ thu hoạch một giai đoạn tiên tiến trong thời

gian tới nhằm tăng năng suất lao động, giảm hao hụt trong thu hoạch.

7. Phục vụ cho Chƣơng trình giống quốc gia, Viện đã tổ chức thiết kế, chế

tạo và xây dựng qui trình công nghệ cho dây chuyền chế biến hạt giống (lúa, ngô,

đậu đỗ) có chất lƣợng sản phẩm cao, giá thành thấp (chỉ bằng 20-30% nhập ngoại),

gần 20 dây chuyền thiết bị đồng bộ đã đƣợc lắp đặt tại các tỉnh, góp phần không

nhỏ cho việc đảm bảo chất lƣợng hạt giống trên địa bàn cả nƣớc.

8. Viện đã tổ chức nghiên cứu cả về qui trình công nghệ và hệ thống thiết bị

đồng bộ để chế biến một số nông sản có giá trị kinh tế nhƣ chế biến chè xanh, chè

đắng, chế biến cà phê, chế biến đậu tƣơng qui mô vừa và nhỏ, tận dụng đƣợc nguồn

nguyên liệu sẵn có ở địa phƣơng, thu hút lao động, tăng giá trị nông sản.

9. Phục vụ ngành chăn nuôi, từ nhiều năm nay các đề tài/dự án KHCN của

Viện đã tập trung giải quyết chế biến các loại thức ăn chăn nuôi gia súc, gia cầm,

thuỷ sản (dạng bột, dạng viên, cắt thái, đóng bánh). Tính đến nay, Viện đã chuyển

giao vào sản xuất gần 200 dây chuyền chế biến thức ăn chăn nuôi qui mô từ 0,5-5

tấn/h với các cấp độ cơ giới hoá, tự động hoá khác nhau. Những thiết bị này có

nhiều ƣu điểm so với nhập ngoại nhƣ qui mô phù hợp, giá thành thấp, tận dụng

đƣợc các nguồn nguyên liệu địa phƣơng, góp phần không nhỏ cho việc phát triển

chăn nuôi ở các địa phƣơng.

10. Trong sơ chế, bảo quản, Viện đã hình thành nhiều đề tài nghiên cứu các

loại máy sấy nông sản khác nhau cho các đối tƣợng khác nhau nhƣ các loại máy sấy

hạt dạng tĩnh. máy sấy tháp, máy sấy buồng; các mẫu máy sấy rau quả nhƣ sấy vải

quả, sấy long nhãn, sấy rau gia vị, củ quả thái lát... theo hƣớng công nghệ cao và

sấy sạch. Đã nghiên cứu, áp dụng thành công công nghệ lò đốt tầng sôi sử dụng các

phế thải nông nghiệp để tạo nhiệt cho các quá trình làm khô và chế biến nông sản.

Lĩnh vực công nghệ sau thu hoạch

1. Nghiên cứu đánh giá và phân tích chất lƣợng nhiều loại nông sản, trong đó

tập trung cho các giống lúa, gạo, ngô, khoai sắn, rau quả, giúp cho việc tuyển chọn

giống đạt đƣợc những thành phần dinh dƣỡng mong muốn, cho công tác chế biến

thu đƣợc những sản phẩm ngày càng tốt hơn.

2. Xây dựng một số công nghệ và phƣơng tiện bảo quản nông sản dạng hạt,

dạng củ, rau quả qui mô tập trung làm nguyên liệu chế biến và qui mô hộ cho nông

dân, góp phần giảm tổn thất sau thu hoạch từ 13-16% xuống dƣới 12%. Kéo dài

thời gian bảo quản, không có tác động gây ô nhiễm môi trƣờng và bảo đảm vệ sinh

an toàn thực phẩm.

3. Xây dựng công nghệ chế biến cho một số loại nông sản chính nhƣ lúa,

ngô, cam, quít, xoài, mơ mận, vải nhãn với qui mô vừa và nhỏ.

4. Xây dựng công nghệ sản xuất một số loại thực phẩm ăn liền dƣới dạng

đóng gói, đóng hộp, phổ biến vào thị trƣờng tiêu dùng trong nƣớc nhƣ các loại bột

dinh dƣỡng, cơm, mì ăn liền, canh chua ăn liền, bột gia vị, cơm sấy cho quốc

phòng, các sản phẩm sấy khô, chiên giòn từ củ, quả.

5. Trong lĩnh vực công nghệ sinh học, đã nghiên cứu và thử nghiệm thành

công bƣớc đầu một số chế phẩm sinh học có giá trị thực tiễn cao nhƣ thực phẩm lên

men, thực phẩm giàu đạm, thuốc trừ sâu sinh học, phân bón vi sinh, phục vụ cho

thâm canh, bảo vệ đất chống ô nhiễm môi trƣờng, an toàn vệ sinh thực phẩm cho

các loại lúa, ngô, đậu đỗ, cây rau màu, cây ăn quả.

6. Nghiên cứu hệ côn trùng, sinh vật hại kho và các biện pháp phòng trừ

nhằm giảm tổn thất sau thu hoạch và giảm thiểu độc tố nấm mốc trong bảo quản

nông sản nhƣ lạc, ngô, sắn, thức ăn chăn nuôi.

7. Nghiên cứu một số công nghệ cao trong bảo quản chế biến nông sản nhƣ

công nghệ bảo quản bằng bao gói có điều chỉnh khí, công nghệ sấy rau quả bằng

bơm nhiệt, công nghệ sấy hồng ngoại, công nghệ bảo quản bằng chế phẩm chiết

xuất từ thực vật, công nghệ bao bì, bao gói, màng thông minh.

8. Trong 20 năm đổi mới, Viện đã có nhiều cố gắng, tích cực bám sát yêu

cầu của thực tế sản xuất, do đó các hoạt động KHCN của Viện đã thu đƣợc một số

thành tựu đáng kể, góp phần nâng cao năng suất, chất lƣợng sản phẩm trên nhiều

lĩnh vực sản xuất nông nghiệp và chế biến, bảo quản nông lâm sản.

9. Phần lớn các đề tài sau khi kết thúc nghiên cứu đều đƣợc chuyển giao vào

sản xuất. Viện đã ký và thực hiện hàng trăm hợp đồng chuyển giao công nghệ với

các địa phƣơng. Tổng giá trị các hợp đồng năm sau tăng hơn năm trƣớc. Tỷ lệ

doanh thu trong các lĩnh vực là: canh tác thuỷ lợi 25%, bảo quản chế biến nông sản

45% và các lĩnh vực khác khoảng 30%.

Nhiệm vụ trọng tâm mang tính đột phá

1. Nghiên cứu thiết kế, chế tạo và hoàn thiện kỹ thuật của một số khâu còn

yếu để thực hiện cơ giới hoá đồng bộ sản xuất một số cây trồng chính bao gồm máy

cấy và quy trình thiết bị sản xuất mạ non quy mô tập trung; máy gieo ngô, lạc, đậu,

máy thu hoạch lạc, máy trồng và thu hoạch mía. Đồng thời bắt đầu nghiên cứu một

số kỹ thuật mới nhƣ phƣơng pháp canh tác bảo vệ đất (làm đất tối thiểu, máy băm

thân lá cây rải ruộng...).

2. Nghiên cứu các công trình về động lực, năng lƣợng, năng lƣợng thay thế

theo hƣớng tiết kiệm năng lƣợng, bảo vệ môi trƣờng; thiết kế, chế tạo hệ thống di

động áp lực thấp làm việc trên nền đất yếu, các bộ phận làm việc chống bám, giảm

lực cản; các phƣơng pháp khởi động thuỷ lực.

3. Nghiên cứu hệ thống máy và thiết bị bao gồm máy làm đất mini, hệ thống

tƣới tiết kiệm nƣớc, cung cấp dinh dƣỡng, tạo tiểu khí hậu, hệ thống quản lý điều

khiển để phục vụ sản xuất rau màu, hoa quả trong nhà lƣới, nhà kính.

4. Tập trung nghiên cứu công nghệ tiên tiến, đồng bộ, đặc biệt các kỹ thuật

sấy mới để sản xuất, chế biến các loại hạt giống chất lƣợng cao.

5. Nghiên cứu công nghệ và thiết bị phục vụ công nghiệp chế biến, chú trọng

chế biến tinh sâu, chế biến thực phẩm chức năng và đa dạng hoá sản phẩm từ lƣơng

thực và rau quả.

6. Nghiên cứu công nghệ và thiết bị trong hệ thống kho bảo quản nông sản,

ƣu tiên công nghệ và thiết bị bảo quản lạnh có điều tiết, nghiên cứu ứng dụng công

nghệ sinh học để tạo ra một số chế phẩm sinh học phục vụ bảo quản nông sản.

Nghiên cứu công nghệ, vật liệu và thiết bị sản xuất bao bì phục vụ vận chuyển, bảo

quản nông sản.

7. Nghiên cứu và hoàn thiện hệ thống thiết bị phục vụ cơ giới hoá chăn nuôi,

trang bị chuồng trại theo hƣớng chăn nuôi công nghiệp. Cơ giới hoá bảo quản, chế

biến thức ăn tƣơi xanh, các dạng thức ăn tổng hợp cho chăn nuôi.

8. Nghiên cứu công nghệ điện và hệ thống thiết bị tự động hoá phục vụ một

số dây chuyền công nghệ sản xuất, bảo quản, chế biến nông sản và chăn nuôi.

9. Nghiên cứu kỹ thuật và công nghệ tận dụng, xử lý phụ phế phẩm trong sản

xuất nông nghiệp và chế biến nông sản, nâng cao chất lƣợng và giá trị phụ phẩm.

