Luận văn tốt nghiệp: Nghiên cứu khả năng cạnh tranh của gốm mỹ nghệ Việt Nam nhằm đẩy mạnh xuất khẩu

Chia sẻ: Vo Danh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:168

Thêm vào BST

Báo xấu

223
lượt xem 83
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Gốm mỹ nghệ Việt nam là một mặt hàng đặc biệt phản ánh văn hoá truyền thống lâu đời của dân tộc Việt Nam. Gốm mỹ nghê Việt Nam đã được thị trường nước ngoài ưa chuộng, điều đó phản ánh qua kim ngạch xuất khẩu ngày càng tăng cao. Thị trường xuất khẩu của ngành gốm mỹ nghệ cũng không ngừng được mở rộng, gốm mỹ nghê ngày nay đã được xuất hiện tại các thị trường lớn....

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn tốt nghiệp: Nghiên cứu khả năng cạnh tranh của gốm mỹ nghệ Việt Nam nhằm đẩy mạnh xuất khẩu

Luận văn tốt nghiệp Đề tài: Nghiên cứu khả năng cạnh tranh của gốm mỹ nghệ Việt Nam nhằm đẩy mạnh xuất khẩu
1 MUÏC LUÏC Trang LÔØI MÔÛ ÑAÀU………………………………………………………………………………………………………….…………….……. 4 7 CHÖÔNG 1: CÔ SÔÛ KHOA HOÏC ÑEÅ ÑAÙNH GIAÙ KHAÛ NAÊNG CAÏNH 8 TRANH VAØ KHAÚNG ÑÒNH SÖÏ CAÀN THIEÁT PHAÛI NAÂNG CAO KHAÛ 10 NAÊNG CAÏNH TRANH CUÛA GOÁM MYÕ NGHEÄ VIEÄT NAM……………………… 1.1. Nhöõng vaán ñeà lyù luaän cô baûn veà caïnh tranh vaø khaû naêng caïnh tranh.……… 1.1.1. Ñònh nghóa veà caïnh tranh, lôïi theá caïnh tranh, khaû naêng caïnh tranh… 17 1.1.2. Caùc lyù thuyeát caïnh tranh…….….…………………………….…………………………………………… 17 1.1.3. Caùc chæ soá ñaùnh giaù khaû naêng caïnh tranh – Phöông phaùp ñaùnh giaù 17 khaû naêng caïnh tranh………………………………………………………………………………………………………… 20 1.1.4. Caùc nhaân toá aûnh höôûng ñeán khaû naêng caïnh tranh………………………….……….. 1.2. Söï caàn thieát phaûi naâng cao khaû naêng caïnh tranh cho saûn phaåm goám myõ 26 ngheä Vieät Nam ……………………………………………………………………………………………………………….……….…… 30 1.2.1. Goám myõ ngheä …….…………………….………………………………………………………………………..… 1.2.2. Vai troø cuûa goám myõ ngheä vaø xuaát khaåu goám myõ ngheä…………………………. 37 1.2.3. Söï caàn thieát phaûi naâng cao khaû naêng caïnh tranh cuûa goám myõ ngheä 37 Vieät Nam……………………………………………………………………………………………………………………………… 39 1.3. Kinh nghieäm naâng cao khaû naêng caïnh tranh cuûa maët haøng goám myõ ngheä taïi moät soá quoác gia trong khu vöïc……………………………………………………………………………. 40 1.3.1. Kinh nghieäm cuûa TRUNG QUOÁC………………………..…………………………………….… 1.3.2. Kinh nghieäm cuûa MALAYSIA ……………….………………………………………………….…. 49 1.3.3. Kinh nghieäm cuûa THAILAND………………………………….……………………………………. 50 1.3.4. Nhöõng baøi hoïc kinh nghieäm ruùt ra cho Vieät Nam …………………………………… 51 Keát luaän chöông 1……………….……………….………………………………………………….…………………………………. 54 CHÖÔNG 2: ÑAÙNH GIAÙ KHAÛ NAÊNG CAÏNH TRANH VAØ NHÖÕNG NHAÂN 54 TOÁ AÛNH HÖÔÛNG ÑEÁN KHAÛ NAÊNG CAÏNH TRANH CUÛA GOÁM MYÕ NGHEÄ VIEÄT NAM…………………………………………………………………………………………… 2.1. Phaân tích toång quan tình hình saûn xuaát – xuaát khaåu goám myõ ngheä Vieät Nam …………….……………….………………………………………………….………………………………………………………………… 56 2.1.1.Sô löôïc lòch söû phaùt trieån ngaønh goám myõ ngheä Vieät Nam……….…………… 2.1.2.Tình hình saûn xuaát goám myõ ngheä hieän nay ………………………….………..………… 56 2.1.3. Tình hình xuaát khaåu goám myõ ngheä Vieät Nam……………………………………….… 56 2.2. Ñaùnh giaù khaû naêng caïnh tranh cuûa goám myõ ngheä Vieät Nam ……….…………….… 62
2 2.2.1. Ñaùnh giaù khaû naêng caïnh tranh qua so saùnh ñôn giaù baùn saûn phaåm…. 67 2.2.2. Ñònh vò khaû naêng caïnh tranh cuûa goám myõ ngheä Vieät Nam qua 75 phaân tích ñaùnh giaù cuûa thò tröôøng nhaäp khaåu …………….………………………………………… 75 2.3. Caùc nhaân toá aûnh höôûng ñeán khaû naêng caïnh tranh cuûa goám myõ ngheä Vieät Nam………………………………………………………………………………………………………………………………….….….. 79 2.3.1. Caùc nhaân toá beân ngoaøi ……………………………………………………………………………………... 2.3.2. Caùc nhaân toá beân trong …………………………………………………………………………………….… 95 2.3.3. Haøm hoài quy bieåu thò khaû naêng caïnh tranh …………………….……………………..… 95 Keát luaän chöông 2 …………………………………………………………………………………………………………………….… 95 CHÖÔNG 3: GIAÛI PHAÙP NAÂNG CAO KHAÛ NAÊNG CAÏNH TRANH NHAÈM 123 ÑAÅY MAÏNH XUAÁT KHAÅU GOÁM MYÕ NGHEÄ VIEÄT NAM.………. 132 3.1. Muïc tieâu, quan ñieåm vaø caên cöù ñeà xuaát caùc giaûi phaùp gia taêng khaû naêng caïnh tranh nhaèm môû roäng thò tröôøng xuaát khaåu cho ngaønh goám myõ ngheä Vieät Nam ……………………………………………………………………………………………………………………………………….… 134 3.1.1. Muïc tieâu ñeà xuaát giaûi phaùp………………….…………………………………………………………… 3.1.2. Quan ñieåm ñeà xuaát giaûi phaùp…………………………………………………………………………… 3.1.3. Caùc caên cöù ñeà xuaát giaûi phaùp……………………………………………………….……………….… 134 3.2. Nhöõng giaûi phaùp gia taêng khaû naêng caïnh tranh nhaèm ñaåy maïnh xuaát 134 khaåu goám myõ ngheä Vieät Nam ………………………………………………………………………………………………… 134 3.2.1. Nhoùm giaûi phaùp veà ñaàu tö ñoåi môùi coâng ngheä ……………………………….……… 135 3.2.2. Nhoùm giaûi phaùp veà caûi tieán maãu maõ saûn phaåm, caûi tieán phöông thöùc ñoùng goùi…………………………………………………………………………….................................. 136 3.2.3. Nhoùm giaûi phaùp taêng cöôøng lieân keát …………………………………………………………… 136 3.2.4. Nhoùm giaûi phaùp naâng cao chaát löôïng nguoàn nhaân löïc …………………………. 3.2.5. Nhoùm giaûi phaùp veà ñaåy maïnh coâng taùc xuùc tieán thöông maïi vaø 140 quaûng baù thöông hieäu goám Vieät .……….…..………………………………………………………………… 142 3.3. Caùc kieán nghò vôùi Chính phuû…….…………….……………………………….……….…………………………… 151 3.3.1. Quy hoaïch laïi ngaønh goám myõ ngheä ñeå phaùt trieån beàn vöõng…………….… 3.3.2. Chính saùch hoã trôï taøi chính ……………………………………………………………………………… 155 3.3.3. Ñaåy maïnh hôn nöõa vai troø xuùc tieán thöông maïi cuûa Nhaø nöôùc ………… 159 3.3.4. Hoaøn thieän hôn coâng taùc baûo hoä sôû höõu kieåu daùng coâng nghieäp………. 159 3.3.5. Xaây döïng chính saùch hoã trôï ñeå doanh nghieäp ñaàu tö ra nöôùc ngoaøi 162 theo chieán löôïc lieân keát lieân doanh vôùi nhaø nhaäp khaåu……………………………………. 163 Keát luaän chöông 3……………………………………………………………………….……………………………………………… 163
