MỐI TƯƠNG ĐỒNG LÝ THÚ GIỮA TỤC NGỮ VIỆT NAM VÀ TỤC NGỮ NƯỚC NGOÀI

Chia sẻ: Truong Dinh TAM | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:7

Thêm vào BST

Báo xấu

128
lượt xem 11
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mọi ngôn ngữ đều có những câu nói ngắn gọn nhưng chứa đựng những nhận xét sắc bén về kinh nghiệm sống. Tên của những câu nói ngắn gọn đó là TỤC NGỮ trong tiếng Việt và Hán, PROVERB trong tiếng Anh, PROVERBE trong tiếng Pháp, DICHO trong tiếng Tây ban nha, PROVERBIO trong tiếng Ý, và SPRICHWORT trong tiếng Đức

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: MỐI TƯƠNG ĐỒNG LÝ THÚ GIỮA TỤC NGỮ VIỆT NAM VÀ TỤC NGỮ NƯỚC NGOÀI

M I TƯƠNG NG LÝ THÚ GI A T C NG VI T NAM VÀ T C NG NƯ C NGOÀI
M I TƯƠNG NG LÝ THÚ GI A T C NG VI T NAM VÀ T C NG NƯ C NGOÀI GS àm Trung Pháp M i ngôn ng u có nh ng câu nói ng n g n nhưng ch a ng nh ng nh n xét s c bén v kinh nghi m s ng. Tên c a nh ng câu nói ng n g n ó là T C NG trong ti ng Vi t và Hán, PROVERB trong ti ng Anh, PROVERBE trong ti ng Pháp, DICHO trong ti ng Tây ban nha, PROVERBIO trong ti ng Ý, và SPRICHWORT trong ti ng c. V i kh năng tóm g n ý t , tô i m cho l i văn thêm m n mà, và ch ng minh lý l m t cách hùng h n, t c ng óng m t vai trò áng k trong ngôn ng thư ng nh t. i u n i b t nh t là s tương ng trong n i dung c a t c ng nhân lo i. Ch ng h n, các t c ng YÊU AI YÊU C Ư NG I c a ngư i Vi t, LOVE ME, LOVE MY DOG c a ngư i M , và ÁI C C P Ô c a ngư i Tàu u có chung m t ý nghĩa. Có khác chăng thì ch là phương ti n di n t . Ngư i Vi t yêu thơ nên c p n ngư i mình yêu và con ư ng mang d u chân ngư i y; ngư i M mê chó cho nên khi mê ai thì cũng mê chó c a ngư i y luôn cho ti n vi c; và ngư i Tàu thì di n t kinh nghi m y như m t b c tranh th y m c, r t có th ã căn c vào m t i n tích nào ó. Trong ti ng quan tho i, ÁI C C P Ô phát âm là [àiwu-jíwu], v i i u áng nói ây là l i chơi ch : Hai t [wu] ng âm nhưng d nghĩa; t th nh t nghĩa là “nhà” và t th hai nghĩa là “qu .” V y thì nghĩa en c a t c ng này là n u yêu m t căn nhà nào thì yêu luôn c m y con qu (m t lo i chim en i x u xí v i ti ng kêu bu n th m) u trên mái nhà ó. Ba t c ng v a k nói lên m t s th c tâm lý khó ch i cãi mà ti ng Anh m nh danh là “the halo effect” (hi u l c hào quang).
