Luận văn Thạc sĩ Quốc tế học: Quan hệ an ninh quân sự Mỹ - Ấn Độ trong thập niên đầu của thế kỷ 21

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:124

Thêm vào BST

Báo xấu

58
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn nghiên cứu, phân tích thực trạng quan hệ an ninh quân sự Mỹ - Ấn Độ trong thập niên đầu của thế kỷ XXI và những tác động của mối quan hệ này đến tình hình an ninh khu vực và Việt Nam, từ đó đưa ra dự báo về xu hướng phát triển của quan hệ này trong những năm tới. Mời các bạn tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quốc tế học: Quan hệ an ninh quân sự Mỹ - Ấn Độ trong thập niên đầu của thế kỷ 21

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN --------------------------- VŨ THỊ HƯNG QUAN HỆ AN NINH QUÂN SỰ MỸ - ẤN ĐỘ TRONG THẬP NIÊN ĐẦU CỦA THẾ KỶ 21 LUẬN VĂN THẠC SĨ NGÀNH QUỐC TẾ HỌC Hà Nội, - 2015
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN --------------------------- VŨ THỊ HƯNG QUAN HỆ AN NINH QUÂN SỰ MỸ - ẤN ĐỘ TRONG THẬP NIÊN ĐẦU CỦA THẾ KỶ 21 Chuyên ngành: Quan hệ quốc tế Mã số: 60 31 02 06 LUẬN VĂN THẠC SĨ NGÀNH QUỐC TẾ HỌC Người hướng dẫn khoa học: TS. Lê Khương Thùy Hà Nội - 2015
Lời cảm ơn Lời đầu tiên, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới Tiến sĩ Lê Khương Thùy, người đã tận tình hướng dẫn và giúp đỡ tôi hoàn thành Luận văn Thạc sĩ này. Tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành nhất tới các thày cô giáo trong Khoa Quốc tế học đã dìu dắt và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập tại Khoa. Cảm ơn các Trung tâm thư viện, các Viện nghiên cứu đã giúp đỡ tôi về nguồn tài liệu. Tôi vô cùng biết ơn gia đình, đồng nghiệp và bạn bè đã động viên, giúp đỡ tôi trong quá trình học tập và hoàn thành Luận văn. Xin chân thành cảm ơn! Hà nội, ngày 31.12.2015
MỤC LỤC MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 NỘI DUNG..................................................................................................... 12 Chương 1. NHỮNG NHÂN TỐ CHỦ YẾU TÁC ĐỘNG ĐẾN QUAN HỆ AN NINH QUÂN SỰ MỸ - ẤN ĐỘ TRONG THẬP NIÊN ĐẦU CỦA THẾ KỶ XXI ................................................................................................. 12 1.1 Bối cảnh quốc tế và khu vực .................................................................. 12 1.1.1 Những xu thế quốc tế chủ đạo ................................................................ 12 1.1.2 Hai sự kiện quốc tế nổi bật .................................................................... 20 1.1.3 Sự trỗi dậy của Trung Quốc ................................................................... 26 1.1.4 Tình hình khu vực Nam Á ....................................................................... 30 1.2 Mỹ điều chỉnh chiến lược toàn cầu và sự chuyển hướng trong chính sách đối ngoại của Ấn Độ.............................................................................. 33 1.2.1 Mỹ điều chỉnh chiến lược toàn cầu ........................................................ 33 1.2.2 Sự chuyển hướng trong chính sách đối ngoại của Ấn Độ ..................... 39 Chương 2. THỰC TRẠNG QUAN HỆ AN NINH QUÂN SỰ MỸ - ẤN ĐỘ TRONG THẬP NIÊN ĐẦU CỦA THẾ KỶ XXI................................ 44 2.1 Chính sách an ninh quân sự của hai nước với nhau ........................... 44 2.1.1 Chính sách an ninh quân sự của Mỹ đối với Ấn Độ .............................. 44 2.1.2 Đối sách của Ấn Độ ............................................................................... 54 2.2 Nội dung hợp tác ..................................................................................... 56 2.2.1 Khuôn khổ hợp tác và đối thoại ............................................................. 57 2.2.2 Những khía cạnh hợp tác nổi bật ........................................................... 64 Chương 3. ĐÁNH GIÁ TÁC ĐỘNG VÀ DỰ BÁO TRIỂN VỌNG QUAN HỆ AN NINH QUÂN SỰ MỸ - ẤN ĐỘ NHỮNG NĂM TỚI .................. 88 3.1 Tác động của quan hệ an ninh quân sự Mỹ - Ấn Độ ........................... 88 3.1.1 Đối với vị thế quân sự của hai nước ...................................................... 88
