N g h i e n ci5u<br />
G i a d i n h V^ G i 6 i<br />
So 2 - 2 0 1 2<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Mot SO van fle ca ban ve gia ainh Viet Nam<br />
trong giai floan 2011-2020<br />
<br />
Nguyen Hiiru Minh<br />
Vi6n Gia dinh vd Gidi<br />
Mai Van Hai<br />
Vi6n X§ hOi hoc<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
T o m tat: Bai viet tap trung xem xet cac van de cd ban cua gia<br />
dinh Viet Nam, la nhiJng van de xa hoi co kha nang chi phoi sU<br />
van h a n h va phat trien cua gia dinh trong nhiing nam sap t6i<br />
(2011-2020), tren cd sd phan tich cac yeu to' ciia gia dinh nhu<br />
chiic nang gia dinh, cau true gia dinh, quan he gia dinh, van hoa<br />
gia dinh va tu! linh viic hon nhan v6i tU each la mot thiet che phu<br />
cua gia dinh. Nhiing van de cd ban cua gia dinh Viet Nam dudc<br />
dat ra tii thiic trang,va xu hii6ng bien doi cua gia dinh doi hoi<br />
phai dUdc nhan thiic, dieu chinh, can thiep tit phia nha nifdc, xa<br />
hoi va cua chinh ban than gia dinh nh&m co nhiing quyet sach<br />
dung dan xay diJng gia dinh Viet Nam phat trien ben viing, dap<br />
ling diidc nhiing doi hoi cua xa hoi trong qua trinh cong nghiep<br />
hoa, hien dai hoa va toan ciu hoa trong nhiing thap nien tdi.<br />
<br />
Tit khoa: Gia dinh; Van de cd ban ve gia dinh Viet Nam; Gia<br />
dinh Viet Nam giai doan 2011-2020.<br />
<br />
<br />
<br />
1. Mddau<br />
<br />
xay dung gia dinh Viet Nam phat trien b^n viing da dugc cac Dai hoi<br />
Dang toan quC'c Dang c6ng san Viet Nam rat quan tam di cap. Cuong linh<br />
6 Nghjgn curu Gia dinh vd Gidi. QuySn 22, sd' 2, tr.5-22<br />
<br />
<br />
xay dung da't nudc trong thdi ky qua d6 iSn chii nghTa xa h6i neu ro: "Gia<br />
dinh \h tc bao ciia xa hdi, Ih cai ndi than yeu nudi dudng ca ddi ngudi, la<br />
mdi irudng quan trong giao due ne'p sdng va hlnh thanh nhan each. Cac<br />
ehinh sach eiia Nha nude phai chii f tdi xay dung gia dinh no a'm, hda<br />
thuan, tie'n bd" Di xay dung gia dinh Viet Nam dap umg duoe nhiing yeu<br />
c^u mdi eua qua trinh edng nghiep hda, hien dai hda trong giai doan 2011-<br />
2020, viec xac dinh nhung va'n dl eo ban eiia gia dinh phai giai quyg^t cd<br />
y nghia rat quan trong.<br />
va'n dc ea ban eiia gia dinh la nhung va'n d6 xa hdi quan trong, dang<br />
dien ra va. ed tdc ddng de'n mdt bd phan ldn cac gia dinh, duge dat ra tir<br />
thue trang va xu hudng bie'n ddi eua gia dinh hien nay, ddng thdi ed kha<br />
nang chi phdi sir van hanh va phat tridn ciia gia dinh trong nhung nam sap<br />
tdi (2011 -2020), viec phat hien va phan tich nhiJng va'n 66 nay ddi hdi phai<br />
dat chung trong biie tranh loan eanh vi gia dinh dinh bao gdm eae yeu<br />