Trong ti n trình h c h i ngo i ng c a tôi, m t i u lý thú là tìm xem trong các ngo i ng y (Hán, Anh, Pháp, Tây ban nha, Ý, c) có nh ng t c ng nào tương ng v ý nghĩa v i t c ng Vi t c a chúng ta. Bài vi t này chia x v i c gi i u lý thú y. Khi so sánh n i dung c a t c ng trong các ngôn ng khác nhau, chúng ta s th y nh ng tương ng, t t ph n do b n ch t i ng c a kinh nghi m i s ng loài ngư i. Thí d , nh n nh ngư i i không nên h p t p mà h ng vi c, ti ng Vi t có câu I ÂU MÀ V I MÀ VÀNG, V P PH I Á QUÀNG PH I DÂY? Cùng m t n i dung y là các câu sau ây: MORE HASTE LESS SPEED (Anh: v i bao nhiêu ch m b y nhiêu); PLUS ON SE HÂTE MOINS ON AVANCE (Pháp: v i bao nhiêu càng ít ti n b y nhiêu); CHI VA PIANO VA LONTANO (Ý: ai i ch m thì i xa); và D C T C T C B T T (Hán: mu n mau chóng thì không thành ư c). N u n i dung các t c ng tương ương trong các ngôn ng cùng g c (như Pháp và Tây ban nha, ho c như Anh và c) gi ng nhau như úc thì cũng d hi u thôi. Ch ng h n, mang máng v i câu V T U CÁ VÁ U TÔM c a chúng ta là các câu DÉCOUVRIR SAINT PIERRE POUR COUVRIR SAINT PAUL (Pháp: l t qu n áo thánh Pierre m c vào thánh Paul), DESNUDAR A UNO SANTO PARA VESTIR A OTRO (Tây ban nha: l t qu n áo m t v thánh m c vào m t v thánh khác), ROB PETER TO PAY PAUL (Anh: cư p ti n Peter tr Paul), và DEM PETER NEHMEN UND DEM PAUL GEBEN ( c: l y c a Peter và ưa cho Paul). Vì v y, tôi th y thú v hơn nhi u m i l n g p các câu t c ng tương ương gi a ti ng Vi t và m t ngo i ng ch ng liên h h hàng gì v i ti ng Vi t c (thí d như ti ng Anh trong trư ng h p này), như các c p t c ng Ư C NG CHÂN LÂN NG U và GIVE HIM AN INCH AND HE WILL TAKE A MILE (cho h n m t t c thì h n òi
m t d m); GIEO GIÓ G T BÃO và SOW THE WIND AND REAP THE WHIRLWIND (gieo gió g t gió l c); L M TH Y TH I MA và TOO MANY COOKS SPOIL THE BROTH (quá nhi u ngư i n u b p thì hư n i canh); và TH N BƠN MÉO MI NG CHÊ TRAI L CH M M và THE POT CALLING THE KETTLE BLACK (cái n i mà chê cái m en). V hình th c c u t o, khá nhi u t c ng c a nhân lo i gi ng nhau i m chúng có th ư c chia ra làm hai ph n quân bình l n nhau v i cú pháp và âm i u song hành. Thí d , các t c ng tương ương c a XA M T, CÁCH LÒNG trong m t vài ngôn ng khác cũng cho th y m t c u t o và m t n i dung tương ng v i ti ng Vi t: OUT OF SIGHT, OUT OF MIND (Anh: khu t m t, khu t tâm trí); LOIN DES YEUX, LOIN DU COEUR (Pháp: xa m t, xa tim); AUS DEN AUGEN, AUS DEM SINN ( c: khu t m t, khu t tâm trí); OJOS QUE NO VEN, CORAZÓN QUE NO SIENTE (Tây ban nha: m t không th y, tim không c m); và LONTANO DAGLI OCCHI LONTANO DAL CUORE (Ý: xa m t xa tim). Trong s các t c ng ư c coi như châm ngôn cho m t n p s ng o c, ti ng Vi t có câu KHÔN NGOAN CH NG NGO I TH T THÀ nh c nh ngư i i tránh xa s lươn l o. N i dung châm ngôn này ư c di n t b c tr c hơn trong ti ng Anh qua câu HONESTY IS THE BEST POLICY (lương thi n là chính sách t t nh t). Ý nghĩa câu