Một số chỉ số điện dẫn truyền thần kinh ở bệnh nhân suy thận mạn tính lọc máu chu kỳ

TẠP CHÍ Y - DƯỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 6-2014<br /> <br /> ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ CỦA PHƢƠNG PHÁP THẨM TÁCH<br /> SIÊU LỌC MÁU BÙ DỊCH TRỰC TIẾP TRONG CẢI THIỆN<br /> 101<br /> <br /> TẠP CHÍ Y - DƯỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 6-2014<br /> <br /> MỘT SỐ CHỈ SỐ ĐIỆN DẪN TRUYỀN THẦN KINH Ở<br /> BỆNH NHÂN SUY THẬN MẠN TÍNH LỌC MÁU CHU KỲ<br /> Nguyễn Thị Thu Hải*; Nguyễn Thanh Bình**<br /> Nguyễn Thị Thanh Bình**; Lê Việt Thắng***; Lê Quang Cường****<br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu: So sánh biến đổi một số chỉ số điện dẫn truyền (DTTK) ở bệnh nhân (BN) suy<br /> thận mạn tính (STMT) được điều trị bằng thẩm tách siêu lọc bù dịch trực tiếp với thận nhân<br /> tạo sử dụng quả lọc hệ số siêu lọc thấp. Đối tượng và phương pháp nghiên cứu: 92 BN<br /> STMT lọc máu chu kỳ (LMCK) tại Khoa Thận nhân tạo, Bệnh viện Bạch Mai được thăm dò<br /> điện sinh lý 6 dây thần kinh (TK) ngoại vi: mác, chày, trụ vận động và cảm giác, giữa vận<br /> động và cảm giác. 31/92 BN được thẩm tách siêu lọc bù dịch trực tiếp xen kẽ 1 lần/2 tuần<br /> trong 12 tháng, 61 BN còn lại được coi là nhóm chứng bệnh, tiếp tục lọc với chế độ thông<br /> thường và theo dõi dọc trong 12 tháng. Thăm dò điện sinh lý TK được tiến hành vào 3 thời<br /> điểm: bắt đầu nghiên cứu, sau 6 và 12 tháng theo dõi dọc. Kết quả: sau 12 tháng, ở nhóm BN<br /> thẩm tách siêu lọc bù dịch trực tiếp, tốc độ dẫn truyền các dây TK chày, trụ cảm giác, giữa<br /> cảm giác tăng (p < 0,05), biên độ đáp ứng các dây TK chày và giữa cảm giác tăng (p < 0,05),<br /> thời gian tiềm ngọn chi các dây TK giữa vận động và cảm giác giảm (p < 0,05) so với thời<br /> điểm bắt đầu nghiên cứu; so sánh với nhóm lọc máu sử dụng quả lọc có hệ số siêu lọc thấp,<br /> biên độ đáp ứng các dây TK chày, trụ cảm giác, giữa vận động và cảm giác tăng (p < 0,05),<br /> thời gian tiềm tàng ngọn chi dây giữa vận động giảm (p < 0,05). Kết luận: lọc máu bằng<br /> phương pháp thẩm tách siêu lọc bù dịch trực tiếp cải thiện và ngăn sự tiến triển của tổn<br /> thương TK ngoại vi ở BN STMT LMCK.<br /> * Từ khóa: Suy thận mạn tính; Lọc máu chu kỳ; Bệnh thần kinh ngoại vi; Thẩm tách siêu lọc<br /> bù dịch trực tiếp.<br /> <br /> * Bệnh viện Bạch Mai<br /> ** Bệnh viện Lão khoa Trung ương<br /> *** Bệnh viện Quân y 103<br /> **** Đại học Y Hà Nội<br /> Người phản hồi (Corresponding): Nguyễn Thị Thu Hải (thuhaimma@yahoo.com)<br /> Ngày nhận bài: 24/01/2014; Ngày phản biện đánh giá bài báo: 26/02/2014<br /> Ngày bài báo được đăng: 28/07/2014<br /> <br /> 102<br /> <br /> TẠP CHÍ Y - DƯỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 6-2014<br /> <br /> EFFECTIVENESS OF ON-LINE HEMODIAFILTRATION IN<br /> IMPROVEMENT OF NERVE CONDUCTION INDEX<br /> IN PATIENTS WITH CHRONIC RENAL FAILURE<br /> TREATED WITH HEMODIALYSIS<br /> SUMMARY<br /> Objective: To compare the effect of 1-year hemodialysis and on-line hemodiafiltration treatment<br /> on peripheral neuropathy. Patients and methods: 92 chronic dialysis patients were assigned<br /> randomly to on-line hemodiafiltration (HDF) group and hemodialysis (HD) group. 