td sau:<br />
Chire nang gia dinh: Nhu cac chiic nang kinh te', sinh san, giao due -<br />
xa hdi hda tre em, cham sde ngudi gia, ngudi dm.<br />
Ca'u true gia dinh: Gdm qui md (sd ngudi) gia dinh, sd' the' he, loai<br />
hinh gia dinh.<br />
- Quan he gia dinh: Quan he giua vg va chdng, giira cha me va con eai,<br />
giua dng ba va eae chau.<br />
Van hda gia dinh: Dd la eac gia trj, chuan muc, dang chi phdi hanh<br />
vi eiia cae thanh vien gia dinh.<br />
Hdn nhan vdi tu each \k mdt thiet ehe' phu cua thie't che' gia dinh nhu<br />
tudi ket hdn, quyin quye't djnh va nghi thu:c ke't hdn, v.v.<br />
Nudc Viet Nam cd 54 tdc ngudi, ed nhilu tdn giao va ed su khac biet<br />
vl mdi trudng da't dai, khi hau, phong tue tap qudn giira cac vung miln,<br />
v.v. do dd van hda Viet Nam la mdt nin van hoa thdng nha't trong da dang.<br />
Cung tuong tu nhu vay khai niem Gia dinh Viet Nam d day cSn dugc hilu<br />
la kilu loai gia dinh thd'ng nha't trong da dang. Su thd'ng nha't duge the hien<br />
d chd: gia dinh la mdt nhdm ngudi cd quan he hdn nhan hoae huye't thd'ng<br />
vdi nhau, bao gdm ea hai gidi nam va nir, thudng chung sdng va hgp tae vdi<br />
nhau dl thda man nhiJng nhu cSu eo ban trong cudc sd'ng. Cdn su da dang<br />
lai bdc Id d ehd mdi dan tde, tdn gido, vilng miln lai tu bie't lam thda man<br />
nhirng nhu e^u co ban theo nhihig cdch rilng. Trong bai vie't nay, chiing tdi<br />
nha'n manh den su thd'ng nha't cua gia dinh Viet Nam, song trong mdt chiJng<br />
muc nha't djnh cung chu y de'n nhiJng net dde dao ciia cac tdc ngudi, cac<br />
Nguyin Hijfu Minh, Mai Van Hai 7<br />
<br />
tdn giao va cac viing miln khae nhau. Dudi day la mdt sd va'n dl co ban vl<br />
gia dinh Viet Nam hien nay, song ed anh hudng quan trgng de'n su phdt<br />
triln eiia con ngudi va xa hdi Viet Nam trong nhiing nam sap tdi.<br />
2. Chiirc nang gia dinh<br />
Chijfc nang kinh te<br />
Da't nude ta budc vao thdi ky ddi mdi da dugc 25 nam, ddi sd'ng ciia dai<br />
da sd cac t&ig ldp nhan dan dugc nang len dang kl. Tuy nhien, tir nin kinh<br />
te' theo CO che' tap trung quan lieu bao ca'p ehuyin sang nin kinh tl thi<br />
trudng, ben canh nhimg hd gia dinh da nam bat duge thdi eo va hda nhap<br />
vao eo ehe' mdi, thi nhilu hd gia dinh khdc, nha't la d ndng thdn vh cae<br />
viing sau viing xa, de'n nay \'an edn gap nhilu khd khan, lung tiing. Hg<br />
khdng chl thie'u vdn, thie'u da't dai dl trdng trgt, chan nudi, ma cdn thie'u<br />
ca ky thuat, cdng nghe eung nhu nguyen lieu cho ddu vao, va viec tieu thu<br />
san phfoi d dau ra. Tmh trang ca mdt viing dd xd vao eung trdng mdt loai<br />
eay, nudi mdt loai eon theo nhu cdu tiic thdi cQa thj trudng, song de'n khi<br />
