Luận văn Thạc sỹ Kinh tế: Một số giải pháp nâng cao hiệu quả kinh doanh của chi nhánh ngân hàng Nông nghiệp và PTNT tỉnh Bình Thuận

Chia sẻ: Lộ Lung | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:56

Thêm vào BST

Báo xấu

22
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu của đề tài là nghiên cứu hoạt động kinh doanh của NHNo Bình Thuận giai đoạn 2001-2004; nghiên cứu một số chủ trương, chính sách, qui định của nhà nước liên quan đến hoạt động NHTM nói chung, NHNo VN, trong đó NHNo Bình Thuận nói riêng; một số chủ trương của địa phương về phát triển kinh tế - xã hội thời gian qua.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sỹ Kinh tế: Một số giải pháp nâng cao hiệu quả kinh doanh của chi nhánh ngân hàng Nông nghiệp và PTNT tỉnh Bình Thuận

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HCM NGÔ VĂN PHONG LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ TP. Hồ Chí Minh – Năm 2005
1 LÔØI MÔÛ ÑAÀU NHTM - moät saûn phaåm ñöôïc hình thaønh vaø phaùt trieån cuøng vôùi quaù trình phaùt trieån xaõ hoäi loaøi ngöôøi - moät toå chöùc trung gian taøi chính quan troïng baäc nhaát phuïc vuï coâng chuùng. Nhöng khoâng gioáng vôùi nhieàu saûn phaåm khaùc, xeùt veà maët baûn chaát vaø caùc haønh vi maø noù öùng xöû, coù theå xem NHTM laø moät saûn phaåm xaõ hoäi, moät ngaønh coâng nghieäp dòch vuï vôùi tính coäng ñoàng vaø nhaân vaên raát cao, chaèng chòt voâ soá caùc moái lieân heä vôùi ñoâng ñaûo coâng chuùng, khoâng chæ traûi roäng trong phaïm vi moät quoác gia maø coøn lan toûa ôû phaïm vi quoác teá. Khoâng gioáng nhö caùc toå chöùc taøi chính khaùc, NHTM luoân phaûi kinh doanh chuû yeáu baèng tieàn cuûa ngöôøi khaùc. Vì vaäy, söï an toaøn vaø phaùt trieån cuûa baát kyø moät NHTM naøo ñeàu coù lieân quan maät thieát ñeán haøng loaït NHTM khaùc. Maët khaùc, hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa NHTM phaûn aùnh thöïc traïng phaùt trieån kinh teá-xaõ hoäi cuûa quoác gia. Lòch söû phaùt trieån NHTM ( 1401 ) – NH Valencia ( Taây Ban Nha) ñeán nay, nhaân loaïi ñaõ nhieàu laàn chöùng kieán nhöõng caûnh suïp ñoå ñeán möùc hoang taøn vaø theá giôùi cuõng xem ñoù, ít nhaát laø daáu hieäu ñaàu tieân cuûa khuûng hoaûng kinh teá. ÔÛ nöôùc ta, goùi goïn trong thaäp nieân maø chuùng ta ñang soáng, söï suïp ñoå vaø ra ñi cuûa haøng loaït HTX tín duïng, cuûa moät soá NHTM coå phaàn vaø ngay caû moät soá NHTM nhaø nöôùc, neáu khoâng coù “ raøo chaén” töø nhaø nöôùc thì coù theå cuõng rôi vaøo caûnh ñoå vôõ. Tuy nhieân, duø aùp duïng baát cöù “ raøo chaén” kieân coá nhö theá naøo thì noù chæ coù theå haïn cheá ñeán möùc thaáp nhaát caùc thieät haïi chöù khoâng phaûi laø khoâng coù thieät haïi. Vì vaäy, söï oån ñònh, an toaøn vaø coù hieäu quaû ñoái vôùi NHTM laø vaán ñeà phaûi luoân ñöôïc coi troïng. Edward W.Reed vaø Edward R. Goll ngöôøi myõ trong taùc phaåm nghieäp vuï NHTM cuûa mình ñaõ cho raèng : “ NHTM laø moät toå chöùc kinh doanh ñöôïc ñieàu
2 haønh moät caùch chaët cheõ nhaát, ít coù lónh vöïc kinh doanh naøo bò kieåm tra thöôøng xuyeân vaø quaûn trò chaët cheõ bôûi caùc nhaø chöùc traùch vaø caùc nhaø quaûn trò ñeå xem chuùng coù hoaït ñoäng phuø hôïp vôùi nhöõng nguyeân taéc cuûa luaät phaùp vaø nhöõng qui ñònh hay khoâng – sôû dó coù ñieàu ñoù laø do baûn chaát coäng ñoàng cuûa noù”. Xuaát phaùt töø yeâu caàu treân, coâng vieäc quaûn trò NHTM maø muïc tieâu toái thöôïng laø hieäu quaû kinh doanh khoâng chæ mang yù nghóa caáp baùch maø coøn cô baûn vaø laâu daøi, quyeát ñònh söï thaønh baïi cuûa moät ñònh cheá taøi chính trung gian quan troïng vaøo loaïi baäc nhaát naøy. [3] Trôû veà vôùi ñoái töôïng nghieân cöùu – NHNo & PTNT Tænh Bình Thuaän, quaù trình hoaït ñoäng nhöõng naêm qua, tuy coù chieàu höôùng phaùt trieån, nhöng vaãn coøn khoâng ít khoù khaên do taùc ñoäng töø nhöõng nguyeân nhaân khaùch quan laãn chuû quan, daãn ñeán hieäu quaû kinh doanh chöa cao, chöa ñaùp öùng ñaày ñuû yeâu caàu cuûa tieán trình cô caáu laïi NHNo VN ñeå böôùc vaøo hoäi nhaäp. Vì vaäy, vaán ñeà tröôùc tieân ñaët ra cho NHNo Bình Thuaän laø naâng cao hieäu quaû kinh doanh, ñaùp öùng yeâu caàu hoäi nhaäp quoác teá cuûa NHNo VN, phaán ñaáu trôû thaønh moät NHTM maïnh treân ñòa baøn vaø khu vöïc, ñuû söùc caïnh tranh, taïo theá oån ñònh, an toaøn, hieäu quaû vaø khoâng ngöøng phaùt trieån. Töø nhöõng suy nghó treân, toâi ñaõ choïn ñeà taøi “ Moät soá giaûi phaùp naâng cao hieäu quaû kinh doanh cuûa NHNo Bình Thuaän ” ñeå xaây döïng baûn luaän vaên Cao hoïc. Vôùi tinh thaàn ñoù, muïc tieâu ñeà taøi nhaèm vaøo: Phaân tích moâi tröôøng vaø hieäu quaû kinh doanh cuûa NHNo Bình Thuaän giai ñoaïn 2001-2004, töø ñoù ñeà xuaát caùc giaûi phaùp nhaèm taêng cöôøng hieäu quaû kinh doanh cuûa ñôn vò. Qua ñoù kieán nghò caùc
3 caáp höõu quan veà moät soá bieän phaùp quaûn lyù hoaït ñoäng kinh doanh cuûa ngaønh NHNo VN. Noäi dung ñeà taøi seõ taùi hieän böùc tranh hoaït ñoäng cuûa NHNo Bình Thuaän treân ñòa baøn, nhìn nhaän moät caùch khaùi quaùt moâi tröôøng kinh doanh, nhöõng keát quaû ñaït ñöôïc, haïn cheá vaø nguyeân nhaân, ñoàng thôøi ñeà ra caùc giaûi phaùp khaéc phuïc, giuùp NHNo Bình Thuaän ñuû söùc caïnh tranh môû roäng thò phaàn, naâng cao hieäu quaû kinh doanh, töøng böôùc tieán leân hieän ñaïi hoùa NHTM; ñoàng thôøi kieán nghò NHNo VN thöïc hieän moät soá giaûi phaùp nhaèm thaùo gôû nhöõng vöôùng maéc trong hoaït ñoäng cuûa heä thoáng chi nhaùnh tröïc thuoäc, baûo ñaûm söï khoâng ngöøng lôùn maïnh trong hoaït ñoäng kinh doanh cuûa NHNo VN. Vôùi muïc tieâu toång quaùt neâu treân, phaïm vi nghieân cöùu cuûa ñeà taøi bao goàm: - Nghieân cöùu hoaït ñoäng kinh doanh cuûa NHNo Bình Thuaän giai ñoaïn 2001- 2004. - Nghieân cöùu moät soá chuû tröông, chính saùch, qui ñònh cuûa nhaø nöôùc lieân quan ñeán hoaït ñoäng NHTM noùi chung, NHNo VN, trong ñoù NHNo Bình Thuaän noùi rieâng. - Moät soá chuû tröông cuûa ñòa phöông veà phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi thôøi gian qua. Vôùi phaïm vi nghieân cöùu nhö treân, noäi dung nghieân cöùu ñöôïc trieån khai theo phöông phaùp toång theå- döïa treân cô sôû nghieân cöùu khía caïnh chung, thoáng nhaát ôû caùc ñôn vò tröïc thuoäc NHNo Bình Thuaän, qua ñoù phaùt bieåu thaønh vaán ñeà chung cuûa NHNo Bình Thuaän.