31 patients of<br /> on-line HDF group received regular hemodialysis and on-line HDF once per two weeks, while<br /> 61 remaining patients received hemodialysis twice a week and were considered as a control<br /> group. Nerve conduction studies of peroneal, tibial, ulnar and median nerves were perfomed in<br /> each group and comparison of electroneurographic parameters were made after 6 and 12<br /> month’s treatment. Results: After the 1-year treatment, the motor nerve conduction velocity of<br /> tibial, the sensory nerve conduction velocities of ulnar and median nerves, the action potential<br /> amplitudes of tibial, median nerves in on-line hemodiafiltration group increased, while the distal<br /> motor and sensory latencies of median nerves decreased significantly; in comparison with that<br /> in hemodialysis group the action potential amplitudes of tibial and median nerves increased, the<br /> distal motor and sensory latencies of median nerves decreased significantly. Conclusion: The<br /> present study suggests that on-line hemodiafiltration might improve electrneurographic parameters<br /> in patients with chronic renal failure treated with hemodialysis.<br /> * Key words: Chronic renal failure; Maintenance hemodialysis; Peripheral neuropathy; On-line<br /> hemodiafiltration.<br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Tổn thương đa dây TK ở BN STMT, đặc<br /> biệt, BN LMCK chiếm tỷ lệ rất cao. Cơ<br /> chế bệnh sinh chưa rõ ràng, tuy nhiên<br /> nhiều nghiên cứu cho rằng tổn thương TK<br /> ở nhóm BN STMT là do các độc tố uremic<br /> tích tụ, đặc biệt các chất độc có phân tử<br /> lượng trung bình. Lọc máu tối ưu phần<br /> nào cải thiện được tình trạng bệnh và ngăn<br /> chặn sự tiến triển của bệnh [4]. Một số nhà<br /> nghiên cứu nước ngoài cho rằng ngưỡng<br /> cảm giác rung và tốc độ dẫn truyền TK<br /> vận động được cải thiện khi chuyển BN từ<br /> chế độ thẩm tách máu sang chế độ thẩm<br /> <br /> 103<br /> <br /> tách siêu lọc máu [2, 3, 5, 6]. Tại Việt Nam,<br /> chưa có nghiên cứu đầy đủ nào đánh giá<br /> hiệu quả phương pháp thẩm tách siêu lọc<br /> máu trên các chỉ số điện TK. Vì vậy, chúng<br /> tôi nghiên cứu đề tài này với mục tiêu: So<br /> sánh biến đổi một số chỉ số điện dẫn<br /> truyền TK ở BN STMT được điều trị bằng<br /> phương pháp thẩm tách siêu lọc máu bù<br /> dịch trực tiếp (on-line hemodiafiltration)<br /> với thận nhân tạo sử dụng quả lọc có hệ<br /> số siêu lọc thấp.<br /> ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP<br /> NGHIÊN CỨU<br /> 1. Đối tƣợng nghiên cứu.<br /> <br /> TẠP CHÍ Y - DƯỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 6-2014<br /> <br /> - 92 BN STMT không phân biệt nam, nữ,<br /> hiện đang điều trị thay thế thận tại Khoa<br /> Thận nhân tạo, Bệnh viện Bạch Mai.