luận văn:Vai trò nhà nước trong phát triển thị trường sức lao động ở thành phố Hải Phòng

Chia sẻ: Nguyễn Thị Bích Ngọc | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:121

Thêm vào BST

Báo xấu

87
lượt xem 18
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Sau hơn 20 năm thực hiện công cuộc đổi mới và mở cửa do Đảng Cộng sản Việt Nam khởi xướng và lãnh đạo, chúng ta càng thấy rằng sự lãnh đạo của Đảng ta về đổi mới một cách toàn diện để đưa đất nước ta tiến lên, mà trọng tâm là đổi mới về kinh tế là hoàn toàn đúng đắn. Sự đúng đắn đó thể hiện bằng việc đã đưa đất nước ta ra khỏi khủng khoảng, nền kinh tế liên tục tăng ổn định với tốc độ cao, đời sống của đại đa số nhân dân...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: luận văn:Vai trò nhà nước trong phát triển thị trường sức lao động ở thành phố Hải Phòng

1 LU N VĂN T T NGHI P TÀI: “Vai trò nhà nư c trong phát tri n th trư ng s c lao ng thành ph H i Phòng”
2 M CL C Trang DANH M C B NG BI U. TÓM T T LU N VĂN M U 1 Chương 1: CƠ S LÝ LU N VÀ TH C TI N V VAI TRÒ NHÀ NƯ C TRONG PHÁT TRI N TH TRƯ NG S C LAO NG 5 1.1. Nh ng v n chung v th trư ng s c lao ng. 5 1.1.1. Th trư ng s c lao ng và các y u t c u thành. 5 1.1.2. c i m và vai trò c a th trư ng s c lao ng trong n n kinh t th trư ng. 13 1.2. S c n thi t và n i dung tăng cư ng vai trò nhà nư c trong phát tri n th trư ng s c lao ng H i Phòng. 17 1.2.1. S c n thi t ph i tăng cư ng vai trò nhà nư c trong phát tri n 17 th trư ng s c lao ng H i Phòng. 1.2.2. N i dung tăng cư ng vai trò nhà nư c trong phát tri n th trư ng s c lao ng H i Phòng. 23 1.3. Kinh nghi m v vai trò nhà nư c trong phát tri n th trư ng s c lao ng m ts a phương và bài h c rút ra cho chính quy n thành 27 ph H i Phòng. 1.3.1. Kinh nghi m v vai trò nhà nư c trong phát tri n th trư ng s c lao ng thành ph H Chí Minh. 27 1.3.2. Kinh nghi m v vai trò nhà nư c trong phát tri n th trư ng s c lao ng t nh Bình Dương 30 1.3.3. Nh ng bài h c kinh nghi m rút ra cho chính quy n thành ph
3 H i Phòng trong phát tri n th trư ng s c lao ng. Chương 2: 32 TH C TR NG VAI TRÒ NHÀ NƯ C TRONG PHÁT TRI NTH TRƯ NG S C LAO NG H I PHÒNG 34 2.1. i u ki n t nhiên, kinh t - xã h i c a H i Phòng tác ng n vai trò nhà nư c trong phát tri n th trư ng s c lao ng. 34 2.1.1. c i m t nhiên, kinh t - xã h i c a H i Phòng. 2.1.2. Tình hình th trư ng s c lao ng H i Phòng nh ng năm g n 34 ây. 2.2. Tình hình th c hi n vai trò nhà nư c trong phát tri n th trư ng 38 s c lao ng thành ph H i Phòng: 2.2.1. Nh ng thành t u t ư c và nguyên nhân. 57 2.2.2. Nh ng h n ch và nguyên nhân. 57 Chương 3: 60 PHƯƠNG HƯ NG VÀ NH NG GI I PHÁP CH Y U NH M TĂNG CƯ NG VAI TRÒ NHÀ NƯ C TRONG PHÁT TRI NTH TRƯ NG S C LAO NG H I PHÒNG 3.1. Phương hư ng phát tri n th trư ng s c lao ng H i Phòng. 71 3.1.1. Nh ng căn c xác nh phương hư ng phát tri n th trư ng s c 71 lao ng H i Phòng. 71 3.1.2. Phương hư ng phát tri n th trư ng s c lao ng H i Phòng trong th i gian t i. 3.2. Nh ng gi i pháp ch y u nh m tăng cư ng vai trò nhà nư c trong 76 phát tri n th trư ng s c lao ng H i Phòng trong th i gian t i. 3.2.1. Gi i pháp kích c u s c lao ng 93
4 3.2.2. Gi i pháp i u ti t quan h cung-c u s c lao ng, nâng cao ch t lư ng cung s c lao ng. 94 3.2.3. Hoàn thi n các giao d ch chính th c, phát tri n h th ng thông tin th trư ng s c lao ng. 99 3.2.4. Gi i pháp nh m tăng cư ng qu n lý nhà nư c i v i ho t ng 104 c a th trư ng s c lao ng. K T LU N 106 DANH M C TÀI LI U THAM KH O 109 112 DANH M C B NG, BI U Bi u 2.1: Dân s , l c lư ng lao ng c a H i Phòng giai o n 2001- Trang 2005. Bi u 2.2. Trình văn hóa ph thông 40 Bi u 2.3. Trình chuyên môn k thu t Bi u 2.4. Lao ng trong các lo i hình kinh t . 41 Bi u 2.5. Cơ c u lao ng theo ngành kinh t .
