Luận văn Thạc sỹ Kinh tế: Nguồn nhân lực cho công nghiệp hóa và hiện đại hóa ở tỉnh Đắk Nông

Chia sẻ: Dungphan Dngphan | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:108

Thêm vào BST

Báo xấu

244
lượt xem 78
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn Thạc sỹ Kinh tế: Nguồn nhân lực cho công nghiệp hóa và hiện đại hóa ở tỉnh Đắk Nông hệ thống hóa những vấn đề lý luận và thực tiễn cơ bản về nguồn nhân lực cho công nghiệp hóa, hiện đại hóa làm cơ sở để phân tích thực trạng phát triển nguồn nhân lực cho công nghiệp hóa, hiện đại hóa ở Đắk Nông; đề xuất phương hướng, quan điểm và các giải pháp chủ yếu phát triển nguồn nhân lực.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sỹ Kinh tế: Nguồn nhân lực cho công nghiệp hóa và hiện đại hóa ở tỉnh Đắk Nông

1 Më §Çu 1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ lµ con ®êng tÊt yÕu ®Ó biÕn mét n- íc cã nÒn n«ng nghiÖp l¹c hËu nh níc ta thµnh mét níc c«ng nghiÖp cã c¬ së vËt chÊt - kü thuËt hiÖn ®¹i, c¬ cÊu kinh tÕ hîp lý, quan hÖ s¶n xuÊt tiÕn bé, phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt, ®êi sèng vËt chÊt, tinh thÇn cao. §Ó tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ mét c¸ch thµnh c«ng cÇn cã nhiÒu tiÒn ®Ò cÇn thiÕt, trong ®ã nguån nh©n lùc lµ tiÒn ®Ò quan träng nhÊt. V× vËy, x©y dùng mét nguån nh©n lùc ®¶m b¶o vÒ sè lîng vµ chÊt lîng lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh trong viÖc thùc hiÖn c¸c môc tiªu cña c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸; nhÊt lµ trong ®iÒu kiÖn níc ta ®· gia nhËp WTO th× ®iÒu ®ã cµng trë nªn cã ý nghÜa ®Æc biÖt vµ hÕt søc cÊp thiÕt. HÇu hÕt c¸c quèc gia trªn thÕ giíi ®Òu cã ch¬ng tr×nh mang tÝnh chÊt chiÕn lîc vÒ ®Çu t vµ ph¸t triÓn con ngêi cña riªng m×nh híng theo mét nguyªn t¾c chung lµ: §Æt con ngêi vµo trung t©m cña sù ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, sù thõa nhËn vai trß quan träng vµ quyÕt ®Þnh cña nh©n tè con ngêi trong ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi võa mang ý nghÜa bíc ngoÆt cña t duy nh©n lo¹i, võa më ra mét triÓn väng míi cho tÊt c¶ c¸c níc. Sù thµnh b¹i cña chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi ë mçi níc ®ang tïy thuéc vµo nh÷ng bÝ quyÕt vÒ ®µo t¹o, sö dông vµ ph¸t huy nh©n tè con ngêi. §¾k N«ng lµ mét tØnh vïng d©n téc thiÓu sè miÒn nói, míi ®îc thµnh lËp tõ 31/12/2003, trªn c¬ së chia t¸ch tõ tØnh §¾k L¾k cò thµnh 02 tØnh §¾k L¾k vµ §¾k N«ng. Víi diÖn tÝch tù nhiªn 651.438 ha, trong ®ã diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp 163.324 ha, diÖn tÝch ®Êt
2 l©m nghiÖp 382.519 ha; gåm 06 huyÖn, 01 thÞ x· víi 61 x·, phêng, thÞ trÊn, d©n sè trªn 400.000 ngêi, gåm 31 d©n téc anh em (d©n téc thiÓu sè chiÕm kho¶ng 31%). N»m trªn vïng ®Êt Bazan mµu mì, tØnh §¾k N«ng rÊt thuËn lîi cho viÖc ph¸t triÓn N«ng, L©m nghiÖp. Cã hÖ thèng s«ng Sªrªpok vµ s«ng §ång Nai víi tiÒm n¨ng thñy ®iÖn dåi dµo. Lµ khu vùc ®Çu nguån cña nhiÒu s«ng suèi, nªn trªn ®Þa bµn tØnh cã nhiÒu c¶nh quan kú thó ®Ó ph¸t triÓn du lÞch. §Æc biÖt cã nhiÒu má kho¸ng s¶n B«xÝt lín nhÊt khu vùc §«ng Nam ¸ ®· ®îc ChÝnh phñ xóc tiÕn ®Çu t víi c¸c ®èi t¸c. TØnh cã ®iÒu kiÖn tù nhiªn t¬ng ®èi thuËn lîi, song mÆt b»ng v¨n hãa vµ tr×nh ®é d©n trÝ thÊp, ph©n bè d©n c vµ nguån nh©n lùc cha phï hîp víi yªu cÇu cña c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa. Kh¶ n¨ng ¸p dông tiÕn bé khoa häc kü thuËt vµo s¶n xuÊt cßn nhiÒu h¹n chÕ, dÉn ®Õn n¨ng suÊt lao ®éng thÊp, n¨m 2005 tû lÖ hé nghÌo theo tiªu chÝ míi chiÕm 33,7%, trong ®ã hé nghÌo lµ ®ång bµo d©n téc t¹i chç (DTTC) so víi tæng sè hé cña ®ång bµo DTTC chiÕm 64%; s¶n xuÊt hµng hãa cha ph¸t triÓn, ë mét sè n¬i cßn mang nÆng tÝnh tù cung tù cÊp, cha ®¸p øng yªu cÇu cña viÖc chuyÓn nÒn kinh tÕ sang giai ®äan CNH-H§H... NghÞ quyÕt §¹i héi §¶ng bé tØnh §¾k N«ng lÇn thø I ®· ®¸nh gi¸: “Møc sèng cña nh©n d©n nh×n chung cßn thÊp, nhÊt lµ vïng ®ång bµo d©n téc thiÓu sè t¹i chç, vïng s©u, vïng xa. Lao ®éng kü thuËt ®îc ®µo t¹o chuyªn m«n nghiÖp vô chiÕm tû träng nhá trong tæng sè lao ®éng x· héi” [8, tr.29]. Ngµy nay, kh¶ n¨ng c¹nh tranh, ph¸t triÓn cña mét quèc gia, mét ®Þa ph¬ng phô thuéc vµo ®éi ngò lao ®éng cã häc thøc, cã tr×nh ®é
3 chuyªn m«n kü thuËt vµ tr×nh ®é tay nghÒ cao. Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña lÞch sö x· héi ngµy cµng chøng tá tri thøc vµ kh¶ n¨ng con ngêi ®ang trë thµnh nh©n tè then chèt cho sù ph¸t triÓn. Nh©n lùc kh«ng chØ ®¬n thuÇn lµ mét trong nh÷ng nguån nh©n lùc cña s¶n xuÊt, mµ cßn lµ chñ thÓ cã kh¶ n¨ng tæ chøc, sö dông tèt h¬n c¸c nguån lùc kh¸c. ViÖc x©y dùng nguån nh©n lùc ®¸p øng ®îc yªu cÇu cña CNH, H§H trªn ®Þa bµn vïng d©n téc miÒn nói, võa míi thµnh lËp nh §¾k N«ng, ®ang lµ vÊn ®Ò cÊp thiÕt, gãp phÇn lµm cho khoa häc c«ng nghÖ ®îc ®a vµo s¶n xuÊt sím h¬n, hiÖu qu¶ h¬n, t¹o ra n¨ng lùc c¹nh tranh, thóc ®Èy nhanh qu¸ tr×nh CNH, H§H, gióp tØnh §¾k N«ng rót ng¾n ®îc kho¶ng c¸ch tr×nh ®é ph¸t triÓn so víi c¸c tØnh l©n cËn vµ c¸c ®Þa ph¬ng kh¸c trong c¶ níc. Tõ nh÷ng lý do trªn, t«i chän ®Ò tµi “Nguån nh©n lùc cho c«ng nghiÖp hãa vµ hiÖn ®¹i hãa ë tØnh §¾k N«ng” lµm ®Ò tµi luËn v¨n th¹c sÜ Kinh tÕ. 2. T×nh h×nh nghiªn cøu ®Ò tµi VÊn ®Ò nguån nh©n lùc nãi chung vµ nguån nh©n lùc cho CNH, H§H nãi riªng, trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®· ®îc nhiÒu ngêi quan t©m nghiªn cøu: - TS. §oµn V¨n Kh¶i (2005), “Nguån nh©n lùc con ngêi trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ë ViÖt Nam”, Nxb Lý luËn chÝnh trÞ, Hµ Néi. - TiÕn sÜ Vò B¸ ThÓ, Häc viÖn Tµi chÝnh (2005), “Ph¸t huy nguån nh©n lùc con ngêi ®Ó c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸”, Nxb Lao ®éng x· héi, Hµ Néi.