hang hda da bao hda ngudi ta lai vdi va chat pha di hang loat da diin ra<br />
kha phd bie'n, lam cho khdng ft gia dinh roi vao khdn quan. Va dilu nay<br />
eii lap di, lap lai khdng phai mdt ddi lan. Rd rang la nhiing thanh qua eiia<br />
nin kinh te' thj trudng ehua dugc ehia diu cho cac hd gia dinh, nha't la eac<br />
gia dinh d ndng thdn.<br />
Bude vao nin kinh te' thi trudng, trong dilu kien eiia mdt nin kinh te'<br />
md, trong khi mdt so hd gia dinh ndm bat dugc co hdi thu gom da't dai,<br />
tieh trii tai san, tu lieu, md rdng san xua't dl trd thanh giau ed, thanh eae<br />
ehu doanh nghiep thi dai da sd cac hd gia dinh khac hoac mat da't dai, hoac<br />
gap cae rui ro khac, da trd thanh nhiing ngudi lao ddng lam thue. Tren<br />
pham vi toan qudc khoang each trung binh vl thu nhap giUa eae hd giau<br />
va eac hd ngheo ed xu hudng ngay cang tang. Ke't qua khao sat mli:c sd'ng<br />
dan cu 2006 cho tha'y he sd chenh lech vl thu nhap binh quan 1<br />
ngudi/thang giiia nhdm hd giau nha't va nhdm hd ngheo nha't nam 2006<br />
tang nhe so vdi nam 2004. So sanh 20% sd hd cd mire thu nhap cao nha't<br />
vdi 20% sd hd cd miJc thu nhap tha'p nha't thi he sd chenh lech nam 2006<br />
la 8,4 ldn (nam 1999 la 7,6 ldn, nam 2002 la 8,1 ldn va ndm 2004 la 8,3<br />
ldn). Danh gid theo 'eac tieu ehudn khde nhau diu cho thd'y mdc dii sir bdt<br />
binh dang d Viet Nam cdn d niiJc thdp nhung ed xu hudng tdng. Ngoai ra,<br />
nhdm hd giau nhdt ed miJc chi tieu nhiing hang hda, djch vu tieu diing<br />
ngoai an ud'ng ldn g^p 7,1 ldn so vdi nhdm hd ngheo nhdt, trong dd chi vl<br />
thie't bj va dd diing gia dinh gdp 7,2 ldn, ehi di lai va buu dien gd'p 12,1<br />
ldn, ehi giao due gdp 5,2 ldn, chi van hda thi thao giai tri gdp 69,8 ldn<br />
8 Nghidn ciiru Gia dinh vii Gidi. Quyg'n 22, so 2, tr.5-22<br />
<br />
<br />
(Tdng cue Thd'ng ke, 2008). Nhung vdn dl khdng dimg lui d dd, sir chenh<br />
lech qua ldn vC miie thu nhdp da va dang tao thanh hai Idi sd'ng khae nhau:<br />
mdt ben la Idi sd'ng eiia nhung ngudi "cAy eua", "hgm eiia", cdn ben kia<br />
la Idi sdng ciia nhung ngudi nghio khd. Sir bdt binh ddng nay dang tiem<br />
dn mdt nguy eo ldn vl bdt dn dinh va xung ddt xa hdi.<br />
Do phan hda gidu ngheo, tre em trong cdc hd gia dinh ngh^o, thu nhap<br />
thdp ft cd CO hdi hge tap lien tuc md thudng sdm phai bd hge dl tham gia<br />
lao ddng kie'm sdng. Nghio khd ddn de'n lao ddng tre em va lao ddng tre<br />
cm lai ddn de'n ngh6o khd.<br />
Chirc nang sinh dc<br />
Trong 2 thap ky vira qua sd con thue tc vd sd' eon mong mud'n cua eac<br />
cap vg ehdng ngdy cdng giam xud'ng (Ban ehi dao TDTDS&NO TT/,<br />
2010). Tuy nhien, trong vai ndm gdn ddy do ddi sd'ng eua dai da sd cu ddn<br />