3.1.2 Đối với cấu trúc an ninh khu vực ........................................................... 93 3.1.3 Đối với Việt Nam .................................................................................... 96 3.2 Dự báo triển vọng quan hệ an ninh quân sự Mỹ - Ấn Độ những năm tới. .......................................................................................................... 99 3.2.1 Một số nhận xét ...................................................................................... 99 3.2.2. Dự báo triển vọng ............................................................................... 102 KẾT LUẬN .................................................................................................. 111 TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................... 113
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT Từ viết tắt Tiếng Anh Tiếng Việt WB World Bank Ngân hàng thế giới IMF International Monetary Fund Quỹ tiền tệ quốc tế WTO World Trade Organization Tổ chức Thương mại thế giới SAARC South Asian Association for Hiệp hội hợp tác khu vực Regional Cooperation Nam Á FDI Foreign Direct Investment Đầu tư trực tiếp nước ngoài EU European Union Liên minh Châu Âu ASEAN Association of Southeast Asian Hiệp hội các quốc gia Đông Nations Nam Á NATO North Atlantic Treaty Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Organization Tây Dương CIA Central Intelligence Agency Cơ quan Tình báo Trung ương DPG Nhóm chính sách Quốc phòng NSSP The Next Steps in Strategic Những bước tiếp theo trong Partnership quan hệ đối tác chiến lược NPT Nuclear Non-proliferation Hiệp ước không phổ biến vũ Treaty khí hạt nhân CCI The U.S.-India Sáng kiến hợp tác Chống Counterterrorism Cooperation khủng bố Mỹ - Ấn Độ Initiative USAF United States Air Force Không quân Mỹ IAF Indian Air Force Không quân Ấn Độ
PACAF Pacific Air Forces Lực lượng Không quân Thái Bình Dương IOR India Ocean Region Khu vực Ấn Độ Dương USPACOM United States Pacific Command Bộ Tư lệnh Thái Bình Dương của Mỹ IDS Integrated Defence Staff Ủy ban Phối hợp Quốc phòng Ấn Độ SOF Special Operation Force Lực lượng tác chiến đặc biệt NSG National Security Guards Tổ chức an ninh quốc gia của Ấn Độ IMET U.S. International Military Chương trình Giáo dục và Education & Training Đào tạo quân đội quốc tế của Mỹ APCSS The Asia-Pacific Center for Trung tâm nghiên cứu an Security Studies ninh Châu Á- TBD DRDO Defence Research and Tổ chức nghiên cứu và phát Development Organization triển quốc phòng GSOMIA General Security of Military Hiệp định an ninh chung về Information Agreement thông tin quân sự CISMOA Communication Interoperability Hiệp định thư về An ninh và and Security Memorandum of Trao đổi thông tin Agreement BECA Basic Cooperation and Hiệp định trao đổi và hợp tác Exchange Agreement cơ bản ASEM The Asia-Europe Meeting Diễn đàn Hợp tác Á – Âu ARF ASEAN Regional Forum Diễn đàn an ninh khu vực
ĐNÁ ADMM The ASEAN Defense Hội nghị Bộ trưởng Quốc Ministers' Meeting phòng ASEAN TAC The Treaty of Amity and Hiệp ước Thân thiện và Hợp Cooperation tác CTBT The Comprehensive Nuclear- Hiệp ước cẩm thử VKHN Test-Ban Treaty toàn diện