4 - Ph¹m Minh H¹c (1996), “VÊn ®Ò ph¸t triÓn con ngêi trong sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸”, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi. - NguyÔn C«ng Toµn (T¹p chÝ TriÕt häc 5/1998), “MÊy suy nghÜ vÒ ph¸t huy nguån lùc con ngêi trong sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸”. - V¬ng Quèc §îc (1999), “X©y dùng nguån nh©n lùc cho c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ë thµnh phè §µ N½ng”, LuËn v¨n Th¹c sÜ Kinh tÕ, Häc viÖn ChÝnh trÞ quèc gia Hå ChÝ Minh... Ngoµi ra c¸c nhµ khoa häc, nhµ nghiªn cøu còng ®· cã nhiÒu bµi viÕt ®¨ng trªn t¹p chÝ Céng s¶n, t¹p chÝ Qu¶n lý kinh tÕ... VÒ nguån nh©n lùc cho CNH, H§H... Nhng nh×n chung, nh÷ng c«ng tr×nh nghiªn cøu trªn, chñ yÕu lµ ®Ò cËp nhiÒu ®Õn nguån nh©n lùc chÊt lîng cao cho c¸c khu c«ng nghiÖp, c¸c thµnh phè lín, c¸c tØnh ®ång b»ng, cha cã c«ng tr×nh nµo nghiªn cøu díi gãc ®é cña m«n kinh tÕ chÝnh trÞ, ®Ò cËp ®Õn viÖc ph¸t triÓn nguån nh©n lùc lµm c¬ së cho viÖc thóc ®Èy sù nghiÖp CNH, H§H cña mét tØnh vïng d©n téc thiÓu sè võa míi thµnh lËp, d©n c tha thít, ph©n bè kh«ng ®Òu, cßn ®ang cã rÊt nhiÒu khã kh¨n, c¬ së vËt chÊt nghÌo nµn, xuÊt ph¸t ®iÓm kinh tÕ ë tr×nh ®é thÊp... nh tØnh §¾k N«ng. V× vËy, viÖc nghiªn cøu ®Ò tµi nµy ë ®©y vÉn cßn lµ vÊn ®Ò míi. 3. Môc ®Ých vµ nhiÖm vô nghiªn cøu cña luËn v¨n 3.1. Môc ®Ých HÖ thèng ho¸ nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn c¬ b¶n vÒ nguån nh©n lùc cho c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ lµm c¬ së ®Ó ph©n tÝch thùc tr¹ng ph¸t triÓn nguån nh©n lùc cho c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ë §¾k N«ng - mét tØnh miÒn nói, vïng ®ång bµo d©n téc thiÓu sè võa míi thµnh lËp, ®Ò xuÊt ph¬ng híng, quan ®iÓm vµ c¸c
5 gi¶i ph¸p chñ yÕu ph¸t triÓn nguån nh©n lùc ®¸p øng yªu cÇu CNH, H§H ë tØnh §¾k N«ng. 3.2. NhiÖm vô §Ó ®¹t môc ®Ých nãi trªn, nhiÖm vô nghiªn cøu cña ®Ò tµi tËp trung vµo nh÷ng vÊn ®Ò sau: - Lµm râ nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n nh kh¸i niÖm, c¸c nh©n tè ¶nh hëng ®Õn sè lîng, chÊt lîng nguån nh©n lùc; vai trß cña nguån nh©n lùc vµ yªu cÇu vÒ nguån nh©n lùc ®èi víi CNH, H§H. - Ph©n tÝch thùc tr¹ng nguån nh©n lùc cña tØnh §¾k N«ng: §¸nh gi¸ vÒ sè lîng, chÊt lîng, t×nh h×nh sö dông nguån nh©n lùc cho CNH, H§H cña TØnh tõ khi ®îc thµnh lËp ®Õn nay. - Trªn c¬ së nh÷ng ph©n tÝch vÒ lý luËn, thùc tiÔn ph¸t triÓn NNL, ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p ph¸t triÓn NNL cho CNH, H§H ë tØnh §¾k N«ng giai ®o¹n 2006-2010 vµ tÇm nh×n ®Õn n¨m 2015, 4. §èi tîng vµ ph¹m vi nghiªn cøu cña luËn v¨n - Nghiªn cøu mèi quan hÖ gi÷a nguån nh©n lùc víi CNH, H§H trªn ®Þa bµn §¾k N«ng - mét tØnh miÒn nói vïng ®ång bµo d©n téc thiÓu sè võa míi ®îc thµnh lËp. - §¸nh gi¸ thùc tr¹ng nguån nh©n lùc tØnh §¾k N«ng tõ khi chia t¸ch ®Õn nay (01/7/2004 ®Õn 01/7/2005) vµ ®Ò xuÊt gi¶i ph¸p x©y dùng nguån nh©n lùc cho giai ®o¹n 2006-2010 vµ nh÷ng n¨m tiÕp theo ®Ó thóc ®Èy sù nghiÖp CNH, H§H trªn ®Þa bµn tØnh. 5. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu LuËn v¨n dùa trªn nÒn t¶ng thÕ giíi quan, ph¬ng ph¸p luËn duy vËt biÖn chøng vµ duy vËt lÞch sö, ph¬ng ph¸p trõu tîng ho¸ khoa häc cña chñ nghÜa M¸c-Lªnin vµ t tëng Hå ChÝ Minh, quan ®iÓm cña
6 §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam, ngoµi ra cßn sö dông ph¬ng ph¸p nghiªn cøu thùc tÕ, tæng hîp, thèng kª, ph©n tÝch... 6. §ãng gãp khoa häc cña luËn v¨n LuËn v¨n lµm râ thªm vÒ kh¸i niÖm, vai trß cña NNL cho CNH, H§H. Lµm râ ®Æc ®iÓm NNL cho CNH, H§H trong ®iÒu kiÖn, hoµn c¶nh ®Æc thï cña mét tØnh vïng d©n téc miÒn nói nghÌo, ®êi sèng nh©n d©n cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n. Trªn c¬ së ®ã ®Ò xuÊt ph¬ng h- íng, gi¶i ph¸p h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn NNL cho sù nghiÖp CNH, H§H ë tØnh §¾k N«ng, lµm tµi liÖu tham kh¶o cho c¸c cÊp ñy ®¶ng vµ c¸c cÊp chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng trong qu¸ tr×nh l·nh ®¹o, chØ ®¹o thùc tiÔn c«ng t¸c ®µo t¹o c¸n bé, ®µo t¹o vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc cña TØnh. 7. KÕt cÊu cña luËn v¨n Ngoµi phÇn më ®Çu, kÕt luËn vµ danh môc tµi liÖu tham kh¶o vµ phô lôc, luËn v¨n gåm 3 ch¬ng, 9 tiÕt.