da duge cai thien vd mdt khde do viee kicm soat mure sinh da cd phdn lai<br />
long, nen viee sinh eon thu ba da xudt hien trd lai. Dilu dang ndi la hien<br />
tucmg nay khdng ehi xay ra d eac gia dinh thude viing sdu, vung xa hay<br />
miln niii ma ed ca ddng bdng vd dd thj, khdng ehi d eac nhdm ndng ddn,<br />
cdng nhdn ma edn d cdc nhdm trf thirc va gia dinh can bd. Neu khdng cd<br />
ede bien phap can thiep kjp thdi vd thfch dang thi muc tieu giam muc sinh<br />
ma Chien luge Ddn sd'- Ke' hoach hda gia dinh da dl ra khd cd the thue<br />
hien dugc trong nhung ndm sdp tdi.<br />
Dua tren nhiing phdn tfch sd lieu tir cudc Tdng dieu tra dan sd va nha<br />
d ndm 2009, dugc cdng bd ngdy 26-10-2010, chiing ta dl dang nhdn thd'y<br />
mdt biic tranh tuong lai dang lo ngai vc bien dd chenh lech ciia ty sudt gidi<br />
tfnh khi sinh d Viet Nam. Theo dd, ty sd gidi tfnh khi sinh d Viet Nam hien<br />
nay cd mu-c trung binh la 110,5 bl trai /100 be gai, dac biet d cac tinh<br />
thudc ddng bang Bdc Bd nhu Vinh Phiic, Hung Yen, Quang Ninh, ty sd<br />
nay da ien de'n 115 bl trai /100 bl gai. Vdi xu hudng nay, ne'u khdng ed<br />
su can thiep, thi ty sd gidi tfnh khi sinh d Vict Nam se len ngang vdi cac<br />
tinh vira neu (tii:c 115 be trai /100 be gdi) vdo ndm 2015 \'a chac ehdn chua<br />
dimg lai d do. Day la mdt hien tugng rdt bdt binh thudng trong ljch sit phdt<br />
trien ddn sd gia dinh d Viet Nam, ma eac co quan chiirc ndng cd lien quan<br />
khdng thi khdng dl ra cdc bien phdp giai quye't.<br />
Cudc dilu tra tren edn eho bil't, d Viet Nam khdng chi cdc gia dinh<br />
ndng thdn, ft hgc vd'n mdi mong cd con trai, ma chfnh cdc ba me cd trinh<br />
dd cao ddng, dai hgc trd len lai la nhdm sinh eon trai nhieu nhd't (vdi 113,9<br />
be trai /100 be gdi). Xet vl miic sd'ng, nhdm ngheo cd ty sd gidi tfnh cdc<br />
eon gdn vdi tu nhien la 105 be trai /lOO be gdi, cdn d nhdm giau ty le nay<br />
Nguydn Hutu Minh, Mai Van Hai 9<br />
<br />
la 112 be trai /lOO be gdi. Ke't qua nay la dieu dl hilu, bdi vi cdc nhdm<br />
giau, cd hgc vd'n cao ludn cd dilu kien thudn lgi hon dl tie'p cdn vdi cae<br />
djch vij vl khoa hgc - ky thudt va edng nghe mdi so vdi eae nhdm ngheo<br />
va hge vd'n thd'p. Nhu vdy, theo xu hudng ndy, chi muoi ndm sau linh trang<br />
khdng cd dii phu nii eho dan dng Id'y ldm vg \'a cac cudc "chie'n tranh<br />
gianh cd ddu" se xay ra d nudc ta gidng nhu tinh trang dd dang xay ra d<br />
ede nudc va mdt sd viing lanh thd eiia Ddng A nhu Trung Qud'c, Han<br />
Qudc, Dai Loan hien nay. Nhung khi tinh trang khiing hoang "thira nam<br />
thieu nir" xay ra thi sir nguy hai khdng chi den vdi nam gidi, ma cdn danh<br />