G N M C THÌ EN, G N ÈN THÌ SÁNG rõ như ban ngày. Câu này ch c là do các c nhà nho khi xưa ã chuy n ng th t sát nghĩa t câu ch Hán C N M C GI H C, C N ĂNG T C MINH. Nh ng k ch thích “g n m c” ho c “c n m c” thôi thì s liên k t thành m t b y cùng nhau làm nh ng chuy n không hay, như ư c ám ch trong câu t c ng Hán-Vi t ã hoàn toàn Vi t hóa NGƯU T M NGƯU MÃ T M MÃ (trâu tìm trâu ng a tìm ng a), và trong các câu BIRDS OF A FEATHER FLOCK TOGETHER (Anh: chim cùng th lông t t p thành b y),
DIS-MOI QUI TU HANTES, ET JE TE DIRAI QUI TU ES (Pháp: nói tôi nghe anh giao du v i ai, tôi s cho anh bi t anh là lo i ngư i nào), CADA CUAL CON LOS SUYOS (Tây ban nha: k nào i v i phư ng n y), XÚ V TƯƠNG U (Hán: nh ng mùi xú u quy n vào v i nhau), GLEICH UND GLEICH GESELLT SICH GERN ( c: hai k gi ng nhau k t h p d dàng), và DIO LI FA E POI LI APPAIA (Ý: thư ng sinh ra h r i k t h p h v i nhau). Ti u nhân hay c chí, và m i khi c chí h cư i lâu l m. Ti ng Vi t dành cho nh ng ti u nhân có u óc nông c n y l i nh c nh này: CƯ I NGƯ I CH V I CƯ I LÂU, CƯ I NGƯ I HÔM TRƯ C HÔM SAU NGƯ I CƯ I. Trong vài ngôn ng khác, l i khuyên y ng n g n hơn và cũng u dành th ng l i cho ngư i cư i sau cùng: HE LAUGHS BEST WHO LAUGHS LAST (Anh: ngư i áng ư c cư i nh t là ngư i cư i sau cùng), RIDE BENE CHE RIDE L’ULTIMO (Ý: cư i x ng áng là ngư i cư i sau cùng), và RIRA BIEN QUI RIRA LE DERNIER (Pháp: ngư i s cư i x ng áng là ngư i s cư i sau chót). T c ng ph n ánh nh ng i u x y ra hàng ngày trên bàn c xã h i và cung c p cho th gian nh ng l i khuyên khôn ngoan i phó v i cu c s ng. Câu CÁ L N NU T CÁ BÉ mô t m t l i s ng hung b o trong xã h i ngày nay, khi bi t bao công ty nh ang b các công ty l n hơn ăn s ng nu t tươi trong m t th gi i mà ngư i M t chân là A DOG-EAT-DOG WORLD (m t th gi i chó-ăn-chó). Trong m i liên h , ph i có i có l i thì m i giao tình m i b n, theo châm ngôn BÁNH ÍT I, BÁNH QUY L I c a ngư i Vi t hay châm ngôn YOU SCRATCH MY BACK, I’LL SCRATCH YOURS (anh gãi lưng tôi, tôi s gãi lưng anh) c a ngư i M . Và xin ch quên là trong m t cu c tranh ch p, k có ti n thư ng có nhi u l i i m, vì NÉN B C ÂM TO C T GI Y, cũng như A KIM NGÂN PHÁ LU T L (Hán: nhi u ti n b c phá lu t l ) và MONEY TALKS (Anh: ti n nói dùm). Kín áo là m t bi n pháp an toàn, vì TAI VÁCH M CH R NG, ho c LAS PAREDES OYEN (Tây ban nha:
nh ng b c tư ng bi t nghe), ho c nh ng câu sau ây mà ý nghĩa u là tư ng có tai: WALLS HAVE EARS (Anh), LES MURS ONT DES OREILLES (Pháp), I MURI HANNO ORECCHI (Ý), DIE WAENDE HABEN OHREN ( c), và CÁCH TƯ NG H U NHĨ (Hán). TRÁNH VOI CH NG X U M T NÀO là l i c nhân khuyên chúng ta nên làm m i khi b k vũ phu e d a t n công. N u ti ng Vi t ví k vũ phu như voi thì ti ng Tây ban nha ví h n như bò m ng ho c k khùng iên, như trong câu AL LOCO Y AL TORO DARLES CORRO (v i k khùng iên và bò m ng, hãy như ng ch ). T c ng cũng khá rành khoa tâm lý và cung