5 Bi u 2.6. Thu nh p theo nhóm tu i. 43 Bi u 2.7. Thu nh p theo trình chuyên môn k thu t. 45 Bi u 2.8. Thu nh p theo ngành kinh t . 47 Bi u 2.9. Thu nh p theo lo i hình kinh t . 50 52 54 55
6 M U 1. Tính c p thi t c a tài: Sau hơn 20 năm th c hi n công cu c i m i và m c a do ng C ng s n Vi t Nam kh i xư ng và lãnh o, chúng ta càng th y r ng s lãnh o c a ng ta v i m i m t cách toàn di n ưa t nư c ta ti n lên, mà tr ng tâm là i m i v kinh t là hoàn toàn úng n. S úng n ó th hi n b ng vi c ã ưa t nư c ta ra kh i kh ng kho ng, n n kinh t liên t c tăng n nh v i t c cao, i s ng c a i a s nhân dân không ng ng ư c c i thi n; v th và ti ng nói c a dân t c ta luôn ư c nâng cao trên trư ng qu c t . V kinh t , trư c h t là s lãnh oc a ng trong vi c phát tri n n n kinh t nhi u thành ph n, v n hành theo cơ ch th trư ng, nh hư ng Xã h i ch nghĩa. Lãnh o n n kinh t theo cơ ch th trư ng ng nghĩa v i vi c ph i luôn tuân th nh ng quy lu t khách quan c a th trư ng nói chung và c a t ng lo i th trư ng nói riêng. Trong ó, vai trò c a nhà nư c là h t s c quan tr ng i v i vi c phát huy nh ng th m nh c a th trư ng, thúc y s ra i và phát tri n c a t ng lo i th trư ng; khai thác nh ng m t m nh, nh ng ưu th c a nó, ng th i h n ch nh ng tiêu c c, nh ng t n t i v n có c a cơ ch th trư ng, nh m m c tiêu: Dân giàu, nư c m nh, xã h i công b ng, dân ch , văn minh. Trong nh ng năm qua, chúng ta ã t ng bư c thúc y các lo i th trư ng ra i và phát tri n. Tuy nhiên, h u h t các lo i th trư ng c a nư c ta u còn r t m i m , h at ng còn y u. Th trư ng s c lao ng không n m ngoài nh ng c trưng ó. Th trư ng s c lao ng c a nư c ta còn y u v m i m t bi u hi n ch : cung c u v s c lao ng m t cân i tr m tr ng, ch t lư ng lao ng
7 còn kém, các kênh giao d ch vi c làm chưa phát tri n, thông tin th trư ng s c lao ng còn sơ khai, v n còn m t kho ng cách khá xa gi a ngư i mua và ngư i bán s c lao ng. i u ó bi u hi n ra bên ngoài là ngư i c n s c lao ng không bi t ch mua và ngư c l i ngư i c n bán s c lao ng không bi t bán âu và cu i cùng là, t l lao ng chưa có vi c làm hàng năm còn cao, s c lao ng xã h i không ư c s d ng h t, còn r t lãng phí. Nh ng t n t i, y u kém trên c a th trư ng s c lao ng, m t ph n do nư c ta m i i vào xây d ng n n kinh t th trư ng, song có th nói vai trò c a nhà nư c trong vi c thúc y và phát tri n th trư ng này còn r t nhi u b t c p. Thành ph H i Phòng n m ng b ng châu th sông H ng, v i dân s 1,8 tri u ngư i và m c gia tăng dân s bình quân hàng năm là 1,3%. Cũng như dân s Vi t Nam nói chung, dân s H i Phòng thu c lo i dân s tr , s ngư i trong tu i lao ng chi m 64% dân s nói chung. Hàng năm có trên 2 v n ngư i vào tu i lao ng. i u này v a là m t l i th , m t ngu n l c quan tr ng cho công cu c công nghi p hoá, hi n i hoá phát tri n kinh t - xã h i l i v a là thách th c l n trong v n gi i quy t vi c làm. Như v y, nghiên c u vai trò Nhà nư c trong phát tri n th trư ng s c lao ng thành ph H i Phòng, ưa ra phương hư ng và nh ng gi i pháp nh m phát tri n th trư ng s c lao ng thành ph H i Phòng trong giai o n công nghi p hoá, hi n i hoá là v n r t quan tr ng, c p bách và lâu dài, ph c v c l c cho vi c xây d ng chi n lư c phát tri n kinh t - xã h i thành ph H i Phòng trong giai o n hi n nay và nh ng năm ti p theo. 2. Tình hình nghiên c u c a tài. Liên quan t i th trư ng s c lao ng ã có m t s tài nghiên c u, c p nh ng góc khác nhau, tuy nhiên chưa có công trình nghiên c u tr c ti p nào v “Vai trò nhà nư c trong phát tri n th trư ng s c lao ng thành ph H i Phòng”. Do ó, vi c i sâu nghiên c u, phân tích,