3 DANH MUÏC CAÙC BAÛNG Teân baûng Trang 38 Baûng 1.1: Baûng phaân loaïi goám söù theo nguyeân lieäu vaø nhieät ñoä nung…………………….. Baûng 1.2: Kim ngaïch nhaäp khaåu caùc saûn phaåm goám gia duïng, goám myõ ngheä cuûa 42 thò tröôøng Chaâu AÂu………………………………………………………………………………………………………………………. 45 Baûng 1.3: Toång kim ngaïch nhaäp khaåu caùc loaïi haøng goám (HS 69)vaøo Nhaät Baûn… 68 Baûng 2.1: Caùc maët haøng xuaát khaåu chuû löïc cuûa Vieät Nam töø 1998 ñeán 2004………. 69 Baûng 2.2: Cô caáu kim ngaïch xuaát khaåu haøng thuû coâng myõ ngheä Vieät Nam ……….… Baûng 2.3: Kim ngaïch xuaát khaåu haøng goám myõ ngheä vaøo caùc nöôùc Lieân minh 73 Chaâu AÂu giai ñoaïn 2000-2004 ……………………………………………………………………….……………………….. Baûng 2.4: Baûng so saùnh giaù baùn caùc saûn phaåm töông töï giöõa Vieät Nam- 76 Trung Quoác………………………………………………………………………………………………………………………………………. 78 Baûng 2.5: Baûng so saùnh giaù FOB cuûa Vieät Nam vaø Thaùi lan……………………………………... Baûng 2.6: Baûng so saùnh giaù baùn FOB nhöõng saûn phaåm töông töï cuûa Vieät Nam 78 vaø Malaysia………………………………………………………………………………………………………………………………………. 80 Baûng 2.7: Thò tröôøng nhaäp khaåu goám myõ ngheä ……………………………………………………………….. 80 Baûng 2.8: Doanh soá nhaäp khaåu trung bình moät naêm cuûa coâng ty nhaäp khaåu……….… 81 Baûng 2.9: Muïc ñích nhaäp khaåu goám myõ ngheä töø nöôùc ngoaøi………………………………………. Baûng 2.10: Nhöõng nhaân toá chuû yeáu taùc ñoäng ñeán quyeát ñònh mua haøng cuûa nhaø 82 nhaäp khaåu goám myõ ngheä …………………………………………………………………………………………………………… 83 Baûng 2.11: Caùc quoác gia xuaát khaåu haøng goám myõ ngheä vaø thò phaàn ………………………. Baûng 2.12: So saùnh vaø kieåm ñònh möùc ñoä haøi loøng cuûa nhaø nhaäp khaåu goám myõ 85 ngheä veà chaát löôïng saûn phaåm ñoái vôùi Vieät Nam vaø caùc ñoái thuû caïnh tranh ………… Baûng 2.13: So saùnh vaø kieåm ñònh möùc ñoä haøi loøng cuûa nhaø nhaäp khaåu goám myõ 86 ngheä veà giaù ñoái vôùi Vieät Nam vaø caùc ñoái thuû caïnh tranh ……………………………………………… Baûng 2.14: So saùnh vaø kieåm ñònh möùc ñoä haøi loøng cuûa nhaø nhaäp khaåu goám myõ
4 ngheä veà söï ña daïng maãu maõ ñoái vôùi Vieät Nam vaø caùc ñoái thuû caïnh tranh.……………. 87 Baûng 2.15: So saùnh vaø kieåm ñònh möùc ñoä haøi loøng cuûa nhaø nhaäp khaåu goám myõ ngheä veà toác ñoä ñoåi môùi maãu maõ ñoái vôùi Vieät Nam vaø caùc ñoái thuû caïnh tranh ……. 88 Baûng 2.16: So saùnh vaø kieåm ñònh möùc ñoä haøi loøng cuûa nhaø nhaäp khaåu goám myõ ngheä veà söï phuø hôïp kieåu daùng vôùi thò tröôøng nhaäp khaåu…………………………………………….… 89 Baûng 2.17: So saùnh vaø kieåm ñònh möùc ñoä haøi loøng cuûa nhaø nhaäp khaåu goám myõ ngheä veà chaát löôïng bao bì ñoái vôùi Vieät Nam vaø caùc ñoái thuû caïnh tranh ………………… 90 Baûng 2.18: So saùnh vaø kieåm ñònh möùc ñoä haøi loøng cuûa nhaø nhaäp khaåu goám myõ ngheä veà khaû naêng hoaøn thaønh moät ñôn haøng lôùn trong ñieàu kieän giôùi haïn veà thôøi gian cuûa goám myõ ngheä Vieät Nam vaø caùc ñoái thuû caïnh tranh ……………………………………… 91 Baûng 2.19: So saùnh vaø kieåm ñònh söï khaùc bieät trong möùc ñoä haøi loøng cuûa nhaø nhaäp khaåu goám myõ ngheä veà cam keát giao haøng goám myõ ngheä Vieät Nam vaø caùc ñoái thuû caïnh tranh ……………………………………………………………………………………………………………………….… 92 Baûng 2.20: Thôøi gian söû duïng maùy moùc thieát bò …………………………………………………………….… 99 Baûng 2.21: Trình ñoä coâng ngheä………………………………………………………………………………………………… 99 Baûng 2.22: Chi phí saûn xuaát cuûa ñôn vò saûn xuaát kinh doanh goám myõ ngheä……….…. 101 Baûng 2.23: Baûng toång hôïp möùc bieán ñoäng cuûa caùc yeáu toá saûn xuaát chính……………… 102 Baûng 2.24: Baûng toång hôïp söï bieán ñoäng giaù nhieân lieäu duøng ñeå nung goám myõ ngheä…………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 107 Baûng 2.25: Tình hình söû duïng lao ñoäng trong ngaønh goám myõ ngheä ……………………….… 108 Baûng 2.26: Tuoåi trung bình cuûa coâng nhaân trong töøng khaâu saûn xuaát…………………….… 109 Baûng 2.27: Baûng toång hôïp söï bieán ñoäng cuûa ñôn giaù tieàn löông ……………………………….. 110 Baûng 2.28: Baûng giaù cöôùc vaän chuyeån container trong nöôùc …………………………………….… 111 Baûng 2.29: Baûng giaù cöôùc vaän taûi bieån loaïi container 40’ ñi Chaâu AÂu………………….… 111 Baûng 2.30: Baûng toång hôïp chi phí giaù thaønh treân moãi ñôn vò saûn phaåm goám…….… 112 Baûng 2.31: Baûng so saùnh giaù baùn FOB vaø CFR giöõa saûn phaåm Vieät Nam vaø Trung Quoác………………………………………………………………………………………………………………………………………. 113