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của Đề tài Thập niên đầu thế kỷ XXI, tình hình thế giới và khu vực có những biến động mạnh mẽ, đặc biệt là ở khu vực Châu Á – Thái Bình Dương (Châu Á- TBD). Những sai lầm trong chính sách đối ngoại của Chính quyền George W.Bush không chỉ chấm dứt “khoảnh khắc đơn cực” của Mỹ, làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến uy tín, vị thế của Mỹ ở khu vực Châu Á – TBD mà còn tạo thời cơ cho Trung Quốc rút ngắn khoảng cách, trở thành đối thủ cạnh tranh trực tiếp vai trò lãnh đạo thế giới của Mỹ. Sức mạnh tổng hợp của Mỹ bị suy giảm trong khi Trung Quốc trỗi dậy mạnh mẽ đã làm thay đổi cục diện thế giới cũng như cán cân quyền lực ở khu vực Châu Á – TBD. Mỹ xác định Châu Á – TBD là khu vực có ý nghĩa địa chiến lược đặc biệt quan trọng trong quá trình củng cố vị thế siêu cường số một thế giới của Mỹ. Vì vậy, Mỹ đặt mục tiêu phải thúc đẩy và duy trì vai trò của mình ở khu vực trọng yếu này. Để thực hiện được mục tiêu đó, trước hết, Mỹ cần phải kiềm chế được sức mạnh đang lên của Trung Quốc. Một trong những biện pháp mà Mỹ sử dụng là củng cố quan hệ với các đồng minh, xây dựng và thúc đẩy quan hệ với các đối tác mới trong khu vực, từ đó hình thành một mặt trận ngăn chặn sự bành trướng ảnh hưởng của Trung Quốc ở khu vực. Ấn Độ là một cường quốc đang lên ở khu vực và có đủ năng lực trở thành một đối trọng của Trung Quốc.Việc Ấn Độ nghiêng về bên nào trong cuộc cạnh tranh ảnh hưởng giữa Mỹ và Trung Quốc sẽ tác động rất lớn đến tương quan lực lượng ở khu vực Châu Á – TBD. Vì vậy, Mỹ rất cần có sự ủng hộ, hợp tác toàn diện của Ấn Độ. Quan hệ an ninh Mỹ - Ấn Độ giữ một vai trò quan trọng và được coi là một “trục” then chốt của chiến lược “xoay trục” sang Châu Á của Mỹ. 1
Ấn Độ hiện đang nỗ lực vươn lên, khẳng định vị thế là một cực của trật tự thế giới đa cực đang hình thành. Ấn Độ nhận thức rõ tầm quan trọng của Mỹ đối với việc tăng cường thế và lực, phát huy vai trò nước lớn của Ấn Độ. Sự gặp gỡ trong mục tiêu và tính toán chiến lược của hai quốc gia đã đưa quan hệ song phương Mỹ - Ấn Độ trở thành một trong những mối quan hệ có tốc độ phát triển nhanh trong thập niên đầu của thế kỷ XXI. Ngay khi quan hệ Mỹ - Ấn Độ bước vào thời kỳ hợp tác và phát triển (từ năm cuối của thời kỳ Tổng thống Bill Clinton (2000), an ninh quân sự đã là một lĩnh vực được chính quyền cả hai nước chú trọng phát triển và hiện là lĩnh vực đạt được nhiều tiến bộ nhất của quan hệ song phương Mỹ - Ấn Độ. Những chuyển biến trong quan hệ an ninh quân sự Mỹ - Ấn Độ nói riêng, quan hệ Mỹ - Ấn Độ nói chung có tác động trực tiếp đến cục diện an ninh phức tạp ở khu vực Châu Á -TBD hiện nay. Chính vì vậy, việc nghiên cứu mối quan hệ Mỹ - Ấn Độ, nhất là trên khía cạnh an ninh quân sự có ý nghĩa quan trọng góp phần tìm hiểu những tính toán và ý đồ chiến lược của Mỹ và Ấn Độ, đồng thời góp phần tìm hiểu và dự báo những diễn biến của cục diện an ninh khu vực Châu Á -TBD. Việt Nam là một quốc gia đang phát triển ở khu vực Đông Nam Á, Đông Á – khu vực đang là trọng tâm hướng tới trong chính sách “tái cân bằng” khu vực Châu Á - TBD của Mỹ và chính sách Hướng Đông của Ấn Độ. Vì thế, quan hệ an ninh quân sự Mỹ - Ấn Độ phát triển theo chiều hướng nào cũng có ảnh hưởng rất lớn đến Việt Nam, đặc biệt là trong việc xử lý mối quan hệ với người láng giềng khổng lồ Trung Quốc. Do đó, việc nghiên cứu quan hệ an ninh quân sự Mỹ - Ấn Độ lại càng có ý nghĩa thực tiễn hơn bao giờ hết. Với ý nghĩa khoa học và ý nghĩa thực tiễn nói trên, tôi chọn đề tài Quan hệ an ninh quân sự Mỹ - Ấn Độ trong thập niên đầu của thế kỷ 21 làm đề tài nghiên cứu cho Luận văn của mình. 2