7 Ch¬ng 1 NH÷NG VÊN §Ò Lý LUËN Vµ THùC TIÔN VÒ NGUåN NH¢N LùC CHO C¤NG NGHIÖP HãA, HIÖN §¹I HãA ë viÖt nam 1.1. kh¸i niÖm, c¸c nh©n tè ¶nh hëng ®Õn nguån nh©n lùc cho c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ë NiÖt Nam 1.1.1. Kh¸i niÖm nguån nh©n lùc §èi víi níc ta, CNH, H§H lµ con ®êng tÊt yÕu ®Ó tho¸t khái t×nh tr¹ng nghÌo nµn, l¹c hËu vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ theo ®Þnh híng CNXH. §Ó tiÕn hµnh CNH, H§H cÇn ph¶i cã c¸c nguån lùc cÇn thiÕt bao gåm nguån lùc con ngêi; nguån lùc ®Êt ®ai, tµi nguyªn; nguån lùc tµi chÝnh; nguån lùc khoa häc c«ng nghÖ… Trong ®ã nguån lùc con ngêi, hay nguån nh©n lùc lµ quan träng nhÊt. Trong nÒn kinh tÕ nµo còng vËy, nguån nh©n lùc bao giê còng gi÷ vai trß quyÕt ®Þnh ®èi víi c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt - kinh doanh. Ngay c¶ trong nÒn kinh tÕ kÐm ph¸t triÓn, s¶n xuÊt cßn mang nÆng tÝnh tù cÊp, tù tóc, tr×nh ®é hiÓu biÕt cña con ngêi cßn thÊp, th× con ngêi vÉn lµ nh©n tè hµng ®Çu quyÕt ®Þnh sù ph¸t triÓn kinh tÕ. Khi nÒn kinh tÕ thÕ giíi ®ang dÇn chuyÓn sang nÒn kinh tÕ tri thøc vµ qu¸ tr×nh toµn cÇu hãa ®ang diÔn ra hÕt søc nhanh chãng th× vai trß quyÕt ®Þnh cña nguån nh©n lùc ®èi víi ph¸t triÓn kinh tÕ l¹i cµng râ nÐt h¬n. Trong nÒn kinh tÕ toµn cÇu c¹nh tranh quyÕt liÖt th× u thÕ c¹nh tranh lu«n nghiªng vÒ c¸c quèc gia cã nguån nh©n lùc chÊt lîng cao. V× vËy, hiÖn nay trong chiÕn lîc ph¸t triÓn cña m×nh, nhiÒu quèc gia ®· x¸c ®Þnh ph¸t triÓn nguån nh©n lùc chÊt lîng cao lµ yÕu tè c¹nh tranh c¬ b¶n nhÊt. HiÖn nay, cã nhiÒu ®Þnh nghÜa vÒ nguån nh©n lùc. Theo Liªn Hîp quèc th× "NNL lµ tÊt c¶ nh÷ng kiÕn thøc, kü n¨ng, kinh nghiÖm,
8 n¨ng lùc vµ tÝnh s¸ng t¹o cña con ngêi cã quan hÖ tíi sù ph¸t triÓn cña mçi c¸ nh©n vµ cña ®Êt níc" [41, tr.8]. Theo C¬ quan ph¸t triÓn cña Liªn Hîp quèc UNDP, th× NNL lµ tæng thÓ nh÷ng n¨ng lùc cña con ngêi ®îc huy ®éng vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Ng©n hµng thÕ giíi cho r»ng: NNL lµ toµn bé vèn con ngêi bao gåm thÓ lùc, trÝ lùc, kü n¨ng nghÒ nghiÖp… cña mçi c¸ nh©n. Nh vËy, ë ®©y nguån lùc con ngêi ®îc coi nh mét nguån vèn bªn c¹nh c¸c lo¹i vèn vËt chÊt kh¸c: vèn tiÒn tÖ, c«ng nghÖ, tµi nguyªn thiªn nhiªn… Theo c¸c t¸c gi¶ cña cuèn "Nguån lùc vµ ®éng lùc ph¸t triÓn trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam" do GS. TSKH Lª Du Phong chñ biªn th× "Nguån lùc con ngêi ®îc hiÓu lµ tæng hoµ trong thÓ thèng nhÊt h÷u c¬ gi÷a n¨ng lùc x· héi cña con ng- êi (thÓ lùc, trÝ lùc, nh©n c¸ch) vµ tÝnh n¨ng ®éng cña con ngêi. TÝnh thèng nhÊt ®ã ®îc thÓ hiÖn ë qu¸ tr×nh biÕn nguån lùc con ngêi thµnh vèn con ngêi [22, tr.14]. L¹i cã ý kiÕn cho r»ng, nguån nh©n lùc lµ tr×nh ®é hµnh nghÒ, lµ kiÕn thøc vµ n¨ng lùc cña toµn bé cuéc sèng cña con ngêi ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ cña mét vïng, mét ®Êt níc… Bé m«n " Kinh tÕ ph¸t triÓn" ®a ra kh¸i niÖm nguån nh©n lùc mét c¸ch cô thÓ h¬n: Nguån nh©n lùc lµ mét bé phËn d©n sè trong ®é tuæi quy ®Þnh cã kh¶ n¨ng tham gia lao ®éng. Nguån nh©n lùc ®îc biÓu hiÖn trªn hai mÆt: vÒ sè lîng, ®ã lµ tæng sè nh÷ng ngêi trong ®é tuæi lao ®éng lµm viÖc theo quy ®Þnh cña nhµ níc vµ thêi gian lao ®éng cã thÓ huy ®éng tõ hä; vÒ chÊt lîng, ®ã lµ søc khoÎ vµ tr×nh ®é chuyªn m«n, kiÕn thøc vµ tr×nh ®é lµnh nghÒ cña ngêi lao ®éng. Nguån lao ®éng lµ tæng sè nh÷ng ngêi trong ®é tuæi lao ®éng quy ®Þnh ®ang tham gia lao ®éng hoÆc ®ang tÝch cùc t×m viÖc lµm.