5 Baûng 2.32: Baûng so saùnh giaù baùn FOB giöõa saûn phaåm Baùt Traøng vaø Thaùi Lan….. 114 Baûng 2.33: Baûng so saùnh moät soá yeáu toá saûn xuaát chính giöõa Vieät Nam – Trung Quoác – Thaùilan – Malaysia ……………………………………………………………………………………………………… 115 Baûng 2.34: Caùc phöông thöùc tieáp caän khaùch haøng cuûa doanh nghieäp saûn xuaát – kinh doanh goám myõ ngheä …………………………………………………………………………………………………………… 120 Baûng 2.35: Moâ hình lyù thuyeát veà caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán khaû naêng caïnh tranh……………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 124 Baûng 2.36: Keát quaû hoài quy ñoái vôùi moâ hình lyù thuyeát baèng phöông phaùp Enter… 125 Baûng 2.37: Chæ tieâu toång hôïp cuûa moâ hình hoài quy (b)…………………………………………………… 126 Baûng 2.38: Baûng phaân tích keát quaû hoài quy ( a)……………………………………………………….………. 126 Baûng 2.39: Giaù trò trung bình cuûa caùc bieán ñònh löôïng trong haøm hoài quy……………… 130 Baûng 2.40: Cô caáu caùc doanh nghieäp coù hoaït ñoäng xuaát khaåu……………………….…………… 130 Baûng 2.41: Coâng ngheä saûn xuaát ………………………………………………………………………………….…………… 131 Baûng 3.1: Nhöõng ñieàu nhaø nhaäp khaåu kyø voïng töø ñoù khuyeán khích nhaø nhaäp khaåu tieáp tuïc nhaäp khaåu goám myõ ngheä Vieät Nam trong töông lai……………………………… 136 Baûng 3.2: Nhöõng nguoàn thoâng tin quaûng baù giuùp khaùch haøng bieát ñeán vaø quyeát ñònh mua goám myõ ngheä cuûa Vieät Nam ………………………………………………………………………………… 155
6 LÔØI MÔÛ ÑAÀU 1 – Lyù do choïn ñeà taøi nghieân cöùu Goám myõ ngheä Vieät Nam laø moät maët haøng ñaëc bieät phaûn aùnh vaên hoùa truyeàn thoáng laâu ñôøi cuûa daân toäc Vieät Nam. Goám myõ ngheä Vieät Nam ñaõ ñöôïc thò tröôøng nöôùc ngoaøi öa chuoäng, ñieàu ñoù phaûn aùnh qua kim ngaïch xuaát khaåu ngaøy caøng taêng cao töø 22,4 trieäu USD kim ngaïch xuaát khaåu naêm 1995 ñaõ taêng lieân tuïc vaø ñaït möùc 147,5 trieäu USD vaøo naêm 2004. Thò tröôøng xuaát khaåu cuûa ngaønh goám myõ ngheä cuõng khoâng ngöøng ñöôïc môû roäng töø choã chæ xuaát khaåu theo Nghò ñònh thö vaøo caùc thò tröôøng Xaõ hoäi Chuû nghóa trong thôøi kyø bao caáp, ngaøy nay goám myõ ngheä Vieät Nam ñaõ xuaát hieän taïi haàu heát caùc thò tröôøng lôùn coù yeâu caàu cao, nhö: Hoa Kyø, Chaâu AÂu, Nhaät Baûn, caùc nöôùc Trung Ñoâng vaø Baéc Myõ..vv. Nhôø söï phaùt trieån tích cöïc naøy ñaõ thu huùt ñaàu tö môû roäng saûn xuaát moät caùch maïnh meõ taïi caùc vuøng saûn xuaát lôùn nhö taïi Baùt Traøng, Bình Döông, Ñoàng Nai, Vónh Long..vv, vaø ñaõ taïo ra nhieàu coâng aên vieäc laøm cho ngöôøi lao ñoäng. Ñaåy maïnh xuaát khaåu goám myõ ngheä coøn coù yù nghóa quan troïng laø quaûng baù vaên hoaù truyeàn thoáng cuûa Vieät Nam treân tröôøng quoác teá vaø laø caàu noái giao löu vaên hoaù vôùi caùc daân toäc khaùc treân theá giôùi, giuùp Vieät Nam nhanh choùng hoäi nhaäp vôùi caùc neàn kinh teá trong khu vöïc vaø theá giôùi. Tuy nhieân, ngaønh goám Vieät Nam hieän ñang phaûi caïnh tranh vôùi caùc saûn phaåm cuøng loaïi ñöôïc saûn xuaát bôûi caùc ñoái thuû caïnh tranh lôùn, nhö: Trung Quoác, laø nöôùc coù kyõ thuaät saûn xuaát cao vaø thöông hieäu ñaõ ñöôïc khaúng ñònh, Thaùi lan, Malaysia, Indonesia …vv , laø nhöõng quoác gia cuõng coù ngaønh saûn xuaát goám phaùt trieån, ñaõ thaâm nhaäp vaø thieát laäp ñöôïc moái quan heä thöông maïi roäng taïi caùc thò tröôøng lôùn nhö Chaâu AÂu, Hoa Kyø tröôùc chuùng ta khaù laâu. Vì vaäy, söï phaùt trieån cuûa ngaønh goám myõ ngheä Vieät Nam tuy phaùt trieån maïnh nhöng vaãn chöa töông xöùng vôùi tieàm naêng cuûa ñaát nöôùc vaø söï phaùt trieån hieän nay cuõng chöa beàn vöõng do nhöõng yeáu toá baát caäp trong noäi boä ngaønh, hôn nöõa chuùng ta cuõng chöa taïo ra ñöôïc moät doøng goám mang ñaäm neùt vaên hoaù Vieät Nam ñeå coù theå khaúng ñònh moät theá ñöùng vöõng chaéc treân thò tröôøng. Laø
7 moät ngöôøi coù thôøi gian laâu daøi gaén boù vôùi lónh vöïc saûn xuaát, kinh doanh xuaát khaåu goám myõ ngheä, taùc giaû nhaän thaáy nguyeân nhaân chuû yeáu cuûa tình traïng treân laø do khaû naêng caïnh tranh cuûa goám myõ ngheä Vieät Nam thaáp hôn caùc ñoái thuû caïnh tranh treân thò tröôøng xuaát khaåu. Do ñoù, vôùi hoaøi baõo öùng duïng nhöõng kieán thöùc ñaõ tieáp thu töø nhaø tröôøng vaø nhöõng kinh nghieäm, hieåu bieát quyù giaù ñuùc keát töø thöïc tieãn coâng taùc lieân tuïc hôn 20 naêm ñieàu haønh saûn xuaát, kinh doanh xuaát khaåu goám myõ ngheä, ñeå xaây döïng vaø ñeà xuaát nhöõng giaûi phaùp caáp thieát goùp phaàn laøm gia taêng khaû naêng caïnh tranh cho ngaønh goám myõ ngheä Vieät Nam, taùc giaû ñaõ choïn ñeà taøi: “Nghieân cöùu khaû naêng caïnh tranh cuûa goám myõ ngheä Vieät Nam nhaèm ñaåy maïnh xuaát khaåu” laøm ñeà taøi nghieân cöùu cho luaän aùn tieán só cuûa mình. 2 – Ñoái töôïng vaø phaïm vi nghieân cöùu cuûa luaän aùn Ñoái töôïng nghieân cöùu : Treân thöïc teá caên cöù theo coâng naêng vaø nhöõng ñaëc tính lyù hoaù, coù nhieàu loaïi saûn phaåm goám vaø söù khaùc nhau, nhöng nhaän thaáy goám myõ ngheä laø ngaønh haøng coù tieàm naêng, lôïi ích xuaát khaåu cao cuûa Vieät Nam neân luaän aùn chæ nghieân cöùu veà goám myõ ngheä. Treân 3 caáp ñoä caïnh tranh laø khaû naêng caïnh tranh quoác gia, khaû naêng caïnh tranh cuûa doanh nghieäp, khaû naêng caïnh tranh cuûa saûn phaåm. Luaän aùn nghieân cöùu ôû caáp ñoä khaû naêng caïnh tranh cuûa saûn phaåm goám myõ ngheäVieät Nam. Phaïm vi nghieân cöùu : - Veà khoâng gian: Luaän aùn khoâng nghieân cöùu taûn maïn taïi nhöõng ñòa phöông, nhöõng laøng ngheà saûn xuaát goám nhoû leû raûi raùc nhieàu nôi, maø chæ taäp trung nghieân cöùu thöïc ñòa taïi nhöõng vuøng saûn xuaát chuû löïc cuûa Vieät Nam, nhö: Baùt Traøng, Bình Döông, Ñoàng Nai, Vónh Long, vì ngaønh saûn xuaát goám myõ ngheä taïi nhöõng ñòa phöông naøy ñaõ ñoùng goùp tôùi hôn 95% kim ngaïch xuaát khaåu goám cuûa caû nöôùc. Song song vôùi vieäc nghieân cöùu saûn xuaát kinh doanh goám myõ ngheä trong nöôùc, ñeå coù theå ñònh vò ñöôïc khaû naêng caïnh tranh cuûa ngaønh goám myõ ngheä Vieät Nam, luaän aùn coøn nghieân cöùu vaø so saùnh vôùi caùc ñoái thuû caïnh tranh chuû yeáu taïi nöôùc ngoaøi,