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề Trong chuyến thăm Ấn Độ năm 2010, Tổng thống Obama đã phát biểu rằng, quan hệ Mỹ - Ấn Độ sẽ là “một trong các quan hệ đối tác định hình thế kỷ 21”1. Giới nghiên cứu và hoạch định chính sách của Mỹ, Ấn Độ, các nước trong khu vực và các cường quốc khác trên thế giới theo dõi rất sát sao mối quan hệ này, đặc biệt là những chuyển biến trong lĩnh vực an ninh quân sự. Tình hình nghiên cứu trong nước: Ở Việt Nam, chưa có nhiều công trình nghiên cứu về quan hệ Mỹ - Ấn Độ, đặc biệt là từ giai đoạn sau khủng hoảng tài chính toàn cầu 2008 đến nay. Các công trình nghiên cứu chủ yếu dưới dạng các bài báo, bài tạp chí. Trong đó có thể kể đến các bài viết như “Quan hệ an ninh quốc phòng Hoa Kỳ- Ấn Độ”, Tạp chí Châu Mỹ ngày nay, số 9/2009; “Quan hệ chính trị ngoại giao Hoa Kỳ- Ấn Độ”, Tạp chí Châu Mỹ ngày nay, số 7/2010; “Quan hệ văn hóa xã hội Hoa Kỳ - Ấn Độ”, Tạp chí Châu Mỹ ngày nay, số 5/2011 của tác giả Lê Thị Thu. Các bài viết này đề cập đến một số lĩnh vực hợp tác tiêu biểu của quan hệ Mỹ - Ấn Độ dưới thời Chính quyền George W.Bush. Ths. Nguyễn Khánh Vân có bài viết “Quan hệ đối tác chiến lược Hoa Kỳ - Ấn Độ” đăng tải trên Tạp chí châu Hoa Kỳ ngày nay, số 11/2013 đề cập đến bối cảnh chung của quan hệ đối tác chiến lược Mỹ - Ấn Độ và những nhân tố chi phối sự thiết lập quan hệ đối tác chiến lược giữa hai nước, nội dung cụ thể của hợp tác chiến lược (trong lĩnh vực an ninh, năng lượng và môi trường, khoa học và công nghệ, hợp tác kinh tế), ngoài ra tác giả còn đưa ra một số đánh giá về thành tựu cũng như hạn chế của mối quan hệ đối tác này. Tuy nhiên, hầu hết các nội dung mới chỉ dừng lại ở đưa ra vấn đề và nội dung hợp tác đơn thuần, chưa phân tích được việc triển khai quan hệ đối tác đó dưới thời Chính quyền Obama và triển vọng cụ thể trong tương lai. 1 Hải Minh,Quan hệ Mỹ- Ấn 'định hình thế kỷ 21', http://vnexpress.net/tin-tuc/the-gioi/quan-he-my-an-dinh- hinh-the-ky-21-2179771.html, 8/11/2010. 3
Theo tác giả Nguyễn Nhâm trong bài viết “Đối tác chiến lược Hoa Kỳ - Ấn Độ: Những ẩn sâu trong quan hệ” đăng tải trên báo Nhân dân điện tử tháng 6 năm 2013: Quan hệ Mỹ - Ấn Độ được xem là khỏa lấp khoảng trống Nam Á, củng cố thêm lợi ích của Mỹ tại khu vực này. Vì thế, các nhà phân tích cho rằng, Mỹ đang nhìn nhận quan hệ với Ấn Độ như là một trong những điểm nối quan trọng trong thế kỷ 21. Thành công của quan hệ đối tác chiến lược Mỹ - Ấn Độ sẽ không chỉ đóng góp cho sự thịnh vượng của hai nước mà còn cho hòa bình, an ninh và ổn định khu vực cũng như toàn cầu. Tình hình nghiên cứu ngoài nước: Là một mối quan hệ đối tác chiến lược tiêu biểu và là đối tác tự nhiên của Mỹ nên quan hệ Mỹ - Ấn Độ, nhất là những thay đổi, điều chỉnh trên lĩnh vực an ninh quân sự thường xuyên được cập nhật và phân tích trong các báo cáo của Bộ Quốc phòng Mỹ, Quốc hội Mỹ, và Bộ Quốc phòng Ấn Độ, cũng như trong các công trình nghiên cứu của các nhà phân tích, nghiên cứu quốc tế trên thế giới và khu vực. Trong cuốn sách “US-India Strategic Cooperation into the 21st century” (Hợp tác chiến lược Mỹ - Ấn Độ bước vào thế kỷ 21)(2006), các học giả và các chuyên gia phân tích quốc tế hàng đầu của Mỹ và Ấn Độ đã chỉ ra nguồn gốc, quá trình phát triển và hiện trạng của hợp tác chiến lược Mỹ - Ấn Độ. Trong thời kỳ Chiến tranh Lạnh, Mỹ và Ấn Độ theo đuổi những chiến lược đối lập nhau nên hai nước “xa lạ” nhau trong giai đoạn