4 CHÖÔNG I PHAÀN LÍ LUAÄN - TOÅNG QUAN VEÀ NHTM I. Nhöõng vaán ñeà cô baûn veà NHTM. Theo phaùp luaät Vieät Nam, NHTM laø loaïi hình TCTD, hoaït ñoäng kinh doanh tieàn teä vaø dòch vuï NH vôùi noäi dung thöôøng xuyeân laø nhaän tieàn göûi, söû duïng soá tieàn naøy ñeå caáp tín duïng vaø cung öùng caùc dòch vuï thanh toaùn. [16] NHTM – moät toå chöùc trung gian taøi chính, coù hoaït ñoäng gaàn guõi vôùi coâng chuùng vaø neàn kinh teá – NHTM xuaát hieän theo yeâu caàu cuûa neàn kinh teá. Trong quaù trình hình thaønh vaø phaùt trieån NHTM ñaõ ñi töø böôùc cöïc kyø thoâ sô vaø chính nhu caàu phaùt trieån cuûa neàn kinh teá - xaõ hoäi ñaõ laø taùc nhaân thuùc ñaåy hoaït ñoäng NH ñeå coù ñöôïc möùc ñoä hieän ñaïi ngaøy hoâm nay. Lòch söû ñaõ chöùng minh raèng NHTM laø saûn phaåm vaø ñöôïc taùch ra töø NHTW ( NH phaùt haønh). Vaøo thôøi sô khai, hoaït ñoäng NH chæ bao goàm moät soá nghieäp vuï ñôn giaûn nhö: baûo quaûn , giöõ hoä tieàn vaø ñoåi tieàn höôûng hoa hoàng. Trong voøng 5 theá kæ ( töø theá kyû V – theá kæ X) hoaït ñoäng NH coù nhöõng böôùc tieán daøi so vôùi NH sô khai ( ñaây laø giai ñoaïn 2 cuûa lòch söû NH) nhôø coù nhöõng tieán boä veà maët nghieäp vuï nhö sau: (i) Baét ñaàu ghi cheùp vaø theo doõi hoaït ñoäng cuûa thaân chuû qua soá lieäu taøi khoaûn, soå saùch keá toaùn cuõng ñöôïc thoâng tri cho toøa aùn ñeå laøm baèng chöùng trong caùc cuoäc tranh tuïng. (ii) Aùp duïng phöông phaùp buø tröø ( Comperosation). (iii) Nghieäp vuï chuyeån tieàn. (iiii) Baûo laõnh baèng caùc thöông phieáu. (iiiii) Chieát khaáu thöông phieáu. Töø theá kyõ XI, hoaït ñoäng NH ñaõ böôùc vaøo giai ñoaïn 3 vôùi vieäc maïnh daïn cho vay, taïo caùc khoaûn tieàn môùi trong löu thoâng, nghóa laø NH ñaõ tham gia vaøo hoaït ñoäng cung öùng tieàn. Hoaït ñoäng NH ôû giai ñoaïn 3 gaén chaët vôùi vieäc taïo ra “tieàn NH”. Caùc chöùng thö do NH phaùt ra (nhö seùc ngaøy nay) töø xa xöa ñaõ ñöôïc chaáp nhaän nhö phöông tieän thanh toaùn trong giao dòch vaø trao ñoåi. Ñeán cuoái theá kyû XVII, ôû NH baét ñaàu xuaát hieän nghieäp vuï cho vay. Do tieàn NH töø ñaàu theá kæ XVII ñaõ ñöôïc chaáp nhaän trong thanh toaùn nhö laø tieàn maët, quaù trình taïo ra tieàn NH laøm aûnh höôûng saâu saéc toång cung tieàn teä trong neàn kinh teá. Töø naêm 1609-1694 caùc NH ñeàu coù quyeàn taïo ra nhöõng tôø giaáy baïc coù hieäu löïc phaùp lyù nhö nhau trong löu thoâng, daãn ñeán tình traïng phaùt haønh tieàn NH bò laïm duïng, laøm cho trong nöôùc coù nhieàu giaáy baïc khaùc nhau gaây caûn trôû vieäc giao löu vaø phaùt trieån kinh teá. Ñeå haïn cheá vieäc phaùt haønh, chính phuû caùc nöôùc laàn löôït giôùi haïn “quyeàn phaùt haønh tieàn” veà cho moät soá NH vaø cuoái cuøng laø moät NH duy nhaát vaøo cuoái theá kæ XVII. Nhöõng NH coøn laïi chæ coøn moät quyeàn ñoù laø cho vay vaø
5 ñi vay tieàn teäø, töø ñaây hoï môùi baét ñaàu taïo ra nhöõng chöùng thö cho vay vaø thanh toaùn. Tuy nhieân phaûi sau 1945, khi caùc nhaø nöôùc thöïc söï quoác höõu hoaù NHTW vaø ñoäc quyeàn phaùt haønh giaáy baïc phaùp ñònh ( tieàn NHTW), caùc loaïi chöùng thö cuûa NH trung gian môùi ñöôïc chaáp nhaän roäng raõi nhö tieàn. Nhö vaäy, tuy NH ra ñôøi töø raát laâu ( Theá kæ XV) nhöng tieàn cuûa noù chæ ñöôïc löu haønh roäng raûi töø ñaàu theá kyû XX. Sau khi Chính phuû caùc nöôùc qui ñònh vieäc phaùt haønh tieàn laø ñoäc quyeàn cuûa NHTW thì caùc NH coøn laïi chæ laøm nhieäm vuï nhöõng trung gian taøi chính giöõa ngöôøi cho vay vaø ngöôøi ñi vay tieàn trong neàn kinh teá, caùc NHTW hoaøn toaøn bieät laäp vôùi coâng chuùng, moïi hoaït ñoäng cuûa noù ñeàu thoâng qua nhöõng ñònh cheá trung gian vaø chính phuû ñeå tieáp caän vôùi coâng chuùng. Töø nguyeân nhaân naøy, nhöõng NH coøn laïi trong neàn kinh teá ñöôïc goïi laø “ NH trung gian”. Trong loaïi hình NH trung gian, heä thoáng caùc NHTM chieám vò trí quan troïng nhaát veà qui moâ taøi saûn vaø veà thaønh phaàn caùc nghieäp vuï – hoaït ñoäng cuûa NHTM bao goàm 3 lónh vöïc: nghieäp vuï nôï (huy ñoäng voán), nghieäp vuï coù (cho vay kinh doanh) vaø nghieäp vuï moâi giôùi trung gian (dòch vuï thanh toaùn, ñaïi lyù, tö vaán, thoâng tin, giöõ hoä chöùng töø, vaät coù giaù….). Ba loaïi nghieäp vuï ñoù coù quan heä maät thieát, taùc ñoäng hoã trôï, thuùc ñaåy nhau phaùt trieån, taïo neân uy tín cho NH, chính söï keát hôïp ñoàng ñoàng boä ñoù ñaõ trôû thaønh qui luaät hoaït ñoäng cho NH vaø taïo thaønh xu höôùng kinh doanh toång hôïp ña naêng cuûa caùc NHTM. [3] Vai troø & nhieäm vuï cuûa NHTM theå hieän qua sô ñoà sau: NH: Tieàn Caù nhaân -Thu thaäpCaù tieàn göûi Caù nhaân göûi - Cho vay Cho vay Toå chöùc - Cung öùng dòch vuï Toå chöùc Nghieäp vuï chính - Dòch vuï ngoaïi hoái - Dòch vuï tö vaán - KD chöùng khoaùn Nghieäp vuï keát hôïp - .v.v……