8 nhö: Trung Quoác, Thaùi Lan, Malaysia, chöù khoâng so saùnh vôùi taát caû caùc quoác gia khaùc treân theá giôùi cuõng coù ngaønh saûn xuaát goám myõ ngheä phaùt trieån. - Veà thôøi gian: Luaän aùn taäp trung nghieân cöùu hoaït ñoäng saûn xuaát – kinh doanh xuaát khaåu goám myõ ngheä Vieät Nam trong voøng 5 naêm gaàn ñaây, keå töø naêm 1999 ñeán heát naêm 2004. 3 – Muïc ñích nghieân cöùu Xuaát phaùt töø ñoái töôïng vaø phaïm vi ñeà taøi, muïc ñích nghieân cöùu cuûa luaän aùn bao goàm : * Heä thoáng laïi nhöõng hoïc thuyeát veà caïnh tranh nhaèm xaùc ñònh söï caàn thieát phaûi naâng cao khaû naêng caïnh tranh cho goám myõ ngheä Vieät Nam. * Nghieân cöùu toång keát kinh nghieäm naâng cao khaû naêng caïnh tranh cuûa goám myõ ngheä cuûa moät soá quoác gia, nhö : Trung Quoác, Thaùi Lan, Malaysia nhaèm ruùt ra nhöõng baøi hoïc kinh nghieäm coù theå aùp duïng cho ngaønh goám myõ ngheä Vieät Nam. * Ñaùnh giaù thöïc traïng saûn xuaát kinh doanh goám myõ ngheä Vieät Nam ñeå khaúng ñònh söï caáp thieát phaûi naâng cao khaû naêng caïnh tranh cuûa goám myõ ngheä. * Phaân tích, ñaùnh giaù khaû naêng caïnh tranh vaø taùc ñoäng cuûa caùc nhaân toá aûnh höôûng ñeán khaû naêng caïnh tranh cuûa goám myõ ngheä. * Ñeà xuaát caùc giaûi phaùp phuø hôïp vôùi ñieàu kieän hieän taïi nhaèm naâng cao khaû naêng caïnh tranh cho goám myõ ngheä Vieät Nam. 4 – Phöông phaùp nghieân cöùu cuûa luaän aùn Treân cô sôû nghieân cöùu caùc soá lieäu thöù caáp töø caùc taøi lieäu, nhö: nieân giaùm thoáng keâ, soá lieäu thoáng keâ töø Boä Thöông maïi, töø caùc ñòa phöông, thoâng tin treân internet, vaø caùc soá lieäu thoâng tin sô caáp…vv. Taùc giaû ñaõ vaän duïng heä thoáng caùc phöông phaùp phaân tích ñònh tính keát hôïp vôùi ñònh löôïng vaø caùc phöông phaùp duy vaät bieän chöùng, logic hình thöùc, phöông phaùp phaân tích, so saùnh, toång hôïp; phöông phaùp khaûo saùt ñieàu tra thöïc ñòa, phöông phaùp chuyeân gia ñeå thu thaäp thoâng tin vaø phaân tích caùc yeáu toá aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán khaû naêng caïnh tranh cuûa goám myõ ngheä Vieät Nam.
9 Vì soá lieäu thöù caáp lieân quan ñeán ngaønh goám myõ ngheä raát haïn cheá, do ñoù ñeå thu thaäp theâm thoâng tin thöïc hieän nghieân cöùu cuûa mình, ñích thaân taùc giaû ñaõ thöïc hieän 3 cuoäc khaûo saùt thöïc ñòa moät caùch coâng phu ôû trong vaø ngoaøi nöôùc nhö sau: 1- Khaûo saùt taïi Trung Quoác, Thaùi Lan, Malaysia: Nhaèm muïc ñích so saùnh khaû naêng caïnh tranh cuûa goám myõ ngheä Vieät Nam vôùi caùc ñoái thuû chuû yeáu vaø nghieân cöùu caùc kinh nghieäm cuûa hoï, taùc giaû ñaõ thöïc hieän ñieàu tra khaûo saùt taïi caùc coâng ty, xí nghieäp saûn xuaát kinh doanh goám myõ ngheä ôû 3 quoác gia (phuï luïc soá 2), trong ñoù khaûo saùt 12 ñôn vò caùc tænh Quaûng Chaâu, Phaät Sôn, Trieàu Chaâu, Thaåm Quyeán cuûa Trung Quoác; khaûo saùt 6 ñôn vò taïi caùc tænh Chonbury, Chan Lopburi, Lampang, Bangkok cuûa Thaùi Lan vaø 4 ñôn vò taïi tænh Ipoh – mieàn Baéc Malaysia. 2- Khaûo saùt taïi caùc cô sôû saûn xuaát, kinh doanh goám myõ ngheä trong nöôùc: Nhaèm thu thaäp nhöõng soá lieäu, thoâng tin ñeå coù theå ñaùnh giaù khaû naêng caïnh tranh cuûa ngaønh goám myõ ngheä Vieät Nam hieän nay, taùc giaû ñaõ tieán haønh ñieàu tra xaõ hoäi hoïc baèng baûng caâu hoûi ñoái vôùi 115 cô sôû saûn xuaát goám myõ ngheä trong nöôùc (phuï luïc soá 3 vaø 4) taïi caùc vuøng saûn xuaát chuû löïc laø Baùt Traøng, Bình Döông, Ñoàng Nai, Vónh Long. 3- Khaûo saùt taïi caùc thò tröôøng xuaát khaåu: Ñeå ñònh vò khaû naêng caïnh tranh cuûa goám myõ ngheä Vieät Nam so vôùi caùc ñoái thuû ngay taïi thò tröôøng xuaát khaåu, taùc giaû ñaõ tieán haønh tröïc tieáp thu thaäp ñaùnh giaù cuûa hôn 112 nhaø nhaäp khaåu trong caùc ñôït tham gia Hoäi chôï Thöông maïi taïi Chicago, Frankfurt, Cologn, HongKong, Melbourn, Birmingham, Tokyo, Osaka… vaø trong caùc cuoäc ñaøm ñaøm phaùn tröïc tieáp vôùi khaùch haøng taïi trong vaø ngoaøi nöôùc. (phuï luïc soá 5 vaø 6) 5 – Nhöõng ñoùng goùp khoa hoïc môùi cuûa luaän aùn Cho ñeán nay, taïi Vieät Nam ñaõ coù nhöõng coâng trình nghieân cöùu lieân quan ñeán vaán ñeà phaùt trieån xuaát khaåu goám myõ ngheä nhö sau : 1 - Coâng trình nghieân cöùu khoa hoïc caáp boä : “Nhöõng giaûi phaùp ñaåy maïnh xuaát khaåu goám söù myõ ngheä Vieät Nam” do PGS. TS. Ñoøan Thò Hoàng Vaân laøm chuû