này. Khi Chiến tranh Lạnh chấm dứt với sự tan rã của Liên Xô, hợp tác an ninh Mỹ - Ấn Độ mới có những dấu hiệu chuyển biến tốt đẹp hơn. Các lực lượng vũ trang hai nước đã tham gia các cuộc tập trận chung trên biển, trên đất liền, trên không và cùng nhau thực hiện các nhiệm vụ nhân đạo. Căn cứ vào những thông tin và đóng góp từ giới hoạch định chính sách cũng như của giới khoa học, cuốn sách này đã phân tích sự hội tụ chiến lược của hai nền dân chủ lớn nhất thế giới, đồng thời lý giải tại sao giữa hai nước vẫn tồn tại những bất đồng căn bản. Những vấn đề nổi bật như tương lai của chương trình hạt nhân và tên lửa đạn đạo của Ấn Độ, mối 4
quan hệ giữa Mỹ và Pakistan cũng như mối liên hệ giữa Ấn Độ và Iran cũng đượctrình bày và luận giải sâu sắc trong cuốn sách này. Cuốn “Vai trò của Mỹ ở Châu Á- Quan điểm của các học giả Mỹ và Châu Á”(2009)cũng phân tích rất sâu sắc vai trò của Mỹ ở khu vực Nam Á, những cải thiện trong quan hệ Mỹ - Ấn Độ dưới thời Chính quyền G.W.Bush và nêu lên những kiến nghị để thúc đẩy quan hệ Mỹ - Ấn Độ phát triển.Quan hệ an ninh quân sự Mỹ - Ấn Độ cũng được đặt trong nghiên cứu mối quan hệ tương tác với các nước lớn khác trong khu vực. Tiêu biểu như cuốn “The Big Three, the emerging relationship between the United States, India and China in the changing world order” của Harsh Bhasin (2010), trong đó bàn về mối quan hệ đang nổi lên giữa ba cường quốc Mỹ, Ấn Độ và Trung Quốc trong bối cảnh là một trật tự thế giới đang có những thay đổi. Từ những vấn đề nổi bật trong các cặp quan hệ song phương trong quá khứ và hiện tại, tác giả đã đưa ra những dự báo về chiều hướng phát triển trong quan hệ giữa ba cường quốc này. Quan hệ Mỹ - Ấn Độ là một trọng điểm nghiên cứu của nhiều cơ quan nghiên cứu quốc tế nổi tiếng như Cơ quan nghiên cứu của Quốc hội Mỹ (CRS) Các báo cáo của CRS thường xuyên cập nhật và phân tích những diễn tiến, những kết quả đạt được cũng như những vấn đề tồn tại trong quan hệ Mỹ - Ấn Độ trên nhiều khía cạnh. Khía cạnh an ninh quân sự được thể hiện trong các báo cáo của CRS như:U.S – India Defense Relations: Strategic Perspectives, Washington, D.C, April 4, 2007; India: Domestic Issues, Strategic Dynamics, and U.S. Relations, September 1, 2011. Báo cáo cho thấy tầm quan trọng của khu vực Nam Á, trong đó Ấn Độ đóng vai trò nổi bật, đối với lợi ích cốt lõi của Mỹ trong thế kỷ 21. Tổng thống Obama đã nỗ lực thúc đẩy quan hệ với Ấn Độ như cách mà Tổng thống Clinton đã thực hiện từ năm 2000 và được kế thừa trong suốt thời Chính quyền G.W.Bush. Đỉnh cao của chính sách thúc đẩy này là việc nâng cấp quan hệ ngoại giao lên 3.0 vào tháng 5
7/2011, điều này khiến nhiều nhà phân tích cho rằng quan hệ Mỹ - Ấn Độ sẽ trở thành mối quan hệ song phương quan trọng nhất trong những thập kỷ tới. Trong báo cáo “U.S.- India Security Relation: Strategic Issues” January 24, 2013, học giả K.Alan Kronstadt nhấn mạnh, khi Mỹ thực hiện chính sách xoay trục về châu Á, và với sự nổi lên về sức mạnh kinh tế và quân sự của Ấn Độ, thì việc thúc đầy quan hệ Mỹ - Ấn Độ là một điều tất yếu. Bài cáo cho thấy toàn cảnh về lịch sử quan hệ an ninh giữa hai nước, các quan tâm an ninh của Mỹ đối với Ấn Độ, cũng như các mục tiêu an ninh của Ấn Độ hiện nay, những điểm hội tụ và khác biệt giữa hai nước trong lĩnh vực an ninh, các trở ngại đối với hợp tác an ninh giữa hai nước… Trung tâm nghiên cứu chiến lược và quốc tế (CSIS) của Mỹ cũng dành nhiều sự quan tâm, chú ý cho mối quan hệ Mỹ - Ấn Độ. Nổi bật có công trình nghiên cứu “U.S. - India Defense Relations: Strategic Perspectives”, Washington, D.C, April 4, 