Một số đặc điểm dịch tễ học của bệnh nhân ù tai tại khoa tai mũi họng Bệnh viện Nhân Dân Gia Định

MỘT SỐ ĐẶC ĐIỂM DỊCH TỄ HỌC CỦA BỆNH NHÂN Ù TAI<br /> TẠI KHOA TAI MŨI HỌNG BỆNH VIỆN NHÂN DÂN GIA ĐỊNH<br /> Võ Hồng Ngọc* Nguyễn Thị Kiều Thơ**<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu: Khảo sát các đặc điểm dịch tễ học, các yếu tố nguy cơ, nguyên nhân gây bệnh trên những bệnh<br /> nhân đến khám vì ù tai ở khoa TMH BVNDGĐ.<br /> Phương pháp: Mô tả cắt ngang trên 158 BN đi khám TMH với triệu chứng chính là ù tai<br /> Kết quả: Tuổi: 43; giới: nữ; nghề nghiệp: không tiếp xúc tiếng ồn; thời gian mắc bệnh trung bình 3 tháng; ù<br /> tai kết hợp với nghe kém tiếp nhận; bệnh lý TMH kèm theo: viêm nhiễm tai; bệnh lý nội khoa tiềm ẩn: rối loạn<br /> lipid máu.<br /> Kết luận: Ù tai là biểu hiện của nhiều bệnh lý phối hợp, cần thăm khám lâm sàng toàn diện, bắt buộc thực<br /> hiện 1 số xét nghiệm cơ bản để chẩn đoán chính xác hơn.<br /> Từ khóa: Tai mũi họng, ù tai,dịch tể học.<br /> <br /> ABSTRACT<br /> EPIDEMIOLOGY OF PATIENTS SUFFERING FROM TINNITUS<br /> IN ENT DEPARTMENT, GIA DINH HOSPITAL.<br /> Vo Hong Ngoc, Nguyen Thi Kieu Tho<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 13 – Supplement of No 6 - 2009: 281 - 286<br /> Objective: Reveal epidemiological factors, risk factors, causes in patients suffering from tinnitus in ENT<br /> department, Gia Dinh hospital.<br /> Method: Cross-sectional descriptive study in 158 patients whose chief complaint is tinnitus.<br /> Result: Age: 43; Gender: female; duration: 3 months; tinnitus related to sensorineural hearing loss;<br /> associated ENT diseases: ear infection; medical status: hyperlipidemia.<br /> Conclusion: Tinnitus is not a single entity but a rather diverse group of disorders. It’s essential to conduct a<br /> total examination and to indicate the appropriate tests in order to reveal the exact causes of tinnitus.<br /> Keywords: Otolaryngology, tinnitus, epidemiology.<br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Ù tai là một triệu chứng rất thường gặp tại phòng khám Tai Mũi Họng. Ù tai được định nghĩa là sự<br /> cảm nhận âm thanh không liên quan với nguồn phát âm bên ngoài, thường gây cảm giác khó chịu cho<br /> bệnh nhân, đôi khi ảnh hưởng nặng nề tới những sinh họat hàng ngày, làm giảm chất lượng cuộc sống<br /> của người bệnh. Mặc dù đây là triệu chứng phổ biến trong hầu hết bệnh lý thuộc chuyên khoa Tai Mũi<br /> Họng, ù tai còn đi kèm với rất nhiều tình trạng bệnh lý khác như bệnh tim mạch, huyết áp, các rối loạn<br /> chuyển hóa và nội tiết, bệnh lý thần kinh, mạch máu(1),(3). Ngoài ra, có nhiều yếu tố nguy cơ gây ù tai<br /> liên quan đến chế độ sinh họat, nghề nghiệp, thói quen hoặc đời sống tinh thần, tâm lý của bệnh nhân.<br /> Do đó, ù tai có thể là biểu hiện của một tập hợp nhiều rối loạn khác nhau. Tại phòng khám, việc chẩn<br /> đoán nguyên nhân gây ù tai gặp nhiều khó khăn do không đủ thời gian khai thác bệnh sử và các triệu<br /> chứng liên quan. Ngoài ra đa số bác sĩ TMH cho rằng không cần thiết thực hiện xét nghiệm cận lâm<br /> sàng đối với BN ù tai, do đó không thể phát hiện những bệnh lý tiềm ẩn. Việc điều trị thường cục bộ<br /> trong lĩnh vực Tai – Mũi – Họng hoặc thăm dò từng bước nên ít hiệu quả, kéo dài và tốn kém. Trên thế<br /> <br /> 281<br /> <br /> giới đã có nhiều nghiên cứu về dịch tễ học của ù tai trong dân số, xác định các nguyên nhân gây bệnh<br /> và các yếu tố nguy cơ, góp phần định hướng cho việc điều trị. Chúng tôi thực hiện khảo sát này nhằm<br /> mô tả một số đặc trưng về dịch tễ học của bệnh nhân ù tai đến khám tại khoa Tai-Mũi-Họng bệnh viện<br /> Nhân dân Gia Định, tìm ra những nguyên nhân và yếu tố nguy cơ gây bệnh phổ biến nhất giúp cho<br /> việc chỉ định xét nghiệm cận lâm sàng và chẩn đoán khu trú hơn mà vẫn chính xác, từ đó nâng cao<br /> hiệu quả điều trị.<br /> <br /> ĐỐI TƯỢNG - PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> Đối tượng nghiên cứu<br /> Tất cả bệnh nhân đến khám vì ù tai tại khoa Tai Mũi Họng – bệnh viện Nhân dân Gia Định từ<br /> tháng 04/2008 – 04/2009.<br /> <br /> Phương pháp nghiên cứu<br /> Mô tả cắt ngang<br /> <br /> Phươn gpháp tiến hành<br /> Chọn mẫu<br /> Tất cả BN đến khám với than phiền chính là ù tai sẽ được hỏi các chi tiết của triệu chứng, nếu xác<br /> định BN bị ù tai theo đúng định nghĩa sẽ đưa vào nhóm khảo sát.<br /> Thu thập số liệu<br /> Mỗi BN có 1 phiếu thu thập dữ liệu riêng. BN được hỏi bệnh sử, khám LS và CLS để xác định các<br /> đặc điểm về DTH như: tuổi, giới, thời điểm khởi phát, các tính chất ù tai, các yếu tố thuận lợi và<br /> nguyên nhân gây bệnh. Những câu hỏi để thu thập dữ liệu về đặc điểm ù tai và yếu tố nguy cơ được<br /> thiết lập dựa trên kết quả thống kê của những nghiên cứu dịch tễ học ù tai đã thực hiện trên thế giới.<br /> Bilan cận lâm sàng thực hiện thường quy gồm các xét nghiệm để tìm những bệnh lý nội khoa đã được<br /> xác định là nguyên nhân gây ù tai.<br /> Xử lý số liệu<br /> Xử lý và phân tích số liệu bằng SPSS 13.0.<br /> <br /> KẾT QUẢ<br /> Kết quả khảo sát thu được từ 158 BN đến khám tại khoa TMH với lý do chính là ù tai, từ tháng<br /> 04/2008-04/2009.<br /> Bảng 1: Tuổi<br /> Tuổi<br /> Khoảng tuổi<br /> Trung bình<br /> Trung vị<br /> <br /> 22 – 65<br /> 43,25 (± 11,67)<br /> 46<br /> <br /> Bảng 2: Giới<br /> Nam<br /> Nũ<br /> <br /> Giới<br /> 36 (22,8%)<br /> 122 (77,2%)<br /> <br /> ÷2<br /> P=0,003<br /> <br /> Bảng 3: Nghề nghiệp (có hay không tiếp xúc tiếng ồn)<br /> Có<br /> Không<br /> <br /> Nghề nghiệp<br /> 13 (8,2%)<br /> 145 (91,8%)<br /> <br /> ÷2<br /> P=0,000<br /> <br /> 282<br /> <br /> Bảng 4: Số tai bệnh<br /> 1 tai<br /> 2 tai<br /> <br /> Số tai bệnh<br /> 131 BN (82,9%)<br /> 27 BN (17,1%)<br /> <br /> ÷2<br /> P=0,000<br /> <br /> Phải<br /> Trái<br /> <br /> Tai bệnh<br /> 87 BN (47%)<br /> 98 BN (53%)<br /> <br /> ÷2<br /> P=0,497<br /> <br /> Bảng 5: Vị trí tai bệnh<br /> <br /> Bảng 6: Thời gian bệnh<br /> Thời gian bệnh<br /> Lớn nhất<br /> 10 năm<br /> <br /> Nhỏ nhất<br /> 1 tuần<br /> <br /> Trung bình<br /> 3,2 tháng<br /> <br /> Bảng 7: Thói quen<br /> Thói quen<br /> Thuốc lá<br /> Rượu<br /> Headphone<br /> <br /> 14 BN (8,9%)<br /> 3 BN (1,9%)<br /> 4 BN (2,5%)<br /> <br /> Bảng 8: Tiền căn chấn thương đầu<br /> Tiền căn chấn thương ñầu<br /> Có<br /> 3 BN (1,9%)<br /> Không<br /> 155 BN (98,1%)<br /> <br /> Bảng 9: Tiền căn sử dụng thuốc<br /> Tiền căn sử dụng thuốc<br /> Có<br /> 6 BN (3,8 %)<br /> Không<br /> 152 BN (96,2%)<br /> <br /> Bảng 10: Triệu chứng TMH khác<br /> Triệu chứng TMH khác<br /> Chảy mủ tai<br /> <br /> 23 (14,6%)<br /> <br /> Đau tai<br /> <br /> 15 (9,5%)<br /> <br /> Chóng mặt<br /> <br /> 98 (62%)<br /> <br /> Nhức ñầu<br /> <br /> 72 (45,6%)<br /> <br /> Nghẹt mũi<br /> <br /> 24 (15,2%)<br /> <br /> Chảy nước mũi<br /> <br /> 29 (18,4%)<br /> <br /> Đau họng<br /> <br /> 8 (5,1%)<br /> <br /> Nghe kém<br /> <br /> 123 (77,8%)<br /> <br /> Bảng 11: Bệnh lý TMH<br /> Bệnh lý TMH (48 bn = 30,4%)<br /> Điếc ñột ngột<br /> 11 (6,9%)<br /> Nhiễm trùng tai giữa – tai<br /> 32 (20,3%)<br /> ngoài<br /> U vòm<br /> 0<br /> U thần kinh VIII<br /> 0<br /> Menière<br /> 0<br /> PET<br /> 1 (0,6%)<br /> Viêm mũi họng<br /> 17 (10,8%)<br /> Khác<br /> 1 (0,6%)<br /> <br /> 283<br /> <br /> Bảng 12: Bệnh lý ngoài TMH<br /> Bệnh lý ngoài TMH (95 bn = 60,1%)<br /> THA<br /> 55 (34,8%)<br /> ĐTĐ<br /> 17 (10,8%)<br /> RL Lipid máu<br /> 64 (40,5%)<br /> Suy thận<br /> 1 (0,6%)<br /> Basedow<br /> 5 (3,2%)<br /> <br /> Bảng 13: Bản chất ù tai<br /> Bản chất ù tai<br /> Chủ quan<br /> Khách quan<br /> <br /> 157 (99,4%)<br /> 1 (0,6%)<br /> <br /> Bảng 14: Loại tiếng ù<br /> Loại tiếng ù<br /> Ve kêu<br /> Xay lúa<br /> Khác<br /> Basedow<br /> <br /> 96 (60,8%)<br /> 38 (24,1%)<br /> 24 (15,2%)<br /> 5 (3,2%)<br /> <br /> Bảng 15: Tính liên tục<br /> Liên tục<br /> Theo nhịp<br /> <br /> Tính liên tục<br /> 109 (69%)<br /> 49 (31%)<br /> <br /> ÷2<br /> P=0,000<br /> <br /> Đơn âm<br /> Đa âm<br /> <br /> Tính ñơn âm – ña âm<br /> 131 (82.9%)<br /> 27 (17.1%)<br /> <br /> ÷2<br /> P=0,000<br /> <br /> Bảng 16: Tính đơn âm – đa âm<br /> <br /> Bảng 17: Yếu tố kèm theo<br /> Yếu tố kèm theo<br /> Nhai<br /> Nuốt<br /> Ngáp<br /> Thở<br /> <br /> 3 (1,9%)<br /> 17 (10,8%)<br /> 13 (8,2%)<br /> 24 (15,2%)<br /> <br /> Bảng 18: Thính lực đồ<br /> Thính lực ñồ<br /> Điếc dẫn truyền<br /> Điếc tiếp nhận<br /> Điếc hỗn hợp<br /> Tổng cộng<br /> <br /> 22 (13,9%)<br /> 81 (51,3%)<br /> 18 (11,%)<br /> 121 (76,6%)<br /> <br /> Bảng 19: Phân độ nghe kém trên thính lực đồ<br /> Phân ñộ<br /> I<br /> II<br /> III<br /> IV<br /> Tổng cộng<br /> <br /> 38 (24,1%)<br /> 43 (27,2%)<br /> 35 (22,1%)<br /> 5 (3,2%)<br /> 121 (76,6%)<br /> <br /> BÀN LUẬN<br /> Về các đặc điểm chung<br /> Tuổi<br /> 284<br /> <br /> Tuổi mắc bệnh trung bình của nhóm nghiên cứu là 43 tuổi. Mặc dù khoảng tuổi khá rộng từ 22 đến<br /> 65 tuổi nhưng với trung vị là 46 cho thấy phù hợp với các nghiên cứu trước đây về độ tuổi của bệnh<br /> nhân ù tai: ù tai có thể xảy ra ở bất kỳ lứa tuổi nào nhưng thường xuất hiện ở tuổi trung niên và tăng<br /> dần theo lứa tuổi (Brown(3): tỷ lệ mắc ù tai: 1,6% những người từ 18-44 tuổi; 4,9% những người 45-64<br /> tuổi; 8,9% những người 65-74 tuổi).<br /> <br /> Giới<br /> Trong nghiên cứu của chúng tôi số lượng bệnh nhân nữ cao hơn số bệnh nhân nam một cách đáng<br /> kể (÷2; p=0,003 < 0,05). Các nghiên cứu của Leske(4); Stouffer và Tyler(1) cho thấy không có sự khác biệt<br /> về giới trong tỷ lệ mắc bệnh; theo Brown(3) cho kết quả nam mắc bệnh nhiều hơn nữ do tính chất công<br /> việc và họat động giải trí tiếp xúc với tiếng ồn nhiều hơn; nghiên cứu của B. Frachet cho kết quả<br /> nam/nữ = 137/122, cũng không có sự khác biệt đáng kể. Theo chúng tôi, có sự chênh lệch tỷ lệ mắc<br /> bệnh giữa 2 giới là do ở Việt Nam, phụ nữ quan tâm đến các dấu hiệu của sức khỏe hơn nam giới, dễ<br /> lo lắng và tìm đến bác sĩ hơn khi có triệu chứng bệnh tật nên tỷ lệ phát hiện bệnh cao hơn. Ngoài ra,<br /> phụ nữ cũng thường gặp những vấn đề về tâm lý như trầm cảm, stress mà đây đều là những yếu tố<br /> nguy cơ gây ù tai.<br /> Nghề nghiệp<br /> Đa số bệnh nhân ù tai trong nhóm nghiên cứu này làm những công việc không liên quan đến tiếng<br /> ồn như nội trợ, giáo viên, nhân viên văn phòng, kế toán, buôn bán nhỏ.<br /> Thời gian mắc bệnh<br /> Trong nghiên cứu của chúng tôi, thời gian trung binh từ lúc bị ù tai đến khi được tiến hành<br /> khảo sát là 3 tháng. Theo nghiên cứu của B. Meyer thời gian mắc bệnh trung bình là 106 ngày.<br /> Thói quen<br /> Những thói quen sử dụng chất kích thích là yếu tố nguy cơ gây ù tai như thuốc lá, rượu, cà phê ở<br /> nghiên cứu này không nhiều, có lẽ vì tỷ lệ bệnh nhân nam thấp. Trong nghiên cứu của B. Meyer(5) trên<br /> 240 BN ù tai, tỷ lệ BN uống rượu so với không uống là 38/202; tỷ lệ hút thuốc lá so với không hút là<br /> 73/167.<br /> Tiền căn chấn thương<br /> Nghiên cứu chỉ ghi nhận 3 trường hợp có tiền sử chấn thương đầu. Chấn thương do áp lực<br /> hoặc âm thanh không có, do đặc điểm nghề nghiệp ít tiếp xúc với tiếng ồn của nhóm bệnh nhân.<br /> Tiền căn sử dụng thuốc<br /> Chỉ ghi nhận 5 trường hợp có sử dụng kéo dài các thuốc thuộc nhóm NSAID. Không ghi nhận tiền<br /> căn dùng các thuốc như lợi tiểu quai, kháng sinh họ Aminoglycoside, aspirin, thuốc độc tế bào… do<br /> đặc điểm bệnh lý đi kèm sẽ trình bày sau.<br /> Số tai bệnh<br /> Kết quả cho thấy đa số bệnh nhân mắc bệnh ở 1 tai. Tỷ lệ mắc bệnh 1 tai cao hơn 2 tai một cách có ý<br /> nghĩa trong nghiên cứu của chúng tôi. Ơ nghiên cứu của B. Meyer(5), loại ù tai 1 bên chiếm 64,1%; loại ù<br /> tai 2 bên chiếm 35,9%.<br /> Vị trí tai bệnh<br /> Không có sự khác biệt đáng kể giữa tai phải và tai trái. Mặc dù một vài nghiên cứu cho kết quả tai<br /> trái có khuynh hướng mắc bệnh cao hơn, nhưng đa số những nghiên cứu khác không tìm thấy sự khác<br /> biệt về vị trí tai bệnh.<br /> <br /> 285<br /> <br />