10 nhieäm. Trong ñoù, troïng taâm nghieân cöùu phaân tích thöïc traïng saûn xuaát - xuaát khaåu goám myõ ngheä Vieät Nam vaø xaùc ñònh nhöõng nguyeân nhaân cô baûn kìm haõm tieàm naêng xuaát khaåu cuûa ngaønh goám myõ ngheä Vieät Nam töø ñoù ñeà ra nhöõng giaûi phaùp nhaèm ñaåy maïnh xuaát khaåu trong thôøi gian saép tôùi. 2 – Ñeà taøi nghieân cöùu khoa hoïc caáp tænh : “Nghieân cöùu xaây döïng chieán löôïc, ñeà xuaát giaûi phaùp thöïc hieän chöông trình hoäi nhaäp kinh teá quoác teá cuûa tænh Vónh Long ñeán naêm 2010 vaø taàm nhìn ñeán naêm 2020” do GS. TS. Voõ Thanh Thu laøm chuû nhieäm ñeà taøi, trong ñoù ñaõ nghieân cöùu vaø xaây döïng caùc chieán löôïc naâng cao khaû naêng caïnh tranh cho saûn phaåm goám myõ ngheä cuûa tænh Vónh Long trong moät loaït chieán löôïc toång theå naâng cao khaû naêng caïnh tranh caùc löïc löôïng kinh teá cuûa tænh Vónh Long ñaùp öùng yeâu caàu hoäi nhaäp quoác teá. 3 – Ñeà aùn Phaùt trieån ngaønh goám myõ ngheä xuaát khaåu Vónh Long töø naêm 2004 ñeán naêm 2010 do Sôû Coâng nghieäp tænh Vónh Long nghieân cöùu. Noäi dung chuû yeáu nghieân cöùu nhöõng ñaëc ñieåm cuï theå veà ngaønh goám myõ ngheä Vónh Long, phaân tích caùc ñieåm yeáu, ñieåm maïnh, thaùch thöùc ñeå ñeà xuaát nhöõng bieän phaùp phaùt trieån ngaønh goám myõ ngheä cuûa rieâng Tænh Vónh Long. 4 - Baùo caùo Quy hoaïch phaùt trieån ngaønh goám myõ ngheä tænh Ñoàng nai giai ñoaïn 2001 – 2010 do Sôû Coâng nghieäp tænh Ñoàng Nai soaïn thaûo. Baùo caùo taäp trung phaân tích saâu veà nhöõng khoù khaên vaø söï caïnh tranh ngaønh seõ gaëp phaûi trong töông lai töø moâi tröôøng kinh doanh trong nöôùc. Töø ñoù, xaây döïng ñònh höôùng quy hoaïch phaùt trieån chung cho ngaønh goám ñòa phöông trong giai ñoaïn töø 2001-2010. 5 – Raát nhieàu baøi baùo, tham luaän ñöôïc ñaêng taûi treân caùc taïp chí chuyeân ngaønh hoaëc treân caùc tôø baùo cuûa Trung öông laãn ñòa phöông lieân quan phaûn aùnh tình hình saûn xuaát – xuaát khaåu cuûa ngaønh goám cuûa caùc ñòa phöông treân caû nöôùc cuõng nhö moät soá khuynh höôùng tieâu duøng môùi, coâng ngheä môùi ..vv .. Caùc coâng trình nghieân cöùu neâu treân ñaõ nghieân cöùu moät soá vaán ñeà ñaåy maïnh xuaát khaåu goám myõ ngheä Vieät Nam thoâng qua nhöõng giaûi phaùp toång theå phuø hôïp vôùi
11 trình ñoä thöïc tieãn cuûa ngaønh goám Vieät Nam, noùi chung vaø töøng vuøng saûn xuaát noùi rieâng veà coâng ngheä, nhaân löïc, voán....vv . Tuy nhieân, ngaønh goám myõ ngheä Vieät Nam vaãn chöa ñöôïc quan taâm nghieân cöùu moät caùch chuyeân saâu hôn veà nhöõng thaùch thöùc do caïnh tranh quoác teá gay gaét maø ngaønh goám myõ ngheä Vieät Nam ñang ñoái phoù cuõng nhö chöa ñöôïc nghieân cöùu phaân tích kyõ löôõng nhöõng ñieåm yeáu cuï theå trong saûn xuaát, trong marketing xuaát khaåu…vv ñaõ laøm cho khaû naêng caïnh tranh cuûa goám myõ ngheä Vieät Nam keùm hôn caùc ñoái thuû caïnh tranh. Treân cô sôû nghieân cöùu nhieàu taøi lieäu, caùc coâng trình nghieân cöùu khoa hoïc vaø thöïc tieãn ñeå thöïc hieän caùc noäi dung cuûa ñeà taøi ñaõ xaùc ñònh, coù theå toùm taét moät soá ñoùng goùp khoa hoïc môùi luaän aùn seõ laøm phong phuù hôn veà lyù luaän vaø thöïc tieãn môû roäng thò tröôøng xuaát khaåu qua vieäc naâng cao khaû naêng caïnh tranh cuûa ngaønh goám myõ ngheä nhö sau: 1 . Heä thoáng caùc lyù thuyeát veà caïnh tranh, lôïi theá caïnh tranh, khaû naêng caïnh tranh, caùc nhaân toá aûnh höôûng… ñeå laøm roõ hôn nhöõng luaän cöù khoa hoïc veà söï caàn thieát phaûi naâng cao khaû naêng caïnh tranh cuûa goám myõ ngheä nhaèm giöõ vöõng vaø môû roäng thò tröôøng xuaát khaåu. 2 . Ñaùnh giaù ñöôïc khaû naêng caïnh tranh vaø xaùc ñònh ñöôïc caùc nhaân toá aûnh höôûng ñeán khaû naêng caïnh tranh cuûa ngaønh goám myõ ngheä Vieät Nam. 3 . Neâu nhöõng baøi hoïc kinh nghieäm naâng cao khaû naêng caïnh tranh cuûa caùc quoác gia, nhö : Trung Quoác, Thailand, Malaysia, ñeå ngaønh goám myõ ngheä Vieät Nam coù theå hoïc taäp nhaèm naâng cao khaû naêng caïnh tranh cuûa mình. 4 . Xaây döïng nhöõng ñònh höôùng phaùt trieån vaø nhöõng giaûi phaùp cuï theå coù tính khaû thi cao ñeå coù theå nhanh choùng naâng cao khaû naêng caïnh tranh, taän duïng nhöõng cô hoäi môùi cuûa hoäi nhaäp, ñuû khaû naêng ñoái phoù vôùi caïnh tranh quoác teá nhaèm cuûng coá thò tröôøng truyeàn thoáng vaø khoâng ngöøng môû roäng thò tröôøng xuaát khaåu cho ngaønh goám myõ ngheä Vieät Nam.
12 CHÖÔNG 1 CÔ SÔÛ KHOA HOÏC ÑEÅ ÑAÙNH GIAÙ KHAÛ NAÊNG CAÏNH TRANH VAØ KHAÚNG ÑÒNH SÖÏ CAÀN THIEÁT PHAÛI NAÂNG CAO KHAÛ NAÊNG CAÏNH TRANH CUÛA GOÁM MYÕ NGHEÄ VIEÄT NAM _______________ Ñeå phaân tích moái quan heä giöõa khaû naêng caïnh tranh vaø taùc ñoäng cuûa noù ñoái vieäc môû roäng thò tröôøng xuaát khaåu cho ngaønh goám myõ ngheä, tröôùc heát caàn tìm hieåu nhöõng khaùi nieäm, nhöõng ñònh nghóa veà caïnh tranh, lôïi theá caïnh tranh, khaû naêng caïnh tranh, nhöõng yeáu toá taïo neân caïnh tranh cuõng nhö caùc aùp löïc taùc ñoäng ñeán khaû naêng caïnh tranh. Beân caïnh ñoù caàn nghieân cöùu caùc baøi hoïc kinh nghieäm töø chính caùc ñoái thuû caïnh tranh laø nhöõng nöôùc trong khu vöïc vaø phaân tích söï thieát yeáu cuûa vieäc naâng cao khaû naêng caïnh tranh cho saûn phaåm goám myõ ngheä Vieät Nam. Töø nhöõng cô sôû nghieân cöùu treân ñeà xuaát nhöõng giaûi phaùp naâng cao khaû naêng caïnh tranh nhaèm giöõ vöõng môû roäng thò tröôøng xuaát khaåu. 1.1. NHÖÕNG VAÁN ÑEÀ LYÙ LUAÄN CÔ BAÛN VEÀ CAÏNH TRANH VAØ KHAÛ NAÊNG CAÏNH TRANH. 1.1.1. ÑÒNH NGHÓA VEÀ CAÏNH TRANH, LÔÏI THEÁ CAÏNH TRANH, KHAÛ NAÊNG CAÏNH TRANH 1.1.1 .1. Ñònh nghóa veà caïnh tranh Theo ñònh nghóa trong Ñaïi Töø ñieån tieáng Vieät, caïnh tranh ñöôïc ñònh nghóa laø “tranh ñua giöõa nhöõng caù nhaân, taäp theå coù chöùc naêng nhö nhau, nhaèm giaønh phaàn hôn, phaàn thaéng veà mình” [45] Theo Töø ñieån thuaät ngöõ Kinh teá hoïc “caïnh tranh –söï ñaáu tranh ñoái laäp giöõa caùc caù nhaân, taäp ñoaøn hay quoác gia. Caïnh tranh naûy sinh khi hai beân hay nhieàu beân coá gaéng giaønh laáy thöù maø khoâng phaûi ai cuõng coù theå giaønh ñöôïc” [59]