8 ánh giá th c tr ng vai trò nhà nư c i v i s phát tri n c a th trư ng s c lao ng thành ph H i Phòng, t ó ưa ra phương hư ng và nh ng gi i pháp tăng cư ng vai trò nhà nư c nh m phát tri n th trư ng s c lao ng thành ph H i Phòng là m t tài m i, chưa ư c nghiên c u. 3. M c ích nghiên c u c a tài: Lu n văn nh m t ư c nh ng m c ích sau: - Làm rõ nh ng v n lý lu n và th c ti n v vai trò nhà nư c trong vi c phát tri n th trư ng s c lao ng. Kh ng nh tính t t y u và n i dung nâng cao vai trò nhà nư c trong phát tri n th trư ng s c lao ng thành ph H i Phòng trong giai o n hi n nay-giai o n công nghi p hoá, hi n i hoá, phát tri n kinh t th trư ng và ch ng h i nh p kinh t qu c t . - Phân tích, ánh giá th c tr ng vai trò nhà nư c trong phát tri n th trư ng s c lao ng thành ph H i Phòng. T ó, tìm ra nh ng ưu i m, h n ch và nguyên nhân h n ch c a vai trò nhà nư c trong phát tri n th trư ng s c lao ng th i gian qua thành ph H i Phòng. - Trên cơ s nghiên c u lý lu n và th c tr ng, xu t nh ng phương hư ng và gi i pháp nh m tăng cư ng vai trò nhà nư c trong phát tri n th trư ng s c lao ng thành ph H i Phòng trong th i gian t i. 4. i tư ng và ph m vi nghiên c u c a lu n văn: 4.1. i tư ng nghiên c u: Lu n văn l y vai trò nhà nư c i v i s hình thành và phát tri n c a th trư ng s c lao ng H i Phòng làm i tư ng nghiên c u. 4.2. Ph m vi nghiên c u: - Vai trò nhà nư c trong phát tri n th trư ng s c lao ng thành ph H i Phòng giai o n t năm 2001-2005, khi nghiên c u th c tr ng và xu t phương hư ng, gi i pháp n năm 2010 và t m nhìn n năm 2020.
9 - Tham kh o nghiên c u vai trò nhà nư c i v i th trư ng s c lao ng m t s a phương c a Vi t Nam, có tính n vai trò nhà nư c iv i th trư ng s c lao ng m t s nư c trên th gi i. 5. Phương pháp nghiên c u: Lu n văn l y phương pháp duy v t bi n ch ng và duy v t l ch s làm phương pháp lu n chung, c bi t tr c ti p v n d ng phương pháp tr u tư ng hóa-phương pháp c thù c a kinh t chính tr ti p c n i tư ng nghiên c u. Ngoài ra, lu n văn còn v n d ng các phương pháp h th ng, phân tích th ng kê, phương pháp chuyên gia, i u tra xã h i h c ... 6. D ki n óng góp c a lu n văn: - Làm rõ nh ng v n lý lu n cơ b n v vai trò nhà nư c trong phát tri n th trư ng s c lao ng. - ưa ra nh ng ánh giá th c tr ng vai trò nhà nư c i v i th trư ng s c lao ng thành ph H i Phòng, trên cơ s ó xu t phương hư ng và nh ng gi i pháp mang tính kh thi nh m tăng cư ng vai trò nhà nư c trong phát tri n th trư ng s c lao ng thành ph H i Phòng trong nh ng năm t i. - Góp ph n cung c p thêm nh ng cơ s khoa h c cho chính quy n a phương H i Phòng tham kh o, ho ch nh chính sách nh m phát tri n th trư ng s c lao ng thành ph , ph c v cho s nghi p công nghi p hóa, hi n i hóa, phát tri n kinh t th trư ng và ch ng h i nh p kinh t qu c t . 7. K t c u c a lu n văn: Ngoài ph n m u, k t lu n, danh m c các tài li u tham kh o, v n i dung lu n văn g m 3 chương: - Chương 1: Cơ s lý lu n và th c ti n v vai trò nhà nư c trong phát tri n th trư ng s c lao ng. - Chương 2: Th c tr ng vai trò nhà nư c trong phát tri n th trư ng s c lao ng H i Phòng.