c p nh ng khuy n cáo th c d ng. Con ngư i ph i bi t r ng nhi u khi S TH T M T LÒNG, m t ý ni m ư c gói ghém b c tr c trong câu THE TRUTH HURTS (Anh: s th t làm au lòng) cũng như trong câu khuyên răn t nh TOUTE VÉRITÉ N’EST PAS BONNE À DIRE (Pháp: không ph i s th c nào cũng nên nói ra âu). Vì L I NÓI CH NG M T TI N MUA, ngư i khôn ngoan ph i L A L I MÀ NÓI CHO V A LÒNG NHAU. Châm ngôn dành cho nh ng ai ăn nói v ng v m t lòng ngư i khác m t cách vô tích s này tương ng v i câu CORTESÍA DE BOCA VALE MUCHO Y POCO CUESTA (Tây ban nha: s nhã nh n b ng mi ng có nhi u giá tr và ch ng t n bao nhiêu). Ngư i Vi t khôn ngoan ít khi TH M I B T BÓNG vì h bi t rõ M T CON N M TRONG TAY HƠN MƯ I CON BAY TRÊN TR I. Ngư i phương tây cũng di n t s khôn ngoan ó m t cách d hi u, như câu trong ti ng Anh A BIRD IN THE HAND IS WORTH TWO IN THE BUSH (m t chim trong tay áng hai chim trong b i), ho c như câu trong ti ng Ý MEGLIO UN UOVO OGGI CHE UNA GALLINA DOMANI (m t trái tr ng hôm nay t t hơn m t con gà mái ngày mai), ho c như câu thi v hơn trong ti ng c là EIN SPATZ IN DER HAND IST BESSER ALS EINE TAUBE AUF DEM DACH (m t chim s trong tay t t hơn m t b câu trên nóc nhà). Khi ã b n n m t l n r i thì ngư i ta tr nên s bóng s gió, th y cái gì na ná v i
nguyên nhân gây ra tai n n cũ thì v i lánh xa. ó là i u câu P V DƯA, TH Y V D A CŨNG S ám ch trong ti ng Vi t. Ngư i Tàu di n t s s bóng s gió y b ng câu t c ng nên thơ KINH CUNG CHI I U KI N KHÚC M C NHI CAO PHI (con chim s cây cung th y khúc cây cong thì v i bay cao), trong khi các ngôn ng tây phương s d ng n i dung c th hơn, như ONCE BITTEN, TWICE SHY (Anh: m t l n b c n, hai l n nhát), CHAT ÉCHAUDÉ CRAINT L’EAU FROIDE (Pháp: mèo b b ng s nư c l nh), GATO ESCALDADO DEL AGUA FRÍA HUYE (Tây ban nha: mèo b b ng ch y xa nư c l nh), GEBRANNTE KINDER SCHEUEN DAS FEUER ( c: tr nít b b ng thì s hãi l a). Ngư i vi t xin k t lu n bài này v i nh n nh r ng t c ng cũng mang l i hy v ng cho ngư i i. Th c v y, cu c i này không h n lúc nào cũng x u âu, vì SAU CƠN MƯA TR I L I SÁNG, m t m i l c quan ư c di n t qua câu ch Hán KH T N CAM LAI (h t ng thì n ng t), câu ti ng Pháp APRÈS LA PLUIE LE BEAU TEMPS (sau cơn mưa tr i p), và câu ti ng Anh AFTER A STORM COMES A CALM (sau tr n bão yên tĩnh tr l i). N u “tr i l i sáng” và cho ta m t cơ h i, ta ng m t cơ h i y. ó là l i nh n nh c a câu C N TAY PH I PH T cũng như c a câu ti ng Anh STRIKE WHILE THE IRON IS HOT ( p khi th i s t ang nóng). Nhưng khi “ph t c ” ho c “ p th i s t ang nóng” y, ta ch quên r ng tinh th n h p tác là i u không th thi u, vì M T CÂY LÀM CH NG NÊN NON. Câu này mang ý nghĩa th t g n v i các câu CÔ TH B T THÀNH LÂM (m t cây không th thành r ng) trong ti ng Hán, UNE HIRONDELLE NE FAIT PAS LE PRINTEMPS (m t con én không làm nên mùa xuân) trong ti ng Pháp, và EINE SCHWALBE MACHT KEINEN SOMMER (m t con én không làm nên mùa h ) trong ti ng c.