2.1.3. Cơ chế, chính sách ứng dụng kết quả nghiên cứu khoa học vào sản

xuất trong lĩnh vực nông nghiệp

Bộ KH&CN đã xây dựng kế hoạch triển khai và hƣớng dẫn nhằm hiện thực

hóa các chính sách của Đảng và Nhà nƣớc về KH&CN vào cuộc sống nhƣ: Tăng

cƣờng ứng dụng công nghệ cao trong nông nghiệp, tăng cƣờng trách nhiệm triển

khai ứng dụng kết quả nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ vào sản xuất và

đời sống, thúc đẩy công tác sở hữu trí tuệ,... Đặc biệt, quan tâm đến việc hỗ trợ các

doanh nghiệp ứng dụng kết quả nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ để đổi

mới, nâng cao trình độ công nghệ, nâng cao năng suất, chất lƣợng, sức cạnh tranh

của sản phẩm, hàng hoá.

Nhằm hiện thực hóa những chính sách của Chính phủ trong phát triển ngành

nông nghiệp, Bộ KH&CN đã triển khai một loạt các hoạt động hiệu quả nhƣ ký kết

chƣơng trình hợp tác KH&CN với Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn. Nội

dung ký kết giữa hai bộ thống nhất trong giai đoạn 2016 - 2020 cần ƣu tiên thực

hiện hiệu quả một số chƣơng trình trọng tâm nhƣ công nghệ sinh học trong nông

nghiệp, thủy sản;…

Bên cạnh đó, Bộ KH&CN cũng tiếp tục triển khai Chƣơng trình hỗ trợ phát

triển tài sản trí tuệ; Chƣơng trình phát triển nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao

thuộc Chƣơng trình quốc gia phát triển công nghệ cao đến năm 2020; Chƣơng trình

nghiên cứu KH&CN trọng điểm cấp Nhà nƣớc; Chƣơng trình; Chƣơng trình hỗ trợ

ứng dụng, chuyển giao tiến bộ khoa học và công nghệ thúc đẩy phát triển kinh tế -

xã hội nông thôn, miền núi, vùng dân tộc thiểu số giai đoạn 2016-2025. Tăng cƣờng

phối hợp các doanh nghiệp, viện trƣờng trong công nghệ bảo quản sau thu hoạch,…

để KH&CN thực sự góp phần phát triển kinh tế - xã hội nói chung và ngành nông

nghiệp nói riêng.

2.1.4. Một số kết quả, sản phẩm nghiên cứu nổi bật đã được thương mại

hóa và áp dụng trong thực tiễn

Trong giai đoạn 2001-2008, Viện cơ điện nông nghiệp và Công ghệ sau thu

hoạch đã có hơn 30 kết quả nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ nổi bật,

đƣợc ứng dụng rất rộng rãi với số lƣợng lớn, có hiệu quả và mang dấu ấn trong sản

xuất. Rất nhiều trong số các tiến bộ kỹ thuật này đó đƣợc triển khai quy mô công

nghiệp, thay thế phần lớn hoặc hoàn toàn công nghệ nhập của nƣớc ngoài, trong số

đó nổi bật là:

Khâu canh tác, chăm sóc và thu hoạch

1. Qui trình và hệ thống máy làm đất, chăm sóc ban đầu cho cây mía: Quy

trình cơ giới hoá làm đất và chăm sóc mía đƣợc thực hiện theo hƣớng thâm canh

bảo vệ đất. Hệ thống máy phục vụ cho quy trình bao gồm: Máy băm lá và gốc mía

PBL-2,0; Máy bạt gốc mía BG-1; Máy rạch hàng kết hợp bón phân cho mía RHBP-

2. Các sản phẩm này đã đạt giải Ba giải thƣởng VIFOTECH năm 2002.

- Tính mới, khả năng ứng dụng: Cày sâu không lật làm đất cho mía vùng đồi

có tác dụng làm đất, chống hạn và chống úng cục bộ; bạt gốc kết hợp xới móc rễ

đáp ứng yêu cầu chăm sóc mía lƣu gốc; bón phân kết hợp rạch hàng và vun gốc mía

làm tăng hiệu quả chăm sóc và giảm công lao động; phay băm lá sử dụng đƣợc phế

thải cây mía làm phân bón.

- Hiệu quả KT-XH: Thay thế 20-30 lao động/ca máy; góp phần tăng năng

suất mía lên 15-20%; giảm số lƣợt máy kéo đi lại trên đồng tới 40%.

- Địa chỉ đã áp dụng: Các nông trƣờng Hà Trung và Thống Nhất ở Thanh

Hóa; các vùng nguyên liệu mía của các nhà máy đƣờng Hòa Bình, Đồng Nai, Tây

Ninh...

2. Qui trình và hệ thống thiết bị sản xuất mạ khay kiểu công nghiệp: Quy

trình công nghệ sản xuất mạ thảm trên khay: Khâu đầu tiên là phân loại và ngâm ủ

thóc, gieo mộng vào khay nhựa có giá thể (đất bột và phân vi sinh), ủ ấm khay mạ

trong nhà, sau đó đƣa ra ruộng để xanh hóa mạ, khi mạ đƣợc 2,5-2,7 lá, bóc mạ

thảm ra khỏi khay để cấy. Dây chuyền sản xuất mạ thảm đồng bộ năng suất 200-

500 khay/h bao gồm: băng tải, máy nghiền đất (1,0-2T/h), máy trộn giá thể (0,5-

1,5T/h), các bể ngâm ủ, hệ thống tạo và điều khiển nhiệt, thiết bị sục khí thúc mầm,

dây chuyền rải đất, gieo mộng bán tự động hoặc tự động.

- Tính mới, khả năng ứng dụng:Công nghệ và dây chuyền sản xuất mạ thảm

đồng bộ, quy mô công nghiệp lần đầu tiên đƣợc áp dụng có kết quả ở Việt Nam.

Đƣợc áp dụng đồng bộ từ phân loại, xử lý thóc đến lựa chọn, xử lý đất, tạo giá thể

và môi trƣờng tối ƣu cho mạ phát triển.

- Hiệu quả KT-XH: Hạn chế đƣợc ảnh hƣởng của thời tiết, nấm bệnh cho

mạ. Giảm chi phí lao động 50%, phân bón 30%, giống 10%, diện tích làm mạ 50%.

Tăng năng suất lúa 15-20%. Tạo điều kiện thuận lợi để cơ giới hóa (CGH) khâu cấy

bằng máy. Thay đổi tập quán sản xuất mạ theo hƣớng tiên tiến và hiệu quả hơn.

- Địa chỉ đã áp dụng: Đã chuyển giao cho cơ sở sản xuất mạ tại xã Đồng

Nguyên, Từ Sơn, Bắc Ninh (qui mô đáp ứng mạ cho 30-50 ha cấy) và cho Cty

TNHH Vĩnh Hòa, Yên Thành, Nghệ An (qui mô đáp ứng 100-150 ha cấy). Hỗ trợ

kỹ thuật cho một số hộ sản xuất mạ tại Hợp Lý (triệu Sơn, Thanh Hóa), Trung tâm

sản xuất Giống Bình Đức (Long Xuyên, An Giang), Long An...

3. Máy cấy mạ thảm: Máy cấy 6 hàng MC-6-25 và 8 hàng MC-8-20: Năng

suất: 0,12-0,15 ha/h; Công suất động cơ: 4 mã lực;

- Khả năng ứng dụng: Phục vụ CGH khâu cấy lúa, đặc biệt thích hợp với 2

vùng trồng lúa chính là đồng bằng sông Hồng và sông Cửu Long;

- Hiệu quả KT-XH: Chủ động thời vụ cấy lúa, giảm nhẹ sức lao động, năng

suất cấy máy gấp 25-30 lần cấy tay. Chi phí đầu tƣ chỉ bằng 40-50% chi phí cấy thủ

công. Tạo điều kiện thuận lợi cho việc chăm sóc và thu hoạch lúa bằng máy. Góp

phần tăng năng suất lúa.

- Địa chỉ đã chuyển giao: Chuyển giao hơn 60 máy cấy cho các cơ sở, địa

phƣơng: Hà Tây, An Giang, Sóc Trăng, Long An, Cty Giống cây trồng miền Nam,

Tiền Giang...

4. Các mẫu máy và thiết bị phục vụ khâu sản xuất cây giống: Hệ thống thiết

bị sản xuất giá thể năng suất 0,5-2 tấn/h bao gồm máy đóng bầu mềm với các kích

thƣớc bầu khác nhau để sản xuất bầu giống mía và giống cây lâm nghiệp có điều

khiển tự động.

- Địa chỉ đã áp dụng: Đã chuyển giao ứng dụng tại Viện Nghiên cứu cây

nguyên liệu giấy (tCty Giấy Phù Ninh, Phù Ninh, Phú Thọ) và HTX Thành Vinh

(thạch Thành, Thanh Hóa).

5. Các máy thu hoạch ngô bao gồm: Liên hợp thu hoạch ngô; máy tẽ ngô

thƣơng phẩm TN-4 và máy bóc bẹ-tẽ hạt BBTH-4.

- Tính mới, khả năng ứng dụng: Liên hợp thu hoạch ngô có thể thu hoạch

bắp kết hợp băm thân cây, rải đều trên đồng với năng suất 0,3 - 0,5 ha/h. Các mẫu

máy tẽ ngô phù hợp với các vùng chuyên canh ngô nhƣ máy tẽ ngô thƣơng phẩm

TN-4 và máy bóc bẹ-tẽ hạt BBTH-4 dùng để tẽ các loại ngô có độ ẩm khác nhau,

năng suất từ 3-4 tấn/h, độ hƣ hỏng dƣới 2%.