6 ÔÛ nöôùc ta, sau khi caû nöôùc thoáng nhaát, heä thoáng NHTM thöïc thuï ñöôïc hình thaønh naêm 1988 sau khi taùch ra töø NHNN ( thaønh laäp heä thoáng NH 2 caáp). Theo luaät caùc toå chöùc Tín duïng Vieät Nam thì NH laø loaïi hình toå chöùc Tín duïng ñöôïc thöïc hieän toaøn boä hoaït ñoäng NH vaø caùc hoaït ñoäng kinh doanh khaùc coù lieân quan. [16] Theo tính chaát vaø muïc tieâu hoaït ñoäng, caùc loaïi hình NH goàm: NHTM, NH phaùt trieån, NH ñaàu tö, NH chính saùch, NH hôïp taùc vaø caùc loaïi hình NH khaùc. NHNo VN laø NHTM nhaø nöôùc, hoaït ñoäng theo luaät caùc TCTD & luaät phaùp lieân quan. II. Ñaëc tröng hoaït ñoäng kinh doanh cuûa NHTM. 1- Quan heä tín duïng NHTM döïa treân nguyeân taéc coù hoaøn traû. NHTM vôùi tö caùch laø doanh nghieäp kinh doanh tieàn teä, hoaït ñoäng treân cô sôû ñi vay ñeå cho vay thoâng qua nghieäp vuï tín duïng. Haønh vi kinh doanh tieàn teä cuûa NHTM thöïc chaát laø mua quyeàn söû duïng voán ( thueâ ) vaø baùn ( cho thueâ ) laïi quyeàn söû duïng voán ñoù, noù hoaøn toaøn khaùc vôùi caùc loaïi hình kinh doanh khaùc cuûa caùc toå chöùc kinh teá, theå hieän nhö sau: - Quan heä tín duïng (ñi vay vaø cho vay) chuû yeáu döïa vaøo loøng tin laãn nhau. Khaùc vôùi quan heä mua baùn thoâng thöôøng khaùc, quan heä tín duïng NH chæ trao ñoåi quyeàn söû duïng giaù trò khoaûn vay, chöù khoâng trao ñoåi quyeàn sôû höõu khoaûn vay. Ngöôøi cho vay giao giaù trò khoaûn vay döôùi daïng tieàn teä vaø haøng hoaù cho ñoái taùc söû duïng khoaûn vay trong thôøi haïn cam keát, ngöôøi vay phaûi hoaøn traû toaøn boä giaù trò khoaûn vay coäng theâm khoaûn lôïi töùc traû cho ngöôøi cho vay. Do vaäy, thöïc theå khoaûn vay vaãn coøn toàn taïi vaø coù theå luaân chuyeån töø ngöôøi naøy sang ngöôøi khaùc do hoaït ñoäng cho vay cuûa chuû theå cho vay. Trong quan heä tín duïng, giaù trò haøng hoaù “khoaûn vay” khoâng thay ñoåi hình thaùi, maø noù chæ ñöôïc chuyeån töø ngöôøi cho vay sang ngöôøi ñi vay vaø chæ coù moät beân nhaän ñöôïc giaù trò, bôûi vì chæ coù moät beân nhöôïng ñi giaù trò maø thoâi. Ñieàu naøy coù nghóa laø haøng hoaù “ khoaûn vay ” coù ñaëc ñieåm seõ quay trôû veà ñieåm xuaát phaùt cuûa noù, maø vaãn giöõ nguyeân veïn giaù trò voán coù, ñoàng thôøi laïi lôùn leân theâm trong quaù trình vaän ñoäng. 2- Laõi suaát – ñaëc tröng veà giaù caû trong hoaït ñoäng kinh doanh cuûa NHTM. Laõi suaát laø giaù caû cuûa tín duïng. Laõi suaát bieåu hieän giaù caû khoaûn tieàn maø
7 ngöôøi cho vay ñoøi hoûi khi taïm thôøi trao quyeàn söû duïng khoaûn tieàn cuûa mình cho ngöôøi khaùc. Ngöôøi ñi vay coi laõi suaát laø khoaûn chi phí phaûi traû cho nhu caàu söû duïng taïm thôøi tieàn cuûa ngöoøi khaùc. Khi söû duïng khoaûn tieàn vay vaøo quaù trình SXKD, ngöoøi ñi vay seõ thu ñöôïc lôïi nhuaän, moät phaàn lôïi nhuaän naøy traû cho ngöôøi cho vay. Nhö giaù caû cuûa moïi haøng hoaù khaùc, laõi suaát cuõng phuï thuoäc quan heä cung caàu. Cung, caàu voán ñöôïc hình thaønh treân cô sôû nguoàn kyù thaùc vaø yeâu caàu cuûa neàn kinh teá. Tuy nhieân löôïng voán ñöôïc cung öùng laïi phuï thuoäc laõi suaát. Trong thöïc tieãn, laõi suaát chòu aûnh höôûng cuûa nhieàu nhaân toá nhö: kyø haïn thanh toaùn, möùc ñoä ruûi ro, khaû naêng thanh khoaûn, laïm phaùt, tyû giaù hoái ñoaùi, chi phí haønh chính…… Tuy nhieân, ñeå ñôn giaûn hoaù moät vaán ñeà phöùc taïp, lyù thuyeát voán coù theå cho vay chæ qui veà moät nhaân toá cung caàu voán ñeå nghieân cöùu. Lyù thuyeát naøy trong thöïc teá coù theå thaáy ôû baát cöù nôi ñaâu coù söï bieán ñoäng veà laõi suaát cho vay cuûa NH. Cho duø dich vuï kinh doanh cuûa NH khoâng keùm phaàn quan troïng, nhöng roõ raøng coâng vieäc kinh doanh cuûa NH vaãn laø hoaït ñoäng nhö moät trung gian taøi chính ñoù laø: chi traû tieàn laõi cho phaàn tieàn göûi cuûa khaùch haøng vaø thu laõi ñoái vôùi khoaûn tieàn cho khaùch haøng vay. ÔÛ ñaây ta löu yù ñeán hai nhaân toá cô baûn caáu thaønh trong baát kyø moät laõi suaát naøo, ñoù laø: (i) phaàn tieàn traû cho ngöôøi cho vay khi quyeàn söû duïng voán ñöôïc hoaøn traû cho ngöôøi sôû höõu vaø (ii) phaàn tieàn trang traûi chuû yeáu ruûi ro trong tröôøng hôïp quyeàn söû duïng voán khoâng ñöôïc hoaøn traû. Do ñoù hình thaønh nhieàu loaïi laõi suaát khaùc nhau cuûa NHTM. 3- Yeáu toá nieàm tin trong hoaït ñoäng tín duïng NH. Trong lónh vöïc hoaït ñoäng taøi chính, moät chuû theå ñöôïc xem laø uy tín khi chuû theå khaùc tin töôûng vaø saün saøng kyù thaùc taøi saûn hoaëc tieàn baïc cho hoï. Tín nhieäm laø yeáu toá bao truøm trong hoaït ñoäng tín duïng, laø ñieàu kieän caàn cho quan heä tín duïng phaùt sinh. Töø ñoù coù theå thaáy raèng quan heä tín duïng phaûi song haønh vôùi loøng tin. Khi thieáu loøng tin, ngöôøi ta buoäc phaûi gia coá loøng tin baèng caùc “quyeàn truy ñoøi”, aùp duïng caùc bieän phaùp baûo ñaûm tieàn vay… Loøng tin trong quan heä tín duïng ñöôïc bieåu hieän caû hai phía: ngöôøi cho vay vaø ngöôøi ñi vay. Rieâng veà phía ngöôøi ñi vay, neáu hoï caûm nhaän ngöôøi cho vay khoâng ñuû ñieàu kieän ñaùp öùng cho hoï veà löôïng tín duïng, thôøi haïn cho vay, naêng löïc