10 - Chương 3: Phương hư ng và nh ng gi i pháp ch y u nh m tăng cư ng vai trò nhà nư c trong phát tri n th trư ng s c lao ng H i Phòng. CHƯƠNG 1 CƠ S LÝ LU N VÀ TH C TI N V VAI TRÒ NHÀ NƯ C TRONG PHÁT TRI N TH TRƯ NG S C LAO NG 1.1. Nh ng v n chung v th trư ng s c lao ng. 1.1.1. Th trư ng s c lao ng và các y u t c u thành th trư ng s c lao ng. 1.1.1.1. Th trư ng s c lao ng. Có r t nhi u khái ni m v th trư ng s c lao ng, m i khái ni m có nh ng c i m riêng ph thu c vào nh ng i u ki n, hoàn c nh, v trí nh t nh c a các t ch c ho c các nhà khoa h c ưa ra. Theo T ch c lao ng qu c t (ILO) thì: “Th trư ng s c lao ng là th trư ng trong ó có các d ch v lao ng ư c mua và bán thông qua quá trình xác nh m c có vi c làm c a lao ng, cũng như m c ti n công”. Khái ni m này nh n m nh n các d ch v lao ng ư c xác nh thông qua vi c làm ư c tr công. Các nhà khoa h c M cho r ng: “ Th trư ng mà m b o vi c làm cho ngư i lao ng và k t h p gi i quy t trong lĩnh v c vi c làm thì ư c g i là th trư ng s c lao ng”. Các nhà khoa h c kinh t Nga thì l i cho r ng: “Th trư ng s c lao ng ư c hi u như m t h th ng quan h xã h i, nh ng nh m c và th ch xã h i (trong ó có c pháp lu t), m b o cho vi c tái s n xu t, trao i và s d ng lao ng”. Theo m t s nhà khoa h c kinh t Vi t Nam thì khái ni m trên ư c phát bi u: “Th trư ng s c lao ng là toàn b các quan h lao ng ư c xác l p trong lĩnh v c thuê mư n lao ng (nó bao g m các quan h lao ng cơ
11 b n nh t như thuê mư n và sa th i lao ng, ti n lương và ti n công, b o hi m xã h i, tranh ch p lao ng), ó di n ra s trao i, tho thu n gi a m t bên là ngư i lao ng t do và m t bên là ngư i s d ng lao ng”. M c dù có nhi u quan i m khác nhau v th trư ng s c lao ng, do cách ti p c n khác nhau, song các quan i m trên u th ng nh t v i nhau v n i dung cơ b n t o nên th trư ng s c lao ng ó là: không gian, a i m, ngư i bán s c lao ng, ngư i mua s c lao ng, giá c s c lao ng và nh ng ràng bu c gi a các bên tham gia th trư ng này. Th c t cho th y, các qu c gia phát tri n kinh t theo mô hình kinh t th trư ng có nh ng xu t phát i m khác nhau; có nh ng c i m v kinh t , chính tr , xã h i khác nhau. Do ó, khác nhau v trình phát tri n th trư ng s c lao ng. M i nhà kinh t có th nghiên c u th trư ng s c lao ng dư i nh ng góc riêng, nên nh n th c v th trư ng s c lao ng không ng nh t. Vì v y, vi c t n t i nh ng quan i m khác nhau trong quá trình khám phá các quy lu t v n ng c a th trư ng s c lao ng là i u d hi u. Tuy nhiên, hi u th trư ng s c lao ng dư i góc bao quát nh t, c n xu t phát t quan i m c a Ch nghĩa Mác. Theo C.Mác :‘‘ . . . Tư b n ch phát sinh nơi nào mà ngư i ch tư li u s n xu t và tư li u sinh ho t tìm th y ư c ngư i lao ng tù do v i tư cách là bán s c lao ng c a mình trên th trư ng’’. ‘‘Anh ta và nh ng ch ti n g p nhau trên th trư ng và quan h v i nhau v i tư cách là nh ng ngư i ch hàng hóa bình ng v i nhau, ch khác nhau ch ngư i thì mua, còn ngư i kia thì bán và vì th c hai u là nh ng ngư i bình ng v pháp lý’’. ‘‘Lĩnh v c lưu thông hàng hóa hay trao i hàng hóa, trong ó vi c mua và bán s c lao ng ư c th c hi n là các a àng th c s c a nh ng