- Địa chỉ đã áp dụng: Sơn La, Lào Cai, Hà Giang, Vĩnh Phúc, Nghệ An,

Thanh Hóa, Tây Ninh, Đồng Nai...Viện cũng đã chuyển giao thiết kế cho Cty Cơ

điện nông nghiệp và Cty Cơ khí Sơn La, Cơ khí Nam Hồng để chế tạo hàng loạt.

6. Máy thu hoạch mía rải hàng: Máy chặt mía rải hàng CMRH-0,1: năng suất

0,1ha; lắp với máy kéo 12 mã lực, có thể chặt sâu vào đất 20-30 mm, tỷ lệ vết cắt

ngọt đạt tiêu chuẩn >80%. Máy bóc lá mía BLM-1.0: năng suất 1T/h, động cơ 6 mã

lực. Tỷ lệ giập cây ≤ 3%; Tỷ lệ tạp chất ≤ 5%.

- Hiệu quả KT-XH: giảm 15-20% công lao động/ha. Máy thu hoạch mía

nguyên cây nhiều giai đoạn cỡ nhỏ phù hợp điều kiện thu hoạch mía quy mô nhỏ ở

một số vùng nguyên liệu mía.

- Địa chỉ đã áp dụng: Cty Mía đƣờng Lam Sơn, Thanh Hóa.

7. Liên hợp thu hoạch lạc: Máy có năng suất 0,2 ha/h, đặc biệt thích hợp với

các vùng chuyên canh lạc, tỷ lệ hao hụt thấp.

- Địa chỉ đã áp dụng: Trung tâm sản xuất thực nghiệm Giống Trảng

Bàng,Tây Ninh.

- Mức giảm chi phí so với phƣơng pháp thu hoạch thủ công 20%.

- Mức giảm công lao động so với thu hoạch thủ công 90%.

Khâu chế biến nông lâm sản

1. Các loại máy sấy nông sản: Các loại máy sấy hạt nông sản quy mô từ 0,2-

30 tấn/mẻ và các máy sấy rau quả quy mô 50-1.000 kg/mẻ.

- Hiệu quả KT-XH: Đã chuyển giao vào sản xuất gần 700 mẫu máy sấy hạt

(lúa, ngô, đậu đỗ, cà phê,...) giá thành chỉ bằng 50-60% so với nhập ngoại, chi phí

sấy 80-100 đ/kg nhờ sử dụng năng lƣợng sẵn có và rẻ tiền (than, trấu, mùn cƣa, vỏ

cà phê, lõi ngô.v.v..); Đã chuyển giao vào sản xuất khoảng 300-400 mẫu máy sấy

rau quả (vải, nhãn, hành, tỏi, xoài, bí đỏ, rau thơm các loại), đảm bảo sấy sạch, chất

lƣợng sản phẩm và hiệu quả kinh tế cao.

- Địa chỉ đã áp dụng: Sấy quả vải tại huyện Yên thế, Lục ngạn Bắc Giang;

Sấy ngô, thóc tại 20 xã thuộc huyện Mộc Châu, Yên Châu, Thuận Châu, Mai Sơn,

Phù Yên (Sơn La); 20 xã thuộc các huyện Bắc Quang, Đồng Văn, Mƣờng Tè, Yên

Minh (Hà Giang); Sấy lúa, ngô giống quy mô 200 kg/mẻ tại 70 điểm của Hà Tây...

2. Các loại kho lạnh bảo quản nông sản và hải sản: Các loại kho lạnh, cấp

đông, kho bảo ôn qui mô khác nhau (dung tích kho lạnh từ 10 - 200m3), chế tạo

hoàn toàn trong nƣớc, điều chỉnh tự động nhiệt độ và độ ẩm trong kho.

- Tính mới, khả năng ứng dụng: Hệ thống mô-đun hóa, tiết kiệm năng lƣợng;

Thanh trùng kho và nông sản bằng khí Ozôn; Ứng dụng một số chế phẩm bảo quản

(R3, TH4) cho rau quả tƣơi.

- Hiệu quả KT-XH: Phục vụ bảo quản quỹ gen, hạt giống, khoai tây giống,

thủy, hải sản, sản xuất sữa; Giá thành chỉ bằng 30-40% giá nhập ngoại; Đảm bảo

VSATTP, giảm tỷ lệ tổn thất xuống dƣới 10% đối với một số loại quả nhƣ vải, cam,

bƣởi, thanh long, thanh trà.

- Địa chỉ đã áp dụng: Đã chuyển giao hàng trăm mẫu kho cho các cơ sở sản

xuất giống, rau, hoa, quả, thủy hải sản trên địa bàn cả nƣớc (ví dụ: Cty TNHH

Hồng Dƣơng, Hải Dƣơng; Cty Thƣơng mại XNK Hải Phòng; Kho lạnh bảo quản

giống cây trồng tại Yên Định, Thanh Hóa, tại xã Thắng Thủy và Việt Tiến, huyện

Vĩnh Bảo, Hải Phòng; Kho lạnh bảo quản sữa tại Nhà máy Milklax thuộc Tổng

công ty đuờng Lam Sơn tại Lệ Môn, Thanh Hóa.

3. Mô hình sơ chế, bảo quản rau, hoa, quả tƣơi (Packing house) qui mô tập

trung: Bao gồm hệ thống thiết bị chuyên dùng và qui trình công nghệ phù hợp để sơ

chế, bảo quản rau, quả, hoa tƣơi. Năng suất: 10 - 15 tấn/ngày: Máy rửa; Máy phân

loại; Máy làm khô bề mặt nguyên liệu; Thiết bị xử lý; Thiết bị bảo vệ an toàn điện;

Các thiết bị phụ trợ: thùng chứa, xe đẩy, xe nâng, hệ thống thông thoáng khí...

- Hiệu quả KT-XH: giảm tổn thất, tăng thu nhập cho ngƣời nông dân.

- Địa chỉ đã áp dụng: Cty cổ phần sản xuất, dịch vụ & đầu tƣ Hoà An - Hải

Dƣơng, Lâm Đồng, Bình Thuận, chợ đầu mối rau hoa quả Đồng Tháp, Tiền

Giang...

4. Hệ thống thiết bị chế biến hạt giống cây trồng qui mô 1-2 tấn/h: Hệ thống

thiết bị đồng bộ (sấy hạt, phân loại, làm sạch, xử lý thuốc bảo quản, định lƣợng,

đóng bao) điều khiển tự động, đạt chất lƣợng hạt giống theo TCVN. Năng suất chế

biến: lúa: 1-1,5T/h; ngô: 1,5-2,5T/h; Đƣợc nhận “Huy chƣơng vàng” Hội chợ

Techmart 2003, “Cúp vàng nông nghiệp 2005” và là một trong 30 kết quả nghiên

cứu-chuyển giao nổi bật nhất của các chƣơng trình KHCN cấp Nhà nƣớc giai đoạn

2001-2005.

- Tính mới, khả năng ứng dụng: Thiết bị có nguyên lý và kết cấu tiên tiến

nhất hiện nay, lần đầu tiên đƣợc ứng dụng ở Việt Nam nhƣ máy sấy hạt giống sử

dụng nguyên lý sấy hạt tuần hoàn ngoài, tháo liệu bằng khí động; Máy phân loại

làm sạch với sàng bằng bi cao su thay thế bàn chải; Trống chọn hạt giống với lỗ đặc

biệt; Thiết bị xử lý hạt giống: Cấp liệu và hóa chất xử lý đƣợc thực hiện đồng thời

bằng cơ cấu múc, sau đó đƣợc phun tơi nhờ vòi phun có áp lực cao; Cân định lƣợng

với cơ cấu cấp liệu tinh và thô bằng băng tải.

- Hiệu quả KT-XH: Lƣợng hạt giống gieo trồng giảm đƣợc 6-8%, tiết kiệm

đƣợc từ 4-15% các hạt nứt, gãy, vỡ để làm thức ăn chăn nuôi; Năng suất cây trồng

tăng 4-8%; Độ sạch tăng 5-10% (tùy vào nguyên liệu ban đầu); Chi phí chế biến 1

đơn vị sản phẩm chỉ chiếm 5% giá thành sản xuất và chỉ bằng 30% so với chi phí

của các dây chuyền nhập ngoại hiện có trong nƣớc (600-700đ/kg). Giá một dây

chuyền thiết bị đồng bộ do trong nƣớc chế tạo chỉ bằng 50-60% giá nhập của các

nƣớc trong khu vực, 20-30% giá nhập của các nƣớc EU và Mỹ.

- Địa chỉ đã áp dụng: Đã chuyển giao lắp đặt hơn 40 dây chuyền đồng bộ

trên cả nƣớc và hàng trăm thiết bị lẻ cho các công ty, trung tâm và các cơ sở sản

xuất giống cây trồng ở nhiều tỉnh trong cả nƣớc nhƣ: Hà Nội, Hà Tây, Vĩnh Phúc,

Phú Thọ, Sơn La, Lào Cai, Điện Biên, Thanh Hoá, Quảng Bình, Đồng Nai...

5. Dây chuyền sản xuất Colophan và tinh dầu thông từ nhựa thông: Dây

chuyền qui mô 5000 tấn sản phẩm/năm với công nghệ phù hợp thực tế sản xuất tại

Việt Nam, bao gồmcác thiết bị chƣng cất chân không, ngƣng tụ, tháp giải nhiệt, bể

nƣớc lạnh, bơm tuần hoàn, bơm hút chân không, bình chân không. Thiết bị có nhiều

ƣu điểm so với công nghệ nhập khẩu hiện đang sử dụng. Sản phẩm đạt tiêu chuẩn

xuất khẩu sang Mỹ, Nhật và Hàn Quốc.