2007. Thông qua phân tích những điểm tương đồng và khác biệt trong quan hệ an ninh quân sự Mỹ - Ấn Độ, báo cáo đưa ra những dự báo về chiều hướng phát triển của mối quan hệ này trong thời gian tới. Ngoài ra còn có các trung tâm, các viện nghiên cứu quốc tế danh tiếng khác theo dõi sát sao mối quan hệ an ninh quân sự Mỹ - Ấn Độ như: Viện Khoa học và An ninh quốc tế (ISIS) với bài viết “Testimony before the House Committee on International Relations Hearing on the US – India “Global Partnership” and its Impact on Non – Proliferation” (October 26, 2005)của học giảDavid Albright; Trung tâm Nghiên cứu Quốc phòng cao cấp (CADS) với báo cáo“US Strategy with China and India: Striking a Balance to Avoid Conflict”, August 2006, trong đó phân tích chiến lược của Mỹ đối với Trung Quốc và Ấn Độ, từ đó đưa ra những nhận định về chiều hướng chiến lược của Mỹ ở khu vực Châu Á – TBD. Carnegie Endowment for International Peace, Toward Realistic U.S. – India relations,Washington DC, 2010. Bài viết đề cập đến những chỉ trích từ 6
phía Ấn Độ cho rằng kể từ khi lên nắm quyền, Tổng thống Obama không dành sự quan tâm thích đáng cho Ấn Độ mà có vẻ chú trọng hơn đến việc hợp tác với Trung Quốc trong việc giải quyết các vấn đề khu vực và toàn cầu. Trên thực tế, các quan tâm của hai nước trong hàng loạt các vấn đề cho thấy Mỹ sẽ cân bằng chính sách của họ với Ấn Độ như thế nào với các ưu tiên và trách nhiệm khác. Học giả Arvind Dutta đến từ Viện phân tích và nghiên cứu Quốc phòng của Ấn Độ có bài nghiên cứu“Role of India’s Defense Cooperation Initiatives in Meeting the Foreign Policy Goals”(Vai trò của những sáng kiến hợp tác quốc phòng trong việc thực hiện những mục tiêu chính sách đối ngoại) đăng trên Chuyên san Nghiên cứu Quốc phòng của Ấn Độ (7/2009). Trong bài viết, học giả phân tích vai trò quan trọng của hợp tác quốc phòng trong “Ngoại giao quốc phòng” và nêu lên những sáng kiến hợp tác quốc phòng của Ấn Độ với các cường quốc chủ chốt, trong đó có Mỹ. Hội thảo về thực trạng và hướng phát triển trong tương lai của quan hệ chiến lược Mỹ - Ấn Độ do Trường Sau đại học Hải quân của Mỹ (NPS) phối hợp với Quỹ nghiên cứu Người quan sát (ORF) tổ chức tại New Dehli (Ấn Độ) hồi tháng 9/2010, Hội thảo đã khái quát lại quan hệ Mỹ - Ấn Độ trong năm đầu tiên dưới thời Tổng thống Obama và các chiến lược của Mỹ và Ấn Độ đối với Trung Quốc cũng như các quốc gia có liên quan mật thiết đến an ninh khu vực như Afghanistan, Pakistan và Iran. Quan hệ an ninh quân sự Mỹ-Ấn Độ còn được trình bày khá toàn diện và cập nhật trong các công trình nghiên cứu của các học giả, các nhà nghiên cứu Mỹ, Ấn Độ và các nước trên thế giới.Tiêu biểu có thể kể đến:U.S.-India Strategic Engagement: Conference Agenda, September 21-23, 2010;W. Pal Sidhu, Time to Reset U.S.-India Relations, http://www.theglobalist.com; US and India: Building Global Parnerships, April 21,2004, Mumbai; The White House, National Security Strategy, Washington D.C. May 2010;Richard A. 7
Boucher, Assistant Secretary for South and Central Asian Affairs, Remarks to the Press, U.S.-India Relations, New Delhi, India January 8, 2009; R. Richard L.Armitage, R. Nicholas Burns (co-chair), Natural Allies, A Bluprint for the Future of U.S. – India Relations; Press Trust Of India, Rice lauds “historic” change in Indo-US ties, Washington, June 19,2008;… Trên cơ sở những kết quả nghiên cứu của các công trình khoa học trên, Luận văn sẽ hệ thống hóa, phân tích và đánh giá quá trình phát triển của mối quan hệ an ninh quân sự Mỹ - Ấn Độ trong thập niên đầu của thế kỷ 21. 