Lý luận về phát triển nền tảng số cho doanh nghiệp

Chia sẻ: Tô Nhiễm | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:7

Thêm vào BST

Báo xấu

1
lượt xem 0
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Nền kinh tế nền tảng là một dạng giao thoa của viễn thông trong môi trường kỹ thuật số với dữ liệu lớn và các thuật toán được áp dụng để xử lý chúng. Thị trường nền tảng kinh doanh đang từng bước được hình thành và tăng trưởng liên tục rất nhiều trong những năm qua kéo theo sự phát triển của nền kinh tế nền tảng. Bài viết này nghiên cứu lý luận phát triển nền tảng số cho doanh nghiệp, trên cơ sở đó làm căn cứ lý luận cho các nghiên cứu tiếp theo phát triển nền tảng số cho doanh nghiệp trong thời gian tới. Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Lý luận về phát triển nền tảng số cho doanh nghiệp

LÝ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN NỀN TẢNG SỐ CHO DOANH NGHIỆP Lương Thu Thủy1 Tóm tắt: Nền kinh tế nền tảng là một dạng giao thoa của viễn thông trong môi trường kỹ thuật số với dữ liệu lớn và các thuật toán được áp dụng để xử lý chúng. Thị trường nền tảng kinh doanh đang từng bước được hình thành và tăng trưởng liên tục rất nhiều trong những năm qua kéo theo sự phát triển của nền kinh tế nền tảng. Bài viết này nghiên cứu lý luận phát triển nền tảng số cho doanh nghiệp, trên cơ sở đó làm căn cứ lý luận cho các nghiên cứu tiếp theo phát triển nền tảng số cho doanh nghiệp trong thời gian tới Từ khóa: nền tảng số, nền tảng số cho doanh nghiệp 1. ĐẶT VẤN ĐỀ Làn sóng Cách mạng công nghiệp 4.0 đem đến cú huých mạnh mẽ đối với sự phát triển kinh tế số nói chung và các nền tảng số nói riêng, từ đó tác động sâu sắc tới mọi mặt đời sống xã hội. Nếu như khu vực công nghệ thông tin (CNTT) được coi là yếu tố lõi của nền kinh tế số thì sự phát triển kinh tế số không thể thiếu các mô hình kinh doanh dựa trên nền tảng số trong khu vực kinh tế chia sẻ, tài chính, thương mại, giao thông vận tải, y tế… Nền tảng số là tác nhân trung tâm của nền kinh tế số, cho phép người dùng và nhà sản xuất tương tác với nhau. Nền tảng số hiện diện trong hầu hết các lĩnh vực của nền kinh tế số và là tác nhân quan trọng thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Mức độ phát triển các nền tảng số trong sản xuất, thương mại, thanh toán và quản lý kinh tế quyết định mức độ số hoá nền kinh tế, do đó quyết định trình độ phát triển kinh tế số mỗi quốc gia. Chuyển đổi số trong doanh nghiệp có thể hiểu là quá trình thay đổi mô hình cũ, mô hình truyền thống sang dạng doanh nghiệp số, dựa trên những ứng dụng công nghệ mới, như: Big data, IoT, điện toán đám mây,… nhằm thay đổi phương thức điều hành, quy trình làm việc và văn hóa lao động trong doanh nghiệp. Mục đích mà các doanh nghiệp chuyển đổi số thường hướng tới bao gồm: Tăng tốc độ thị trường, tăng vị trí cạnh tranh, thúc đẩy tăng trưởng doanh thu, tăng năng suất lao động, mở rộng khả năng thu hút và giữ chân khách hàng. Để có thể phát triển nền tảng số cho doanh nghiệp, cần xây dựng lý luận trong đó hệ thống hóa cơ sở lý luận về nền tảng số cho doanh nghiệp gồm:cấu trúc nền tảng cho doanh nghiệp; Chỉ ra quy trình thiết kế nền tảng doanh nghiệp số và điều kiện vận hành nền tảng doanh nghiệp số 2. PHƯƠNG PHÁP LUẬN Dựa trên kết quả rà soát tài liệu, các hoạt động nghiên cứu khác đã được thực hiệntrong các nghiên cứu đi trước, bài viết đã xác định lý luận về cấu trúc nền tảng số; quy trình thiết kế và điều kiện vận hành nền tảng số cho doanh nghiệp 1 Học viện Tài chính
KỶ YẾU HỘI THẢO KHOA HỌC CHUYỂN ĐỔI SỐ NỀN KINH TẾ VIỆT NAM 131 3. LÝ LUẬN NỀN TẢNG SỐ CHO DOANH NGHIỆP 3.1. Cấu trúc của một nền tảng số cho doanh nghiệp Kinh doanh dựa trên nền tảng kỹ thuật số là một trong nhiều mô hình kinh doanh. Hình 1: Kinh doanh dựa trên nền tảng số trong hệ thống mô hình kinh doanh Thuộc tính của Thông số kỹ thuật Mô hình kinh doanh Loại nền tảng Nền tảng dựa trên web Ứng dụng di động Giá trị Hoạt động chính Xây dựng cộng đồng Dịch vụ dữ liệu Sáng tạo nội dung Sự sáng tạo Phát hiện giá cả Giá cố định Do người bán đặt Do người mua đặt Bán đấu giá đàm phán sự suy giảm Hệ thống đánh giá Đánh giá của người dùng Đánh giá Không có theo thị trường Giá trị Đề xuất giá trị chính Giá trị cảm xúc Giá/Chi phí/Hiệu quả Giá/Chi phí/Hiệu quả Vận chuyển Nội dung giao dịch Sản phẩm Dịch vụ sự suy giảm Loại giao dịch Điện tử Ngoại tuyến Phạm vi ngành Thẳng đứng Nằm ngang Người tham gia thị trường C2C B2C B2B Phạm vi địa lý Toàn cầu Khu vực Địa phương Giá trị Dòng doanh thu chính Hoa hồng Đăng ký Quảng cáo Dịch vụ Chiếm lấy Việc bán hàng sự suy giảm Cơ chế định giá Giá cố định Giá cả thị trường Định giá khác biệt Phân biệt giá Dựa trên tính năng Dựa trên địa điểm Dựa trên số lượng Không ai khác Nguồn doanh thu Người bán Người mua Bên thứ ba Không ai khác Nguồn: Annabelle Gawer, Michael A Cusumano (2015) Quan điểm của Etlinger (2021) phân biệt 2 thuật ngữ nền tảng công nghệ và nền tảng dựa trên kinh doanh và định nghĩa “Trong bối cảnh công nghệ, thuật ngữ “nền tảng” thường đề cập đến một nhóm công nghệ đóng vai trò là nền tảng cho sự phát triển của các ứng dụng, quy trình hoặc công nghệ. Apple, Tesla, Amazon, Google và Facebook đều là những ví dụ về các công ty đã kiếm tiền từ nền tảng công nghệ của họ để hỗ trợ các loại sản phẩm, dịch vụ, hệ sinh thái nhà phát triển và mô hình kinh doanh mới. Nhưng các mô hình kinh doanh dựa trên nền tảng lại khác, mọi người đã chia sẻ cơ sở hạ tầng, trao đổi thông tin và hàng hóa, xây dựng thị trường và sử dụng cả tính kinh tế nhờ quy mô cũng như sự khéo léo của chính mình để phát minh và phát triển”. Các nền tảng được nhóm sâu hơn và chia thành các loại chức năng của nền tảng kinh doanh - Nền tảng quảng cáo trích xuất dữ liệu người dùng để kiếm tiền trên không gian quảng cáo; - Nền tảng đám mây sở hữu và cho khách hàng thuê phần cứng và phần mềm - Nền tảng công nghiệp xây dựng cơ sở hạ tầng cần thiết “để chuyển đổi sản xuất truyền thống sang quy trình kết nối internet”
132 KỶ YẾU HỘI THẢO KHOA HỌC CHUYỂN ĐỔI SỐ NỀN KINH TẾ VIỆT NAM - Nền tảng sản phẩm, sử dụng các dạng nền tảng khác “để biến hàng hóa truyền thống thành dịch vụ” - Nền tảng tinh gọn, vận hành mô hình kinh doanh với quyền sở hữu tài sản tối thiểu. Nền tảng vật lý này và có thể khác nhau ở nền tảng trực tuyến/kỹ thuật số, được OEDC định nghĩa là “một dịch vụ kỹ thuật số tạo điều kiện thuận lợi cho sự tương tác giữa hai hoặc nhiều nhóm người dùng riêng biệt nhưng phụ thuộc lẫn nhau (dù là công ty hay cá nhân) tương tác thông qua dịch vụ qua Internet ” . Rolland (2018) phân biệt nền tảng kỹ thuật số sâu hơn với 5 loại nền tảng kỹ thuật số - Nền tảng giao dịch- Chủ sở hữu nền tảng tạo điều kiện thuận lợi cho mối quan hệ giữa người tiêu dùng và nhà sản xuất; - Nền tảng đổi mới- Chủ sở hữu nền tảng tạo điều kiện cho các nhà phát triển bên thứ ba cũng như các sản phẩm và dịch vụ bổ sung; - Nền tảng công nghiệp bên ngoài- chủ sở hữu nền tảng hoặc tập đoàn của các công ty tạo điều kiện thuận lợi cho việc tiêu chuẩn hóa và giao dịch trong toàn ngành; - Nền tảng phát triển; - Nền tảng như một dịch vụ. Về mặt kỹ thuật, một nền tảng số thường dựa trên ba thành phần: Cơ sở hạ tầng số (máy tính, internet, mạng xã hội và phương tiện truyền thông nhanh), cơ chế và quy trình vận hành cơ sở hạ tầng này và mô hình kinh doanh dựa trên kỹ thuật số (thương mại điện tử). Tương tự, ở góc độ vận hành (liên quan chặt chẽ đến cấu tạo vật lý)), nền tảng kỹ thuật số có thể được mô tả là sự kết hợp phức tạp giữa phần mềm, phần cứng, hoạt động và mạng. Ở khía cạnh chức năng, Gansen và các đồng nghiệp (2018) đã mô tả nền tảng kỹ thuật số là một phức hợp bao gồm “năm hệ thống công nghệ xuyên suốt, tích hợp, theo chiều ngang: - Trải nghiệm của người dùng, bao gồm cả khả năng công nghệ, bao gồm các yếu tố chính hướng tới khách hàng như cổng internet, ứng dụng di động và các giao diện công nghệ khác. - Hệ sinh thái. Bao gồm năng lực công nghệ, hỗ trợ việc tạo và kết nối với các hệ sinh thái, thị trường và cộng đồng bên ngoài (trong đó quản lý, kiểm soát và bảo mật API là khả năng hỗ trợ chính). - Phân tích dữ liệu, tức là khả năng công nghệ, bao gồm khả năng quản lý thông tin, phân tích và trí tuệ nhân tạo (AI). - Internet of Things (IoT), khả năng công nghệ kết nối các tài sản vật chất để giám sát, tối ưu hóa, kiểm soát và kiếm tiền. - Hệ thống thông tin, năng lực công nghệ hỗ trợ văn phòng hỗ trợ và các hoạt động như ERP và các hệ thống vận hành cốt lõi” Về khía cạnh tổ chức, Andreoni và Robert (2022) mô tả nền tảng là một tổ hợp gồm 5 thành phần (hình 2). Tất cả các “thành phần” này phải được tích hợp với nhau và “hoạt động” trơn tru cùng lúc như các thành phần một phần của một hệ thống duy nhất.
KỶ YẾU HỘI THẢO KHOA HỌC CHUYỂN ĐỔI SỐ NỀN KINH TẾ VIỆT NAM 133 Hình 2: Các thành phần của một nền tảng kinh doanh Nguồn: Andreoni và Robert (2022) Ở một khía cạnh khác, về mặt quản lý, Hain và các cộng sự đã làm rõ 3 khối cấu thành nền tảng kỹ thuật số - quyền sở hữu nền tảng, cơ chế tạo giá trị nền tảng và quyền tự chủ bổ sung quảng cáo Tất cả các bối cảnh được mô tả để tiếp cận danh mục “nền tảng kinh doanh kỹ thuật số” chỉ nhấn mạnh rằng nền tảng kỹ thuật số không chỉ đơn giản là một công cụ mà còn là một danh mục kinh doanh, đóng vai trò quan trọng trong doanh nghiệp và xuất hiện như một đối tượng quan sát từ các góc nhìn khác nhau, do đó, cần được phân tích ở nhiều khía cạnh khác nhau. 3.2. Quy trình thiết kế nền tảng doanh nghiệp số và điều kiện vận hành nền tảng doanh nghiệp số Hiểu rõ quy trình thiết kế một doanh nghiệp số, hoạt động và điều kiện vận hành các nền tảng kinh doanh số là cơ sở để làm rõ các giải pháp của từng bên liên quan nhằm tăng cường phát triển các nền tảng đó và nâng cao hiệu quả/hiệu quả khai thác thực tế của chúng. Từ góc độ tổ chức và kinh doanh, Herrere (2018) đề xuất phát triển nền tảng kinh doanh số với 7 bước (đồng thời là 7 bối cảnh của một nền tảng kinh doanh), bao gồm: - Làm rõ các bên liên quan (và kỳ vọng của họ); - Làm rõ các công nghệ có thể áp dụng được cho các nền tảng, đặc biệt là các công nghệ cơ bản, nền tảng; - Làm rõ cấu trúc/cấu tạo/mặt sau cơ bản của nền tảng và lựa chọn nền tảng ưu tiên trên cơ sở các tiêu chí đánh giá rõ ràng, hợp lý; - Làm rõ mô hình kinh doanh, quy trình và chức năng mà nền tảng phải xử lý/giải quyết hoặc triển khai; - Làm rõ việc kiếm tiền từ nền tảng; - Phát triển quản trị nền tảng;
134 KỶ YẾU HỘI THẢO KHOA HỌC CHUYỂN ĐỔI SỐ NỀN KINH TẾ VIỆT NAM - Làm rõ cơ chế và hoạt động giám sát hoạt động của nền tảng. Trên cơ sở các nguyên tắc dựa trên mô hình, Drewel và các đồng nghiệp (2021) muốn phát triển nền tảng kinh doanh kỹ thuật số theo quy trình chính/thần thoại gồm 3 giai đoạn rộng chính: - Lên ý tưởng nền tảng, trong đó mô hình nền tảng trừu tượng và các ý tưởng nền tảng cụ thể cần được làm rõ và lựa chọn để phát triển nền tảng; - Khái niệm nền tảng, trong đó các mẫu nền tảng trừu tượng nên được chuyển thành (các) khái niệm nền tảng trừu tượng; - Phát triển nền tảng, trong đó nền tảng số cụ thể cần được làm rõ cụ thể bằng cấu tạo chi tiết (với các phần mềm, phần cứng cụ thể cũng như cơ chế kết nối, vận hành của chúng) và các thông số kỹ thuật. Về mặt kỹ thuật, Starita (2021) đã đề xuất quy trình gồm 10 bước để phát triển nền tảng kinh doanh số, bao gồm: - Làm rõ tầm nhìn và khả năng mang lại giá trị cho khách hàng của nền tảng. - Xác định các tiêu chí và mục tiêu thành công cần đạt được dưới dạng các chỉ số (hoặc các số liệu hoặc chuỗi chỉ số đa dạng) để đo lường sự thành công trong các khía cạnh chính, chẳng hạn như hiệu quả hoạt động hoặc tài chính, v.v. - Làm rõ nguồn tài chính cho việc phát triển và vận hành cũng như cải tiến/cập nhật nền tảng trong toàn bộ vòng đời của nó (kế hoạch ngân sách nhiều năm). - Tạo điều kiện/khuôn khổ tổ chức cho việc phát triển, vận hành và cải tiến nền tảng trong toàn bộ vòng đời của nó, đặc biệt là thiết lập và duy trì Các nhóm đa chức năng chịu trách nhiệm về nền tảng, bao gồm các kiến trúc sư phần mềm cộng tác/bên trong và bên ngoài của doanh nghiệp, chuyên gia đám mây, nhà phân tích dữ liệu và chuyên gia ứng dụng kinh doanh, ... - Làm rõ, đánh giá và lựa chọn các nhà cung cấp dịch vụ tiềm năng cho việc phát triển, vận hành, bảo trì và cải tiến nền tảng trong vòng đời của nó. - Phát triển kiến thức và kỹ năng cho nguồn nhân lực nội bộ của doanh nghiệp và hài hòa kiến thức/kỹ năng của họ với nguồn nhân lực bên ngoài/thuê ngoài quan trọng liên quan đến nền tảng trong các khía cạnh thời gian ngắn và dài hạn. - Lựa chọn (các) gói công nghệ/công nghệ phù hợp cho nền tảng, đáp ứng tốt nhất các tiêu chí mục tiêu/thành công do người lập kế hoạch nền tảng quyết định/lựa chọn (ở bước 2 như đã đề cập ở trên) và mong đợi của khách hàng tiềm năng của nền tảng (về lợi ích đạt được). được tạo ra, cách sử dụng, chất lượng của nền tảng và chi phí mua nền tảng cũng như chi phí vận hành và bảo trì/cải tiến trong tương lai) - Làm rõ các giao diện lập trình ứng dụng và chiến lược tích hợp cho nền tảng. - Phát triển và triển khai sản phẩm khả thi tối thiểu của nền tảng. - Mở rộng quy mô, mở rộng nền tảng phù hợp với mục tiêu và yêu cầu thiết kế nền tảng của khách hàng.
KỶ YẾU HỘI THẢO KHOA HỌC CHUYỂN ĐỔI SỐ NỀN KINH TẾ VIỆT NAM 135 Thuật toán/trình tự này được hầu hết các nhà nghiên cứu và nhà phát triển nền tảng thực tế lặp lại trong thời gian qua nên có thể coi là thuật toán “chuẩn”. Trong một nghiên cứu toàn diện, von Engelhardt và cộng sự (2017) đã xác định 6 yếu tố thành công khi vận hành nền tảng kinh doanh số, bao gồm : - Chức năng của nền tảng kỹ thuật số trên thị trường (nó mang lại lợi ích gì cho khách hàng nào). - Khái niệm bán hàng và doanh thu của nền tảng; - Tính mở của nền tảng kỹ thuật số; - Nền tảng độc lập và dễ dàng kết nối với các nền tảng khác nếu cần; - Liên hệ với người dùng nền tảng (tiềm năng); - Chiến lược năng động. 4. PHẦN KẾT LUẬN Phát triển nền tảng số cho doanh nghiệp là bước cuối cùng trong quá trình khai thác tiết kiệm các kết quả kích hoạt trong phát triển khoa học công nghệ số. Việc chuyển từ mô hình kinh doanh truyền thống sang mô hình kinh doanh trên nền tảng số có nghĩa là doanh nghiệp chuyển từ mạng lưới sản xuất, phân phối hàng hóa, dịch vụ sang một hệ sinh thái kỹ thuật số mở, trong đó nhà cung cấp hàng hóa/dịch vụ và người tiêu dùng trao đổi hàng hóa/dịch vụ chứ không phải người vận hành nền tảng. Nhưng điều kiện tiên quyết để phát triển kinh doanh dựa trên nền tảng kỹ thuật số là cơ sở hạ tầng cốt lõi của nó - chính các nền tảng kỹ thuật số. Bài viết này thảo luận đúng vấn đề và nhận thấy rằng nền kinh tế nền tảng, hay ở phạm vi gần hơn, nền tảng kỹ thuật số với tư cách là cơ sở hạ tầng cho hoạt động kinh doanh dựa trên nền tảng kỹ thuật số, đang phát triển đi ngược lại kỳ vọng và nhu cầu về nó. Các nghiên cứu và báo cáo đã chỉ ra rất nhiều vấn đề được coi là khó khăn, trở ngại, thách thức đối với việc phát triển và ứng dụng nền tảng ở cấp độ vĩ mô, cấp doanh nghiệp và cấp tổ chức. Các mô tả cụ thể là khác nhau, nhưng điểm giống nhau về quan điểm là sự hợp tác trong tất cả các khía cạnh của chu kỳ kinh doanh của từng nền tảng kỹ thuật số giữa các bên liên quan là bắt buộc và cần bắt đầu bằng việc nâng cao nhận thức của họ. TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Antonio Andreoni , Simon Roberts (2022), Managing digital platform power for industrial development: towards a corporate regulatory state. Cambridge Journal of Economics. Volume 46, Number 6, November 2022. 2. Annabelle Gawer, Michael A Cusumano (2015), Business Platforms. In: James D. Wright (editor-in- chief), International 3. Marvin Drewel, Leon Özcan, Jürgen Gausemeier, Roman Dumitrescu (2020), Platform Model—Using Proven Principles to Develop Digital Platforms . Journal of Knowledge Economy (2021) 12. Springer. 4. Sebastian von Engelhardt, Leo Wangler, Steffen Wischmann (2017), Characteristics and success factors of digital platforms. https://www.digitaletechnologien.de/DT/Redaktion/EN/Downloads/Publikation/ autonomik_digital%20platfor ms.pdf?__blob=publicationFile&v=7 accessed 15 April 2019
136 KỶ YẾU HỘI THẢO KHOA HỌC CHUYỂN ĐỔI SỐ NỀN KINH TẾ VIỆT NAM 5. Susan Etlinger (2021), The Next Wave of Platform Governance, Center for International Management Innovation 6. Ken Van Gansen, Clementine Valayer, David Allessie (2018), Digital platforms in public services.Final Report ISA2 action 2016.10: ELISE European Location Interoperability Solutions for eGovernment 7. Sara Herrera (2018), Digital Platform – Building a digital business model step by step.https://www. handelskraft.com/digital-platforms-building-digital-businessmodels-step-by-step-part-2/ 8. Knut H. Rolland (2018), Digital platforms: perspectives, concepts and cases, Information Systems Research, INFORMS, vol. 29(2), pages 419-443, June. 9. Laura Starita (2021), How to build a digital business technology platform. https://www.gartner.com/