- Tính mới, khả năng ứng dụng: Phối hợp quá trình trao đổi nhiệt trong hai

thiết bị ngƣng tụ nối tiếp với hai nguồn tải nhiệt có chế độ nhiệt khác nhau, nhằm

điều khiển nhiệt độ điểm ngƣng tụ hóa lỏng của hỗn hợp hơi thứ cấp và hạn chế

đƣợc khả năng ảnh hƣởng của nhiệt độ môi trƣờng.

- Hiệu quả KT-XH: So với công nghệ Nhật Bản hiện đang sử dụng tại Việt

Nam: Giảm trên 50% chi phí tiêu thụ nguyên nhiên liệu (điện, than, nƣớc); Tỷ lệ

thu hồi sản phẩm tăng 3%; Năng suất dây chuyền tăng 30%; Giảm mức độ gây ô

nhiễm môi trƣờng do thu hồi triệt để lƣợng hơi dầu và nhựa phế thải.

6. Lò đốt tầng sôi phế thải nông lâm nghiệp: Lò đốt công suất: từ 2,5 đến 25

kW, tiêu thụ phế thải: 30 đến 2000 kg/h; Sử dụng vỏ trấu, vỏ cà phê, mùn cƣa; Hiệu

suất cháy trên 95%;

- Tính mới, khả năng ứng dụng: Lần đầu tiên Việt Nam nghiên cứu thành

công lò đốt phế thải nông lâm nghiệp bằng công nghệ đốt tầng sôi nền cát, là công

nghệ hiện nay các nƣớc tiên tiến đang sử dụng; Lò đốt tầng sôi phế thải nông lâm

nghiệp, cung cấp năng lƣợng ở dạng khí nóng và hơi nƣớc để làm khô, xử lý nông

sản và cung cấp năng lƣợng dạng khí lò cho các nhà máy sản xuất vật liệu xây

dựng;

- Hiệu quả KT-XH: Đã chuyển giao vào sản xuất đƣợc 8 hệ thống thiết bị

với doanh thu gần 10 tỷ đồng, đem lại hiệu quả kinh tế nhƣ sau: chi phí làm khô và

xử lý nông sản chỉ bằng 40% so với đốt than đá, 20 % so với dùng dầu. Thay thế

nhiên liệu là dầu trong các nhà máy sản xuất xi măng và sử dụng tro lò đốt, nâng

cao chất lƣợng sản xuất xi măng lên 15%, giảm chi phí 8%.

- Địa chỉ đã áp dụng: Cty cà phê Gia Lai, Cty cà phê và cây ăn quả Sơn La,

Cty CP CBNS Hà Tây, Cty Holcim Tp. HCM (4 dây chuyền),...

Khâu bảo quản nông sản

1. Công nghệ bảo quản hạt lƣơng thực qui mô hộ và tập trung: Quy trình

công nghệ bảo quản, quản lý dịch hại tổng hợp (IPM) với chất thảo dƣợc

Guchungsinh 0,4%, chất hoạt động bề mặt Zeolít 0,1%, dụng cụ thiết bị tồn trữ (silô

SL2 nhiều khoanh) kết hợp các phƣơng pháp sơ chế thích hợp (phơi sấy, làm sạch)

để bảo quản lúa, ngô, đậu đỗ quy mô hộ và tập trung; Quy trình công nghệ sơ chế

bảo quản tổng hợp, xử lý chống thối bằng chất diệt nấm (carbendazim 0,1-0,3%),

chống nảy mầm bằng chất điều hòa sinh trƣởng (NAA 0,1-0,3%) và chất chống côn

trùng (Guchungsinh 0,4%), để bảo quản đảm bảo tiêu chuẩn về VSATTP cho khoai

tây, khoai lang, khoai sọ, sắn dạng thƣơng phẩm và làm giống.

- Hiệu quả KT-XH: Giảm tỷ lệ tổn thất hạt lƣơng thực từ 10% xuống còn 3-

7% đảm bảo tiêu chuẩn về VSATTP; Giảm tỷ lệ tổn thất sản phẩm cây có củ từ 20-

30% xuống dƣới 10%; Các qui trình bảo quản sản phẩm cây có củ đƣợc ứng dụng

cho xuất khẩu hiệu quả kinh tế tăng gấp 2-3 lần.

- Địa chỉ đã áp dụng: trên 50 xã thuộc các huyện của tỉnh Hà Giang, Sơn La,

Hà Tây, Thừa Thiên Huế, Bình Định, Đắc Lắc, Thái Nguyên, Nghệ An...Khoảng

50% số hộ ở huyện Đan Phƣợng và Chƣơng Mỹ tỉnh Hà Tây, khoảng 35% số hộ ở

huyện Cốc Thành và Hải Hậu tỉnh Nam Định, các huyện Thanh Phong, Ba Sao và

Kim Bảng tỉnh Hà Nam đã áp dụng công nghệ bảo quản cây có củ. Các doanh

nghiệp tƣ nhân ở Thanh Phong, Thanh Liêm, Hà Nam; Cty Phát triển XD&XK

Sông Hồng ứng dụng công nghệ này đã xuất khẩu đƣợc hàng trăm tấn khoai sọ và

khoai lang tƣơi.

2. Chế phẩm bảo quản: Bao gồm chế phẩm hấp phụ ethylen AR3 và TH4 (độ

hấp phụ 10 mg/kg) trong bảo quản rau quả tƣơi, đảm bảo vệ sinh an toàn thực

phẩm, tăng hiệu quả bảo quản lên 20-40% so với đối chứng, giảm tỷ lệ tổn thất từ

20-25% xuống dƣới 10%; Ba loại màng composit sinh học CP01, CP02 và CP03 (2

loại cho quả có múi và 1 loại cho cà chua, dƣa chuột) đƣợc chế tạo trong nƣớc, giá

thành chế phẩm tạo ra chỉ bằng 60-70% giá thành chế phẩm nhập ngoại nhƣng có

tác dụng kéo dài thời gian bảo quản xoài 15 ngày, cà chua 30 ngày và dƣa chuột 17-

20 ngày ở điều kiện thƣờng. Chế phẩm sinh học nấm men đối kháng Candida sake,

Rhodotorula minuta (108-109CFU/g và chế phẩm vi khuẩn đối kháng Pseudomonas

siringae (108-109CFU/g) để bảo quản rau quả. Kết quả sau 30-40 ngày, tỷ lệ hƣ

hỏng <5%, đạt yêu cầu VSATTP.

- Địa chỉ ứng dụng: Đã ứng dụng bảo quản thanh long, vải thiều, cam quy

mô lớn ở các tỉnh Hải Dƣơng, Bắc Giang, Bắc Ninh, Hà Giang Hƣng Yên và Phú

Thọ.

3. Công nghệ bảo quản quả vải tƣơi: Sử dụng công nghệ bao gói khí điều

biến (MAP) và công nghệ bảo quản lạnh kết hợp với chất hấp thụ etylen R3 để bảo

quản vải tƣơi với qui mô 30-50 tấn/kho, thời gian bảo quản từ 28-30 ngày, tỷ lệ hao

hụt dƣới 7%.

- Hiệu quả KT-XH: Tăng giá bán sản phẩm khoảng 150%.

- Địa chỉ đã áp dụng: Đã chuyển giao cho các hộ chuyên doanh vải quả tại

vùng vải Bắc Giang, Hƣng Yên từ năm 2002 đến nay với qui mô hàng trăm tấn/vụ.

4. Công nghệ “coating” bảo quản cam, bƣởi thanh trà: Bảo quản cam, bƣởi

thanh trà bằng công nghệ “coating” (dùng chế phẩm bảo quản phủ màng bán thấm

trên bề mặt quả) là công nghệ tiên tiến lần đầu áp dụng ở Việt Nam. Chế phẩm

BQE 15 (ăn đƣợc) đáp ứng tiêu chuẩn FDA-21 CFR của Mỹ và tiêu chuẩn EU

2002/72 EC của châu Âu.

- Hiệu quả KT-XH: Đảm bảo thời gian bảo quản 90-100 ngày, tổn thất dƣới

5%, đảm bảo chất lƣợng: Hƣơng thơm đặc trƣng, vỏ quả căng bóng.

- Địa chỉ đã áp dụng: Bảo quản cam tại Hà Giang, Tuyên Quang, Hòa Bình,

Nghệ An, với qui mô trên 500 tấn. Bảo quản bƣởi thanh trà tại Thừa Thiên Huế qui

mô 500kg/hộ.

Cơ giới hoá phục vụ chăn nuôi

1. Cơ giới hoá chuồng trại: hệ thống thiết bị phục vụ chăn nuôi gia súc, gia

cầm tập trung kiểu công nghiệp nhƣ thiết bị nhà lồng cho gà, cơ giới hoá chuồng

trại chăn nuôi lợn, bò...

- Tính mới, khả năng ứng dụng: có nhiều ƣu điểm so với nhập ngoại nhƣ qui

mô phù hợp, giá thành thấp.

- Hiệu quả kinh tế: Giá chỉ bằng 50-70% giá máy ngoại, phù hợp với điều

kiện sản xuất của ta; Năng suất lao động tăng. Góp phần phát triển chăn nuôi tập

trung, công nghiệp.

- Địa chỉ đã áp dụng: hệ thống thiết bị nuôi gà lồng quy mô trang trại 2000 -

4000 con ứng dụng tại trang trại nuôi gà đẻ trứng tại Quảng Điền, Thừa Thiên -

Huế.

2. Cơ giới hoá giết mổ: Hệ thống thiết bị giết mổ gà quy mô 150-250 con/h

và giết mổ lợn quy mô 20-30 con lợn thịt /h. Giá thành chỉ bằng 30 % so với nhập

ngoại cùng công suất.