sdn dl ehd ngudi phu nii: Hg se trd thdnh ddi tugng bj tranh cudp, thanh<br />
vd'n nan mai ddm va budn bdn phu nir, v.\'. Ddy Id dilu rdt cdn duge eanh<br />
bao sdm khdng chi eho cae nha quan ly \'a eae nha hoach djnh chfnh sach<br />
phat triln xa hdi, ma ea eho cae bdc cha me, nhdt la nhirng ngudi dang<br />
trong dd tudi sinh de.<br />
Ddi vdi chuc ndng sinh de eiia gia dinh, su tien bd ciia khoa hgc ky<br />
thudt ma cu the d ddy la su sdng che ra bao cao su va phat minh ra cae<br />
loai thudc trdnh thai - diu ed tdc ddng hai mat. Mdt mdt, cac phdt minh,<br />
sdng che'nay giiip cho cae cap vg chdng hoan toan cd thi chii ddng vl thdi<br />
diem cd thai, cung nhu chii ddng sd con ma hg mong mud'n. Nhung mat<br />
khdc, tfnh hieu qua ciia cdc vat dung mdi dugc phdt minh, sdng che' dd<br />
cung lam gia tang hien tugng quan he tinh due trude hdn nhan va ngodi<br />
hdn nhdn, va dilu nay khdng chi md dudng cho mdt Idi sd'ng xa rdi cdc<br />
thudn phong, my tuc, ma cdn ddn de'n mdt hau qua khdng mong mudn cua<br />
loan xa hdi la lam gia tdng cdc benh Idy lan qua dudng tinh due, trong dd<br />
khdng loai trir cdn benh the'ky la HIV/AIDS.<br />
Chijrc nang giao due - xa hoi hoa tre em, cham soc ngirdi gia, ngurdi dm<br />
Trong con Id'c cua nin kinh tethj trudng, chung ta dang ehung kie'n mdt<br />
tinh canh khd eo le d khdng ft gia dinh: dd la su thieu vdng su cham sdc<br />
gido due eua cdc bdc cha me ddi vdi con cai, ke ca d nhirng gia dinh "dn<br />
nen lam ra", cung nhu d dai da sd ede gia dinh neo don dang gdp khd khan<br />
vl kinh te'. O loai gia dinh thii" nhd't, do bd me sudt ngay bdn bju vdi cdng<br />
viec ldm an, nen hg khdng cd thdi gian di mdt de'n eac con. Dl bu lai, ho<br />
thudng mdi gia su va chu edp cho ede eon nhirng khoan tiln khd hau hlnh<br />
dl chiing mud'n lam gi thi lam. Ci loai gia dinh thir hai, do bd me edn phai<br />
buon chai kie'm them thu nhdp, nen cae con ciia hg cung roi vdo tinh eanh<br />
khdng cd ngudi "cai quan" Ca hai trudng hgp tren diu ddn de'n mdt hau<br />
qua khdng trdnh khdi: dd Id viec tre em bd hgc, hge kem, di lang thang bui<br />
ddi, dl cudi eung la roi vdo vdng xoay cua cae te nan xa hdi nhu cd bae.<br />
10 Nghien ctlru Gia dinh vk Gidi. Quyd'n 22, so 2, tr.5-22<br />
<br />
<br />
nghiln hut, trdm edp, cudp gidt, mai ddm vd vd vdn cdc hilm hga khac.<br />
Theo ke't qua Dilu tra Gia dinh Vilt Nam 2006, vdn cdn mdt ty le khdng<br />
nhd ngudi cha vd ngudi me khdng danh chiit thdi gian ndo dl chdm sde<br />
con eai dudi 15 tudi: 6,8% ngudi me va 21,5% ngudi cha. Ngodi ra, khi<br />
eon eai d dd tudi vj thdnh nien mde Idi, ed 42,6% cdc bdc cha me diing<br />
bien phap quat mdng dl day con, cd 11,2% thdm chf ddnh ddn eon cdi (Bd<br />