13 Trong Ñaïi Töø ñieån Kinh teá thò tröôøng cuõng ñöa ra ñònh nghóa: “caïnh tranh höõu hieäu laø moät phöông thöùc thích öùng vôùi thò tröôøng cuûa xí nghieäp, maø muïc ñích laø giaønh ñöôïc hieäu quaû hoaït ñoäng thò tröôøng laøm cho ngöôøi ta töông ñoái thoûa maõn nhaèm ñaït ñöôïc lôïi nhuaän bình quaân vöøa ñuû ñeå coù lôïi cho vieäc kinh doanh bình thöôøng vaø thuø lao cho nhöõng ruûi ro trong vieäc ñaàu tö, ñoàng thôøi hoaït ñoäng cuûa ñôn vò saûn xuaát cuõng ñaït ñöôïc hieäu suaát cao, khoâng coù hieän töôïng quaù dö thöøa veà khaû naêng saûn xuaát trong moät thôøi gian daøi, tính chaát saûn phaåm ñaït trình ñoä hôïp lyù…” [63] Paul Samuelson trong cuoán saùch Kinh teá hoïc veà caïnh tranh cuõng ñònh nghóa: “caïnh tranh ñoù laø söï kình ñòch giöõa caùc doanh nghieäp vôùi nhau ñeå giaønh khaùch haøng hoaëc thò tröôøng” [46] Nhö vaäy, töø nhöõng khaùi nieäm “ñaáu tranh ñoái laäp” hay “kình ñòch” ñeå dieãn taû maâu thuaãn ñoái khaùng veà lôïi ích cuûa caùc chuû theå khaùc nhau dieãn ra trong nhieàu hoaøn caûnh, nhieàu thôøi kyø khaùc nhau… vaø trong ngay xu höôùng toaøn caàu hoùa hieän nay, vôùi chuû tröông bieán “chieán tröôøng thaønh thò tröôøng” cuûa caùc quoác gia treân theá giôùi, theo taùc giaû: khaùi nieäm caïnh tranh duøng ñeå dieãn taû moïi moái quan heä töông taùc maø caùc chuû theå tham gia söû duïng nhaèm coá gaéng tìm kieám lôïi theá cho rieâng mình. 1.1.1.2 . Lôïi theá caïnh tranh Theo quan ñieåm cuûa caùc nhaø kinh teá coå ñieån: caùc yeáu toá saûn xuaát nhö ñaát ñai, voán, lao ñoäng, nhöõng yeáu toá taøi saûn höõu hình laø moät nguoàn löïc quan troïng ñeå taïo neân lôïi theá caïnh tranh. Adam Smith thì cho raèng: lôïi theá caïnh tranh döïa treân cô sôû lôïi theá tuyeät ñoái veà naêng suaát lao ñoäng, naêng suaát lao ñoäng cao nghóa laø chi phí saûn xuaát giaûm, muoán taêng naêng suaát lao ñoäng thì phaûi phaân coâng lao ñoäng vaø chuyeân moân hoaù saûn xuaát. [50] David Ricardo cho raèng: lôïi theá caïnh tranh khoâng chæ phuï thuoäc vaøo lôïi theá tuyeät ñoái, maø coøn phuï thuoäc vaøo caû lôïi theá töông ñoái töùc laø lôïi theá so saùnh vaø nhaân toá quyeát ñònh taïo neân lôïi theá caïnh tranh vaãn laø chi phí saûn xuaát nhöng mang tính töông ñoái. Ñoái vôùi quan ñieåm cuûa Heckscher-Ohlin-Samuel thì lôïi theá caïnh tranh laø do lôïi theá töông ñoái veà möùc ñoä doài daøo cuûa caùc yeáu toá saûn xuaát: voán, lao ñoäng. Nhaân
14 toá quyeát ñònh hình thaønh lôïi theá caïnh tranh laø chi phí veà voán vaø chi phí veà lao ñoäng.[18] Theo Michael. E. Porter, lôïi theá caïnh tranh tröôùc heát döïa vaøo khaû naêng duy trì moät chi phí saûn xuaát thaáp vaø sau ñoù laø döïa vaøo söï khaùc bieät hoùa saûn phaåm so vôùi ñoái thuû caïnh tranh nhö: chaát löôïng saûn phaåm dòch vuï, maïng löôùi phaân phoái, cô sôû vaät chaát, trang bò kyõ thuaät.[75] Theo taùc giaû : lôïi theá caïnh tranh laø caùi laøm cho doanh nghieäp khaùc bieät hôn so vôùi ñoái thuû caïnh tranh (laøm toát hôn) hoaëc laøm nhöõng caùi mình coù maø ñoái thuû khoâng coù (laø nhöõng caùi maø doanh nghieäp duøng ñeå xaây döïng chieán löôïc caïnh tranh), nhôø ñoù doanh nghieäp ñaït ñöôïc muïc tieâu nhaát ñònh cuûa mình. 1.1.1.3. Khaû naêng caïnh tranh Theo ñònh nghóa trong Ñaïi Töø ñieån Tieáng Vieät, khaû naêng caïnh tranh ñöôïc ñònh nghóa laø “khaû naêng giaønh thaéng lôïi trong cuoäc caïnh tranh cuûa nhöõng haøng hoùa cuøng loaïi treân cuøng moät thò tröôøng tieâu thuï” [45] Theo quan ñieåm taân coå ñieån döïa treân lyù thuyeát thöông maïi truyeàn thoáng thì naêng löïc caïnh tranh cuûa ngaønh, doanh nghieäp ñöôïc xem xeùt qua lôïi theá so saùnh veà chi phí saûn xuaát vaø naêng suaát. Quan ñieåm cuûa lyù thuyeát toå chöùc coâng nghieäp thì xem xeùt khaû naêng caïnh tranh döïa vaøo khaû naêng saûn xuaát ra saûn phaåm ôû möùc chi phí ngang baèng hay thaáp hôn möùc chi phí bình quaân cuûa xaõ hoäi, ñaûm baûo ñöùng vöõng tröôùc caùc ñoái thuû hay saûn phaåm thay theá. Theo Michael.E. Porter thì cho raèng khaû naêng caïnh tranh laø khaû naêng taïo nhöõng saûn phaåm coù quy trình coâng ngheä ñoäc ñaùo taïo ra giaù trò gia taêng cao phuø hôïp vôùi nhu caàu khaùch haøng, chi phí thaáp, naêng suaát cao nhaèm naâng cao lôïi nhuaän. [74] Toùm laïi, khaû naêng caïnh tranh laø khaû naêng khai thaùc, huy ñoäng, quaûn lyù vaø söû duïng caùc nguoàn löïc coù giôùi haïn nhö nhaân löïc, vaät löïc, taøi löïc..vv vaø caùc ñieàu kieän khaùch quan khaùc moät caùch coù hieäu quaû vaø saûn xuaát ra nhöõng saûn phaåm coù giaù trò ñaëc