- Địa chỉ đã áp dụng: Cty Công trình đô thị - thị xã Tân An, Long An; Cty

Chăn nuôi Tiền Giang, Châu Thành, Tiền Giang; Cơ sở giết mổ gia cầm tập trung

thị xã Sa Đéc - Tân Phú Đông, Sa Đéc, Đồng Tháp; HTX giết mổ gia cầm Trà

Vinh- Trà Vinh; Cty Thực phẩm xanh Hà Nội, Hoài Đức- Hà Tây; Ban Quản lý chợ

Hội An - Cẩm Hà, TX Hội An, Quảng Nam.

3. Công nghệ và hệ thống thiết bị chế biến thức ăn viên thô cho bò: Bao

gồm: Máy nghiền nguyên liệu tinh và thô, thiết bị trộn, thiết bị tạo viên thức ăn thô,

thiết bị giảm ẩm. Năng suất 500 kg/h;

- Tính mới, khả năng ứng dụng: Tạo đƣợc viên cho bò ăn trực tiếp không

phải qua khâu làm nhỏ trƣớc khi cho bò ăn. Thiết bị tạo viên đƣợc chế tạo theo

nguyên lý vít me, năng suất 500 kg/h, kích thƣớc viên 10 x 10 mm, độ ẩm 13%, có

thể bảo quản 3-4 tháng. Thiết bị giảm ẩm thức ăn viên thô là máy sấy kiểu trống

quay với tốc độ quay 5 vòng/phút, năng suất 500 kg/h

- Địa chỉ áp dụng: Quảng Điền, Thừa Thiên-Huế, Trung tâm bò giống Ba Vì,

Cty Tây Nguyên, Cty Giống cây trồng- vật nuôi Thừa Thiên-Huế...

4. Công nghệ và thiết bị sản xuất thịt quả cà phê lên men làm thức ăn gia

súc:

- Tính mới, khả năng ứng dụng: Nâng cao hoạt tính và khả năng ổn định của

các chủng Aspergillus niger bằng kỹ thuật đột biến có chọn lọc, có hoạt tính cao

gấp 2-3 lần so với chủng tự nhiên để ứng dụng trong lên men thịt quả cà phê.

- Hiệu quả KT-XH: Tăng thu nhập cho doanh nghiệp, tăng nguồn thức ăn có

giá trị dinh dƣỡng cho ngành chăn nuôi và góp phần giảm thiểu ô nhiễm môi

trƣờng.

- Địa chỉ đã áp dụng: Trại chăn nuôi bò của Cty cà phê Eapok và trại nuôi cá

Eatam, Đắk Lắk.

5. Hệ thống thiết bị chế biến thức ăn chăn nuôi 5-10 tấn /h: Các dây chuyền

thiết bị chế biến thức ăn chăn nuôi (tACN) dạng bột, dạng viên công suất từ 5-10

tấn/h đồng bộ điều khiển tự động, bán tự động.

- Hiệu quả KT-XH:Chất lƣợng sản phẩm TACN đạt TCVN và không thua

kém nhập ngoại. Góp phần đáng kể vào việc chế biến TACN tổng hợp ở các địa

phƣơng, giá thành đầu tƣ chỉ bằng 30-50% so với thiết bị nhập.

Địa chỉ đã áp dụng: Đã chuyển giao hàng trăm dây chuyền và hàng nghìn

thiết bị lẻ cho nhiều nơi trong cả nƣớc, kể cả cho 8 tỉnh ở nƣớc bạn Lào.

Áp dụng công nghệ sinh học trong sản xuất phân bón

1. Dây chuyền thiết bị sản xuất phân hữu cơ vi sinh

Qui mô 10.000-15.000 tấn/năm, dây chuyền đƣợc CGH đồng bộ từ chuẩn bị

nguyên liệu (cào, đảo, trộn, ủ) đến định lƣợng, nghiền, trộn, vê viên, đóng bao.

- Sản phẩm: Máy đảo nguyên liệu trên sân; Máy nghiền nguyên liệu; Máy

sàng nguyên liệu; Thiết bị định lƣợng; Máy trộn; Các thiết bị phụ trợ khác.

- Hiệu quả KT-XH: Tận dụng đƣợc các phế thải của nhà máy đƣờng, làng

nghề trồng nấm, than bùn ở các địa phƣơng để sản xuất loại phân bón có giá trị kinh

tế cao. Dây chuyền đã đƣợc tặng Huy chƣơng TECHMART 2003.

- Địa chỉ đã áp dụng: Đã chuyển giao nhà máy cho Tiền Giang, Kiên Giang,

Thanh Hoá, Nghệ An và xuất khẩu sang Lào.

2. Phân bón vi sinh đa chủng đa chức năng: Phân bón đƣợc chế xuất bằng

công nghệ vi sinh dùng cho cây lƣơng thực, cây rau, cây màu.

- Hiệu quả KT-KT: Góp phần làm tăng 10-15% năng suất (lúa, rau, khoai

tây), giảm 90 % tỷ lệ nitrat trong nông sản, góp phần cải tạo đất (phân bón cố định

ni tơ).

- Địa chỉ đã áp dụng: Đã triển khai trên diện rộng tại vùng khoai tây Quế Võ

(Bắc Ninh), vùng rau (Gia Lâm và Đông Anh), lúa, ngô Yên Thành (Nghệ An).

Cùng nhiều máy móc, thiết bị đơn lẻ khác về làm đất, thu hoạch, bảo quản

chế biến, nuôi trồng thuỷ sản, các thiết bị điện và năng lƣợng tái tạo đó đƣợc nghiên

cứu và chuyển giao phục vụ sản xuất nông nghiệp. Nhìn chung các công nghệ và

thiết bị do Viện chuyển giao vào sản xuất đều có hiệu quả cao, chi phí năng lƣợng

riêng thấp, giảm cƣờng độ lao động, giảm giá thành sản phẩm và nâng cao chất

lƣợng nông sản hàng hoá. Giá thiết bị và công nghệ phù hợp với mức thu nhập và

khả năng tích luỹ hiện nay của nông dân, chủ trang trại, các xí nghiệp sản xuất chế

biến nhỏ và vừa, mang lại hiệu quả kinh tế rõ rệt, góp phần tích cực vào việc

chuyển đổi cơ cấu kinh tế và cơ cấu lao động trong sản xuất nông nghiệp. Việc ứng

dụng các kết quả nghiên cứu về công nghệ và hệ thống máy móc thiết bị của Viện

đã tiết kiệm đƣợc một số lƣợng không nhỏ về ngoại tệ cho Nhà nƣớc trong việc

nhập thiết bị phục vụ sản xuất nông nghiệp.

2.2. Khảo sát và đánh giá thực trạng mối liên kết giữa nhà khoa học –

nhà nông – nhà doanh nghiệp

2.2.1. Thực trạng mối liên kết giữa nhà khoa học – nhà nông – nhà

doanh nghiệp trong lĩnh vực nông nghiệp

2.2.1.1. Thực trạng mối liện hệ giữa NCKH – SX – DV

Những năm qua, sản xuất nông nghiệp ở nƣớc ta đạt đƣợc nhiều thành tựu.

Từ một quốc gia thiếu lƣơng thực, Việt Nam trở thành nƣớc xuất khẩu gạo thứ nhì

thế giới. Ứng dụng khoa học và công nghệ (KH và CN) vào nông nghiệp đã đóng

góp tăng trƣởng của ngành nông nghiệp và phát triển nông thôn khoảng 35%. Tuy

nhiên, để khoa học và công nghệ là động lực then chốt nâng cao năng suất, chất

lƣợng, hiệu quả và sức cạnh tranh của sản phẩm nông nghiệp, chúng ta còn nhiều

việc phải làm.

Từ năm 2008 đến 2013, Bộ KH và CN đã chủ trì tổ chức triển khai, thực

hiện nhiều chƣơng trình KH và CN trọng điểm cấp Nhà nƣớc, nhiệm vụ KH và CN

độc lập cấp Nhà nƣớc và các chƣơng trình chuyển giao tiến bộ KH và CN có liên

quan đến lĩnh vực nông nghiệp, nông thôn. Nhất là từ khi có Nghị quyết 26/T.Ƣ

(khóa X) về nông nghiệp, nông dân, nông thôn, lĩnh vực này càng đƣợc quan tâm

hơn.