9 Còng nh nguån nh©n lùc, nguån lao ®éng ®îc hiÓu trªn hai mÆt: sè lîng vµ chÊt lîng. Theo kh¸i niÖm nµy, cã mét sè ngêi ®îc tÝnh lµ nguån nh©n lùc, nhng l¹i kh«ng ph¶i lµ nguån lao ®éng, ®ã lµ: Nh÷ng ngêi kh«ng cã viÖc lµm nhng kh«ng tÝch cùc t×m viÖc lµm, tøc lµ nh÷ng ngêi kh«ng cã nhu cÇu t×m viÖc lµm, nh÷ng ngêi trong ®é tuæi lao ®éng quy ®Þnh nhng ®ang ®i häc… [34, tr.73]. Nh vËy, cã thÓ hiÓu, nguån nh©n lùc lµ toµn bé lùc lîng lao ®éng x· héi cña mét quèc gia víi nh÷ng n¨ng lùc thÓ chÊt vµ tinh thÇn, tr×nh ®é nghÒ nghiÖp, kinh nghiÖm vµ phong c¸ch, phÈm chÊt nhÊt ®Þnh ®ang vµ sÏ tham gia vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ra cña c¶i vËt chÊt vµ tinh thÇn cho x· héi. Nguån nh©n lùc cã nh÷ng ®Æc trng vÒ sè lîng vµ chÊt lîng. Sè lîng nguån nh©n lùc ®ãng vai trß quan träng ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi nãi chung vµ ®èi víi qu¸ tr×nh CNH, H§H nãi riªng. ë níc ta sè lîng nguån nh©n lùc ®îc x¸c ®Þnh bao gåm tæng sè ngêi trong ®é tuæi lao ®éng, cã kh¶ n¨ng lao ®éng (nam 15-60, n÷ 15- 55). V× theo Bé luËt lao ®éng níc CHXHCN ViÖt N¨m 1994 th× “ngêi lao ®éng ph¶i Ýt nhÊt ®ñ 15 tuæi”. LuËt lao ®éng ®· quy ®Þnh giíi h¹n cña ®é tuæi lao ®éng ®èi víi nam lµ 60, n÷ lµ 55. Khi tÝnh to¸n kh¶ n¨ng cung cÊp lùc lîng lao ®éng cho x· héi, ngêi ta ph¶i tÝnh ®Õn c¸c chØ sè vÒ d©n sè, tèc ®é t¨ng d©n sè, c¬ cÊu d©n sè: Sè d©n ë ®é tuæi lao ®éng, sè ngêi ¨n theo, sè ngêi cã viÖc lµm, sè ngêi thÊt nghiÖp…Sù gia t¨ng d©n sè lµ c¬ së ®Ó h×nh thµnh vµ gia t¨ng nguån nh©n lùc, cã nghÜa lµ sù gia t¨ng sau 15 n¨m sÏ kÐo theo sù gia t¨ng nguån nh©n lùc. Nhng nhÞp ®é t¨ng d©n sè chËm l¹i còng kh«ng lµm gi¶m ngay lËp tøc nhÞp ®é t¨ng nguån nh©n lùc.
10 Nh vËy, NNL bao gåm sè ngêi ®ang lµm viÖc trong c¸c ngµnh, c¸c lÜnh vùc kinh tÕ - x· héi hay sè ngêi cã viÖc lµm; sè ngêi thÊt nghiÖp; sè ngêi lµm c«ng viÖc néi trî vµ häc sinh trong ®é tuæi lao ®éng hay lao ®éng dù nguån. ViÖc lµm lµ mét ph¹m trï tæng hîp liªn quan ®Õn nhiÒu qu¸ tr×nh kinh tÕ - x· héi. Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng viÖc lµm ®îc xem lµ nh÷ng ho¹t ®éng ®em l¹i thu nhËp. Theo Bé LuËt Lao ®éng 1994 th× mäi ho¹t ®éng t¹o ra thu nhËp kh«ng bÞ luËt ph¸p cÊm ®Òu ®îc thõa nhËn lµ viÖc lµm. Nh vËy ngêi cã viÖc lµm lµ nh÷ng ngêi ®ang ho¹t ®éng ë tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc kinh tÕ, chÝnh trÞ x· héi, c¸c thµnh phÇn kinh tÕ vµ c¶ nh÷ng ngêi trong ®é tuæi lao ®éng lµm c«ng viÖc néi trî. Nh÷ng ngêi ®ang lµm viÖc, ®ang lao ®éng trong nÒn kinh tÕ quèc d©n (cßn gäi lµ d©n sè ho¹t ®éng kinh tÕ tÝch cùc) lµ bé phËn quan träng nhÊt ®èi víi nguån nh©n lùc cña mçi quèc gia, cã ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn qu¸ tr×nh t¨ng trëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ nãi chung vµ kinh tÕ - x· héi nãi riªng. V× vËy, vÊn ®Ò më réng vµ n©ng cao chÊt lîng ®éi ngò lao ®éng lu«n lu«n ®îc §¶ng vµ Nhµ níc ta quan t©m. Ngêi thÊt nghiÖp lµ nh÷ng ngêi trong ®é tuæi lao ®éng quy ®Þnh, cã kh¶ n¨ng lao ®éng, muèn lao ®éng, nhng ®ang cha cã viÖc lµm vµ ®ang t×m viÖc lµm. Khi xem xÐt NNL cho CNH, H§H cÇn ph¶i tÝnh to¸n ®Õn sè ngêi nµy ®Ó t×m gi¶i ph¸p ®µo t¹o, huy ®éng hä tham gia vµo qu¸ tr×nh CNH, H§H ®Êt níc, v× t¹o thªm c«ng ¨n viÖc lµm còng chÝnh lµ mét trong nh÷ng môc tiªu cña CNH, H§H ë níc ta. VÒ chÊt lîng NNL ®îc biÓu hiÖn ë tr¹ng th¸i thÓ lùc, trÝ lùc, phong c¸ch lµm viÖc: Tr¹ng th¸i søc kháe, tr×nh ®é häc vÊn, nh©n c¸ch, lèi sèng, tr×nh ®é chuyªn m«n kü thuËt, c¬ cÊu nghÒ nghiÖp… Trong ®ã, thÓ lùc lµ nÒn t¶ng, lµ c¬ së ®Ó ph¸t triÓn trÝ tuÖ, lµ ph-
11 ¬ng tiÖn ®Ó chuyÓn t¶i tri thøc cña con ngêi vµo thùc tiÔn; tr×nh ®é häc vÊn lµ yÕu tè quan träng nhÊt v× nã kh«ng chØ lµ c¬ së ®Ó ®µo t¹o kü n¨ng nghÒ nghiÖp mµ cßn lµ yÕu tè h×nh thµnh nh©n c¸ch vµ lèi sèng cña mçi con ngêi. TÊt c¶ c¸c yÕu tè ®ã t¹o thµnh vèn con ng- êi, vèn nguån nh©n lùc. ChÊt lîng nguån nh©n lùc liªn quan ®Õn nhiÒu lÜnh vùc nh ®¶m b¶o dinh dìng ch¨m sãc søc kháe, gi¸o dôc vµ ®µo t¹o, lao ®éng vµ viÖc lµm g¾n víi tiÕn bé kü thuËt, tr¶ c«ng lao ®éng vµ c¸c mèi quan hÖ x· héi kh¸c. Nh vËy, khi xem xÐt chÊt lîng nguån nh©n lùc kh«ng thÓ kh«ng xem xÐt nh÷ng ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn con ngêi cña ®Êt níc. Theo ý nghÜa ®ã th× chÊt lîng NNL cßn ®îc thÓ hiÖn gi¸n tiÕp qua chØ sè ph¸t triÓn con ngêi (HDI). Theo c¬ quan ph¸t triÓn Liªn hiÖp quèc UNDP, th× sù ph¸t triÓn nh©n lùc cña c¸c quèc gia cã thÓ so s¸nh víi nhau b»ng chØ sè ph¸t triÓn con ngêi (HDI). HDI lµ mét chØ tiªu tæng hîp, lµ gi¸ trÞ trung b×nh cña 3 chØ tiªu: tuæi thä trung b×nh; tr×nh ®é gi¸o dôc tÝnh tæng hîp theo tû lÖ sè ngêi ®i häc tiÓu häc, trung häc vµ sau trung häc vµ tû lÖ biÕt ch÷ cña ngêi lín; thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ngêi. ChÊt lîng nguån nh©n lùc cao cã t¸c dông lµm t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng. Trong thêi ®¹i tiÕn bé kü thuËt, mét níc cÇn vµ cã thÓ ®a chÊt l- îng NNL vît tríc tr×nh ®é ph¸t triÓn cña c¬ së vËt chÊt trong níc ®Ó s½n sµng ®ãn nhËn tiÕn bé kü thuËt - c«ng nghÖ, hßa nhËp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña nh©n lo¹i. §Ó cã thÓ trë thµnh vèn nh©n lùc, con ngêi ph¶i ®îc gi¸o dôc, ®îc ®µo t¹o ®Ó cã nh÷ng kiÕn thøc chuyªn m«n ngµy cµng cao, cã søc kháe tèt ®Ó ph¸t triÓn con ngêi.