8 ñaøm phaùn, caùc ñieàu kieän phuïc vuï… thì quan heä tín duïng vaãn coù theå khoâng phaùt sinh. Loøng tin trong quan heä tín duïng coù nhöõng neùt ñaëc bieät hôn so vôùi yeáu toá loøng tin trong caùc quan heä phi NH bôûi NH ñoùng vai troø laø ngöôøi cho vay vöøa laø ngöôøi ñi vay. Do vaäy, NH moät maët phaûi theå hieän loøng tin , maëc khaùc phaûi kieåm tra loøng tin vôùi khaùch haøng. Ñieàu naøy tröïc tieáp quyeát ñònh söï an toaøn, hieäu quûa, ñoàng nghóa vôùi söï sinh toàn cuûa NHTM. Moät ñaëc thuø cuûa hoaït ñoäng NH laø tình traïng taøi chính cuûa moät NH phuï thuoäc vaøo nieàm tin cuûa khaùch haøng göûi tieàn ñoái vôùi giaù trò taøi saûn cuûa NH ñoù. Neáu hoï tin raèng nhieàu taøi saûn cuûa NH ñaõ giaûm giaù trò thì coù theå laøn soùng ruùt tieàn kyù thaùc seõ dieãn ra maïnh meõ, daãn ñeán phaù saûn khoâng chæ rieâng NH quaûn lyù keùm veà taøi saûn maø coøn keùo theo caû heä thoáng. 4- Tín duïng NH taïo tieàn kyù thaùc, taïo taøi nguyeân cho hoaït ñoäng NH. Taïo vaø huûy tieàn laø chöùc naêng rieâng cuûa tín duïng NH vaø laøm cho hoaït ñoäng tín duïng cuûa NH khaùc haún vôùi hoaït ñoäng kinh doanh thoâng thöôøng khaùc. Thuôû sô khai, caùc NH coù theå taïo tieàn baèng vieäc phaùt haønh caùc ngaân phieáu thanh toaùn ( tieàn thaân cuûa giaáy baïc NH ) thay cho vaøng trong löu thoâng. Ngaøy nay, NHTM taïo tieàn baèng caùch taïo ra buùt teä ( tieàn ghi soå) theo phöông phaùp cho vay chuyeån khoaûn. Khi NHTM cho vay baèng tieàn maët, vieäc cho vay thöïc chaát laø chuyeån soá tieàn töø tay ngöôøi naøy sang tay ngöôøi khaùc söû duïng, ngöôøi cho vay maát ñi caùi maø ngöôøi ñi vay nhaän ñöôïc. Nhöng khi NH cho vay chuyeån khoaûn thì NH khoâng maát ñi caùi gì maø khaùch haøng coøn coù phöông tieän taïo ra söùc mua. Toùm laïi, trong caùc loaïi tín duïng khaùc, cho vay hoaëc thu nôï ñeàu laø quaù trình chuyeån moät löôïng tieàn töø tay ngöôøi naøy sang tay ngöôøi khaùc. Trong khi NHTM cho vay chuyeån khoaûn seõ taêng löôïng tieàn (buùt teä), ngöôïc laïi khi thu nôï baèng chuyeån khoaûn seõ laøm giaûm moät löôïng tieàn. Coù theå noùi raèng NHTM thoâng qua coâng cuï tín duïng ñaõ taïo vaø huûy tieàn, cung caáp phöông tieän thanh toaùn cho neàn kinh teá. Nhö vaäy, NHTM ñaõ taïo taøi nguyeân quan troïng nhaát phuïc vuï cho hoaït ñoäng kinh doanh cuûa mình. 5- Söû duïng coâng ngheä ñaëc bieät: coâng ngheä bieán ñoåi cô caáu thôøi haïn cuûa caùc ñoàng tieàn.
9 Hoaït ñoäng kinh teá trong xaõ hoäi luoân phaùt sinh tình traïng löôõng laäp, ñoù laø luoân coù nhöõng ngöôøi thöøa tieàn muoán cho vay vaø nhöõng ngöôøi thieáu tieàn muoán ñi vay. Thò tröôøng taøi chính tröïc tieáp seõ bò beá taéc trong tröôøng hôïp naøy, nhöng thò tröôøng taøi chính giaùn tieáp coù ñuû ñieàu kieän ñeå giaûi quyeát beá taéc treân. Thoâng qua hoïat ñoäng tín duïng, NHTM tuy naém giöõ caùc tích saûn keùm tính löu hoaït so vôùi tieâu saûn maø hoï phaùt haønh, nhöng vaãn duy trì ñöôïc naêng löïc chi traû, ñoù laø ñaëc tröng maø taøi chính tröïc tieáp khoâng coù ñöôïc. Caùc bieän phaùp nhaèm thay ñoåi cô caáu thôøi haïn ngaân quyõ luoân ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu veà khaû naêng thanh toaùn cho khaùch haøng vaø khaû naêng thanh khoaûn cuûa NH, ñaõ hình thaønh moät coâng ngheä ñaëc bieät cuûa NH - coâng ngheä thay ñoåi thôøi haïn söû duïng cuûa caùc ñoàng tieàn. Thöôùc ño hieäu quaû kinh doanh cuûa NHTM laø lôïi nhuaän. Tính khaû duïng vaø khaû naêng sinh lôøi cuûa moät taøi saûn NHTM luoân ñoái nghòch nhau. Do ñoù, NH phaûi choïn moät möùc caân baèng giöõa caùc taøi saûn coù tính khaû duïng cao nhöng khaû naêng sinh lôøi keùm vaø taøi saûn coù tính khaû duïng keùm nhöng khaû naêng sinh lôøi cao, ñoàng thôøi xem xeùt vaán ñeà ñoái nghòch giöõa tính khaû duïng vaø khaû naêng sinh lôøi trong khaû naêng coù theå chaáp nhaän ñöôïc. Coâng ngheä ñaëc bieät cuûa NH – coâng ngheä bieán ñoåi cô caáu thôøi haïn cuûa caùc ñoàng tieàn, laø caùch laøm cho hai yeâu caàu coù tính töông phaûn laø “ an toaøn vaø hieäu quaû” trôû thaønh töông hôïp. Trong neàn kinh teá phaùt trieån, coâng ngheä NH hieän ñaïi, vieäc göûi vaø ruùt tieàn ñöôïc nhanh choùng, thuaän lôïi, ñaõ kích thích coâng chuùng göûi tieàn vaøo NH, vì ñoù laø vieäc laøm nhieàu lôïi ích so vôùi ñeå tieàn trong tuùi. Ñeán luùc aáy, coâng ngheä bieán ñoåi thôøi haïn söû duïng cuûa caùc ñoàng tieàn cuûa NHTM môùi thaät söï ñaày ñuû yù nghóa. Ñeå töông hôïp hai yeáu toá: an toaøn vaø hieäu quaû, NH ñaõ phaûi luoân tìm bieän phaùp ñaàu tö taøi chính coù hieäu quaû cao nhaát, ñoàng thôøi phaûi baûo ñaûm khaû naêng thanh khoaûn baèng caùch saép xeáp haøi hoøa caùc yeáu toá taøi saûn “nôï” vaø taøi saûn ‘coù”, ñoàng thôøi cuõng phaûi kheùo leùo aùp duïng caùc kyõ thuaät taïo nguoàn kyù thaùc maø NH ñöôïc quyeàn söû duïng. 6- Trung taâm bieán ñoåi vaø tieáp nhaän ruûi ro trong neàn kinh teá. Quan nieäm veà NHTM vaø hoaït ñoäng cuûa noù chæ thöïc söï ñuùng ñaén vaø ñaày ñuû yù nghóa thöïc tieãn khi ñöôïc xem xeùt gaén vôùi hoaït ñoäng cuûa neàn kinh teá. Ñaëc bieät khi ñöôïc xem xeùt döôùi goùc ñoä ruûi ro cuûa neàn kinh teá. ÔÛ nhöõng noäi dung treân, khi baøn veà tính chaát trung gian taøi chính cuûa NHTM, chuùng ta chæ xem xeùt NHTM