12 quy n t nhiên c a con ngư i. Ng tr ây ch có quy n t do, bình ng, quy n s h u ...’’. Như v y, t s ch d n c a C.Mác có th rút ra m t s lu n i m quan tr ng v th trư ng s c lao ng như sau : - Th trư ng s c lao ng là th trư ng c bi t c a th trư ng hàng hóa vì hàng hóa em ra trao i không ph i là hàng hóa thông thư ng mà là hàng hóa s c lao ng. - Quan h trao i không ph i là quan h ‘‘mua t bán o n’’ mà ư c th c hi n thông qua ký k t m t văn b n h p ng. - Nguyên t c trao i và nh ng quy lu t chi ph i trên th trư ng s c lao ng không khác gì th trư ng hàng hóa thông thư ng, ó là: t do, bình ng và ngang giá. T do vì ngư i mua và ngư i bán ch ph c tùng ý chí c a mình; bình ng vì h quan h v i nhau như ‘‘nh ng ch s h u hàng hóa và trao i v t ngang giá l y v t ngang giá’’. T ó có th rút ra : Th trư ng s c lao ng là m t th trư ng hàng hoá, là nơi di n ra vi c trao i mua bán hàng hoá s c lao ng, ngư i s d ng và ngư i s h u s c lao ng trao i v i nhau thông qua m t b n h p ng, trong ó xác nh quy n t do, bình ng c a các ch th s h u và theo nguyên t c trao i ngang giá. ây, giá c c a hàng hoá s c lao ng bi u hi n dư i hình thái ti n công và ti n công ch u s i u ti t c a các quy lu t th trư ng, trong ó quan h cung và c u lao ng là cơ ch tác ng tr c ti p t i sưc thay i c a ti n công. Như v y, trên th trư ng s hình thành nh ng quan h v vi c làm, nó xác nh n i dung ích th c c a th trư ng s c lao ng như th trư ng vi c làm. Tóm l i, có th quan ni m m t cách chung nh t v th trư ng s c lao ng như sau : ‘‘Th trư ng s c lao ng là m t b ph n c a h th ng th trư ng, trong ó di n ra quá trình trao i gi a m t bên là ngư i lao ng t
13 do (ngư i bán s c lao ng) và m t bên là ngư i có nhu c u s d ng s c lao ng (ngư i mua s c lao ng). S trao i này ư c th a thu n trên cơ s các m i quan h như: ti n công, ti n lương, i u ki n làm vi c, b o hi m xã h i, ... thông qua m t h p ng lao ng b ng văn b n ho c b ng mi ng’’. 1.1.1.2. Các y u t c u thành th trư ng s c lao ng. Nói n th trư ng s c lao ng là nói n m i quan h gi a ngư i có s c lao ng có th tìm ư c vi c làm có thu nh p và ngư i s d ng s c lao ng có th thuê ư c công nhân b ng cách tr công ti n hành s n xu t-kinh doanh. Trên th trư ng s c lao ng, m c cung, c u v s c lao ng nh hư ng t i ti n công lao ng. i tư ng tham gia th trư ng s c lao ng bao g m: nh ng ngư i ch s h u tư li u s n xu t, có nhu c u s d ng s c lao ng và nh ng ngư i có nhu c u bán s c lao ng có th có vi c làm và thu nh p. T ó ta th y: Th trư ng s c lao ng ư c c u thành b i 3 y u t cơ b n : cung, c u và giá c s c lao ng. Ba y u t này có m i quan h tác ng l n nhau. Nói t i s v n ng, phát tri n c a th trư ng s c lao ng t c là nói t i s v n ng, phát tri n c a các y u t cung, c u, giá c s c lao ng và quan h gi a chúng c v quy mô, trình , cơ c u và tính ch t ho t ng . *. Cung s c lao ng. Cung v s c lao ng chính là l c lư ng lao ng xã h i, là toàn b nh ng ngư i có kh năng lao ng và có nhu c u v vi c làm, bao g m c nh ng ngư i trong và ngoài tu i lao ng. Cung s c lao ng c n ph i xem xét v s lư ng, ch t lư ng và cơ c u. - V s lư ng : Cung s c lao ng thư ng ư c phân bi t thành 2 ph m trù : + Cung th c t v s c lao ng : G m t t c nh ng ngư i t 15 tu i tr lên ang làm vi c và nh ng ngư i th t nghi p. Cung th c t s c lao ng chính là l c lư ng lao ng xã h i hay dân s ho t ng kinh t .