15 saéc cao hôn ñoái thuû nhaèm taïo ra lôïi theá caïnh tranh tröôùc caùc ñoái thuû, töø ñoù ñaûm baûo cho doanh nghieäp ñöùng vöõng, toàn taïi vaø phaùt trieån trong moâi tröôøng caïnh tranh. 1.1.2. CAÙC LYÙ THUYEÁT VEÀ CAÏNH TRANH 1.1.2.1 . Lyù thuyeát caïnh tranh cuûa C.Maùc Theo C. Maùc, söï ra ñôøi vaø toàn taïi cuûa caïnh tranh döïa vaøo hai ñieàu kieän cô baûn ñoù laø: -Phaân coâng lao ñoäng : laø saûn phaåm taát yeáu cuûa söï phaùt trieån xaõ hoäi loaøi ngöôøi, ñeán moät giai ñoaïn nhaát ñònh, coù phaân coâng xaõ hoäi thì coù trao ñoåi, coù thò tröôøng vaø cuõng coù caïnh tranh. Theo Maùc: “Söï phaân coâng lao ñoäng trong xaõ hoäi ñaët nhöõng ngöôøi saûn xuaát haøng hoùa ñoäc laäp ñoái dieän vôùi nhau, nhöõng ngöôøi naøy khoâng thöøa nhaän moät uy löïc naøo khaùc ngoaøi uy löïc caïnh tranh” [7] -Chuû theå lôïi ích khaùc nhau : söï toàn taïi khaùch quan cuûa caùc lôïi ích ñoái khaùng khaùc nhau quyeát ñònh moãi chuû theå coù lôïi ích kinh teá vaø söï theo ñuoåi lôïi ích rieâng ñoù ñaõ taïo ra ñoäng löïc caïnh tranh. Caïnh tranh dieãn ra treân ba bình dieän: • Caïnh tranh giaù thaønh thoâng qua naâng cao naêng suaát lao ñoäng giöõa caùc nhaø tö baûn nhaèm thu huùt ñöôïc giaù trò thaëng dö sieâu ngaïch. • Caïnh tranh chaát löôïng thoâng qua naâng cao giaù trò söû duïng haøng hoùa. • Caïnh tranh giöõa caùc ngaønh thoâng qua khaû naêng luaân chuyeån tö baûn ñeå töø ñoù caùc nhaø tö baûn chia nhau giaù trò thaëng dö. Lyù luaän caïnh tranh cuûa Maùc theå hieän ôû 4 noäi dung cô baûn nhö sau : 1 / Quy luaät caïnh tranh laø quy luaät taùc ñoäng bôûi quy luaät giaù trò thaëng dö. Caïnh tranh trong neàn kinh teá haøng hoùa laáy quy luaät giaù trò laøm tieàn ñeà, taùc duïng tích cöïc ôû choã noù coù vai troø ñieàu tieát, phaân phoái caùc yeáu toá saûn xuaát, kích thích löïc löôïng saûn xuaát phaùt trieån, ñaøo thaûi caùi laïc haäu, döïa treân tieàn ñeà coâng baèng ngang giaù trong trao ñoåi haøng hoùa. 2 / Caïnh tranh laø söùc maïnh thuùc ñaåy gia taêng giaù trò thaëng dö töông ñoái. Thöïc hieän baèng caùch ruùt ngaén thôøi gian lao ñoäng xaõ hoäi taát yeáu, treân tieàn ñeà naâng
16 cao naêng suaát xaõ hoäi. Trong hieän thöïc tö baûn chuû nghóa, vieäc naâng cao naêng suaát lao ñoäng xaõ hoäi ñöôïc thöïc hieän nhôø caùc coâng ty theo ñuoåi giaù trò thaêng dö sieâu ngaïch, do ñoù caïnh tranh dieãn ra töï do hôn, trieät ñeå hôn. Lôïi ích thu ñöôïc töø giaù trò thaëng dö töông ñoái thoâi thuùc caùc coâng ty phaùt trieån coâng ngheä, cuoäc caùch maïng veà khoa hoïc kyõ thuaät moät laàn nöõa trôû thaønh ñoäng löïc cô baûn ñeå cho caùc nhaø tö baûn chieám höõu vaø phaân chia giaù trò thaëng dö töông ñoái. 3 / Caïnh tranh thuùc ñaåy quùa trình löu thoâng caùc yeáu toá cuûa saûn xuaát. Theo Maùc thì tích luyõ tö baûn vaø taùi saûn xuaát môû roäng laø xu theá phaùt trieån cuûa chuû nghóa tö baûn. Bôûi vì, tröôùc heát caïnh tranh gaây söùc eùp töø beân ngoaøi, buoäc caùc nhaø tö baûn phaûi tích luyõ tö baûn, taêng cöôøng thöïc löïc ñeå chieán thaéng trong caïnh tranh, hoï phaûi ñaàu tö ngaøy caøng nhieàu tö baûn ñeå môû roäng saûn xuaát, aùp duïng coâng ngheä môùi, giaûm chi phí saûn xuaát vaø naâng cao naêng suaát lao ñoäng. Naêng suaát lao ñoäng laïi bò chi phoái bôûi kyõ thuaät saûn xuaát, quy moâ saûn xuaát vaø hoaït ñoäng kinh doanh. Vieäc naâng cao trình ñoä kyõ thuaät saûn xuaát, môû roäng quy moâ saûn xuaát, kinh doanh dieãn ra trong caïnh tranh gay gaét. Keát quaû laø caïnh tranh laøm cho tö baûn, söùc saûn xuaát khoâng ngöøng chuyeån dòch töø ngaønh coù lôïi nhuaän thaáp sang ngaønh coù lôïi nhuaän cao vaø caïnh tranh cuõng phaùt trieån trong noäi boä cuûa moät ngaønh, caïnh tranh caøng gay gaét thì taøi nguyeân veà kinh teá xaõ hoäi, töï nhieân caøng ñöïôc phaân phoái laïi moät caùch hôïp lyù hôn. Daãn ñeán keát quaû ñieàu chænh keát caáu ngaønh, cô caáu lao ñoäng ñöôïc thöïc hieän mau choùng, toái öu ñeå taêng tích luõy cô baûn. Nhö vaäy, caïnh tranh laø ñoøn baåy maïnh meõ nhaát thuùc ñaåy quaù trình luaân chuyeån voán, luaân chuyeån caùc yeáu toá saûn xuaát, phaân phoái laïi taøi nguyeân, taäp trung saûn xuaát, tích luyõ tö baûn. 4 / Caïnh tranh laø cô cheá ñieàu tieát vieäc phaân phoái lôïi nhuaän. Yeâu caàu taát nhieân cuûa nhaø tö baûn trong vieäc theo ñuoåi lôïi nhuaän laø phaân chia vaø chieám giöõ giaù trò thaëng dö. Söï phaân chia giaù trò thaëng dö giöõa caùc nhaø tö baûn chòu söï chi phoái cuûa cô cheá caïnh tranh, coøn taùc duïng cuûa cô cheá caïnh tranh laïi chòu söï aûnh höôûng bôûi quy luaät bình quaân hoùa lôïi nhuaän. Theo ñaø phaùt trieån cuûa neàn kinh teá tö baûn chuû nghóa, caïnh tranh trong noäi boä moät ngaønh ngaøy caøng taêng leân ñeå thu ñöôïc lôïi nhuaän bình
17 quaân, töø ñoù giaù trò ñöôïc chuyeån hoùa thaønh giaù caû saûn xuaát. Caùc nhaø tö baûn luoân ñoøi hoûi baát kyø moät ñôn vò tö baûn naøo boû ra cuõng phaûi thu veà lôïi nhuaän nhö nhau. Yeâu caàu khaùch quan ñoù seõ ñöôïc thöïc hieän thoâng qua söï bình quaân hoùa lôïi nhuaän do caïnh tranh giöõa caùc ngaønh taïo ra. Nhö theá, quaù trình bình quaân hoùa lôïi nhuaän cuõng chính laø quaù trình caïnh tranh trong noäi boä cuûa moät ngaønh vaø caïnh tranh giöõa caùc nhaø tö baûn chia nhau, chieám giöõ giaù trò thaëng dö. [50] Vaän duïng lyù thuyeát caïnh tranh cuûa C.Maùc cho thaáy, caïnh tranh coù taùc ñoäng tích cöïc ñoái vôùi söï phaùt trieån ngaønh goám myõ ngheä Vieät Nam vì caïnh tranh seõ thuùc ñaåy caùc doanh nghieäp saûn xuaát – kinh doanh goám myõ ngheä phaûi khoâng ngöøng caûi tieán coâng ngheä, naâng cao tay ngheà, caûi tieán trình ñoä quaûn lyù nhaèm khaéc phuïc nhöõng nhöôïc ñieåm voán coù cuûa moät ngaønh ngheà thuû coâng truyeàn thoáng ñoù laø naêng suaát thaáp, chaát löôïng khoâng ñoàng ñeàu, phuï thuoäc nhieàu vaøo thôøi tieát…vv töø ñoù coù theå naâng cao naêng suaát, giaûm bôùt hao phí saûn xuaát do hö hoûng, haï giaù thaønh saûn phaåm laøm cho saûn phaåm coù khaû naêng caïnh tranh toát hôn. Ngoaøi ra, caïnh tranh coøn thuùc ñaåy quaù trình chuyeân moân hoùa giöõa caùc doanh nghieäp theo höôùng taäp trung phaùt