12 Ph¸t triÓn con ngêi lµ sù më réng c¬ héi lùa chän vµ n©ng cao c¬ héi lùa chän cña con ngêi nh»m hëng thô mét cuéc sèng h¹nh phóc, bÒn v÷ng. Theo c¸ch tiÕp cËn nµy, ph¸t triÓn con ngêi kh«ng ph¶i lµ sù gia t¨ng vÒ thu nhËp vµ cña c¶i vËt chÊt (mÆc dï rÊt quan träng) mµ lµ më réng c¸c kh¶ n¨ng cña con ngêi, t¹o cho con ngêi cã c¬ héi tiÕp cËn víi nÒn gi¸o dôc tèt h¬n, c¸c dÞch vô y tÕ tèt h¬n, cã chç ë tiÖn nghi h¬n, cã viÖc lµm vµ ý nghÜa h¬n... Ph¸t triÓn con ngêi cßn lµ t¨ng cêng n¨ng lùc, tríc hÕt lµ n©ng cao kiÕn thøc, kü n¨ng, kinh nghiÖm lµm viÖc cña hä. Nãi c¸ch kh¸c, n¨ng lùc lµ ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó biÕn c¸c c¬ héi s½n cã thµnh hiÖn thùc, ®ång thêi t¹o ra c¬ héi míi ®Ó ph¸t triÓn. Ph¸t triÓn nguån nh©n lùc lµ c¸c ho¹t ®éng (®Çu t) nh»m t¹o ra nguån nh©n lùc víi sè lîng vµ chÊt lîng ®¸p øng ®îc yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña ®Êt níc nãi chung vµ cho qu¸ tr×nh CNH, H§H nãi riªng, ®ång thêi ®¶m b¶o sù ph¸t triÓn cña mçi c¸ nh©n. 1.1.2. Nh÷ng nh©n tè ¶nh hëng ®Õn nguån nh©n lùc cho c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ë ViÖt Nam C¸c nh©n tè ¶nh hëng ®Õn NNL cho CNH, H§H cña ®Êt níc ®ång thêi còng lµ c¸c nh©n tè ¶nh hëng ®Õn NNL cho CNH, H§H ë §¾k N«ng, mÆc dï tuú theo tõng nh©n tè mµ cßn cã nh÷ng biÓu hiÖn riªng, cô thÓ cña nã ®èi víi mét tØnh miÒn nói T©y Nguyªn, míi ®îc thµnh lËp, bao gåm nh÷ng nh©n tè chñ yÕu sau ®©y: - Thø nhÊt: Tr×nh ®é ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ lµ nh©n tè ¶nh hëng ®Õn c¶ chÊt lîng vµ sè lîng cña NNL. Sù ph¸t triÓn kinh tÕ vµ vÊn ®Ò ph¸t triÓn NNL cã mèi quan hÖ biÖn chøng víi nhau, t¹o ®iÒu kiÖn vµ lµm tiÒn ®Ò cho nhau cïng ph¸t triÓn. §©y võa lµ yªu cÇu mµ còng võa lµ môc tiªu cña CNH, H§H ë n-
13 íc ta. Bëi v× khi tr×nh ®é ph¸t triÓn cao vÒ kinh tÕ, tøc GDP/ ngêi vµ ®êi sèng cña nh©n d©n æn ®Þnh ë møc cao sÏ cã ®iÒu kiÖn ®¶m b¶o vµ n©ng cao chÊt lîng NNL. Kinh tÕ ph¸t triÓn, thiÕt bÞ c«ng nghÖ s¶n xuÊt hiÖn ®¹i vµ nã ®ßi hái chÊt lîng NNL ph¶i phï hîp víi tr×nh ®é cña thiÕt bÞ, c«ng nghÖ ®ã. H¬n n÷a sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña mét ®Êt níc cho phÐp con ngêi cã ®iÒu kiÖn n©ng cao trÝ lùc, thÓ lùc vµ tinh thÇn. Nhµ níc míi cã ®iÒu kiÖn ®Ó x©y dùng vµ ph¸t triÓn gi¸o dôc, y tÕ, v¨n ho¸ vµ thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch x· héi. §èi víi tØnh §¾k N«ng, xuÊt ph¸t ®iÓm nÒn kinh tÕ thÊp, ®êi sèng nh©n d©n cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n, nhÊt lµ vïng d©n téc thiÓu sè vïng s©u, vïng xa. S¶n xuÊt n«ng nghiÖp lµ chñ yÕu, ¸p dông khoa häc kü thuËt míi vµo s¶n xuÊt cßn nhiÒu h¹n chÕ. T¨ng trëng kinh tÕ chñ yÕu phô thuéc vµo n«ng nghiÖp, chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång vËt nu«i cha thÝch øng kÞp thêi víi nhu cÇu cña thÞ trêng, s¶n phÈm cña c«ng nghiÖp chÕ biÕn phÇn lín lµ s¬ chÕ, s¶n phÈm th«, søc c¹nh tranh trªn thÞ trêng kh«ng cao. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ cßn chËm cha ®¸p øng ®îc nhu cÇu ®æi míi cña sù nghiÖp c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ®Êt níc. HiÖn nay, trong c¬ cÊu kinh tÕ cña tØnh, n«ng, l©m nghiÖp vÉn cßn chiÕm tû träng cao; c«ng nghiÖp vµ x©y dùng cßn nhá bÐ, manh món; th¬ng m¹i vµ dÞch vô cha ph¸t triÓn. N¨m 2005 c¬ cÊu kinh tÕ cña tØnh lµ: N«ng nghiÖp 59,7%; c«ng nghiÖp, x©y dùng 17,3%; th- ¬ng m¹i dÞch vô 23%; GDP b×nh qu©n ®Çu ngêi ®¹t 393 USD chØ b»ng 61,4% so víi møc b×nh qu©n chung cña c¶ níc [8, tr.13-15]. T×nh h×nh kinh tÕ ®ã lµ nh©n tè t¸c ®éng h¹n chÕ ®Õn sù ph¸t triÓn nguån nh©n lùc cña §¾k N«ng, lµm cho nã thiÕu vÒ sè lîng, thÊp vÒ chÊt lîng so víi yªu cÇu cña CNH, H§H.