10 theo caùc chöùc naêng töông ñoái ñoäc laäp trong quan heä vôùi neàn kinh teá. Trong thöïc tieãn, heä thoáng NH vaø neàn kinh teá luoân coù moái quan heä taùc ñoäng qua laïi laãn nhau moät caùch chaët cheõ vaø nhaïy beùn. Khi NHTM laøm nhieäm vuï trung gian tín duïng, hoaït ñoäng NHTM ñaõ ngaàm chöùa ñöïng ruûi ro. Hôn nöõa khaùch haøng cuûa NHTM laø caùc chuû theå chöùa ñöïng ruûi ro, hoï ñeán NH laø muoán san seõ ruûi ro ñoù cho NH. Ñoái vôùi khaùch haøng, ruûi ro gaây ra cho hoï heát söùc ña daïng vaø phong phuù vaø xuaát phaùt töø nhieàu nguoàn khaùc nhau ôû moâi tröôøng noäi taïi laãn ngoaïi vi; töø nhöõng yeáu toá kinh teá vi moâ ñeán nhöõng taùc ñoäng töø kinh teá vó moâ. Qua con ñöôøng tín duïng hoï coù theå chuyeån caùc ruûi ro ñoù cho NH. Ñeán löôït mình, vôùi chöùc naêng trung gian taøi chính, NH trôû thaønh moät trung gian chuyeån ruûi ro trong neàn kinh teá. Thoâng qua caùc keânh kyù thaùc, NHTM nhaän caùc luoàng taøi chính töø nhöõng ngöôøi cho vay ñaàu tieân, coøn thoâng qua keânh tín duïng, NHTM chuyeån caùc luoàng taøi chính ñeán ngöôøi vay sau cuøng. Töông töï, NHTM cuõng chuyeån ñi hoaëc nhaän veà caùc luoàng taøi chính töø caùc ñònh cheá taøi chính khaùc. Khi laøm vieäc naøy, NHTM cuõng ñoàng thôøi taïo laäp caùc keânh daãn ruûi ro giöõa caùc chuû theå kinh teá, caùc ñònh cheá taøi chính vôùi nhau. Ruûi ro naøy coù tính chaát laây lan. Vì vaäy, taùc haïi laây lan ruûi ro cuûa NHTM laø ñaëc ñieåm caàn löu yù. NHTM laø chuû theå keát noái yù nguyeän veà thôøi haïn ñoàng tieàn giöõa 2 chuû theå neâu treân . Laøm vieäc naøy, NHTM ñaõ bieán ñoåi ruûi ro – giaûm ruûi ro taùi ñaàu tö cho ngöôøi ñiù vay cuoái cuøng, ñoàng thôøi giaûm ruûi ro thanh khoaûn cho ngöôøi cho vay ñaàu tieân. Tröôøng hôïp naøy, NHTM taát nhieân ñaõ nhaän veà mình caùc ruûi ro khaùch haøng chuyeån ñeán . Söû duïng tieàn göûi ngaén haïn ñeå cho vay daøi haïn laø moät trong nhöõng bieän phaùp toái ña hoaù lôïi nhuaän cuûa NHTM, nhöng ruûi ro thanh khoaûn keøm theo cuõng khoâng nhoû. Tuy nhieân, vì muïc tieâu toái thöôïng laø toái ña hoaù lôïi nhuaän, caùc NHTM ñeàu coá gaéng hieäu quaû hoaù taøi saûn nôï theo phöông phaùp treân, vì hoï tin raèng vieäc göûi tieàn cuûa khaùch haøng laø moät chuoãi töông ñoái lieân tuïc khi NH coøn duy trì ñöôïc söï tín nhieäm vôùi caùc ñoái taùc. Töø nhöõng phaân tích treân, coù theå thaáy raèng hoaït ñoäng kinh doanh cuûa NHTM môû roäng lôïi nhuaän nhöng cuõng ñoàng thôøi môû roäng ruûi ro cho caùc chuû theå kinh teá vaø cho caû neàn kinh teá. Caùc trung gian taøi chính laø ñaàu moái nhaïy caûm nhaát trong vieäc chuyeån taûi caùc taùc ñoäng vi moâ leân neàn kinh teá vó moâ vaø ngöôïc laïi . Vì theá, oån
11 ñònh hoaït ñoäng cuûa trung gian taøi chính laø moät trong nhöõng tieàn ñeà cô baûn ñeå oån ñònh kinh teá vó moâ. [2], [3], [4] III. Hieäu quaû kinh doanh cuûa NHTM. Cuõng nhö bao doanh nghieäp khaùc, muïc tieâu toái thöôïng trong hoaït ñoäng cuûa NHTM laø lôïi nhuaän, trong ñoù laønh maïnh vaø oån ñònh luoân laø neàn taûng cuûa hoaït ñoäng NHTM. Lôïi nhuaän laø thöôùc ño hieäu quaû kinh doanh cuûa NHTM. Tuy nhieân, lôïi nhuaän NHTM chòu söï taùc ñoäng cuûa raát nhieàu yeáu toá. Vì vaäy, khi xem xeùt hieäu quaû kinh doanh cuûa NHTM, ngoaøi heä thoáng chæ tieâu veà taøi chính, ngöôøi ta coøn xem xeùt ñeán nhieàu chæ tieâu lieân quan veà qui moâ vaø chaát löôïng taøi saûn “nôï”, taøi saûn “coù”, nghieäp vuï trung gian, khaû naêng thanh toaùn, khaû naêng sinh lôøi v.v… Trong phaïm vi luaän vaên, chæ taäp trung ñeà caäp khaùi quaùt moät soá vaán ñeà lyù thuyeát tröïc tieáp lieân quan sau ñaây: 1- Chaát löôïng taøi saûn coù. Taøi saûn “coù” laø phaàn nguoàn voán ñöôïc söû duïng vaøo kinh doanh vaø duy trì khaû naêng thanh toaùn cuûa moät NHTM. Chaát löôïng taøi saûn “coù” laø chæ tieâu toång hôïp nhaát noùi leân khaû naêng beàn vöõng veà maët taøi chính, khaû naêng sinh lôøi vaø naêng löïc quaûn lyù cuûa moät NHTM. Phaàn lôùn ruûi ro voán trong kinh doanh tieàn teä ñeàu taäp trung ôû taøi saûn “coù”. Thoâng thöôøng, taøi saûn “coù” cuûa NHTM bao goàm: + Tieàn maët vaø tieàn göûi ôû NHNN: loaïi taøi saûn naøy khoâng sinh lôøi, chuû yeáu duøng vaøo muïc ñích thanh khoaûn (tröø loaïi döï tröõ thaëng dö khi ñöôïc söû duïng nhö taøi saûn “coù” sinh lôøi). Loaïi naøy goïi chung laø tieàn döï tröõ, bao goàm: döï tröõ baét buoäc (döï tröõ phaùp ñònh), döï tröõ luaân chuyeån, döï tröõ thaëng dö (döï tröõ dö thöøa). Tieàn döï tröõ laø caùc taøi saûn löu hoaït cao, coù theå ñaùp öùng töùc khaéc caùc nhu caàu ruùt tieàn cuûa ngöôøi kyù thaùc. + Cho vay caùc TCKT vaø caùc taàng lôùp daân cö : ñaây laø boä phaän sinh lôøi chuû yeáu vaø cuõng laø nôi phaùt sinh nhieàu ruûi ro cuûa NHTM. + Ñaàu tö vaø kinh doanh chöùng khoaùn. +Taøi saûn coù khaùc: taøi saûn coá ñònh vaø thieát bò; caùc khoaûn phaûi thu….