14 + Cung ti m năng s c lao ng : Bao g m t t c nh ng ngư i t 15 tu i tr lên ang làm vi c và nh ng ngư i ang th t nghi p, nh ng ngư i trong tu i lao ng có kh năng lao ng nhưng ang i h c, ang làm công vi c n i tr trong gia ình mình ho c không có nhu c u lao ng và tình tr ng khác. - V ch t lư ng : Cung s c lao ng ư c th hi n tình tr ng s c kh e, trình h c v n, trình chuyên môn k thu t, ý th c k lu t, ph m ch t o c c a ngư i cung s c lao ng trên th trư ng. - V cơ c u : Cung s c lao ng th hi n cơ c u c a ngư i cung s c lao ng trên th trư ng s c lao ng xét theo tu i, gi i tính, trình ngh nghi p, khu v c, ngành, ngh , thành ph n kinh t . - Nh ng nhân t nh hư ng n cung s c lao ng : + M t là : Quy mô và t c tăng dân s : Quy mô dân s là lư ng tuy t i v dân s trong ph m vi m t qu c gia hay m t vùng lãnh th . Khi quy mô dân s l n, t c tăng dân s cao thì cung s c lao ng s tăng và ngư c l i. + Hai là : T l dân s tham gia th trư ng s c lao ng, t c là t l dân s t 15 tu i tr lên tham gia th trư ng s c lao ng. Khi t l này tăng thì cung s c lao ng s tăng và ngư c l i. + Ba là, s di cư lao ng, ây là y u t có tác ng t c thì n cung s c lao ông. Nó có th làm tăng ho c làm gi m t ng t i v i cung s c lao ng vùng nh p cư và vùng xu t cư. *. C u v s c lao ng: C u v s c lao ng là nhu c u v s c lao ng c a m t qu c gia, m t a phương, m t ngành hay m t doanh nghi p v i nh ng m c ti n công khác nhau trong m t kho ng th i gian nh t nh. Nhu c u này th hi n qua kh năng thuê mư n lao ng trên th trư ng s c lao ng. C u v s c lao ng ư c chia làm hai lo i :
15 + C u th c t v s c lao ng: Là nhu c u th c t c n s d ng s c lao ng t i m t th i i m nh t nh. + C u ti m năng v s c lao ng: là nhu c u lao ng cho t ng s ch làm vi c có th có sau khi ã tính n các y u t nh hư ng n kh năng t o vi c làm trong tương lai như v n, t ai, tư li u s n xu t, công ngh và các i u ki n khác. C u ti m năng v s c lao ng = c u th c t v s c lao ng + s ch làm vi c s ư c t o ra trong tương lai. Gi ng như cung v s c lao ông, c u v s c lao ng cũng ư c xem xét c v s lư ng, ch t lư ng và cơ c u: - V s lư ng: C u v s c lao ng xã h i t l thu n v i quy mô và t c phát tri n s n xu t, n u năng xu t lao ng xã h i không i và nó t l ngh ch v i năng xu t lao ng xã h i, n u quy mô s n xu t không i. - V ch t lư ng: C u v ch t lư ng lao ng ngày m t nâng cao trư c s òi h i c a vi c nâng cao năng xu t lao ng, m r ng quy mô s n xu t, tăng kh năng c nh tranh . . . - V cơ c u: C u lao ng cũng ư c xem xét theo các tiêu chí: l a tu i, gi i tính, ngành, ngh , thành ph n kinh t . . . - Các y u t nh hư ng n c u s c lao ng: + M t là, phương th c tăng trư ng kinh t ư c l a ch n: n u chính ph l a ch n phương th c tăng trư ng kinh t nhanh, nh vào v n là ch y u thì c u lao ng s gi m và v n khi ư c ưu tiên u tư vào ngành nào, vùng nào thì ngành ó, vùng ó s thu hút nhi u lao ng hơn. N u chính ph l a ch n phương th c tăng trư ng kinh t d a vào lao ng là ch y u thì c u lao ng s tăng lên. + Hai là, M c tiêu t o vi c làm c a Chính ph : Vi c làm là m t v n luôn ư c chính ph h u h t các nư c quan tâm vì nó liên quan tr c ti p nv n an sinh xã h i. Vi c làm luôn là m t trong nh ng m c tiêu kinh t
16 vĩ mô c a các Chính ph . Chính vì v y, vi c làm là v n kinh t xã h i có tính b c xúc, thu hút s quan tâm c a các c p, các ngành, các t ch c chính tri-xã h i và ngư i lao ng. + Ba là, ki u và m c công nghi p hoá l a ch n: Công nghi p hoá, hi n i hoá là t t y u khách quan i v i m i qu c gia. Dư i góc vi c làm, ki u và m c công nghi p hoá ư c l a ch n có nh hư ng không nh . + B n là, m c tiêu chuy n d ch lao ng t nông nghi p sang công nghi p và d ch v : các nư c ang phát tri n, th trư ng s c lao ng có c i m là lao ng trong khu v c nông nghi p chi m t l l n và tình tr ng ngư i nông dân thi u vi c làm là ph bi n do th t nghi p . . . Do ó, tăng c u lao ng khu v c nông thôn, Chính ph c n y m nh chuy n d ch cơ c u kinh t nông nghi p, nông thôn, chuy