14 - Thø hai: Tr×nh ®é ph¸t triÓn gi¸o dôc vµ ®µo t¹o cã ¶nh hëng quyÕt ®Þnh ®Õn chÊt lîng NNL. Theo C¸c M¸c th×, “...Tõ chÕ ®é c«ng xëng ®· n¶y në ra mÇm mèng cña nÒn gi¸o dôc t¬ng lai, nã sÏ kÕt hîp lao ®éng s¶n xuÊt víi gi¸o dôc vµ thÓ dôc ®èi víi tÊt c¶ trÎ em trªn mét løa tuæi nµo ®Êy, coi ®ã kh«ng ph¶i chØ lµ mét ph¬ng ph¸p ®Ó lµm t¨ng thªm nÒn s¶n xuÊt x· héi, mµ cßn lµ ph¬ng ph¸p duy nhÊt ®Ó s¶n xuÊt ra nh÷ng con ngêi toµn diÖn” [20, tr.318]. Ngµy nay, tiÕn bé khoa häc, c«ng nghÖ ®· trë thµnh yÕu tè trùc tiÕp cña lùc lîng s¶n xuÊt, quyÕt ®Þnh cho sù t¨ng trëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ cña mçi quèc gia, mµ trong ®ã chÊt lîng cña NNL l¹i chñ yÕu lµ kÕt qu¶ cña gi¸o dôc vµ ®µo t¹o. Jacques Hallak (nhµ kinh tÕ häc gi¸o dôc ë ViÖn KÕ ho¹ch Gi¸o dôc Quèc tÕ) cho r»ng, trong sù ph¸t triÓn nguån nh©n lùc cã 5 yÕu tè t¸c ®éng phô thuéc lÉn nhau: Gi¸o dôc, søc khoÎ vµ dinh dìng, m«i trêng, viÖc lµm, tù do chÝnh trÞ vµ kinh tÕ, trong ®ã gi¸o dôc lµ nh©n tè c¬ b¶n ®èi víi c¸c nh©n tè kh¸c. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y c¸c níc trªn thÕ giíi, ®Òu t¨ng nguån lùc ®Çu t cho gi¸o dôc vµ ®µo t¹o nh»m ph¸t triÓn nhanh NNL. Mét nÒn gi¸o dôc hoµn chØnh, ®ång bé sÏ cung cÊp cho nÒn kinh tÕ quèc d©n mét ®éi ngò c¸c nhµ khoa häc, nh÷ng lao ®éng cã kiÕn thøc, vµ kü n¨ng nghÒ nghiÖp, n¨ng ®éng s¸ng t¹o, ®ã lµ tµi s¶n quý gi¸ ®Ó thùc hiÖn CNH, H§H. §èi víi mçi c¸ nh©n, gi¸o dôc lµ qu¸ tr×nh h×nh thµnh, ph¸t triÓn, hoµn thiÖn nh©n c¸ch thÕ giíi quan khoa häc víi t×nh c¶m, ®¹o ®øc theo quan ®iÓm nh©n v¨n trong s¸ng. Gi¸o dôc lµ qu¸ tr×nh tÝch tô nguån vèn cña con ngêi, nh»m chuÈn bÞ vµ cung øng nh©n lùc cho sù ph¸t triÓn cña ®Êt níc. Gi¸o dôc phæ th«ng lµ nÒn t¶ng, c¬ së t¹o
15 ra "nguyªn liÖu" cho gi¸o dôc ®µo t¹o nguån nh©n lùc. Gi¸o dôc chuyªn nghiÖp vµ d¹y nghÒ trùc tiÕp t¹o ra s¶n phÈm NNL míi víi c¸c tiªu chuÈn ®¸p øng cho yªu cÇu sù nghiÖp CNH, H§H ®Êt níc. §¶ng ta coi ®Çu t cho gi¸o dôc lµ ®Çu t cho ph¸t triÓn, ®Çu t trùc tiÕp vµo NNL. ChÝnh v× vËy §¶ng ta ®· quan t©m x©y dùng vµ ph¸t triÓn gi¸o dôc ®µo t¹o, ®Æt vÞ trÝ gi¸o dôc lµ “Quèc s¸ch hµng ®Çu”. LuËt Gi¸o dôc n¨m 2005 viÕt: "§Çu t cho gi¸o dôc lµ ®Çu t cho ph¸t triÓn "[23, §iÒu 13]. Theo tÝnh to¸n cña c¸c nhµ khoa häc: §Çu t vµo gi¸o dôc tiÓu häc thu håi 24% tæng vèn ®Çu t; vµo cÊp II lµ 17%; vµo ®¹i häc vµ cao ®¼ng 14%; trong khi ®ã ®Çu t vµo c¸c ngµnh s¶n xuÊt vËt chÊt thu håi cã 13% tæng vèn ®Çu t. ë níc ta, theo kÕt qu¶ ®iÒu tra lao ®éng vµ viÖc lµm cña Bé Lao ®éng - Th¬ng binh vµ X· héi, ®Õn ngµy 1/7/2004, sè ngêi ®îc ®µo t¹o nghÒ nghiÖp vµ kü n¨ng (cã tr×nh ®é s¬ cÊp trë lªn) chØ chiÕm 22,5%; trong ®ã tû lÖ ®· qua ®µo t¹o nghÒ lµ 13,3%; tèt nghiÖp trung häc chuyªn nghiÖp lµ 4,4%; tèt nghiÖp cao ®¼ng, ®¹i häc trë lªn lµ 4,8%. NÕu so s¸nh víi c¸c níc trong khu vùc th× sè lao ®éng ®îc ®µo t¹o chÝnh quy cßn rÊt thÊp. Trong khi sè sinh viªn tÝnh trªn 10.000 d©n cña ViÖt Nam chØ cã 118 ngêi (n¨m 2001), th× cña Th¸i Lan lµ 2.166 ngêi, Malaysia lµ 844 ngêi vµ Trung Quèc lµ 377 ngêi [33, tr.42-43]. H¬n thÕ n÷a c¬ cÊu ®µo t¹o cña lùc lîng lao ®éng cßn nhiÒu bÊt hîp lý: Sè lao ®éng cã tr×nh ®é trung häc chuyªn nghiÖp vµ c«ng nh©n kü thuËt cßn qu¸ thiÕu so víi nhu cÇu. §iÒu nµy kh«ng chØ ¶nh hëng ®Õn viÖc t¨ng c¬ héi viÖc lµm, mµ cßn lµ yÕu tè h¹n chÕ søc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ vµ n©ng cao chÊt lîng t¨ng tëng kinh tÕ. Víi c¬ cÊu tr×nh ®é ®µo t¹o nh hiÖn nay th× viÖc ¸p dông tiÕn bé kü thuËt vµo s¶n xuÊt kinh doanh lµ rÊt khã kh¨n. Nhãm lao ®éng khoa häc vµ c«ng nghÖ ch-