12 Ñeå phaân tích taøi saûn “coù” moät caùch toaøn dieän, caùc nhaø quaûn trò phaûi nghieân cöùu töø vieäc xaùc ñònh chính saùch, chieán löôïc kinh doanh ñeán caùc thuû tuïc nghieäp vuï, khaû naêng kieåm soaùt noäi boä vaø ñoä an toaøn veà taøi saûn cuûa NH. Khi caáp tín duïng, caùc NH phaûi quan taâm ñeán nguyeân taéc ruûi ro… Khi phaân tích taøi saûn “coù”, coâng vieäc ñaàu tieân cuûa nhaø quaûn trò laø phaûi phaân loaïi caùc khoaûn nôï ñeå quaûn lyù moät caùch hieäu quaû caùc khoaûn nôï naøy. Taøi saûn “coù” cuûa NHTM phaàn lôùn laø caùc khoaûn cho vay. Do ñoù, vieäc ñaùnh giaù chaát löôïng tín duïng vaø xem xeùt söï taùc ñoäng cuûa noù ñoái vôùi caùc yeáu toá taøi chính laø vieäc laøm quan troïng trong phaân tích. Söùc beàn cuûa moät NHTM phuï thuoäc raát nhieàu vaøo chaát löôïng taøi saûn “coù” vaø tình hình trích laäp döï phoøng ruûi ro. 2- Khaû naêng thanh toaùn. Khaû naêng thanh toaùn cuûa NHTM coù theå xem xeùt theo nhieàu goùc ñoä khaùc nhau. Theo chuùng toâi khaû naêng thanh toaùn cuûa moät NHTM laø tình traïng tieàn maët saún saøng (Access to ready cash) ñeå chi traû hay gia taêng taøi saûn coù. Ñaùnh giaù khaû naêng thanh toaùn cuûa moät NHTM laø vaán ñeà khoù khaên. Veà cô baûn, phaân tích khaû naêng thanh toaùn cuûa moät NHTM laø xem xeùt khaû naêng giaûi quyeát ñöôïc vaán ñeà nguoàn voán vaøo luùc töông ñoái böùc xuùc. 3- Khaû naêng sinh lôøi Khaû naêng sinh lôøi laø keát quaû cuï theå nhaát cuûa quaù trình kinh doanh. Moïi doanh nghieäp trong neàn kinh teá thò tröôøng chæ coù theå toàn taïi vaø phaùt trieån baèng caùch taïo ra lôïi nhuaän trong kinh doanh. Lôïi nhuaän laø moät chæ tieâu toång hôïp ñaùnh giaù hieäu quaû kinh doanh cuûa caùc NHTM. [2], [3], [4], [5] Ñeå löôïng hoùa nhöõng vaán ñeà neâu treân, ngöôøi ta thöôøng söû duïng moät soá chæ tieâu quan troïng sau ñaây ñeå ñaùnh giaù hieäu quaû kinh doanh cuûa NHTM: 1. Chæ tieâu veà nguoàn voán: Soá dö cuûa töøng loaïi nguoàn voán Tyû troïng töøng loaïi nguoàn voán = ⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯ x 100 Toång nguoàn voán Voán huy ñoäng Tyû troïng voán huy ñoäng = ⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯ x 100 Voán töï coù cuûa NH
13 2. Chæ tieâu veà chaát löôïng taøi saûn “coù”: Toång dö nôï Dö nôï quaù haïn H₁ = ⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯ ; H3 = ⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯ Nguoàn huy ñoäng Toång dö nôï cho vay H₁ : Xaùc ñònh hieäu quaû cuûa moät ñoàng voán huy ñoäng. Neáu H₁ caøng lôùn, voán toàn ñoïng caøng ít, ñoàng thôøi ruûi ro tín duïng caøng lôùn. H₃ : Theå hieän chaát löôïng tín duïng. 3. Chæ tieâu veà khaû naêng thanh toaùn: Ngöôøi ta thöôøng duøng chæ soá sau ñaây ñeå ñaùnh giaù khaû naêng thanh toaùn cuûa NHTM: Taøi saûn “coù” ñoäng Khaû naêng thanh toaùn töùc thì = ⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯ x 100 Taøi saûn “nôï” deã bieán ñoäng Taøi saûn coù ñoäng laø taøi saûn coù deã chuyeån ñoåi thaønh tieàn. Chæ soá ño löôøng khaû naêng thanh toaùn töùc thì cao, chöùng toû NH coù thanh khoaûn toát. Nhöng neáu chæ soá naøy quaù cao, noù seõ aûnh höôûng ñeán khaû naêng sinh lôøi cuûa NH. Vaán ñeà ñaët ra laø chæ soá naøy ôû möùc bao nhieâu laø hôïp lyù. Thoâng thöôøng, caùc NHTM hoaït ñoäng toát coù theå duy trì chæ soá naøy töông ñoái thaáp so vôùi NHTM hoaït ñoäng yeáu keùm. 4. Khaû naêng sinh lôøi: Ñeå ñaùnh giaù lôïi nhuaän cuûa NHTM, ngöôøi ta thöôøng söû duïng caùc chæ soá sau ñaây: Thu nhaäp roøng Thu nhaäp roøng ROA = ⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯ x 100 ; ROE = ⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯ x 100 Taøi saûn coù Voán töï coù Ngoaøi ra, ngöôøi ta coøn söû duïng moät soá chæ tieâu boå sung sau: Thu nhaäp roøng * Tyû leä lôïi nhuaän treân toång thu nhaäp = ⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯ x 100 Toång thu nhaäp Laõi roøng *Tyû suaát lôïi nhuaän = ⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯ x 100
14 Taøi saûn coù sinh lôøi Thu nhaäp laõi - chi phí laõi *Laõi roøng bieân teá = ⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯ Tích saûn sinh laõi roøng Trong heä thoáng NHNo VN, chi nhaùnh caáp 1 (NHNo Tænh, Thaønh phoá vaø caùc ñôn vò thaønh vieân khaùc) khoâng ñöôïc NHNo VN giao chæ tieâu lôïi nhuaän maø söû duïng chæ tieâu Quõy thu nhaäp ñeå ñaùnh giaù naêng löïc taøi chính vaø hieäu quaû kinh doanh. Quõy thu nhaäp = Doanh thu – chi phí (khoâng keå chi löông) Beân caïnh, caên cöù Thoâng tö soá 49/2004/TT-BTC ngaøy 03/06/2004 cuûa Boä Taøi chính veà höôùng daãn chæ tieâu ñaùnh giaù hieäu quaû hoaït ñoäng taøi chính cuûa caùc toå chöùc tín duïng nhaø nöôùc, NHNo VN ñaõ cuï theå hoùa heä thoáng chæ tieâu ñaùnh giaù hieäu quaû kinh doanh ñoái vôùi chi nhaùnh caáp 1 tröïc thuoäc trong heä thoáng NHNo VN bao goàm: (1) Toác ñoä taêng tröôûng huy ñoäng voán taïi ñòa phöông. Soá dö voán huy ñoäng bình quaân cuûa naêm nay (1) = ( ⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯ - 1 ) x 100 Soá dö voán huy ñoäng bình quaân cuûa naêm tröôùc (2) Toác ñoä taêng tröôûng ñaàu tö voán. Dö nôï cho vay vaø ñaàu tö giaáy tôø coù giaù bình quaân naêm nay (2) = ( ⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯ - 1 )x 100 Dö nôï cho vay vaø ñaàu tö giaáy tôø coù giaù bình quaân naêm tröôùc Taøi saûn coù sinh lôøi bình quaân (3) Khaû naêng sinh lôøi = ⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯ x 100% Toång taøi saûn coù noäi baûng bình quaân (4) Tyû leä thu dòch vuï. Soá Dö NQH cuoái kyø (5) Tyû leä NQH = ⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯ x 100 Toång dö nôï cho vay cuoái kyø (6) Cheânh leäch laõi suaát = Laõi suaát thöïc teá ñaàu ra – Laõi suaát thöïc teá ñaàu vaøo