3. Mục tiêu nghiên cứu Luận văn nghiên cứu, phân tích thực trạng quan hệ an ninh quân sự Mỹ - Ấn Độ trong thập niên đầu của thế kỷ XXI và những tác động của mối quan hệ này đến tình hình an ninh khu vực và Việt Nam, từ đó đưa ra dự báo về xu hướng phát triển của quan hệ này trong những năm tới. Để thực hiện mục tiêu nghiên cứu trên, Luận văn giải quyết những nhiệm vụ nghiên cứu sau: - Nêu một số nhân tố tác động chủ yếu. - Phân tích thực trạng của mối quan hệ, từ đó đưa ra một số nhận xét. - Đánh giá tác động và dự báo triển vọng của mối quan hệ này trong những năm tới. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của Luận văn là lĩnh vực an ninh quân sự của mối quan hệ giữa Mỹ và Ấn Độ. An ninh, hiểu theo nghĩa đơn giản nhất, là khả năng giữ vững an toàn trước các mối đe dọa. Trước Chiến tranh Lạnh, khái niệm “an ninh” của một quốc gia cơ bản được hiểu là sự đảm bảo và an toàn về mặt quân sự trước một quốc gia khác, còn gọi là “an ninh truyền thống”. Tuy nhiên sau Chiến tranh Lạnh, với sự phát triển mạnh mẽ của xu hướng toàn cầu hóa trong đời sống quốc tế, nhiều vấn đề mới nảy sinh, đe dọa đến an ninh, chủ quyền của các 8
quốc gia dân tộc và cuộc sống của chính con người. Người ta gọi đó là những vấn đề “an ninh phi truyền thống”, trong đó có những vấn đề đòi hỏi phải có sự phối hợp hành động giữa lực lượng quân sự của nhiều nước để giải quyết như vấn đề khủng bố toàn cầu, vấn đề phổ biến vũ khí hủy diệt hàng loạt, các hoạt động cứu hộ thiên tai,… Theo cách giải thích trên, thuật ngữ “an ninh quân sự” trong Luận văn sẽ được dùng để đề cập đến những hoạt động hợp tác giữa lực lượng quân sự Mỹ và Ấn Độ trong các vấn đề an ninh truyền thống và và các vấn đề an ninh phi truyền thống có liên quan đến yếu tố quân sự. Phạm vi nghiên cứu Về thời gian, Luận văn nghiên cứu quan hệ an ninh quân sự Mỹ - Ấn Độ trong thập niên đầu của thế kỷ XXI. Năm 2000 đánh dấu bước ngoặt của Ấn Độ trong quá trình thực hiện mục tiêu chiến lược nhằm nhanh chóng nâng cao vị thế của mình trong khu vực và trên thế giới. Điều này được thể hiện trong tuyên bố của Thủ tướng Ấn Độ Vajpayee ngày 19/1/2000: “Có sự thừa nhận vai trò của Ấn Độ như một nhân tố ổn định ở châu Á... Chúng ta đã có kế hoạch sẵn sàng gánh vác trách nhiệm của chúng ta như một đối tác toàn cầu (global player)”. Năm 2000 cũng là một năm thành công của quan hệ Mỹ - Ấn Độ với chuyến thăm Ấn Độ của Tổng thống Mỹ Bill Clinton (3/2000) và chuyến thăm đáp lễ của Thủ tướng Ấn Độ Vajpayee (9/2000). Tổng thống Bill Clinton đánh giá cao vai trò của Ấn Độ khi tuyên bố: “Ấn Độ và Mỹ có thể thay đổi thế giới”. Tuy nhiên, Luận văn sẽ lấy năm 2001 là mốc nghiên cứu chính vì đây là năm đánh dấu một bước ngoặt mới trong lịch sử nước Mỹ với việc chào đón vị Tổng thống thứ 43 của nước Mỹ - Tổng thống George W. Bush và đặc biệt là năm diễn ra sự kiện khủng bố 11.9. Sự kiện này không chỉ gây rúng động toàn nước Mỹ, làm chuyển hướng ưu tiên trong chính sách đối ngoại và 9
chính sách an ninh của Mỹ mà còn tác động sâu sắc đến cục diện thế giới cũng như các mối quan hệ giữa Mỹ và các quốc gia khác, trong đó có Ấn Độ. Về không gian, Mỹ và Ấn Độ là những nhân tố quan trọng trong cấu trúc an ninh khu vực Châu Á – TBD. Vì vậy, Luận văn nghiên cứu mối quan hệ trong phạm vi giữa quân đội hai nước và ở khu vực Châu Á – TBD. 5. Phương pháp nghiên cứu Luận văn tiếp cận quan hệ an ninh quân sự Mỹ - Ấn Độ từ quan điểm và chính sách an ninh của Mỹ đối với Ấn Độ. Do đó, Mỹ là chủ thể và Ấn Độ là đối tượng nghiên cứu của mối quan hệ này. Luận văn sử dụng phương pháp lịch sử trong quá trình phân tích thực trạng, diễn biến mối quan