Van hda, Thi thao vd Du ljch va co quan khac, 2008).<br />
Theo sd lieu eiia cdc cudc Tdng dilu tra ddn sd trong nhung thdp ky<br />
gdn ddy (1979-2009) thi xu hudng gid hda ddn eu dang diin ra kha nhanh<br />
d Vict Nam. Ne'u nhu ndm 1979, ty le ngudi eao tudi trong tdng .sd ddn eu<br />
d Viet Nam mdi chie'm 7,1 %, de'n ndm 1999 la 8,1 %, thi de'n ndm 2009 ty<br />
ic nay da la gdn 10%. Nhung vd'n dl khdng chi Id ty le % ngudi gia nhilu<br />
hay ft, ma quan trgng hon la vj thi'cua hg trong gia dinh da ed nhilu thay<br />
ddi. Trude ddy ngudi gid thudng Id ngudi chii sd hiiu ciia nha eua, rudng<br />
vudn va cae tdi san gia dinh khac, do dd hg khdng ehi la ngudi giii quyin<br />
quye't dinh mgi viec ldn nhd, md cdn Id ngudi dugc tdn trgng tuyet ddi<br />
trong gia dinh. Nhung ngay nay tinh hinh da ddi khac. Ngdy nay, con cdi<br />
thudng cd hgc vd'n vd bdng edp cao hon cha me, ddng thdi hg eung Id<br />
ngudi mang Iai ngudn thu nhdp chu ye'u, cho nen hg thudng giii vai trd la<br />
ngudi chu gia dinh vd ddy ngudi gid xudng vj trf phu thudc. Ne'u §o vdi eac<br />
nudc khde thi ngudi gid d Viet Nam lai d trong tinh canh khd ddc thii. Do<br />
phai trai qua mdt thdi gian chie'n tranh khd dai nen dai da sd' eae cu khdng<br />
cd sd tie't kiem, khdng cd luong huu vd cdc ngudn eua eai tfch luy khac,<br />
bao hilm xa hdi cung chua hodn todn vdi tay de'n hg, nhdt la nhung ngudi<br />
gid d ndng thdn. Dd'y Id chua kl, d ngudi gid sire khde edn giam siit, nhilu<br />
thii benh tdt phdt sinh, eac quan he xa hdi cung roi vai ddn theo ndm thang,<br />
v.v. Ddy Id mdt vd'n dl xa hdi rdt he trgng dang ddt ra cho gia dinh d Viet<br />
Nam md trude ddy chung ta chua hi gdp.<br />
<br />
3. Cau true gia dinh<br />
<br />
ca'u true gia dinh theo qui mo va the he<br />
Ke't qua Tdng dilu tra dan sd va nhihig cudc dilu tra mdu (nhu Dilu tra<br />
Bie'n ddng dan sd', Dilu tra Mlrc sd'ng hd gia dinh cac nam 2002, 2004,<br />
2006, 2008) trong mdy thap ky viia qua eho tha'y quy md gia dinh Viet<br />
Nam khdng ngimg nhd di, ddng thdi cdu triic ciia gia dinh ciing ngay cang<br />
don gian hon theo hudng hat nhan hda, tiic la gia dinh chi gdm vg chdng<br />
vd cdc eon chua trudng thdnh ciia hg (Ban chi dao TDTDSTlT, 1990; Tdng<br />
cue Thd'ng ke, 2001; Ban chi dao TDTDS&NO TU", 2010; Tdng cue Thd'ng<br />
ke, 2004, 2006, 2008, 2010). Viee thu nhd gia dinh cd tac ddng tfch cue<br />
Nguyin HiJfu Minh, Mai Van Hai 11<br />
<br />
de'n ddi sd'ng ciia chfnh gia dinh tren hai phuong dien kinh tl vdt ehd't vd<br />
vdn hda tinh thdn. Vl kinh te' - vdt ehd't, kit qua Dilu tra miic sd'ng ddn eu<br />
cho bie't, ca binh qudn thu nhdp ldn binh qudn tieu dung theo ddu ngudi se<br />