15 IV- Nhöõng vaán ñeà ruùt ra töø vieäc nghieân cöùu lyù luaän: Töø thöïc traïng hoaït ñoäng NHNo Bình Thuaän, luaän vaên ñaõ neâu lyù do choïn ñeà taøi luaän vaên laø nhaèm thaùo gôû nhöõng vuôùng maéc vaø haïn cheá trong hoaït ñoäng kinh doanh cuûa NHNo Bình Thuaän. Trong phaïm vi nghieân cöùu, caùc noäi dung nghieân cöùu ñöôïc thöïc hieän theo phöông phaùp toång theå - nghieân cöùu khía caïnh chung, thoáng nhaát ôû caùc ñôn vò tröïc thuoäc, qua ñoù phaùt bieåu thaønh vaán ñeà chung cuûa NHNo Bình Thuaän. Trong phaàn lyù luaän, luaän vaên ñaõ khaùi quaùt lòch söõ hình thaønh vaø phaùt trieån cuûa heä thoáng NHTM treân theá giôùi vaø Vieät Nam noùi rieâng; ñeà caäp vai troø, nhieäm vuï cuûa NHTM. Troïng taâm cuûa phaàn lyù luaän laø heä thoáng hoùa nhöõng vaán ñeà cô baûn veà ñaëc tröng hoaït ñoäng kinh doanh cuûa NHTM, töø ñoù ñeà caäp ñeán noäi dung veà hieäu quaû kinh doanh cuûa NHTM noùi chung, cuõng nhö nhöõng qui ñònh veà quaûn lyù hieäu quaû kinh doanh trong heä thoáng NHNo VN. Qua nghieân cöùu lyù luaän toång quan veà NHTM coù theå ruùt ra moät soá baøi hoïc chuû yeáu ñeå vaän duïng vaøo quaûn trò NHTM nhö sau: - Söï hình thaønh vaø phaùt trieån cuûa NHTM xuaát phaùt töø yeâu caàu cuûa neàn saûn xuaát haøng hoùa vaø gaén boù chaët cheõ vôùi söï phaùt trieån cuûa xaõ hoäi loaøi ngöôøi qua nhieàu giai ñoaïn lòch söõ. - NHTM – trung gian taøi chính coù khaû naêng keát noái yù nguyeän giöõa chuû theå kyù thaùc vaø chuû theå vay voán ñeå kinh doanh chuû yeáu baèng voán cuûa ngöôøi khaùc; coù khaû naêng bieán ñoåi cô caáu thôøi haïn caùc ñoàng tieàn ñeå öùng duïng vaøo hoaït ñoäng kinh doanh moät caùch coù hieäu quaû döïa treân qui luaät soá lôùn, nhöng ñoàng thôøi cuõng coù nhieàu khaû naêng nhaän ruûi ro vaø chuyeån ruûi ro trong moái quan heä vôùi neàn kinh teá. Vì vaäy, yeáu toá nieàm tin vaø chaát löôïng tín duïng luoân laø cô sôû vaø neàn taûng cuûa hieäu quaû kinh doanh. Moïi söï suy giaûm veà nieàm tin (coù söï chi phoái chuû yeáu cuûa chaát löôïng tín duïng) ñeàu daãn ñeán suy giaûm hieäu quaû kinh doanh hoaëc ñoå vôû hoaït ñoäng NHTM, maø taùc ñoäng cuûa haäu quaû naøy khoâng chæ döøng laïi ôû moät NHTM rieâng leõ, ñoàng thôøi taùc ñoäng xaáu ñeán kinh teá vó moâ. NHTM luoân phaûi löu yù raèng: caøng cao lôïi nhuaän caøng nhieàu ruûi ro. Vì vaäy, trong quaûn trò hoaït ñoäng tín duïng luoân caàn coù bieän phaùp giaùm saùt chaët cheõ ñeå laøm cho hai yeáu toá töông phaûn laø an toaøn vaø hieäu quaû trôû thaønh töông hôïp. Ñaây laø vaán ñeà khoâng heà ñôn giaûn trong quaûn trò NHTM.
16 - Laõi suaát laø giaù caû cuûa tín duïng. Laõi suaát ñöôïc caáu taïo bôûi nhieàu nhaân toá, goàm caû caùc nhaân toá chuû quan laãn khaùch quan. Trong neàn kinh teá thò tröôøng, caàn ñaëc bieät quan taâm ñeán quan heä cung caàu veà voán – nhaân toá quan troïng caáu thaønh laõi suaát. Vì vaäy khoâng theå chuû quan duy yù chí trong aán ñònh laõi suaát, maø phaûi tuaân thuû chaët cheõ caùc qui luaät kinh teá thò tröôøng, döï baùo khaû naêng laïm phaùt (lieân quan ñeán laõi suaát thöïc), bieän phaùp quaûn trò khe hôû (GAP) lieân quan cô caáu taøi saûn “nôï” vaø taøi saûn “coù” bieán ñoäng … ñeå xaây döïng heä thoáng laõi suaát phuø hôïp vôùi muïc tieâu khoâng ngöøng naâng cao lôïi nhuaän, giaûm thieåu ruûi ro tín duïng, laõi suaát, tyû giaù, thanh khoaûn … keát hôïp vôùi chieán löôïc chieám lónh vaø môû roäng thò phaàn hoaït ñoäng. Maët khaùc, caàn löu yù môû roäng thanh toaùn khoâng duøng tieàn maët thu huùt nguoàn voán giaù reû, tieát giaûm chi phí voán, taêng cöôøng hieäu quaû kinh doanh. - Hoaït ñoäng NHTM ñang trong loä trình hoäi nhaäp quoác teá, yeâu caàu böùc xuùc ñaët ra cho heä thoáng NHTM laø môû roäng qui moâ, naâng cao chaát löôïng kinh doanh. Ñeå thoûa maõn yeâu caàu treân, ñoøi hoûi NHTM phaûi luoân taêng cöôøng nguoàn voán kinh doanh, ñoåi môùi vaø öùng duïng coâng ngheä NH tieân tieán, phöông phaùp quaûn trò vaø taùc nghieäp NHTM hieän ñaïi. Vaán ñeà naøy lieân quan ñeán naêng löïc taøi chính vaø chaát löôïng nguoàn nhaân löïc cuûa NHTM, trong ñoù chaát löôïng nhaân löïc laø nhaân toá then choát, quyeát ñònh söï thaønh baïi trong hoaït ñoäng. Vì vaäy, vieäc xaây döïng heä thoáng nhaân löïc coù chaát löôïng vaø khoâng ngöøng naâng cao laø khoâng theå thieáu vaø toái troïng ñoái vôùi hoaït ñoäng NHTM trong ñieàu kieän hoäi nhaäp vaø song haønh vôùi neàn kinh teá tri thöùc caän keà.
17 CHÖÔNG II THÖÏC TRAÏNG HOAÏT ÑOÄNG KINH DOANH CUÛA NHNo BÌNH THUAÄN. I. Tình hình kinh teá – xaõ hoäi Tænh Bình Thuaän. Bình Thuaän laø moät tænh duyeân haûi Nam Trung boä, dieän tích vuøng laõnh haûi 52.000 km2 vôùi 192 km bôø bieån. Bình Thuaän tieáp giaùp vôùi Tænh Ñoàng Nai vaø Baø Ròa- Vuõng Taøu, ñaây laø ñieàu kieän ñeå Bình Thuaän tieáp caän, giao löu vôùi khu vöïc kinh teá phaùt trieån vaøo loaïi baäc nhaát Vieät Nam. Bình Thuaän vôùi dieän tích töï nhieân: 7.828 km2, vôùi 10 huyeän, thaønh phoá, trong ñoù coù 4 huyeän vôùi 62 xaõ thuoäc mieàn nuùi, vuøng cao, 27 xaõ thuoäc dieän khoù khaên. Bình Thuaän coù vò trí khaù thuaän lôïi, coù nhieàu tieàm naêng veà ñaát ñai, lao ñoäng vaø taøi nguyeân thieân nhieân ñeå phaùt trieån noâng nghieäp, coâng nghieäp, dòch vuï du lòch bieån. Veà coâng nghieäp, Bình Thuaän vôùi neàn coâng nghieäp tuy coøn non treû, nhöng coù nhieàu trieån voïng phaùt trieån. Vôùi chính saùch khuyeán khích ñaàu tö thoâng thoaùng vaø taïo nhieàu thuaän lôïi, ñaõ laøm cho Bình Thuaän trôû thaønh moät trong nhöõng mieàn ñaát thu huùt ñöôïc nhieàu döï aùn ñaàu tö trong vaø ngoaøi nöôùc. Bình Thuaän coù daân soá 1,220 trieäu nguôøi vôùi 27 daân toäc chung soáng, trong ñoù gaàn 70% soáng ôû noâng thoân; maët baèng daân trí coøn thaáp, nhieàu huû tuïc chi phoái ñôøi soáng kinh teá vaên hoùa. Ñaây laø moät trong nhöõng khoù khaên laøm haïn cheá khaû naêng phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi treân ñòa baøn. Cô caáu kinh teá Tænh Bình Thuaän hieän ñang chuyeån dòch töø: Noâng nghieäp – Dòch vuï – Coâng nghieäp sang Coâng nghieäp – Dòch vuï – Noâng nghieäp giai ñoaïn 2005-2010. Beân caïnh dieän tích ñaát noâng nghieäp, Bình Thuaän coù dieän tích ñaát röøng khaù lôùn, coù ñieàu kieän phaùt trieån chaên nuoâi gia suùc nhö : boø, deâ, cöøu… Vôùi chieàu daøi bôø bieån nhö treân, Bình Thuaän coù nhieàu thuaän lôïi trong khai thaùc ñaùnh baét thuûy saûn vôùi nhieàu loaïi coù giaù trò cao trong tieâu thuï noäi ñòa vaø xuaát khaåu. Coù theå noùi, Bình Thuaän laø moät trong soá caùc ñòa phöông coù theá maïnh veà bieån. Cuõng töø theá maïnh naøy, kinh teá Bình Thuaän ñang môû ra höôùng dòch vuï du lòch bieån thu huùt du khaùch trong vaø ngoaøi nöôùc nhö: Taø Cuù, Muõi neù, Hoøn rôm, Hoøa Thaéng…. Veà heä thoáng cô sôû haï taàng: quaù trình phaùt trieån, Bình Thuaän böôùc ñaàu ñaõ xaây döïng ñöôïc heä thoáng cô sôû vaät chaát vaø tích luõy kinh nghieäm trong phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi, ñaëc bieät laø maïng löôùi giao thoâng ñaõ hình thaønh veà cô baûn, taïo ñieàu kieän phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi treân ñòa baøn noùi chung, ñaëc bieät laø thaønh phoá Phan Thieát.