<br /> Chia BN thành 2 nhóm: 31 BN LMCK sử<br /> dụng quả lọc có hệ số siêu lọc thấp xen<br /> kẽ 2 tuần/lần thẩm tách siêu lọc bù dịch<br /> trực tiếp (nhóm HDF) và 61 BN LMCK<br /> sử dụng quả lọc có hệ số siêu lọc thấp<br /> (nhóm HD).<br /> - BN ≥ 18 tuổi, nguyên nhân suy thận<br /> gồm viêm cầu thận mạn và viêm thận bể<br /> thận mạn, có thời gian lọc máu ≥ 3 tháng,<br /> đang điều trị bằng quả lọc có hệ số siêu<br /> lọc thấp, tái sử dụng quả lọc 6 lần, đồng ý<br /> tham gia nghiên cứu.<br /> - Loại trừ các BN STMT do đái tháo<br /> đường, bệnh hệ thống, những BN có<br /> bệnh lý TK trước khi lọc máu, BN nghi<br /> ngờ mắc bệnh ngoại khoa, BN sốt, BN<br /> không đồng ý tham gia nghiên cứu.<br /> 2. Phƣơng pháp nghiên cứu.<br /> - Mô tả cắt ngang, theo dõi dọc có can<br /> thiệp điều trị.<br /> <br /> creatinin niệu làm tại Khoa Huyết học và<br /> Sinh hóa, Bệnh viện Bạch Mai.<br /> - Công thức tính mức lọc cầu thận<br /> (MLCT) tồn dư:<br /> MLCT tồn dư (ml/phút) = (Cl ure + Cl<br /> creatinin)/2.<br /> Cl = Qu x Cu/T x (P1 + P2)/2, trong đó<br /> Cl: clearance; Qu: thể tích nước tiểu thu<br /> được giữa hai kỳ lọc; Cu là nồng độ ure,<br /> creatinin nước tiểu; T là khoảng thời gian<br /> giữa hai kỳ lọc; P1 là nồng độ ure, creatinin<br /> máu sau lọc của kỳ lọc trước; P2 là nồng<br /> độ ure, creatinin máu trước lọc của kỳ lọc<br /> sau.<br /> - Thẩm tách siêu lọc bù dịch trực tiếp<br /> sử dụng quả lọc có hệ số siêu lọc 55<br /> ml/giờ/mmHg.<br /> - Lọc máu thường quy với quả lọc có<br /> hệ số siêu lọc 11,5 ml/giờ/mmHg.<br /> - Thời điểm đo dẫn truyền TK: T0: bắt<br /> đầu vào can thiệp; T6: sau 6 tháng can<br /> thiệp và T12: sau 12 tháng can thiệp. Tốc<br /> độ dẫn truyền, biên độ đáp ứng của nhóm<br /> thẩm tách siêu lọc bù dịch trực tiếp tăng,<br /> thời gian tiềm tàng ngọn chi giảm có ý<br /> nghĩa thống kê so với thời điểm bắt đầu<br /> nghiên cứu (T0) và so với nhóm lọc máu<br /> bằng quả lọc có hệ số siêu lọc thấp được<br /> coi có cải thiện tốt.<br /> <br /> - BN được thăm khám lâm sàng và thăm<br /> dò điện sinh lý bằng máy ghi điện cơ<br /> NEUROPACK- S1 (Hãng NHON KOHDEN,<br /> Nhật bản) tại Khoa Tâm Thần kinh, Bệnh<br /> viện Lão khoa TW theo mẫu bệnh án<br /> thống nhất. Các dây TK nghiên cứu gồm:<br /> dây TK mác, chày, trụ vận động và cảm<br /> - BN của cả 2 nhóm nghiên cứu đều<br /> giác, giữa vận động và cảm giác. Mỗi dây<br /> được điều trị thiếu máu, tăng huyết áp, sử<br /> TK ngoại vi đều được đo 3 chỉ số: tốc độ<br /> dụng thuốc tăng dẫn truyền TK, vitamin<br /> dẫn truyền, biên độ điện thế hoạt động và<br /> nhóm B, giảm đau TK theo khuyến cáo<br /> thời gian tiềm tàng ngọn chi. Đo dẫn truyền<br /> của Hội Thận học Quốc tế.<br /> cảm giác theo kỹ thuật đo thuận chiều.<br /> - Xử lý số liệu bằng phần mềm SPSS<br /> - Các xét nghiệm: Hb, ure, creatinin,<br /> albumin, CRP, β2-microglobulin máu, ure, 16.0.<br /> KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ BÀN LUẬN<br /> <br /> 104<br /> <br /> TẠP CHÍ Y - DƯỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 6-2014<br /> <br /> Bảng 1: Đặc điểm BN nhóm thẩm tách siêu lọc (HDF) và nhóm thẩm tách máu (HD).<br /> HDF (n = 31)<br /> <br /> HD (n = 61)<br /> <br /> p<br /> <br /> Tuổi<br /> <br /> 42,2 ± 13,0<br /> <br /> 42,7 ± 12,3<br /> <br /> > 0,05<br /> <br /> Thời gian lọc (tháng)<br /> <br /> 48,8 ± 32,8<br /> <br /> 45,5 ± 31,4<br /> <br /> > 0,05<br /> <br /> MLCT tồn dư (ml/phút)<br /> <br /> 0,8 ± 1,3<br /> <br /> 0,6 ± 0,8<br /> <br /> > 0,05<br /> <br /> Ure (mmol/l)<br /> <br /> 25,5 ± 6,6<br /> <br /> 23,4 ± 6,3<br /> <br /> > 0,05<br /> <br /> Creatinin (μmol/l)<br /> <br /> 880,9 ± 176,8<br /> <br /> 843,2 ± 188,1<br /> <br /> > 0,05<br /> <br /> Hb (g/l)<br /> <br /> 107,6 ± 23,9<br /> <br /> 98,4 ± 21,8<br /> <br /> > 0,05<br /> <br /> Albumin (g/l)<br /> <br /> 39,9 ± 4,3<br /> <br /> 40,2 ± 3,3<br /> <br /> > 0,05<br /> <br /> CRP (mg/l)<br /> <br /> 0,3 ± 0,4<br /> <br /> 0,3 ± 0,4<br /> <br /> > 0,05<br /> <br /> β2-M (mg/l)<br /> <br /> 53,5 ± 20,8<br /> <br /> 61,2 ± 20,8<br /> <br /> > 0,05<br /> <br /> ®Æc ®iÓm<br /> <br /> Nhóm BN thẩm tách siêu lọc máu và thẩm tách máu có đặc điểm về tuổi, thời gian<br /> lọc, MLCT tồn dư và các chỉ số sinh hóa khác không khác nhau có ý nghĩa thống kê<br /> (p > 0,05).<br /> Bảng 2: So sánh các chỉ số điện sinh lý (ĐSL) dây TK mác của 2 nhóm BN sau<br /> 12 tháng.<br /> HDF (n = 31)<br /> <br /> HD (n = 61)<br /> pHD-HDF<br /> <br /> ChØ sè §SL<br /> <br /> V<br /> <br /> X ± SD<br /> <br /> T0<br /> <br /> T6<br /> <br /> T12<br /> <br /> T0<br /> <br /> T6<br /> <br /> T12<br /> <br /> 43,9 ± 7,4<br /> <br /> 44,7 ± 6,7<br /> <br /> 45,7 ± 7,7<br /> <br /> 45,0 ± 5,1<br /> <br /> 43,5 ± 6,2<br /> <br /> 45,8 ± 6,1<br /> <br /> T0 > 0,05<br /> T6 > 0,05<br /> T12 > 0,05<br /> <br /> 3,3 ± 1,6<br /> <br /> T0 > 0,05<br /> T6 > 0,05<br /> T12 > 0,05<br /> <br /> 3,7 ± 0,8<br /> <br /> T0 > 0,05<br /> T6 > 0,05<br /> T12 > 0,05<br /> <br /> p ANOVA > 0,05<br /> <br /> X ± SD<br /> <br /> 3,5 ± 2,3<br /> <br /> 3,6 ± 1,9<br /> <br /> p ANOVA > 0,05<br /> 3,2 ± 1,4<br /> <br /> 3,7 ± 1,9<br /> <br /> 3,5 ± 1,5<br /> <br /> A<br /> p ANOVA > 0,05<br /> <br /> X ± SD<br /> <br /> và<br /> <br /> 4,0 ± 1,7<br /> <br /> 3,8 ± 0,8<br /> <br /> p ANOVA > 0,05<br /> 3,8 ± 1,2<br /> <br /> 3,8 ± 1,1<br /> <br /> 3,9 ± 0,9<br /> <br /> t<br /> p ANOVA > 0,05<br /> <br /> ( tốc độ ẫn truyền m giây<br /> (mili giây)).<br /> <br /> p ANOVA > 0,05<br /> <br /> i n độ đ p ng m ); t: th i gian tiềm ngọn chi<br /> <br /> Sau 12 tháng, các chỉ số điện dẫn truyền TK dây mác của cả 2 nhóm BN nghiên<br /> cứu đều chưa biến đổi có ý nghĩa thống kê so với thời điểm bắt đầu nghiên cứu<br /> (p ANOVA > 0,05).<br /> Bảng 3: So sánh các chỉ số ĐSL dây TK chày của 2 nhóm BN sau và 12 tháng.<br /> <br /> 106<br /> <br />