trieån caùc maët maïnh cuûa töøng thaønh vieân vaø söï hôïp taùc chaët cheõ hôn trong vieäc söû duïng caùc nguoàn löïc, chia xeû kinh nghieäm saûn xuaát, quaûn lyù… cuoái cuøng khaû naêng caïnh tranh cuûa ngaønh cuõng ñöôïc taêng leân. 1.1.2.2. Thuyeát caïnh tranh cuûa Adam Smith Adam Smith chuû tröông töï do caïnh tranh, oâng cho raèng caïnh tranh coù theå phoái hôïp caùc hoaït ñoäng kinh teá moät caùch nhòp nhaøng vaø coù lôïi cho xaõ hoäi, vì caïnh tranh trong quaù trình cuûa caûi cuûa quoác gia taêng leân, chuû yeáu dieãn ra thoâng qua thò tröôøng vaø giaù caû, do ñoù caïnh tranh coù quan heä chaët cheõ vôùi thò tröôøng, töï do thuùc ñaåy con ngöôøi thöïc hieän caùc coâng vieäc moät caùch toát hôn vaø naêng suaát hôn. Do ñoù, caïnh tranh coù theå khôi daäy noã löïc cuûa con ngöôøi vaø laøm cho cuûa caûi quoác gia taêng leân. Smith coøn cho raèng, caïnh tranh coù theå ñieàu tieát söï phuø hôïp trong quan heä giöõa saûn xuaát vaø nhu caàu xaõ hoäi, trong ñieàu kieän caïnh tranh, do coù nhieàu ngöôøi cuøng tham gia neân hoï phaûi thöôøng xuyeân theo doõi söï bieán ñoäng cuûa thò tröôøng, hoï coøn phaûi chuù
18 yù tôùi söï bieán ñoäng cung caàu vaø aùp löïc caïnh tranh ñeå ñieàu chænh saûn löôïng cho thích öùng vôùi tình hình thay ñoåi cung caàu vaø aùp löïc caïnh tranh, nhö vaäy caïnh tranh coù theå laøm caân baèng cung caàu xaõ hoäi. Caïnh tranh coøn coù taùc duïng naâng cao naêng löïc cuûa lao ñoäng, ñieàu tieát, phaân phoái caùc yeáu toá tö baûn moät caùch hôïp lyù, caïnh tranh kích thích ngöôøi lao ñoäng reøn luyeän vaø naâng cao kyõ naêng lao ñoäng. Vieäc tuyeån choïn lao ñoäng laøm cho caùc chuû theå caïnh tranh vôùi nhau laøm cho tieàn löông coù theå taêng leân hoaëc giaûm xuoáng, söùc lao ñoäng vaø tö baûn coù theå töï do di chuyeån giöõa caùc ngaønh vaø coâng ty. [50] Thuyeát caïnh tranh cuûa Adam Smith giuùp laøm roõ lôïi ích cuûa caïnh tranh trong chieán löôïc phaùt trieån ngaønh goám myõ ngheä Vieät Nam, theo ñoù caùc doanh nghieäp caàn phaûi gaén keát chaët cheõ saûn xuaát vôùi thò tröôøng, ñaëc bieät laø thò tröôøng xuaát khaåu ñeå caûi tieán ñoåi môùi coâng ngheä, caûi tieán maãu maõ, caûi tieán chaát löôïng saûn phaåm nhaèm ñaùp öùng vôùi yeâu caàu ngaøy caøng cao cuûa thò tröôøng vaø khaùch haøng. Quaù trình caûi tieán ñeå ñaùp öùng cho thò tröôøng cuõng giuùp cho ngaønh goám myõ ngheä naâng cao khaû naêng caïnh tranh cuûa mình khi tham gia vaøo thò tröôøng xuaát khaåu… 1.1.2.3. Lyù thuyeát lôïi theá caïnh tranh quoác gia cuûa Michael .E.Porter Theo M.Porter, cuûa caûi nhieàu hay ít laø do naêng suaát quyeát ñònh phuï thuoäc vaøo moâi tröôøng caïnh tranh cuûa moãi nöôùc, moâi tröôøng naøy ñöôïc sinh ra trong khung caûnh naøo ñoù gioáng nhö hình kim cöông 4 caïnh. Theo lyù luaän naøy thoâng tin, nhaân toá kích thích, söùc eùp caïnh tranh, doanh nghieäp chuû löïc, theå cheá, coâng trình haï taàng, naêng löïc quan saùt vaø kyõ naêng cuûa con ngöôøi ñeàu coù taùc duïng trong vieäc naâng cao naêng suaát saûn xuaát cuûa moät quoác gia vaø moät lónh vöïc naøo ñoù. Vieäc naâng cao naêng suaát moät caùch beàn vöõng ñoøi hoûi baûn thaân neàn kinh teá cuûa moãi quoác gia phaûi naâng caáp khoâng ngöøng. Ñieàu ñoù ñoàng nghóa vôùi caùc coâng ty cuûa moãi nöôùc phaûi kieân trì naâng cao naêng suaát ngaønh baèng caùch naâng cao chaát löôïng saûn phaåm, caûi tieán coâng ngheä vaø naâng cao hieäu quaû saûn xuaát. Chæ coù ñi theo con ñöôøng ñoù, coâng ty môùi coù theå tham gia vaøo caïnh tranh quoác teá. Ngöôïc laïi neáu khoâng coù caïnh tranh quoác teá thì naêng suaát
19 nöôùc naøy khoâng heà gaây aûnh höôûng ñoái vôùi naêng suaát cuûa nöôùc khaùc. Nhöng neàn thöông maïi vaø ñaàu tö quoác teá ñaõ taïo ra cô hoäi naâng cao naêng suaát cuûa taát caû caùc nöôùc, ñoàng thôøi cuõng taïo söùc eùp cho caùc coâng ty lôùn duy trì naêng suaát cao. Do vaäy, moãi nöôùc coù theå chuyeân kinh doanh nhöõng ngaønh maø doanh nghieäp nöôùc mình coù naêng suaát cao hôn, vaø nhaäp khaåu nhöõng dòch vuï, haøng hoùa do ñoái thuû caïnh tranh ôû nöôùc ngoaøi saûn xuaát maø trong nöôùc chæ coù theå saûn xuaát vôùi naêng suaát thaáp, töø ñoù coù theå naâng cao naêng suaát bình quaân trong nöôùc. Maët khaùc, khi moät nöôùc tröïc tieáp tham gia caïnh tranh quoác teá thì tieâu chuaån veà naêng suaát ñoái vôùi moãi ngaønh trong nöôùc aáy khoâng coøn laø tieâu chuaån trong nöôùc maø laø tieâu chuaån quoác teá. Ñieàu ñoù thuùc eùp caùc coâng ty trong nöôùc vöøa phaûi caïnh tranh vôùi nhau, vöøa phaûi caïnh tranh vôùi caùc coâng ty nöôùc ngoaøi. [74] Theo M. Porter, naêng löïc caïnh tranh cuûa doanh nghieäp phuï thuoäc vaøo khaû naêng khai thaùc caùc naêng löïc cuûa mình ñeå taïo ra saûn phaåm coù chi phí thaáp vaø söï khaùc bieät cuûa saûn phaåm, ñieåm coát yeáu cuûa vieäc xaây döïng chieán löôïc caïnh tranh laø moái lieân heä giöõa doanh nghieäp vaø moâi tröôøng kinh doanh [70]. Hieän traïng cuûa cuoäc caïnh tranh trong ngaønh phuï thuoäc vaøo 5 löïc löôïng caïnh tranh cô baûn theo moâ hình sau: Caùc ñoái thuû tieàm naêng Nguy cô ñe doïa cuûa nhöõng ngöôøi môùi vaøo cuoäc Caùc ñoái thuû caïnh tranh trong ngaønh Ngöôøi Quyeàn traû Quyeàn Ngöôøi mua cung caáp giaù cuûa thöông Ngöôøi baùn löôïng cuûa Maät ñoä cuûa caùc nhaø caïnh tranh Ngöôøi mua Ñe doïa töø saûn phaåm thay theá Nhöõng saûn phaåm thay theá