18 Trong 4 naêm qua, kinh teá Bình Thuaän coù söï phaùt trieån töông ñoái toaøn dieän; toác ñoä taêng tröôûng GDP bình quaân haøng naêm laø 12,04%. Caùc ngaønh kinh teá ñeàu coù söï phaùt trieån, ñaëc bieät laø ngaønh coâng nghieäp vaø dòch vuï. Cô caáu kinh teá trong noâng nghieäp ñaõ coù söï chuyeån dòch ñaùng keå theo höôùng môû roäng ngaønh chaên nuoâi vôùi moät soá löôïng lôùn kinh teá trang traïi vaø chaên nuoâi qui moâ gia ñình, giaûm dieän tích troàng luùa, taêng dieän tích troàng caây coâng nghieäp daøi ngaøy… Tuy nhieân, Bình Thuaän vaãn coøn laø Tænh ngheøo vôùi thu ngaân saùch taêng bình quaân haøng naêm laø 31,5%. Nhòp ñoä taêng tröôûng kinh teá chöa töông xöùng vôùi tieàm naêng, chaát löôïng taêng tröôûng coøn keùm, söùc caïnh tranh cuûa neàn kinh teá coøn nhieàu haïn cheá; coâng nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa noâng nghieäp vaø noâng thoân dieãn ra töông chaäm, chaát löôïng haïn cheá. Trình ñoä phaùt trieån caùc vuøng trong tænh coøn khaù nhieàu cheânh leäch, nhieàu vuøng coøn yeáu, ñaëc bieät laø noâng thoân, vuøng saâu, vuøng xa… Kinh teá noâng nghieäp chòu aûnh höôûng lôùn bôûi thieân tai, naéng haïn. Ñôøi soáng nhaân daân, ñaëc bieät noâng daân coøn nhieàu khoù khaên. Toác ñoä chuyeån dòch cô caáu kinh teá chaäm. Ñieàu naøy ñaõ vaø seõ coøn aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán hieäu quaû kinh doanh cuûa NHNo Bình Thuaän. [12], [13] II. Tình hình hoaït ñoäng kinh doanh cuûa NHNo Bình Thuaän. 1- Khaùi quaùt hoaït ñoäng kinh doanh cuûa NHNo Bình Thuaän giai ñoaïn 2001-2004. Treân ñòa baøn Tænh Bình Thuaän hieän coù 7 chi nhaùnh NHTM cuøng toàn taïi goàm: AgriBank - ICB – VCB – BID – ACB – SacomBank – NH Coå Phaàn Phöông Nam – Quõy TDND, möùc ñoä caïnh tranh ngaøy caøng gay gaét, ñaëc bieät laø taïi ñòa baøn thaønh phoá Phan Thieát, thò xaõ Lagi. NHNo Bình Thuaän ñöôïc thaønh laäp naêm 1988 sau khi chuû tröông hình thaønh NH 2 caáp ra ñôøi. NHNo Bình Thuaän hieän coù 368 CBVC, ña phaàn ñöôïc tieáp nhaän töø NHNN vaø NH Ñaàu Tö Phaùt Trieån (cuõ); maïng löôùi roäng khaép töø thaønh phoá Phan Thieát ñeán caùc Huyeän, Thò xaõ, truï sôû chính ñaët taïi Thaønh phoá Phan Thieát vôùi 10 chi nhaùnh caáp 2 vaø 14 chi nhaùnh caáp 3, phoøng giao dòch tröïc thuoäc. NHNo Bình Thuaän laø chi nhaùnh caáp 1 haïch toaùn baùo soå, tröïc thuoäc NHNo VN. Hoaït ñoäng kinh doanh cuûa NHNo Bình Thuaän taäp trung chuû yeáu vaøo lónh vöïc tín duïng, trong ñoù tín duïng noâng nghieäp chieám tyû troïng dö nôï treân 60%. Beân caïnh söï caïnh tranh cuûa caùc TCTD treân ñòa baøn, hoaït ñoäng kinh doanh cuûa NHNo Bình Thuaän luoân chòu aûnh höôûng naëng neà bôûi ruûi ro tín duïng do thieân tai cuøng caùc yeáu
19 toá thuoäc moâi tröôøng noäi taïi. Vì vaäy, keát quaû kinh doanh cuûa NHNo Bình Thuaän nhieàu naêm lieàn coøn haïn cheá vaø chæ chuyeån bieán ñaùng keå trong nhöõng naêm gaàn ñaây. 2- Nhöõng keát quaû ñaït ñöôïc, haïn cheá vaø nguyeân nhaân. 2.1- Keát quaû ñaït ñöôïc. Thöù nhaát, NHNo Bình Thuaän ñaõ huy ñoäng moät löôïng voán ñaùng keå, goùp phaàn thaùo gôõ khoù khaên veà voán ñeå caáp tín duïng, töøng böôùc môû roäng hoaït ñoäng kinh doanh. Bieåu 1: Taêng tröôûng nguoàn voán cuûa NHNo Bình Thuaän. Ñôn vò tính: tyû ñoàng Chæ Tieâu 2001 2002 2003 2004 BQ 1- Voán huy ñoäng cuûa NHNo 294 442 593 896 556 B.Thuaän Tyû leä taêng tröôûng so vôùi naêm - 50,34 34,16 51,09 44,98 tröôùc (%) 2- Voán huy ñoäng cuûa NHNo 58.797 82.629 120.335 148.391 102.538 Vieät Nam Tyû leä taêng tröôûng so vôùi naêm - 40,53 45,63 23,31 36,14 tröôùc (%) Nguoàn: Baùo caùo toång keát hoaït ñoäng KD NHNo Bình Thuaän naêm 2001,2002,2003,2004. Thöïc hieän chuû tröông cuûa NHNo VN, NHNo Bình Thuaän ñaõ höôùng ra thò tröôøng ñeå khai thaùc nguoàn voán. 4 naêm gaàn ñaây, neáu nhö möùc taêng tröôûng nguoàn voán huy ñoäng bình quaân cuûa NHNo VN laø 36,14% thì NHNo Bình Thuaän taêng 44,98%. Quaù trình huy ñoäng voán cuøng vôùi vieäc môû roäng maïng löôùi giao dòch, NHNo Bình Thuaän ñaõ töøng böôùc ña daïng hoùa caùc hình thöùc huy ñoäng voán, söû duïng coù hieäu quaû böôùc ñaàu coâng cuï laõi suaát vaø aùp duïng moät soá coâng ngheä thanh toaùn tieân tieán trong phaïm vi ñaàu tö vaø qui ñònh cuûa NHNo VN. Ngoaøi caùc hình thöùc huy ñoäng caùc loaïi tieàn göûi thanh toaùn, tieàn göûi tieát kieäm coù tính coå truyeàn, NHNo Bình Thuaän ñaõ thöïc hieän coù keát quaû caùc hình thöùc tieát kieäm baäc thang, chöùng chæ tieàn göûi, ñaëc bieät laø toå chöùc coù hieäu quaû caùc ñôït huy ñoäng tieát kieäm döï thöôûng, tieát kieäm trung vaø daøi haïn.