n d ch lao ng t nông nghi p sang công nghi p và d ch v . + Năm là, c u v hàng hoá, d ch v trên th trư ng và khuynh hư ng tiêu dùng c a dân cư: Khi c u v hàng hoá và d ch v tăng thì c u v s c lao ng s n xu t ra hàng hoá, d ch v ó cũng tăng lên và ngư c l i. ng th i, n u khuynh hư ng tiêu dùng c a dân cư là s d ng s n ph m làm t công ngh nhi u lao ng thì c u v s c lao ng s tăng và ngư c l i. Ngoài ra, c u v s c lao ng còn ch u tác ng c a nhi u y u t khác như: tình hình kinh t , chính tri, xã h i ( nh hư ng n vi c m r ng hay thu h p s n xu t, khuy n khích hay h n ch u tư ...) ; y u t ti n công lao ng (khi ti n công lao ng tăng lên c u v s c lao ng có xu hư ng gi m và ngư c l i), và các y u t t o ra vi c làm như: t ai, v n, trình t ch c qu n lý, tôn giáo, phong t c t p quán... *. Giá c s c lao ng:
17 Ti n công là giá c s c lao ng, là s bi u hi n b ng ti n c a giá tr s c lao ng; cũng như các lo i hàng hoá khác, giá c hàng hoá s c lao ng không ch b quy nh b i giá tr c a nó, mà còn ch u nh hư ng c a quan h cung -c u s c lao ng. Khi cung vư t quá c u thì giá c s c lao ng s th p hơn giá tr s c lao ng và ngư c l i. M i quan h cung-c u trên th trư ng s c lao ng s d n n vi c xác nh giá c s c lao ng. *. M i quan h gi a giá c và cung -c u trên th trư ng s c lao ng. - S ho t ng c a th trư ng s c lao ng ư c th hi n thông qua m i quan h gi a gi a giá c và cung, c u trên th trư ng s c lao ng. Cung, c u và giá c s c lao ng có m i quan h qua l i v i nhau trên th trư ng s c lao ng. N u cung phù h p v i c u và cung-c u i u ch nh linh ho t theo ti n công thì th trư ng s c lao ng v n hành có hi u qu , th t nghi p không x y ra. N u m c cung cao hơn m c c u thì lao ng s th a, ti n công gi m xu ng và ngư c l i. M t khác, quan h cung c u v s c lao ng cũng ư c i u ti t phù h p v i quy lu t giá tr . Vi c h giá hay tăng giá hàng hoá s c lao ng cũng tác ng n cung và c u. Giá c c a s c lao ng cũng như ‘cái van’ i u ch nh quan h cung, c u s c lao ng. Cơ s khách quan c a nh ng bi n ng trong m i quan h cung c u và giá c s c lao ng là trình phát tri n c a n n s n xu t xã h i và giá tr hàng hoá s c lao ng. Ngoài ra, chúng còn ch u s tác ng c a nhà nư c thông qua các chính sách kinh t vĩ mô, như lu t lao ng, lu t thu thu nh p, chính sách b o hi m xã h i, lương t i thi u ... - S ho t ng c a th trư ng s c lao ng t o ra c nh tranh m nh m trên th trư ng này : ó là s c nh tranh gi a ngư i mua (ngư i thuê mư n s c lao ng) và ngư i bán (ngư i cung ng s c lao ng); gi a ngư i mua v i ngư i mua ... t ó tác ng n vi c hình thành giá c s c lao ng. Vì:
18 Thông qua tín hi u giá c , c ngư i mua và ngư i bán u theo u i t i a l i ích kinh t c a mình, t ó tác ng n giá c , làm cho giá c chuy n ng v v trí cân b ng. C nh tranh gi a ngư i mua và ngư i bán s c lao ng di n ra theo bi n ng c a cung c u s c lao ng trên th trư ng. Khi cung l n hơn c u thì ngư i mua tr ti n công th p hơn cho ngư i lao ng và h d dàng thuê mư n ư c nhân công. Ngư c l i, khi cung nh hơn c u thì ngư i bán òi h i ư c tr m c ti n công cao hơn và i u ki n làm vi c t t hơn. C nh tranh gi a ngư i mua v i ngư i mua thư ng ư c di n ra khi cung s c lao ng nh hơn c u s c lao ng ho c ch t lư ng cung s c lao ng th p hơn ch t lư ng c u s c lao ng. Nh ng ngư i mua thư ng tr ti n công cao hơn cho ngư i lao ng thu hút, lôi kéo lao ng v phía mình, nên d gây ra s bi n ng m nh v di chuy n nhân công trên th trư ng s c lao ng. 1.1.2. c i m và vai trò c a th trư ng s c lao ng trong n n kinh t th trư ng. 1.1.2.1. c i m c a th trư ng s c lao ng. Hàng hóa s c lao ng có nh ng thu c tính chung như nh ng hàng hóa thông thư ng khác, song nó cũng có nh ng thu c tính riêng mà ch hàng hóa s c lao ng m i có. Xu t phát t nh ng thu c tính riêng c a hàng hóa này mà th trư ng s c lao ng có nh ng c i m cơ b n sau : - Hàng hóa s c lao ng không tách r i gi a quy n s h u và quy n s d ng. Trên th trư ng s c lao ng, ngư i mua ch có quy n s d ng và làm ch t ng ph n kh năng lao ng-s c lao ng c a ngư i lao ng, mà ho t ng trong m t kho ng th i gian nh t nh. - Gi a ngư i bán và ngư i mua s c lao ng có trách nhi m ph i h p hành ng tương i dài v i nhau. Ngư i lao ng như m t cá th , có th t ki m soát ch t lư ng công vi c c a mình v i nh ng n l c khác nhau, th