Bởi vậy nguồn tài chính đầu tƣ cho nghiên cứu về nông nghiệp, nông dân và

nông thôn ở cấp Nhà nƣớc, cấp bộ và các địa phƣơng đều tăng lên đáng kể trong

những năm gần đây. Theo đó, đội ngũ các nhà KH và CN trong lĩnh vực nông

nghiệp, thời gian qua đã nghiên cứu, chọn tạo và đƣợc công nhận 119 giống lúa,

hơn 30 giống ngô, 28 giống đậu đỗ, 18 giống cây có củ, 10 giống nấm ăn, 28 giống

hoa mới, hơn 20 giống cây ăn quả và 48 giống cây công nghiệp. Cho nên đã có

khoảng 90% số diện tích trồng lúa, 80% số diện tích trồng ngô, 60% số diện tích

trồng mía và bông đƣợc sử dụng giống mới. Việc thực hiện chƣơng trình cải tạo các

giống vật nuôi nhƣ sin hóa đàn bò, nạc hóa đàn lợn trong những năm qua đã và

đang đem lại sự thay đổi lớn về năng suất và chất lƣợng vật nuôi. Đến nay, theo Bộ

Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN và PTNT) đàn bò lai chiếm hơn 45% so

tổng đàn, lợn lai chiếm khoảng 64 -65% so tổng đàn trong cả nƣớc... Hơn năm năm

qua đã có 162 quy trình công nghệ đƣợc công nhận và ứng dụng vào thực tế sản

xuất nông nghiệp tại các vùng, miền trong cả nƣớc. Phát triển và ứng dụng các

thành tựu của công nghệ sinh học (CNSH) đã và đang đƣợc xác định là lĩnh vực

KH và CN có vị trí, vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế, nhất là ngành nông

nghiệp. Đến nay đã có năm chƣơng trình, đề án khoa học về CNSH đƣợc Thủ

tƣớng Chính phủ phê duyệt và đang triển khai thực hiện thuộc các lĩnh vực nông

nghiệp, thủy sản, công nghiệp chế biến, bảo vệ môi trƣờng, công nghệ nền trong

CNSH. Hàng chục năm qua, các nghiên cứu ứng dụng CNSH trong lĩnh vực nông

nghiệp đƣợc quan tâm hơn, trong đó tập trung chủ yếu việc ứng dụng để tạo ra các

giống cây trồng, vật nuôi mới. Chƣơng trình hỗ trợ ứng dụng và chuyển giao tiến

bộ KH và CN phục vụ phát triển kinh tế - xã hội nông thôn và miền núi đã chuyển

giao gần 1.560 công nghệ và tiến bộ kỹ thuật vào địa bàn miền núi, vùng dân tộc

thiểu số. Thông qua chƣơng trình, đã huy động đƣợc hơn 1.850 lƣợt cán bộ khoa

học từ 154 tổ chức KH và CN của trung ƣơng và địa phƣơng trong cả nƣớc về phục

vụ ở các địa bàn miền núi, hải đảo, vùng sâu, vùng xa. Theo đó, chƣơng trình đã

đào tạo đƣợc khoảng 4.100 kỹ thuật viên cơ sở, mở các lớp tập huấn kỹ thuật cho

hơn 96 nghìn lƣợt nông dân; tổ chức bồi dƣỡng nâng cao năng lực quản lý và tổ

chức thực hiện dự án cho 1.800 cán bộ quản lý KH và CN địa phƣơng, nhằm nâng

cao hiệu quả cũng nhƣ khả năng nhân rộng vào thực tế đời sống sản xuất của

chƣơng trình...

Phương hướng phát triển

1. Trong nghiên cứu cơ bản, ƣu tiên tập trung vào lĩnh vực công nghệ sinh

học sau thu hoạch và công nghệ tự động hoá trong cơ điện nông nghiệp và xử lý sau

thu hoạch. Đẩy nhanh việc ứng dụng một số công nghệ cao, công nghệ mới phục vụ

nông nghiệp nhƣ kỹ thuật bảo quản bằng phƣơng pháp CA, MA; làm khô nông sản

bằng kỹ thuật bơm nhiệt, bức xạ hồng ngoại.

2. Phát triển cơ giới hoá nông nghiệp có trọng điểm, có chọn lọc: ƣu tiên

phát triển nhanh cơ giới hoá các lĩnh vực trọng điểm nhƣ canh tác, thu hoạch, chế

biến nông sản, chế biến giống. Nghiên cứu chế tạo có trọng điểm, có chọn lọc cơ

giới vận tải và phục vụ ngành nghề nông thôn. Trong 10 năm tới, cơ giới hoá nông

nghiệp lấy loại vừa và nhỏ là chủ yếu. Nâng cao trình độ nghiên cứu thiết kế, chế

tạo, kết hợp chặt chẽ với việc nhập, tiếp nhận, sử dụng và cải tiến.

3. Tăng cƣờng nghiên cứu, khai thác, phổ biến kỹ thuật tƣới tiết kiệm nƣớc

nhằm nâng cao hiệu suất sử dụng nƣớc.

4. Đẩy nhanh việc phát triển công nghiệp sản xuất thức ăn và trang bị

chuồng trại chăn nuôi: Nghiên cứu công nghệ và thiết bị chế biến, bảo quản thức ăn

tƣơi xanh, công nghệ và thiết bị lên men sản xuất axít amin. Xây dựng tiêu chuẩn,

đảm bảo và quản lí chất lƣợng thức ăn chăn nuôi. Nhanh chóng nắm vững kỹ thuật

đồng bộ về thiết kế xây dựng chuồng trại và kiểm soát môi trƣờng chăn nuôi.

5. Xây dựng hệ thống bảo quản, vận chuyển có hiệu quả cao, an toàn vệ sinh

thực phẩm và khả năng cơ giới hoá cao. Phát triển mạnh kỹ thuật bảo quản tại chỗ

và bảo quản cho vận chuyển nhằm làm giảm tổn thất và đảm bảo cung cấp đầy đủ

về chất lƣợng và số lƣợng cho ngƣời tiêu dùng trong cả nƣớc.

6. Đẩy mạnh nghiên cứu và ứng dụng các công nghệ chế biến nông sản, thực

phẩm và đa dạng hoá sản phẩm, nâng cao chất lƣợng và khả năng cạnh tranh trên

thị trƣờng trong và ngoài nƣớc. Trƣớc hết ƣu tiên hiện đại hoá công nghệ chế biến

gạo, rau, quả, dầu thực vật, sản phẩm chăn nuôi.

7. Tổng hợp lợi dụng tài nguyên tái sinh theo hƣớng tận dụng phụ phế phẩm

công nghiệp chế biến và phụ phế phẩm nông nghiệp để sản xuất các sản phẩm mới

phục vụ trở lại cho sản xuất nông nghiệp nhƣ phân bón sinh học, thức ăn chăn nuôi

và các chế phẩm sinh học.

8. Khai thác sử dụng năng lƣợng mới, năng lƣợng tái tạo phục vụ sản xuất

nông nghiệp và chế biến nông lâm thuỷ sản ở các địa phƣơng có điều kiện phù hợp.

9. Chuyển giao công nghệ, tƣ vấn đầu tƣ, đào tạo tập huấn, dịch vụ kỹ thuật

và sản xuất kinh doanh trong lĩnh vực cơ điện nông nghiệp và sau thu hoạch. Xây

dựng và trình diễn các mô hình sản xuất áp dụng công nghệ và TBKT về cơ điện

nông nghiệp và sau thu hoạch.

10. Kiểm tra và giám định kỹ thuật thiết bị, máy móc nông nghiệp và chất

lƣợng nông sản: Xây dựng năng lực KH-CN đạt trình độ tiên tiến trong khu vực.

11. Xử lí ô nhiễm môi trƣờng trong hoạt động chế biến nông sản, các làng

nghề và trong sản xuất nông nghiệp. Nghiên cứu các biện pháp tiên tiến xử lí chất

thải.

Kinh tế - kỹ thuật: Tập trung lập cơ sở dữ liệu đầy đủ và chính xác nhằm xây

dựng các luận chứng kinh tế - kỹ thuật cho các chƣơng trình, đề tài, dự án lớn có

tính đột phá. ƣu tiên các vấn đề có quy mô triển khai quốc gia, có ý nghĩa kinh tế xã

hội lớn. Nghiên cứu và phổ biến về sử dụng, bảo quản và hồi phục một số thiết bị

và máy móc đang sử dụng phổ biến trong sản xuất nông nghiệp.

Nhiệm vụ KH-CN

Lĩnh vực nghiên cứu cơ giới hoá sản xuất cây trồng chính

1. Nghiên cứu hoàn thiện thiết kế và chế tạo máy liên hợp thu hoạch lúa và

máy cấy lúa. Hoàn thiện quy trình công nghệ và thiết bị đồng bộ sản xuất mạ khay

công nghiệp.

2. Nghiên cứu lựa chọn quy trình công nghệ và hệ thống máy-thiết bị cho mô

hình sản xuất lúa theo hƣớng cơ giới hóa đồng bộ ở đồng bằng sông Cửu Long và

đồng bằng sông Hồng.

3. Nghiên cứu thiết kế, chế tạo máy thu gom và đập lúa tự hành năng suất

0,3 ha/giờ.

4. Nghiên cứu hoàn thiện liên hợp máy thu bắp ngô, máy gieo hạt ngô, tiến

tới thực hiện cơ giới hoá đồng bộ sản xuất cây ngô.

5. Nghiên cứu hoàn thiện và chế tạo liên hợp máy thu hoạch mía tự hành.

Nghiên cứu thiết kế, chế tạo liên hợp máy trồng mía.

6. Nghiên cứu chế tạo các loại máy rạch hàng, lên luống, máy thu hoạch cây

có củ.

7. Nghiên cứu hoàn thiện thiết kế, chế tạo máy liên hợp thu hoạch lạc.

Nghiên cứu thiết kế chế máy liên hợp thu hoạch đỗ tƣơng.

8. Nghiên cứu, tuyển chọn và thiết kế các cơ cấu di động, hệ truyền lực và

các loại phƣơng tiện động lực di động dùng trong sản xuất nông, lâm nghiệp và

thuỷ lợi.

Lĩnh vực nghiên cứu tưới tiết kiệm nước

1. Thiết kế và chế tạo các hệ thống tƣới phun mƣa, nhỏ giọt, phun sƣơng,

tƣới kín, tƣới hở, tƣới kết hợp cung cấp chất dinh dƣỡng, thiết bị thu hồi và xử lý

nƣớc thải, thiết bị thu và tƣới phun nƣớc mƣa.

2. Xây dựng các phƣơng án tƣới tiết kiệm nƣớc và chăm sóc tích cực gắn với

các nhà ƣơm, nhà trồng sản xuất rau sạch và hoa quả.

Lĩnh vực nghiên cứu cơ giới hoá chăn nuôi

1. Nghiên cứu thiết bị và công nghệ sơ chế, bảo quản và chế biến thức ăn

chăn nuôi tƣơi xanh, tổng hợp dạng bột và dạng viên.