16 a ®¸p øng ®îc yªu cÇu triÓn khai c«ng nghÖ míi theo nh÷ng môc tiªu c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc. Sù thiÕu hôt c¶ vÒ sè lîng vµ chÊt lîng cña ®éi ngò lao ®éng trÝ thøc ®ang thùc sù lµ mét rµo c¶n lín cho viÖc n©ng cao chÊt lîng t¨ng trëng trong bèi c¶nh héi nhËp khu vùc vµ quèc tÕ trong thêi gian tíi. ChÊt lîng nguån nh©n lùc phô thuéc rÊt nhiÒu vµo chÊt lîng cña hÖ thèng gi¸o dôc - ®µo t¹o. ChÊt lîng gi¸o dôc - ®µo t¹o cña c¶ hÖ thèng gi¸o dôc quèc d©n nãi chung, vÉn lµ mét vÊn ®Ò gay cÊn nhÊt, chÊt lîng ®µo t¹o ®¹i trµ cha ®¸p øng ®îc yªu cÇu cña CNH, H§H, thÊp vµ thua so víi trong khu vùc vµ quèc tÕ. So víi c¸c níc kh¸c trong khu vùc, chÊt lîng gi¸o dôc - ®µo t¹o cña níc ta cßn rÊt thÊp. Cô thÓ nh sau: ChÊt lîng nguån nh©n lùc cña níc ta, theo b¸o c¸o cña Ng©n hµng thÕ giíi ®øng thø 11 trong 12 níc ch©u ¸ ®îc ®a ra xÕp h¹ng: chØ ®¹t 3,79/10 ®iÓm: BiÓu 1.1: ChÊt lîng NNL cña ViÖt Nam so víi c¸c níc kh¸c
17 Sù thµnh th¹o ChØ sè tæng hîp Sù thµnh th¹o vÒ c«ng STT chÊt lîng NNL vÒ tiÕng Anh nghÖ cao (§iÓm) (§iÓm) (§iÓm) 1 Hµn Quèc 6,91 4,0 7,00 2 Singgapore 6,81 8,33 7,83 3 NhËt B¶n 6,50 3,50 7,50 4 §µi Loan 6,04 3,86 7,62 5 Ên §é 5,76 6,62 6,75 6 Trung Quèc 5,73 3,62 4,37 7 Malaysia 4,53 4,00 5,50 8 Hång C«ng 5,20 4,50 5,43 9 PhilÝpine 4,53 5,40 5,00 10 Th¸i Lan 6,04 2,82 3,27 11 ViÖt Nam 3,79 2,62 2,50 12 In®«nªsia 3,74 3,00 Nguån: B¸o VNN ngµy 2/10/2003 Do vËy cÇn ph¶i ®æi míi m¹nh mÏ gi¸o dôc vµ ®µo t¹o nghÒ, trung häc chuyªn nghiÖp vµ ®¹i häc míi ®¸p øng ®îc yªu cÇu n©ng cao chÊt lîng t¨ng trëng trong thêi gian tíi. B¸o c¸o chÝnh trÞ t¹i §¹i héi X cña §¶ng ta ®· chØ râ: "§æi míi hÖ thèng gi¸o dôc ®¹i häc vµ sau ®¹i häc, g¾n ®µo t¹o víi sö dông, trùc tiÕp phôc vô chuyÓn ®æi c¬ cÊu lao ®éng, ph¸t triÓn nhanh nguån nh©n lùc chÊt lîng cao…nhanh chãng x©y dùng c¬ cÊu nguån nh©n lùc hîp lý vÒ ngµnh nghÒ, tr×nh ®é ®µo t¹o, d©n téc, vïng miÒn…" [12, tr.96-97]. Chi cho gi¸o dôc b×nh qu©n ®Çu ngêi ë ViÖt Nam hiÖn nay vµo lo¹i thÊp nhÊt trong khu vùc. ViÖc c¶i c¸ch hÖ thèng ®µo t¹o ®îc xem nh mét kh©u nÒn t¶ng cña mét chiÕn lîc ph¸t triÓn nguån nh©n lùc, ®· kh«ng ®îc triÓn khai mét c¸ch hiÖu qu¶. ThËm chÝ, c«ng viÖc nµy ®- îc tiÕn hµnh mét c¸ch thiÓn cËn, mang tÝnh ch¾p v¸ vµ c¶i l¬ng. ViÖc c¶i c¸ch gi¸o dôc kh«ng dùa trªn sù hiÓu biÕt vÒ thêi ®¹i vµ c¸c ®ßi
18 hái ph¸t triÓn cña thêi ®¹i ®Æt ra cho con ngêi, kh«ng xuÊt ph¸t tõ mét tÇm nh×n dµi h¹n nªn kh«ng cã ý tëng ®óng vµ râ rµng. Sù chËm trÔ cña qu¸ tr×nh c¶i c¸ch thùc sù sÏ g©y ra nh÷ng tæn thÊt lín, ®îc ®o b»ng sù tôt hËu cña ®Êt níc theo ®¬n vÞ lµ tõng thÕ hÖ chø kh«ng ph¶i lµ sè chi phÝ mµ Nhµ níc bá ra hiÖn t¹i, dï ®©y lµ con sè rÊt lín. Nãi tãm l¹i, viÖc chuÈn bÞ nguån nh©n lùc cã kh¶ n¨ng ®¸p øng c¸c ®ßi hái híng tíi chÊt lîng vµ tr×nh ®é c«ng nghÖ cao cña giai ®o¹n tíi cha ®îc c¶i thiÖn. Víi t×nh tr¹ng nh hiÖn nay, ch¾c ch¾n trong thêi gian tíi, sÏ cha cã mét chuyÓn biÕn vµ c¶i thiÖn ®¸ng kÓ nµo vÒ c¬ cÊu vµ chÊt lîng nguån nh©n lùc cña níc ta. - Thø ba: Tèc ®é t¨ng d©n sè ¶nh hëng ®Õn NNL. Tèc ®é vµ quy m« d©n sè ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn sè lîng, chÊt lîng cña nguån nh©n lùc. Mét trong nh÷ng nguyªn nh©n c¶n trë tèc ®é t¨ng trëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ lµ quy m« d©n sè ®«ng, tèc ®é d©n sè gia t¨ng lín. D©n sè gia t¨ng lµm t¨ng nh©n khÈu ¨n theo trªn mét lao ®éng, lµm chËm tèc ®é t¨ng GDP/ngêi, g©y søc Ðp vÒ nhu cÇu viÖc lµm vµ c¸c vÊn ®Ò x· héi kh¸c. Theo sè liÖu cña Tæ chøc d©n sè Liªn HiÖp quèc th× khi d©n sè t¨ng 1%, muèn ®¶m b¶o c«ng ¨n viÖc lµm, thu nhËp nh tríc ph¶i gia t¨ng 3% GDP. ë níc ta thêi kú 1996-2000 møc t¨ng d©n sè b×nh qu©n 1,5%/n¨m mµ møc t¨ng GDP b×nh qu©n lµ 6,9%/n¨m (tréi h¬n møc cÇn cã lµ 3,35%/n¨m). Thêi kú 2001-2005 møc t¨ng d©n sè lµ 1,2%/n¨m mµ møc t¨ng GDP lµ 7,5%/n¨m (tréi h¬n 3,9%/n¨m). ViÖc lµm ®ang lµ vÊn ®Ò bøc xóc cÇn ®îc gi¶i quyÕt hiÖn nay. §Ó n©ng cao chÊt lîng NNL ®ång thêi ®Ó gi¶m bít bÊt hîp lý trong quan hÖ Cung - CÇu NNL, chÝnh s¸ch d©n sè hîp lý lµ c¬ së