19 hi n m c trung th c khác nhau v i ch s d ng lao ng ã thuê h . Ngư i thuê ph i tính n nh ng y u t ó qu n lý s n xu t, nghĩa là ph i xây d ng m t cơ ch ãi ng , kích thích, t o ng l c i v i ngư i lao ng m t cách phù h p như: i u ki n làm vi c, ti n lương, ti n thư ng và các phúc l i xã h i khác. - Th trư ng s c lao ng t n t i m t s c u trúc th ch lo i c bi t (h th ng pháp lu t phân nhánh, nh ng chương trình kinh t - xã h i, d ch v vi c làm các t ch c công oàn, liên hi p h i các nhà doanh nghi p, v.v..) sinh ra c thù quan h gi a các ch th c a th trư ng s c lao ng. Vì v y, c n ph i th ch hóa th t chi ti t m i hư ng ho t ng khác nhau c a h . - Ch t lư ng lao ng t ng ngư i lao ng có khác nhau theo gi i tính, tu i tác, th l c, trí tu , trình chuyên môn, nghi p v công tác, ng l c làm vi c v.v… Vì v y, m c cá th hóa cao khi ký k t giao kèo, g n v i trình chuyên môn khác nhau c a s c lao ng, s a d ng c a công ngh và t ch c lao ng, nên vi c ánh giá ch t lư ng lao ng khi tuy n d ng, tr công phù h p cho t ng ngư i g p nhi u khó khăn và ph c t p; - Trong trao i hàng hóa s c lao ng có nhi u i m khác so v i trao i hàng hóa v t ch t. Quá trình trao i s c lao ng so v i trao i hàng hóa v t ch t ư c b t u trong lĩnh v c lưu thông hàng hóa - quy n s d ng kh năng lao ng ư c chuy n sang ngư i mua theo nh ng gì ã ư c n nh trong h p ng hay tho ư c lao ng t p th . Quá trình trao i ư c ti p t c trong s n xu t dư i hình th c trao i s c lao ng ang ho t ng, lao ng th c t thành lương danh nghĩa và k t thúc trong lĩnh v c lưu thông c a c i v t ch t, có nghĩa là trên th trư ng hàng hóa và d ch v ư c trao i lương danh nghĩa thành phương ti n s ng. Vi c trao i hàng hóa v t ch t ư cb t u và k t thúc trong lĩnh v c lưu thông hàng hóa v t ch t. - i v i ngư i lao ng, v n quan tr ng không ch là ti n công và ti n lương, mà còn là n i dung và i u ki n lao ng, b o m duy trì ch làm
20 vi c, tương lai công vi c và tri n v ng thăng ti n trong ngh nghi p, b u không khí làm vi c trong t p th và quan h gi a ngư i lao ng v i ngư i thuê lao ng v.v…. 1.1.2.2. Vai trò c a th trư ng s c lao ng trong n n kinh t th trư ng. - Trư c h t, th trư ng s c lao ng m b o vi c làm cho dân s tích c c kinh t , k t n i h vào lĩnh v c s n xu t và d ch v , t o kh năng cho h nh n ư c nh ng thu nh p thi t y u tái s n xu t s c lao ng c a chính b n thân mình, cũng như nuôi s ng gia ình mình. Th trư ng s c lao ng d dàng chuy n i ngư i lao ng sang ch làm vi c thích h p hơn v i h , nơi mà thành qu lao ng c a h có năng su t hơn và có cơ h i nh n ư c thu nh p cao hơn. - Th hai, thông qua th trư ng s c lao ng s cung c p y nh ng thông tin cho c ngư i lao ng và ngư i thuê lao ng v ngành ngh nào ang c n, nơi nào ang dư th a s c lao ng, nh ng ngư i ang i tìm ki m vi c làm c n ph i trang b và b i dư ng nh ng chuyên môn nghi p v gì, ph i m r ng nh ng ki n th c và k năng theo hư ng nào có th nh n ư c vi c làm theo mong mu n. T ó cho th y, th trư ng s c lao ng là ngu n thông tin r t quan tr ng và nó quan h ch t ch v i t t c các th trư ng. Thông tin trên th trư ng s c lao ng em l i cơ s cho c ngư i thuê lao ng cũng như ngư i lao ng xây d ng k ho ch ho t ng trong tương lai c a h . Ngư i lao ng bi t rõ r ng, gi i ch òi h i ngày càng cao v i ngư i làm thuê trên th trư ng s c lao ng. - Th ba, c nh tranh gi a nh ng ngư i lao ng s thúc y m r ng vùng th chuyên nghi p làm thuê, nâng cao chuyên môn và kh năng t ng h p c a h . S c nh tranh c a các ông ch trên th trư ng s c lao ng s b t bu c h không ch duy trì m c lương ã t ra, mà còn t o ra nh ng môi trư ng làm vi c thu n l i, th hi n s quan tâm nh t nh v tho mãn nh ng