hệ an ninh quân sự Mỹ - Ấn Độ trong thập niên đầu của thế kỷ XXI, qua đó làm rõ điều kiện, đặc điểm phát sinh, phát triển và biểu hiện của mối quan hệ này, đồng thời làm sáng tỏ mối liên hệ giữa khía cạnh an ninh quân sự với với các khía cạnh khác trong tổng thể mối quan hệ giữa Mỹ và Ấn Độ cũng như với những biến động của tình hình an ninh khu vực. Phương pháp phân tích so sánh được sử dụng để làm nổi bật những tương đồng và khác biệt trong việc triển khai chính sách đối ngoại, chiến lược an ninh qua các thời kỳ, chính quyền khác nhau ở mỗi nước. Bên cạnh đó, Luận văn cũng sử dụng các phương pháp quy nạp, diễn dịch để đưa ra những nhận xét, dự đoán về chiều hướng phát triển của mối quan hệ an ninh quân sự Mỹ - Ấn Độ. 6. Cấu trúc của Luận văn Ngoài phần mở đầu và kết luận, Luận văn được chia thành 3 chương: Chương 1. Những nhân tố chủ yếu tác động đến quan hệ an ninh quân sự Mỹ - Ấn Độ trong thập niên đầu của thế kỷ XXI Chương này phân tích một số nhân tố cơ bản tác động đến quan hệ an ninh quân sự Mỹ - Ấn Độ trong thập niên đầu của thế kỷ XXI. Cũng như bất 10
kỳ mối quan hệ nào, quá trình phát triển của quan hệ an ninh quân sự Mỹ - Ấn Độ chịu sự chi phối của những nhân tố nội sinh và nhân tố ngoại sinh. Chương 2. Thực trạng quan hệ an ninh quân sự Mỹ - Ấn Độ trong thập niên đầu của thế kỷ XXI Chương này trình bày những nội dung cơ bản của quan hệ an ninh quân sự Mỹ - Ấn Độ trong thập niên đầu của thế kỷ XXI, từ việc hai nước điều chỉnh chính sách an ninh quân sự đối với nhau cho đến việc thực thi chính sách đó trong thực tiễn hợp tác giữa quân đội hai nước. Chương 3. Đánh giá tác động và dự báo triển vọng quan hệ an ninh quân sự Mỹ - Ấn Độ trong những năm tới Dựa trên những trình bày, phân tích diễn biến trong quá trình phát triển, phạm vi và mức độ hợp tác trong từng nội dung, Luận văn đưa ra một số nhận xét về đặc trưng của mối quan hệ an ninh quân sự Mỹ - Ấn Độ trong thập niên đầu của thế kỷ XXI. 11
NỘI DUNG Chương 1 NHỮNG NHÂN TỐ CHỦ YẾU TÁC ĐỘNG ĐẾN QUAN HỆ AN NINH QUÂN SỰ MỸ - ẤN ĐỘ TRONG THẬP NIÊN ĐẦU CỦA THẾ KỶ XXI 1.1 Bối cảnh quốc tế và khu vực Quan hệ Mỹ - Ấn Độ được nhận định là một trong những mối quan hệ song phương có tầm ảnh hưởng quốc tế, bởi đây là mối quan hệ giữa hai nền dân chủ lớn của thế giới với một bên là siêu cường số một thế giới còn bên kia là một cường quốc đang lên. Vì thế, quan hệ Mỹ - Ấn Độ chịu ảnh hưởng rất lớn từ những biến động trong đời sống quốc tế và ngược lại, những chuyển động của mối quan hệ này cũng tác động đến việc “định hình thế giới”2 trong thế kỷ XXI. 1.1.1 Những xu thế quốc tế chủ đạo Sau khi Chiến tranh Lạnh kết thúc, tất cả các nước trên thế giới đều thể hiện một mong muốn chung là xây dựng một môi trường quốc tế hòa bình, ổn định để phục vụ cho mục tiêu hàng đầu là phát triển kinh tế. Đây chính là cơ sở, nền tảng căn bản hình thành nên những xu thế quốc tế mới là Xu thế toàn cầu hóa, Xu thế hòa bình, hợp tác và phát triển và Xu thế đa cực hóa. Những xu thế quốc tế chủ đạo trên đã và sẽ chi phối quan hệ quốc tế nói chung, khu vực Nam Á nói riêng trong thập niên đầu và trong những thập niên tiếp theo của thế kỷ XXI. Bước sang thế kỷ XXI, xu thế toàn cầu hóa chính thức chuyển sang giai đoạn phát triển mới3 mạnh mẽ hơn bao giờ hết, trở thành một xu thế 2 Tổng thống Obama gọi quan hệ Mỹ - Ấn Độ là một trong những mối quan hệ “định hình thế kỷ XXI”. 3 Theo Thomas L.Friedman thì thế giới đã trải qua ba giai đoạn toàn cầu hóa.Giai đoạn thứ nhất kéo dài từ năm 1642 khi Columbus giương buồm mở ra sự giao thương với thế giới cũ và mới cho đến khoảng năm 12