2. Nghiên cứu ứng dụng công nghệ và chế tạo hệ thống thiết bị phục vụ cơ

giới hoá và trang bị chuồng trại theo hƣớng chăn nuôi công nghiệp.

3. Thiết kế, chế tạo thiết bị giết mổ, dây chuyền chế biến thịt.

4. Nghiên cứu công nghệ và thiết bị thu gom, bảo quản và chế biến rơm rạ sử

dụng có hiệu quả.

Lĩnh vực nghiên cứu cơ giới hoá sản xuất muối

1. Nghiên cứu các máy thu gom muối cỡ nhỏ và vừa cho các vùng muối phơi

nƣớc tập trung.

2. Nghiên cứu các thiết bị sơ chế muối trên đồng (nghiền rửa sơ bộ, gom

đống và chất tải lên phƣơng tiện chuyên chở).

3. Nghiên cứu cơ giới hóa và hợp lý hóa một số khâu trong sản xuất muối

phơi cát.

4. Nghiên cứu hoàn thiện công nghệ và thiết bị chế biến muối ăn và muối

công nghiệp (nghiền rửa, phân ly bằng thuỷ lực, tách lọc bùn cát trong muối tinh, ly

tâm liên tục, sấy muối theo phƣơng pháp tầng sôi, trộn các thành phần vi lƣợng, cân

định lƣợng đóng bao).

Lĩnh vực nghiên cứu bảo quản và vận chuyển nông sản

1. Nghiên cứu các công nghệ và thiết bị trong hệ thống nhà sơ chế rau quả

tƣơi (packing house) cho vùng sản xuất nguyên liệu và các đô thị có sức tiêu thụ

lớn.

2. Nghiên cứu công nghệ và thiết bị cho hệ thống kho bảo quản nông sản,

đặc biệt cho quy mô hộ và trang trại; ƣu tiên công nghệ và thiết bị bảo quản lạnh có

điều tiết khí.

3. Nghiên cứu công nghệ và thiết bị trong hệ thống vận chuyển rau quả tƣơi

hai chiều Bắc - Nam nhằm mở rộng thị trƣờng tiêu thụ, giảm tổn thất.

4. Nghiên cứu công nghệ và thiết bị sơ chế, bảo quản tập trung một số loại

rau, quả, hoa tƣơi.

5. Nghiên cứu sản xuất một số chế phẩm sinh học, hoá học sử dụng trong

bảo quản rau, quả, hoa tƣơi.

6. Nghiên cứu và ứng dụng công nghệ và thiết bị sản xuất chế phẩm bảo

quản (chế phẩm tạo màng) dùng trong bảo quản một số rau quả tƣơi.

7. Nghiên cứu sản xuất một số chế phẩm vi sinh để phòng chống nấm sinh

độc tố và độc tố nấm mốc aflatoxin, ochratoxin A trên ngô, lạc, cà phê.

8. Nghiên cứu lựa chọn bao bì và vật liệu thích hợp (kể cả màng bao thông

minh và bao bì chỉ thị hạn sử dụng nông sản) cho vận chuyển, bảo quản và lƣu

thông nông sản nhằm nâng cao chất lƣợng, giảm tổn thất.

9. Nghiên cứu áp dụng kỹ thuật bảo quản nông sản (bao gồm cả sản phẩm

chăn nuôi) không dùng hoá chất bằng các phƣơng pháp sinh học và vật lý (chiếu xạ,

nhiệt độ cao, nhiệt độ thấp, điều chỉnh khí).

10. Nghiên cứu hoàn thiện công nghệ và hệ thống thiết bị sơ chế một số loại

rau quả ở dạng bán thành phẩm (paste, pure, chế biến sẵn) đáp ứng yêu cầu nguyên

liệu của trung tâm chế biến, phục vụ nội tiêu và xuất khẩu.

Lĩnh vực nghiên cứu chế biến và đa dạng hoá nông sản, thực phẩm

1. Nghiên cứu công nghệ và thiết bị chế biến và đa dạng hoá sản phẩm (gạo,

ngô, khoai, rau quả các loại, gia vị, cà phê, ca cao, điều, đậu đỗ).

2. Nghiên cứu hoàn thiện công nghệ trong dây chuyền cơ khí hóa, tự động

hóa chế biến hạt điều.

3. Nghiên cứu công nghệ và hệ thống thiết bị chế biến hạt thóc giống, từng

bƣớc mở rộng cho các loại hạt khác.

4. Nghiên cứu nâng cao công nghệ sản xuất một số sản phẩm truyền thống ở

qui mô công nghiệp.

5. Nghiên cứu chế biến thực phẩm chức năng và thức ăn bổ dƣỡng.

6. Nghiên cứu sử dụng các enzym nhằm nâng cao chất lƣợng chế biến nông

sản (rau quả, nƣớc uống, sữa lên men, mềm hoá thịt).

7. Nghiên cứu ứng dụng một số phƣơng pháp chế biến mới (tinh bột biến

tính, phân ly siêu lọc, nghiền đồng thể bằng siêu âm, xử lí cao áp, chân không, công

nghệ sinh học) để tiến hành chế biến tinh sâu nông sản có giá trị, đa dạng hoá các

sản phẩm chế biến đáp ứng nhu cầu ngƣời tiêu dùng.

8. Nghiên cứu chế biến sản phẩm thịt và các phụ phẩm giết mổ

(nghiền xƣơng, tách chiết protein và huyết sắc tố động vật). Nghiên cứu cải thiện

hƣơng vị của thịt.

9. Nghiên cứu thiết kế, chế tạo thiết bị siêu âm công suất 1,5kW và ứng dụng

trong làm sạch, chiết xuất các hợp chất tự nhiên từ họ củ gừng.

Lĩnh vực nghiên cứu ứng dụng công nghệ sinh học trong bảo quản, chế biến

nông sản

1. Nghiên cứu các hoạt chất sinh học có trong nông sản hay vi sinh vật có tác

dụng tích cực đến chất lƣợng bảo quản và chế biến nông sản (tạo màu, mùi, kháng

khuẩn).

2. Phân lập và tuyển chọn các chủng vi sinh vật có hoạt tính sinh học cao và

phát triển công nghệ gen trong chọn tạo; nghiên cứu bản chất di truyền của nông

sản trong việc kháng lại côn trùng hại kho.

3. Nghiên cứu sản xuất các chất bảo quản sinh học dùng trong chế biến cũng

nhƣ phòng chống côn trùng, nấm mốc trong bảo quản nông sản thực phẩm.

4. Nghiên cứu ứng dụng công nghệ sinh học để sản xuất thức ăn bổ sung,

thức ăn chăn nuôi, phân bón vi sinh.

5. Nghiên cứu sử dụng biện pháp công nghệ sinh học để tái sử dụng phụ phế

phẩm nông nghiệp (sinh khối thực vật, chất thải công nghiệp chế biến, các dạng

thực vật khác) nhằm nâng cao giá trị và đảm bảo vệ sinh môi trƣờng.

Lĩnh vực nghiên cứu điện khí hoá và tự động hoá trong sản xuất nông

nghiệp và chế biến nông sản

1. Nghiên cứu hệ thống thiết bị tự động hoá ứng dụng trong dây chuyền chế

biến hạt giống, chế biến thức ăn chăn nuôi tổng hợp, chế biến bảo quản nông sản.

2. Nghiên cứu hệ thống thiết bị điện chuyên dùng trong cơ giới hoá bảo

quản, chế biến và chăn nuôi.

3. Nghiên cứu hệ thống thiết bị sử dụng năng lƣợng điện phục vụ cơ giới hoá

trồng trọt và tƣới tiêu.

4. Nghiên cứu một số công nghệ điện và hệ thống thiết bị khai thác năng

lƣợng mới và năng lƣợng tái tạo phục vụ sản xuất nông nghiệp, chế biến nông sản

và sinh hoạt nông thôn.

Lĩnh vực nghiên cứu tận dụng phụ phế phẩm và bảo vệ môi trường nông

nghiệp

1. Tham gia điều tra, đánh giá phụ phế phẩm nông nghiệp, chế biến thực

phẩm; mức độ và nguồn ô nhiễm môi trƣờng trong sản xuất nông nghiệp. Kiểm tra

môi trƣờng theo yêu cầu của cơ quan quản lí và cơ sở sản xuất.

2. Nghiên cứu công nghệ xử lý ô nhiễm môi trƣờng nƣớc tƣới (xử lý ô nhiễm

vi sinh vật, kim loại nặng, nhiễm mặn, phèn chua).

3. Nghiên cứu công nghệ xử lý các phụ phế phẩm và nguồn gây ô nhiễm môi

trƣờng (rắn, lỏng, khí) trong nông nghiệp ở các cơ sở chế biến nông sản, cơ sở giết

mổ, chế biến hải sản, thuộc da, các làng nghề, doanh nghiệp nông thôn vừa và nhỏ.

Lĩnh vực nghiên cứu kinh tế - kỹ thuật

1. Điều tra cơ bản để lập cơ sở khoa học cho các dự án phát triển cơ - điện

khí hoá, tự động hoá phục vụ sản xuất nông, lâm, diêm nghiệp và tƣới tiêu của các

địa phƣơng điển hình thuộc 7 vùng kinh tế nông nghiệp.

2. Nghiên cứu định hƣớng chiến lƣợc, dự báo phát triển ngành cơ điện nông

nghiệp và công nghệ sau thu hoạch Việt Nam.

3. Điều tra, đánh giá hiệu quả kinh tế, xã hội của các qui trình công nghệ bảo

quản, chế biến nông sản.