19 ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn NNL. Theo sè liÖu cña Bé Lao ®éng - Th - ¬ng binh vµ X· héi, trong giai ®o¹n 2001 - 2005 níc ta ®· t¹o viÖc lµm cho kho¶ng 7,54 triÖu ngêi, t¨ng 23,6% so víi giai ®o¹n 1996 - 2000, b×nh qu©n hµng n¨m lµ 1,5 triÖu ngêi ®îc t¹o viÖc lµm, tû lÖ thÊt nghiÖp gi¶m. Tuy nhiªn, NNL níc ta cßn bÞ l·ng phÝ, bëi tÝnh ®Õn 1/7/2004 cã tíi 5,6 % lao ®éng thµnh thÞ vµ 20,66% lao ®éng n«ng th«n thÊt nghiÖp hoµn toµn, t¬ng ®¬ng víi 9 triÖu lao ®éng thÊt nghiÖp hoµn toµn [33, tr.20]. Trong sè nµy cã kh«ng Ýt lao ®éng trÎ, cã søc khoÎ vµ kh«ng Ýt lao ®éng ®· qua ®µo t¹o. Tû lÖ lao ®éng ®· qua ®µo t¹o cha cã viÖc lµm hoÆc lµm kh«ng ®óng nghÒ cßn lín, l·ng phÝ rÊt nhiÒu chi phÝ ®µo t¹o; c¬ cÊu lao ®éng cßn mÊt c©n ®èi nghiªm träng. Nh vËy nguån lao ®éng lín cha ®îc sö dông, hoÆc sö dông cha cã hiÖu qu¶ ®ang trë thµnh vÊn ®Ò x· héi lín. Còng theo Bé Lao ®éng - Th¬ng binh vµ X· héi, ®Õn n¨m 2010 d©n sè níc ta sÏ ®¹t tíi 88 triÖu ngêi trong ®ã d©n sè trong ®é tuæi lao ®éng ®¹t 59,3 triÖu ngêi (chiÕm 67,4%) víi møc t¨ng b×nh qu©n 1,5 triÖu ngêi/n¨m, thµnh thÞ t¨ng 460 ngh×n ngêi/n¨m vµ n«ng th«n t¨ng h¬n 1 triÖu ngêi/n¨m [1, tr.9]. Møc ®é gia t¨ng t¬ng ®èi cao cña lùc lîng lao ®éng trong bèi c¶nh tû lÖ thÊt nghiÖp ë thµnh thÞ vµ tû lÖ thêi gian nhµn rçi ë n«ng th«n t¬ng ®èi cao nh hiÖn nay ®ang ®Æt ra nh÷ng vÊn ®Ò lín cÇn gi¶i quyÕt, trong khi ®ã chÊt lîng lao ®éng thÊp thÓ hiÖn ë chç tû lÖ lao ®éng cã tr×nh ®é chuyªn m«n kü thuËt trong tæng lùc lîng lao ®éng thÊp vµ c¬ cÊu lùc lîng lao ®éng bÊt hîp lý. Trong khi ®ã, thÞ trêng søc lao ®éng cha ph¸t triÓn, chÊt lîng gi¸o dôc, ®µo t¹o vµ d¹y nghÒ cßn thÊp dÉn ®Õn mét lo¹t vÊn ®Ò m©u thuÉn liªn quan ®Õn gi¶i quyÕt viÖc lµm, ®Õn viÖc ph¸t triÓn chÊt l-
20 îng cña lùc lîng lao ®éng, hay nãi ®óng h¬n lµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc cña ViÖt Nam cha ®¸p øng ®îc nhu cÇu CNH, H§H ®Êt níc. Do ®ã, t¨ng trëng d©n sè phï hîp víi møc t¨ng trëng cña søc s¶n xuÊt x· héi, trong ®ã phï hîp víi t¨ng chÊt lîng cña NNL sÏ gióp kinh tÕ ph¸t triÓn æn ®Þnh. V× vËy, §¹i héi X cña §¶ng ®· ®Ò ra kÕ ho¹ch ®Õn n¨m 2010, tèc ®é t¨ng d©n sè kho¶ng 1,14%, trong 5 n¨m t¹o viÖc lµm cho trªn 8 triÖu ngêi, tØ lÖ thÊt nghiÖp ë thµnh thÞ díi 5% [12, tr.189]. Ngoµi ®¶m b¶o tèc ®é t¨ng cÇn ®Æc biÖt chó träng tíi vÊn ®Ò chÊt lîng d©n sè, v× chÊt lîng d©n sè chÝnh lµ chÊt lîng nguån nh©n lùc. - Thø t: TruyÒn thèng d©n téc vµ sù ph¸t triÓn cña nÒn v¨n hãa. V¨n ho¸ lµ tæng thÓ nh÷ng t tëng, t×nh c¶m, tËp qu¸n, thãi quen trong t duy, lèi sèng vµ øng xö cña mçi ngêi vµ céng ®ång, ®ã lµ yÕu tè tinh thÇn trong chÊt lîng NNL. Mçi d©n téc, quèc gia cã nÒn v¨n ho¸ riªng, mang b¶n s¾c riªng vµ cã gi¸ trÞ ®éc ®¸o riªng. CNH, H§H lµ qu¸ tr×nh biÕn ®æi c¸ch m¹ng vÒ mäi mÆt cña ®êi sèng con ngêi vµ céng ®ång. CNH, H§H thùc hiÖn ®- îc ph¶i trong mét m«i trêng v¨n hãa phï hîp. ë níc ta truyÒn thèng d©n téc vµ v¨n ho¸ ViÖt Nam lµ “Tµi s¶n kÕ thõa cña c¸c thÕ hÖ ngêi ViÖt Nam h«m nay vµ mai sau”. V¨n ho¸ vµ truyÒn thèng d©n téc lµ nh©n tè quan träng ®Ó h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn NNL ®Êt níc. Coi träng vµ g×n gi÷ b¶n s¾c d©n téc g¾n víi sù ph¸t triÓn v¨n minh cña nh©n lo¹i ®ã chÝnh lµ m«i trêng v¨n ho¸ lµnh m¹nh cho CNH, H§H ë níc ta. M«i trêng v¨n ho¸ lµ c¬ së ph¸t triÓn con ngêi, viÖc t¹o lËp m«i tr- êng v¨n ho¸ phï hîp víi yªu cÇu CNH lµ nh©n tè ¶nh hëng ®Õn hiÖu qu¶, thêi gian vµ ®Þnh híng ®óng ®¾n sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn