Mô hình thị trường có sự tham gia của nhà sản xuất, thương buôn và người tiêu dùng

Tạp chí Khoa học - Công nghệ Thủy sản<br /> <br /> Số 3/2014<br /> <br /> THOÂNG BAÙO KHOA HOÏC<br /> <br /> MÔ HÌNH THỊ TRƯỜNG CÓ SỰ THAM GIA<br /> CỦA NHÀ SẢN XUẤT, THƯƠNG BUÔN VÀ NGƯỜI TIÊU DÙNG<br /> EQUILIBRIUM MECHANISM WITH SIMULTANEOUSLY CONSIDERATION<br /> PRODUCERS, TRADERS AND CONSUMERS IN THE MARKET<br /> Trần Công Tài1<br /> Ngày nhận bài: 21/3/2014; Ngày phản biện thông qua: 15/5/2014; Ngày duyệt đăng: 13/8/2014<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Khi thị trường có sự tham gia đồng thời của nhà sản xuất, thương buôn và người tiêu dùng thì thương buôn sẽ mua<br /> hàng từ nhà sản xuất, nhờ đó mà thị trường thương buôn được hình thành. Sau đó, thương buôn bán hàng lại cho người<br /> tiêu dùng, nhờ đó mà thị trường tiêu dùng cũng được hình thành. Cho nên, mô hình thị trường này phải có 2 điểm cân bằng:<br /> cân bằng trên thị trường thương buôn và cân bằng trên thị trường tiêu dùng<br /> Dựa trên quy luật cung - cầu và lý thuyết tối đa hóa lợi nhuận, bài viết đã xây dựng được mô hình thị trường có sự<br /> tham gia của nhà sản xuất, thương buôn và người tiêu dùng. Đồng thời, nó cũng xác định được 2 điểm cân bằng của loại<br /> thị trường này. Mô hình thị trường có 2 điểm cân bằng là mô hình rất phổ biến trong thực tế. Tuy nhiên, trong các bài giảng<br /> được Bộ Giáo dục và Đào tạo cho phép giảng dạy chỉ đề cập đến thị trường có một điểm cân bằng<br /> Từ khóa: thương buôn, cung - cầu thương buôn, thị trường thương buôn, hai điểm cân bằng<br /> <br /> ABSTRACT<br /> As simultaneously consideration of manufacturers, traders and consumers in the market, the traders will purchase<br /> goods from the manufacturers and that forms wholesale market. In the next stage, traders sell the goods to consumers, so<br /> retail market is formed. As a result, there are two equilibria in such mechanism, one equilibrium in the merchant market<br /> and the other side in the consumer market. Dual equilibria mechanism is very common in reality. However, microeconomics<br /> teaching programs are often focused on one side of equilibrium.<br /> On the ground of supply and demand law and profit maximization theory, this paper constructed a model with the<br /> simultaneously participation of producers, traders and consumers in the market. In addition, the study also identified two<br /> types of equilibrium of this market.<br /> Keywords: merchant, demand - supply traders, wholesale market, equilibria<br /> <br /> I. ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Có nhiều quan điểm cho rằng mức giá cả và<br /> sản lượng cân bằng trên thị trường được hình<br /> thành từ mối quan hệ giữa cung của nhà sản xuất<br /> và cầu của người tiêu dùng. Nhưng trong thực tế,<br /> người tiêu dùng hiếm khi mua hàng hóa trực tiếp từ<br /> nhà sản xuất, nên điểm cân bằng trên cũng ít khi<br /> tồn tại. Hầu hết, người tiêu dùng mua hàng thông<br /> qua thương buôn và hình thành nên thị trường tiêu<br /> dùng. Đồng thời, thương buôn mua hàng từ nhà<br /> sản xuất và hình thành nên thị trường thương buôn.<br /> Như vậy, khi thị trường có sự tham thương buôn sẽ<br /> <br /> 1<br /> <br /> có 2 điểm cân bằng: một là điểm cân bằng của thị<br /> trường thương buôn và hai là điểm cân bằng của<br /> thị trường tiêu dùng. Trong thực tế, giá cả cân bằng<br /> của thị trường thương buôn thường là nhỏ hơn giá<br /> cả cân bằng của thị trường tiêu dùng. Đây là loại thị<br /> trường rất phổ biến trong thực tế<br /> Bài viết này sử dụng các quy luật cung - cầu<br /> của thị trường và lý thuyết tối đa hóa lợi nhuận để<br /> xác định cung - cầu của thương buôn. Từ đó, bài<br /> viết xây dựng mô hình thị trường có sự tham gia<br /> đồng thời của nhà sản xuất, thương buôn và người<br /> tiêu dùng. Dựa vào mô hình trên, bài viết xác định<br /> <br /> ThS. Trần Công Tài: Khoa Kinh tế - Trường Đại học Nha Trang<br /> <br /> TRƯỜNG ĐẠI HỌC NHA TRANG • 71<br /> <br /> Tạp chí Khoa học - Công nghệ Thủy sản<br /> được 2 điểm cân bằng của thị trường tiêu dùng và thị<br /> trường thương buôn. Mục đích chung nhất của bài viết<br /> này là nhằm đưa các mô hình lý thuyết trong trường<br /> Đại học về gần thực tế sản xuất kinh doanh hơn<br /> II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> Mô hình thị trường được nghiên cứu ở đây là<br /> mô hình thị trường phổ biến trong thực tế sản xuất<br /> kinh doanh, có sự tham gia đồng thời của nhà sản<br /> xuất, thương buôn và người tiêu dùng. Bài viết này<br /> nghiên cứu cả 2 loại thương buôn: độc quyền và<br /> cạnh tranh hoàn hảo<br /> Các lý thuyết và giả thuyết dưới đây là những<br /> lý thuyết và giả thuyết phổ quát trong các tài liệu và<br /> các giáo trình được bộ Giáo dục và Đào tạo công<br /> nhận và cho phép giảng dạy ở các trường đại học.<br /> Bài viết sử dụng lý thuyết tối đa hóa lợi nhuận và qui<br /> luật cung - cầu của thị trường để làm cơ sở khoa<br /> học cho việc nghiên cứu. Và các giả thuyết đó là:<br /> (a) Hàng hóa của thương buôn được mua từ<br /> người sản xuất để bán lại cho người tiêu dùng với<br /> mục tiêu kiếm lời, mà lý tưởng là lợi nhuận lớn nhất.<br /> Để đơn giản hóa cho việc nghiên cứu, giả định trong<br /> thị trường có nhiều người tiêu dùng cạnh tranh mua<br /> và nhiều người sản xuất cạnh tranh bán, thương<br /> buôn là độc quyền và sau đó suy rộng ra thương<br /> buôn là những người cạnh tranh mua và bán.<br /> (b) Chi phí biến đổi bình quân của thương buôn<br /> chính là giá mua hàng hóa.<br /> (c) Cung của người sản xuất và cầu của người<br /> tiêu dùng là những hàm tuyến tính, và sau đó là hàm<br /> phi tuyến.<br /> III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN<br /> 1. Xác định cung và cầu của thương buôn<br /> Nếu “Cầu là lượng một mặt hàng mà người<br /> mua muốn mua ở mỗi mức giá chấp nhận được” và<br /> “Cung là lượng một mặt hàng mà người bán muốn<br /> bán ở mỗi mức giá chấp nhận được” [1] thì thương<br /> buôn vừa có cung, vừa có cầu. Vì, họ muốn mua và<br /> cũng mong bán được một mặt hàng nào đó.<br /> Dựa vào các giả thiết trên thì lợi nhuận (Π) của<br /> thương buôn sẽ là:<br /> <br /> Π= PU*Q – PI*Q – FC<br /> <br /> Trong đó: PU là giá bán ra và PI là giá mua vào<br /> của thương buôn, Q là sản lượng hàng hóa và FC<br /> là chi phí cố định.<br /> 1.1. Khi hàm cung của người sản xuất và cầu của<br /> người tiêu dùng có dạng tuyến tính<br /> Ban đầu để đơn giản hóa, giả sử hàm số<br /> cung của người sản xuất có dạng: PS = c.Q + d và<br /> <br /> 72 • TRƯỜNG ĐẠI HỌC NHA TRANG<br /> <br /> Số 3/2014<br /> hàm số cầu người tiêu dùng có dạng: PD = a.Q + b.<br /> Trong đó:<br /> PS là hàm số cung của người sản xuất và PD là<br /> hàm số cầu của người tiêu dùng. Tương ứng, đó<br /> cũng chính là giá bán của người sản xuất và giá<br /> mua của người tiêu dùng;<br /> Q là sản lượng hàng hóa;<br /> a, b, c và d là các hằng số.<br /> Vì giá bán PS của người sản xuất cũng chính<br /> là giá mua vào PI của thương buôn và giá mua PD<br /> của người tiêu dùng cũng chính là giá bán ra PU của<br /> thương buôn. Nghĩa là PI = PS và PD = PU. Cho nên:<br /> <br /> Π = PD*Q – PS*Q – FC<br /> <br /> Nếu thương buôn muốn lợi nhuận đạt tối đa thì<br /> đạo hàm Π theo Q phải bằng 0. Như vậy:<br /> <br /> Π’ = (PD*Q – PS*Q – FC)’ (*)<br /> Khi cung - cầu là những hàm tuyến tính thì:<br /> <br /> Π’= 2a.Q + b - 2c.Q - d = 0 => Q = (b - d )/2(c - a) (1)<br /> Đây là mức sản lượng mua vào và bán ra<br /> tương ứng với mức tối đa hóa lợi nhuận của<br /> thương buôn. Vì lợi nhuận của mình, các thương<br /> buôn không có động cơ thay đổi sản lượng mua<br /> bán. Cho nên, đây là trạng thái cân bằng của thị<br /> trường. Mức sản lượng mua vào và bán ra của<br /> thương buôn cân bằng nhau QT, có thể gọi đây là<br /> sản lượng cân bằng của thị trường. Như vậy, từ (1)<br /> có thể suy ra:<br /> c.Q + d = (2a – c). Q + b => PI = (2a – c). Q + b<br /> Nếu gọi cầu của thương buôn là lượng một mặt<br /> hàng mà thương buôn muốn mua tương ứng ở mỗi<br /> mức giá thì cầu của thương buôn sẽ là:<br /> PI = (2a – c). Q + b (2)<br /> Cũng từ (1) có thể suy ra:<br /> a.Q + b = (2c – a). Q + d => PU = (2c – a).Q + d<br /> Nếu gọi cung của thương buôn là lượng một<br /> mặt hàng mà thương buôn muốn bán tương ứng ở<br /> mỗi mức giá thì cung của thương buôn sẽ là:<br /> PU = (2c – a).Q + d (3)<br /> 1.2. Khi hàm cung của người sản xuất và cầu của<br /> người tiêu dùng có dạng phi tuyến<br /> Tùy theo giá trị cụ thể của các hàm số này và<br /> dựa cách tính được đề xuất ở trên sẽ xác định được<br /> cung - cầu của thương buôn một cách cụ thể, riêng<br /> biệt theo (*):<br /> Π’ = (PD*Q – PS*Q – FC)’ = 0<br /> Trong đó: PD và PS là những hàm phi tuyến.<br /> Hàm số cung của người sản xuất được hình<br /> thành độc lập với hàm số cầu của người tiêu dùng.<br /> Nhưng, cung và cầu của thương buôn phụ thuộc<br /> vào hàm số cung của người sản xuất và cầu của<br /> <br /> Tạp chí Khoa học - Công nghệ Thủy sản<br /> <br /> Số 3/2014<br /> <br /> người tiêu dùng. Hàm số cung của người sản xuất<br /> hoặc/và hàm số cầu của người tiêu dùng thay đổi<br /> thì hàm số cung và cầu của thương buôn cũng sẽ<br /> thay đổi theo<br /> 2. Xây dựng mô hình cung - cầu của thị trường<br /> có sự tham gia đồng thời của nhà sản xuất,<br /> người tiêu dùng và thương buôn<br /> Biểu diễn tất cả cung và cầu trên lên cùng một<br /> đồ thị. Trong đó:<br /> - Cung của người sản xuất được biển diễn bởi<br /> đường S;<br /> - Cung của các thương buôn được biển diễn<br /> bởi đường ST;<br /> - Cầu của các thương buôn được biển diễn bởi<br /> đường DT;<br /> - Cầu của người tiêu dùng được biển diễn bởi<br /> đường D;<br /> <br /> Hình 1. Mô hình cung - cầu của thị trường có sự tham gia<br /> đồng thời của thương buôn<br /> <br /> Mô hình cung – cầu của thị trường có sự tham<br /> gia đồng thời của người sản xuất, người tiêu dùng<br /> và thương buôn bao gồm 2 mô hình thị trường<br /> cụ thể:<br /> - Mô hình thị trường tiêu dùng được hình thành<br /> dựa vào mối quan hệ giữa đường cung của thương<br /> buôn với đường cầu của người tiêu dùng<br /> <br /> - Mô hình thị trường thương buôn được hình<br /> thành dựa vào mối quan hệ giữa đường cung của<br /> người sản xuất với đường cầu của thương buôn.<br /> 3. Xác định điểm cân bằng thị trường có sự tham<br /> gia của nhà sản xuất, thương buôn và người<br /> tiêu dùng<br /> Khi không có sự tham gia của thương buôn<br /> thì điểm cân bằng của thị trường được xác định tại<br /> điểm giao nhau của đường cung người sản xuất với<br /> đường cầu của người tiêu dùng. Điểm cân bằng này<br /> là điểm E, với QE là sản lượng cân bằng và PE là giá<br /> cả cân bằng của thị trường.<br /> Khi có sự tham gia của thương buôn thì thị<br /> trường sẽ có 2 điểm cân bằng:<br /> - Điểm cân bằng của thị trường tiêu dùng khi<br /> có sự tham gia của thương buôn được xác định tại<br /> điểm giao nhau của đường cung thương buôn với<br /> đường cầu của người tiêu dùng. Điểm cân bằng này<br /> là ET, với QT là sản lượng cân bằng và PU là giá cả<br /> cân bằng của thị trường này (PT = PU).<br /> - Điểm cân bằng của thị trường thương buôn<br /> được xác định tại điểm giao nhau của đường cầu<br /> thương buôn và đường cung của người sản xuất.<br /> Tương ứng với mức sản lượng QT và giá mua vào của<br /> thương buôn là PI, cũng chính là giá bán ra của người<br /> sản xuất. Lúc này, giá bán ra của thương buôn là PU.<br /> So sánh mức sản lượng và giá cả cân bằng<br /> giữa 2 loại thị trường:<br /> - Mức sản lượng cân bằng QT của thị trường<br /> có sự tham gia của thương buôn thấp hơn mức sản<br /> lượng cân bằng QE của thị trường không có sự tham<br /> gia của thương buôn. Thật vậy:<br /> QT = (b – d)/2(c – a) nhỏ hơn QE = (b – d)/(c – a).<br /> - Giá cả cân bằng PU của thị trường có sự tham<br /> gia của thương buôn lớn hơn giá cả cân bằng PE<br /> của thị trường không có sự tham gia của thương<br /> buôn. Nhưng giá mua vào PI của thương buôn lại<br /> thấp hơn PE (bảng 1).<br /> <br /> Bảng 1. So sánh các mức giá cả và sản lượng cân bằng giữa hai mô hình thị trường<br /> Mô hình thị trường<br /> <br /> Thị trường<br /> không có sự<br /> tham gia của<br /> thương buôn<br /> <br /> Thị trường có<br /> sự tham gia của<br /> thương buôn<br /> <br /> Thành phần<br /> <br /> Điểm cân bằng<br /> <br /> Thị trường chỉ có nhà sản<br /> xuất và người tiêu dùng<br /> <br /> Sản lượng: QE<br /> <br /> Thị trường tiêu dùng (Thị<br /> trường thương buôn và<br /> người tiêu dùng)<br /> <br /> Sản lượng: QT<br /> <br /> Thị trường thương buôn<br /> (Thị trường nhà sản<br /> xuất và thương buôn)<br /> <br /> Sản lượng: QT<br /> <br /> Giá cả: PE<br /> <br /> Giá cả: PU<br /> <br /> Giá cả: PI<br /> <br /> So sánh giữa hai mô hình thị trường<br /> <br /> Giá mua của người tiêu dùng bằng giá bán<br /> của nhà sản xuất: PE<br /> Sản lượng mua của người tiêu dùng bằng<br /> sản lượng bán của nhà sx: QE<br /> Giá mua của người tiêu dùng cao hơn:<br /> PU > PE<br /> Sản lượng mua của người tiêu dùng thấp<br /> hơn: QT < QE<br /> Giá bán của người sản xuất thấp hơn:<br /> PI < PE<br /> Sản lượng bán của người sản xuất cũng thấp<br /> hơn: QT < QE<br /> <br /> TRƯỜNG ĐẠI HỌC NHA TRANG • 73<br /> <br /> Tạp chí Khoa học - Công nghệ Thủy sản<br /> 4. Minh chứng<br /> 4.1. Minh chứng 1<br /> Để minh chứng tính tương đồng của kết quả<br /> trong nghiên cứu này với kết quả của các tình<br /> huống đã được dạy trong các trường Đại học, bài<br /> viết sử dụng tình huống thứ 19, trong 28 Tình huống<br /> kinh tế vi mô [2].<br /> Một xí nghiệp có vị trí độc quyền đơn phương<br /> đứng trước một hàm số cầu có dạng:<br /> P = -3/100*Q + 10…<br /> Nhà độc quyền biết rằng ông ta có thể cung ứng<br /> sản phẩm cho thị trường bằng cách nhập sản phẩm<br /> của nước ngoài. Chẳng hạn, ông ta có thể nhập<br /> những khối lượng đủ để thỏa mãn cho thị trường,<br /> vói giá mua (giá nhập) ổn định P = 6,5. trong trường<br /> hợp này, nhà độc quyền sẽ phải bán sản phẩm với<br /> giá nào nếu ông muốn tối đa hóa lợi nhuận?...<br /> BÀI GIẢI<br /> Bây giờ chúng ta xem xét một khả năng khác,<br /> khả năng xí nghiệp mua sản phẩm để cung ứng cho<br /> thị trường tốt hơn là tự sản xuất sản phẩm để cung<br /> ứng. Nếu giá mua ổn định và bằng 6,5 thì đối với<br /> xí nghiệp, mức giá này biểu thị đồng thời chi phí<br /> biên và chi phí khả biến trung bình của xí nghiệp. áp<br /> dụng quy tắc tối đa hóa lợi nhuận: MR = MC<br /> -3/50*Q + 10 = 6,5 => Q = 58,33<br /> Thế trị số này của Q vào hàm số cầu ta tính<br /> được giá bán:<br /> P = -3/100(58,33) + 10 = 8,25 => P = 8,25<br /> Vấn đề “nhà độc quyền sẽ phải bán sản phẩm<br /> với giá nào nếu ông muốn tối đa hóa lợi nhuận” đã<br /> được giải quyết.<br /> Dưới đây sẽ là cách giải quyết dựa theo mô<br /> hình nghiên cứu ở bài viết này. Nhưng kết quả của<br /> 2 cách này là như nhau:<br /> Vì không sản xuất, nhà độc quyền này trở thành<br /> một thương buôn. Cho nên, chúng ta phải xác định<br /> hàm số cung và hàm số cầu của thương buôn:<br /> Hàm số cung của người bán ở nước ngoài có<br /> dạng là: PS = c.Q + d và hàm số cầu của người tiêu<br /> dùng cũng có dạng là: PD = a.Q + b mà cụ thể là:<br /> PS = 6,5 và PD = -3/100*Q + 10. Trong đó: a = -3/100,<br /> b = 10, c = 0 và d = 6,5.<br /> Dựa vào kết quả của nghiên cứu này, ta có:<br /> - Cầu của thương buôn là: PI = (2a – c). Q + b<br /> = [(-6/100) – 0]Q + 10 = -3/50*Q + 10;<br /> - Cung của thương buôn là: PU = (2c – a).Q + d<br /> = [0- (-3/100)]Q + 6,5 = 3/100*Q + 6,5.<br /> Dựa vào kết quả nghiên cứu của mô hình, ta có:<br /> - Điểm cân bằng của thị trường tiêu dùng:<br /> PD = PU => -3/100*Q + 10 = 3/100*Q + 6,5 =><br /> Q = 58,33; P = 8,25<br /> <br /> 74 • TRƯỜNG ĐẠI HỌC NHA TRANG<br /> <br /> Số 3/2014<br /> - Điểm cân bằng của thị trường thương buôn:<br /> PI = PS => -3/50*Q + 10 = 6,5 => Q = 58,33; P = 6,5<br /> Kết quả kiểm chứng cho thấy tính chính xác của<br /> mô hình nghiên cứu.<br /> 4.2. Minh chứng 2<br /> Để minh chứng tính mới của mô hình nghiên<br /> cứu, bài viết sử dụng tình huống thứ 16, trong 28<br /> Tình huống kinh tế vi mô [2].<br /> “Chúng ta hãy khảo sát một số tình huống thị<br /> trường trong đó có 80 người mua và 60 nhà sản xuất.<br /> Hàng hóa trên thị trường này là hoàn toàn đồng nhất<br /> những người mua không có lý do gì để chuộng hàng<br /> của người bán này hoặc của người bán khác. Tính<br /> chất đơn giản của sản phẩm làm cho những người<br /> bán mới muốn gia nhập vào thị trường lúc nào cũng<br /> được. Mặt khác giá cả được niêm yết, thành ra mọi<br /> người, kể cả người bán người mua, đều hoàn toàn<br /> được thông tin về giá cả thực tế của thị trường.<br /> Chúng ta chấp nhận tất cả những người mua<br /> đều có chung một hàm cầu:<br /> P = -20q + 164<br /> Và hiện thời tất cả các xí nghiệp có mặt trên thị<br /> trường đều có chung một hàm số tổng chi phí mà<br /> người ta đã thiết lập được như sau:<br /> TC = 3q2 + 24q<br /> Yêu cầu 1: Thiết lập hàm sô cầu của thị trường;<br /> Yêu cầu 2: Thiết lập hàm số cung của thị trường;<br /> Yêu cầu 3: Mức giá quân bình của thị trường là<br /> bao nhiêu? Và mức sản lượng thực sự do mỗi nhà<br /> sản xuất bán được là bao nhiêu?<br /> Yêu cầu 4: Lợi nhuận hiện thời của mỗi nhà sản<br /> xuất là bao nhiêu?<br /> BÀI GIẢI<br /> Trong trường hợp này, chúng ta có thể coi như<br /> những điều kiện truyền thống của một thị trường<br /> cạnh tranh thuần túy và hoàn hảo đã hội đủ: nguyên<br /> tử tính (atomicité), đồng nhất tính (homogénéité)<br /> loãng tính (fluidité) và tính trong suốt (stransparence). Giá cả do thị trường ấn định, xí nghiệp phải<br /> chấp nhận giá thị trường như một dữ kiện khách<br /> quan, xí nghiệp không có ảnh hưởng trên giá”.<br /> <br /> Hình 2. Giá cả và sản lượng cân bằng<br /> <br /> Tạp chí Khoa học - Công nghệ Thủy sản<br /> <br /> Số 3/2014<br /> <br /> Các kết quả tính toán trong phần bài giải của<br /> tình huống trên đã xác định được:<br /> - Hàm cầu của những người tiêu dùng:<br /> P = -1/4Q + 164;<br /> - Hàm cung của những người sản xuất:<br /> P = 1/10Q + 24;<br /> - Giá cả cân bằng của thị trường là PE = 64;<br /> <br /> - Lượng hàng hóa cân bằng của thị trường là<br /> QE = 400;<br /> <br /> - Lượng bán ra của mỗi nhà sản xuất là<br /> q = 6,67;<br /> - Và lợi nhuận của mỗi nhà sản xuất là<br /> <br /> Π= 133,33.<br /> Nhưng, trong thực tế người tiêu dùng hiếm khi<br /> mua hàng từ người sản xuất, mà họ thường mua<br /> trực tiếp từ thương buôn. Cho nên, khi có thương<br /> buôn tham gia vào thị trường thì những kết quả trên<br /> đã bị thay đổi, như sau:<br /> Thay những số liệu của hàm số cung người sản<br /> xuất và cầu của người tiêu dùng vào (2) và (3) ta có:<br /> - Cung của thương buôn:<br /> PU = (2c – a).Q + d => PU = (9/20)Q + 24<br /> <br /> - Cầu của thương buôn:<br /> <br /> PI = (2a – c). Q + b => PI = - (3/5)Q + 164<br /> <br /> Như vậy:<br /> <br /> - Điểm cân bằng của thị trường tiêu dùng:<br /> PD = PU => QT = 200; PT = 114;<br /> <br /> - Điểm cân bằng của thị trường thương buôn:<br /> PI = PS => QI = 200; PI = 44.<br /> <br /> Thật vậy: Cung của thương buôn giao với cầu<br /> của người tiêu dùng, chúng ta sẽ xác định giá cả<br /> cân bằng PT = PU = 114 và sản lượng cân bằng của<br /> thị trường QT = 200.<br /> <br /> Tương tự, cầu của thương buôn giao với cung<br /> <br /> của người sản xuất, ta có giá mua vào của thương<br /> buôn PI = 44 và sản lượng cũng là 200. Đây cũng<br /> <br /> chính là giá bán ra PS của người sản xuất cho<br /> thương buôn.<br /> <br /> Dựa vào cách tính của tình huống trên, nếu mỗi<br /> người sản xuất có thể sản xuất với mức sản lượng:<br /> q = 3,34 thì lợi nhuận của mỗi người sản xuất chỉ<br /> còn lại Π= 33,34. Lợi nhuận này nhỏ hơn lợi nhuận<br /> khi thị trường không có sự tham gia của thương<br /> buôn là Π = 133,33.<br /> Các kết quả trên được biểu diễn trên cùng đồ<br /> thị (hình 3).<br /> <br /> Hình 3. Giá cả và sản lượng cân bằng của thị trường<br /> khi có sự tham gia của thương buôn<br /> <br /> Các kết quả tính toán ở tình huống kinh tế vi mô<br /> này phù hợp với mô hình đang nghiên cứu. Sự phù<br /> hợp đó là:<br /> - Giá mua của người tiêu dùng ở thị trường<br /> không có sự tham gia của thương buôn thấp hơn<br /> giá mua của người tiêu dùng ở thị trường có sự<br /> tham gia của thương buôn:<br /> PE = 64 < PU = 114<br /> - Sản lượng mua của người tiêu dùng ở thị<br /> trường không có sự tham gia của thương buôn<br /> cao hơn sản lượng mua của người tiêu dùng ở thị<br /> trường có sự tham gia của thương buôn:<br /> QE = 400 > QT = 200<br /> - Giá bán của người sản xuất ở thị trường<br /> không có sự tham gia của thương buôn thấp hơn<br /> giá bán của người sản xuất ở thị trường có sự tham<br /> gia của thương buôn:<br /> PI = 44 < PE = 64<br /> - Sản lượng bán của người sản xuất ở thị trường<br /> không có sự tham gia của thương buôn cũng ít hơn<br /> sản lượng bán của người sản xuất ở thị trường có<br /> sự tham gia của thương buôn:<br /> QT = 200 < QE = 400<br /> Kết quả kiểm chứng 2 cho thấy: Nếu có thương<br /> buôn tham gia vào thị trường thì điểm cân bằng của<br /> thị trường tiêu dùng thay đổi theo chiều hướng gây<br /> tổn thất cho xã hội. Hướng đó là giá cân bằng của thị<br /> trường tiêu dùng tăng và sản lượng tương ứng giảm.<br /> Khi thương buôn là cạnh tranh mua và bán: Dựa<br /> vào kết quả nghiên cứu mô hình thị trường có một<br /> thương buôn độc quyền, chúng ta có thể đơn giản<br /> suy ra hành vi của thị trường khi có nhiều thương<br /> buôn tham gia cạnh tranh mua và cạnh tranh bán<br /> sản phẩm. Trong thị trường này, đường cung và cầu<br /> của thương buôn sẽ ít dốc hơn, khoảng cách (PU PI) sẽ nhỏ dần, sản lượng trên thị trường tăng lên.<br /> Sản lượng này sẽ ngừng tăng lên và cân bằng khi<br /> lợi nhuận kinh tế bằng không:<br /> <br /> Π = PU*Q – PI*Q – n.fc = 0 (4)<br /> TRƯỜNG ĐẠI HỌC NHA TRANG • 75<br /> <br />