4. Nghiên cứu về sử dụng và đánh giá hiệu quả kinh tế của công nghệ và

thiết bị, máy móc cơ điện trong sản xuất nông nghiệp.

5. Nghiên cứu các phƣơng pháp bảo quản và hồi phục máy, thiết bị nông

nghiệp và chế biến.

Bên cạnh những kết quả đạt đƣợc trong thời gian qua, KH và CN trong lĩnh

vực NN và PTNT còn không ít hạn chế bất cập. Điều dễ nhận ra, nhƣ Bộ trƣởng

Cao Đức Phát cho biết: Các tổ chức nghiên cứu KH và CN công lập thuộc lĩnh vực

NN và PTNT chƣa thật sự phát huy tính chủ động và sáng tạo.

Cũng do thiếu hụt chuyên gia đầu đàn cho nên số cán bộ có đủ năng lực chủ

trì đề tài nghiên cứu đem lại kết quả cao chiếm tỷ lệ rất thấp. Nhất là mảng CNSH

chƣa có các "đột phá" do thiếu nguồn nhân lực trình độ cao, trong khi hiện tƣợng

"chảy máu chất xám" ở các viện nghiên cứu vẫn diễn ra. Một lực lƣợng khá lớn cán

bộ khoa học nông nghiệp ở các viện, trƣờng ngoài Bộ NN và PTNT chƣa đƣợc thu

hút vào nghiên cứu khoa học; công tác đào tạo nhân lực KH và CN phục vụ hoạt

động NN và PTNT lâu nay chƣa gắn lý thuyết với thực hành. Do vậy sau khi tốt

nghiệp, không ít kỹ sƣ trẻ vào làm việc tại các đơn vị nghiên cứu còn lúng túng.

Thời gian qua, nhiệm vụ KH và CN đƣợc xây dựng nhiều nhƣng cơ cấu các đề tài,

nhiệm vụ chƣa hợp lý; thiếu sự gắn kết trong khâu xác định nhiệm vụ nghiên cứu

và định hƣớng triển khai ứng dụng vào thực tế cuộc sống. Bởi vậy, tính hiệu quả

trong hoạt động KH và CN lĩnh vực NN và PTNT còn thấp, không ít đề tài, dự án

sau khi nghiệm thu khó triển khai vào sản xuất, kinh doanh... Cũng do cơ chế quản

lý KH và CN chậm đổi mới dẫn đến tình trạng chƣa gắn kết nhiệm vụ nghiên cứu

với yêu cầu phát triển của ngành và đòi hỏi của thị trƣờng; thiếu sự ràng buộc

chuyển giao tiến bộ kỹ thuật vào sản xuất đối với các đề tài, nhiệm vụ sử dụng ngân

sách Nhà nƣớc dẫn đến chất lƣợng sản phẩm nghiên cứu chƣa đạt nhƣ mong muốn.

Để KH và CN thật sự có đóng góp lớn trong phát triển nông nghiệp và xây

dựng nông thôn mới, cùng với tiếp tục thực hiện Nghị quyết 26/T.Ƣ về nông

nghiệp, nông dân và nông thôn, Bộ NN và PTNT đã xây dựng chiến lƣợc phát triển

KH và CN ngành NN và PTNT giai đoạn 2013 - 2020. Với quan điểm: Thực hiện

đồng bộ các nhiệm vụ chủ yếu bao gồm đẩy mạnh nghiên cứu và ứng dụng KH và

CN phục vụ yêu cầu phát triển nông nghiệp, nông thôn; tăng cƣờng tiềm lực KH và

CN, trong đó coi trọng phát triển nguồn nhân lực; đổi mới về tổ chức, cơ chế, quản

lý, cơ chế hoạt động KH và CN và chính sách phát huy tài năng, tâm huyết của đội

ngũ cán bộ KH và CN ngành NN và PTNT.

Bên cạnh đầu tƣ của Nhà nƣớc, khuyến khích các thành phần kinh tế tham

gia phát triển KH và CN; hỗ trợ phát triển các hình thức hợp tác công - tƣ và phát

triển dịch vụ KH và CN...

Nhằm đạt đƣợc các mục tiêu: KH và CN ngành NN và PTNT đóng góp 40%

giá trị gia tăng nông nghiệp đến năm 2015 và đạt 50% vào năm 2020; sản phẩm

nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao đến năm 2015 chiếm tỷ trọng khoảng 15%

trong giá trị sản xuất các sản phẩm chủ yếu và đạt 35% vào năm 2020... Không

ngừng góp phần thúc đẩy tăng trƣởng và phát triển nông nghiệp bền vững; bảo đảm

an ninh lƣơng thực quốc gia, đồng thời nâng cao thu nhập cho ngƣời nông dân

trong tiến trình CNH, HĐH nông nghiệp và nông thôn...

2.2.1.2. Mô hình liên kết nhà khoa học với doanh nghiệp thông qua tổ chức

trung gian

Theo kết quả khảo sát của Phòng Thƣơng mại và Công nghiệp Việt Nam

(VCCI) năm 2016 tại 10 ngành, trong đó 7 ngành thuộc lĩnh vực công nghiệp chế

biến, chế tạo cho thấy: Gần 60% doanh nghiệp đang sử dụng công nghệ có tuổi đời

hơn 6 năm. Công nghệ của các doanh nghiệp đến chủ yếu từ các nƣớc đang phát

triển (chiếm khoảng 65%). Tỷ lệ công nghệ có xuất xứ từ các nƣớc phát triển chỉ

chiếm khoảng 32%, trong đó hơn 18% là công nghệ trƣớc năm 2005. Những con số

trên cho thấy, trình độ công nghệ của các doanh nghiệp trong những ngành chế

biến, chế tạo của Việt Nam còn lạc hậu.

Hiện thị trƣờng khoa học và công nghệ (KH&CN) ở Việt Nam chƣa thực sự

phát triển để giúp doanh nghiệp có thể tìm kiếm và mua các công nghệ hay bí quyết

mà họ cần. Hệ số chuyển giao công nghệ nội địa từ doanh nghiệp FDI sang doanh

nghiệp Việt Nam còn thấp. Theo kết quả khảo sát đổi mới sáng tạo trong doanh

nghiệp thuộc dự án FIRST-NASATI thực hiện mới đây, hơn 85% doanh nghiệp tự

thực hiện các hoạt động nghiên cứu phát triển để có đƣợc những sản phẩm mới. Để

đổi mới quy trình, các doanh nghiệp chủ yếu thực hiện thông qua phƣơng thức đầu

tƣ vào công nghệ mới hay nâng cấp công nghệ hiện tại, trong khi hoạt động chuyển

giao từ các tổ chức KH&CN đến doanh nghiệp lại rất thấp (dƣới 1%).

Có thể thấy được hiện nay mô hình chưa được hình thành một cách cụ

thể do đó cần phải hình thành và phát triển mô hình sàn giao dịch công nghệ với

các nội dung như:

Vấn đề liên kết, chuyển giao giữa viện, trƣờng, nhà khoa học với các doanh

nghiệp đã đƣợc các nƣớc phát triển rất quan tâm và có nhiều mô hình mà Việt Nam

có thể học hỏi. Ngay tại khu vực ASEAN, Malaysia là nƣớc có nhiều chính sách và

mô hình liên kết để phát triển KH&CN cho các doanh nghiệp. Malaysia có hẳn

chƣơng trình chuyển giao tri thức với sự tham gia của doanh nghiệp, viện, trƣờng

và các tổ chức trung gian, trong đó coi doanh nghiệp là trọng tâm. Malaysia cũng

thành lập nhiều trƣờng đại học có sự tham gia của doanh nghiệp để phục vụ các

ngành công nghiệp lớn.

Cần tăng cƣờng sự liên kết giữa doanh nghiệp với viện nghiên cứu, trƣờng

đại học và nhà khoa học. Trong đó, doanh nghiệp đóng vai trò trung tâm trong mối

liên kết này, thúc đẩy các hoạt động nghiên cứu chuyển giao công nghệ, góp phần

phát triển thị trƣờng KH&CN. Vai trò Nhà nƣớc định hƣớng đƣa ra cơ chế, hỗ trợ

doanh nghiệp và chi tiền. Các nhà khoa học phải tạo ra sản phẩm tốt, giàu tính thực

tiễn, mang đến sự tăng trƣởng cho doanh nghiệp. Doanh nghiệp có trách nhiệm đƣa

sản phẩm này vào thị trƣờng nhanh nhất và đƣa ra toàn cầu. Trong liên kết này,

doanh nghiệp đóng vai trò trọng tâm, quyền lợi của các bên phải đƣợc minh bạch.

Để hình thành đƣợc các sàn giao dịch công nghệ, Nhà nƣớc có thể hỗ trợ ban

đầu 10-20 tỷ đồng làm vốn “mồi” giống nhƣ Singapore đã làm. Khi các ý tƣởng này

đến bƣớc phê duyệt, triển khai, thƣơng mại hóa và nhân bản, chắc chắn doanh

nghiệp sẽ vào cuộc. Khâu nghiên cứu và phát triển của các doanh nghiệp Việt Nam

đang rất kém, chƣa có quy trình chuẩn mực để chuyển giao công nghệ. Vì vậy, Việt

Nam đang là mảnh đất tiềm năng cho việc hình thành các sàn giao dịch công nghệ,

ở đó huy động đƣợc chuyên gia công nghệ toàn cầu cùng giải bài toán cho doanh

nghiệp.

Vấn đề này sẽ được giải quyết trong chương 3

2.2.2. Đánh giá thực trạng mối liên kết giữa nhà khoa học – nhà nông –

nhà doanh nghiệp trong lĩnh vực nông nghiệp

2.2.2.1. Những mặt đạt được