tang manh khi quy md (sd ngudi) gia dinh giam (Tdng cue Thd'ng ke,<br />
2008). VI mdt vdn hda - tinh thdn, khi quy md gia dinh cdng nhd, nghia<br />
la sd thdnh vien ciia gia dinh cdng ft, ngudi ta edng cd dilu kien dl quan<br />
tdm chdm sdc de'n nhau nhilu hon, tie em vd phu niJ cung cd vj thi eao<br />
hon trong ddi sd'ng gia dinh. Tuy nhien, mdt trdi ciia kilu gia dinh thu nhd<br />
eung da bdc Id: Kha ndng giao tie'p eiia tri em trd nen kem hon, edn ngudi<br />
gid thi cd don hon, v.v.<br />
Cau true gia dinh theo loai hinh<br />
Song song vdi xu hudng quy md gia dinh ngay cdng thu nhd va cdu true<br />
gia dinh ngay cang don gian hon, ngudi ta cung thd'y xudt hien nhilu loai<br />
hinh gia dinh mdi. Dd la cac kilu gia dinh khdng hdn thu, gia dinh sd'ng<br />
thir eua sinh vien, gia dinh da van hda (tire kilu gia dinh ed vg hoae chdng<br />
la ngudi nudc ngodi), v.v. Cdc kilu loai gia dinh nay thudng khdng ed hoae<br />
rat hie'm trong truyin thd'ng, nhung lai kha phd bien trong cac xa hdi dang<br />
chuyin ddi tit xa hdi ndng nghiep sang xa hdi cdng nghidp hda, hien dai<br />
hda. Theo Luat Hdn nhan vd Gia dinh dugc Qudc hdi edng bd vao ndm<br />
2000, cac kilu loai gia dinh nay chua dugc thiTa nhan d Viet Nam. Viec<br />
thiia nhan, ddnh gia vl cdc kieu loai gia dinh nay nhu the ndo, cho den nay<br />
vdn edn bd ngd. Tuy nhien, tir gdc do nghien ciiu khoa hgc, vdn cdn duge<br />
ghi nhdn ddy la mdt hien tugng mdi trong lich sir phdt triln eiia gia dinh<br />
d Viet Nam. Theo Ke't qua Dilu tra Gia dinh Viet Nam 2006, chi tfnh tir<br />
ndm 2001 den 2006 (tire la thdi dilm Luat Hdn nhdn vd Gia dinh 2000 cd<br />
hieu lue) thi trong sd nhiing ngudi da ke't hdn, ty le chua ddng ky ke't hdn<br />
chiem 31,9% (Bd Van hda, Thi thao vd Du ljch, 2008). Ddi vdi hien tugng<br />
sd'ng thu, trong mdt cudc dilu tra cua Vien Gia dinh vd Gidi ndm 2010 vdi<br />
mdu Id 415 ngudi d thdnh phd Hd Chf Minh, ed gdn 30% y kien coi ddy<br />
la hien tugng binh thudng hien nay. Ty le nay eao hon ddi vdi liia tudi tre,<br />
ddi vdi dd tudi 17-25 la 36,2%, dae biet ddi vdi sinh vien dai hgc thi ty le<br />
len gdn tdi 40%. Ndi cdch khdc, mdt bd phdn ngudi ddn, dde biet Id d lira<br />
tudi tre da ddn chdp nhdn mdt kilu gia dinh mdi mdc dii chua thuc su hilu<br />
rd nhiing he qua tieu cue eua nd.<br />
CJ thdi ky thiie ddy tie'n trinh cdng nghiep hda, hien dai hda dd't nude,<br />
dilu khdng tranh khdi la ngudn dd't dai canh tde ngay cang bj thu hep lai,<br />
trong khi dd thi ngudi ddn, nhd't la ndng ddn, lai ldm vdo canh " thiia lao<br />
ddng, thie'u viec lam", ngudn thu nhdp cua gia dinh ngay cang sa sut. Dl<br />
12 Nghien cOu Gia dinh vh Gidi. Quyd'n 22, so 2, tr.5-22<br />
<br />
<br />
giai quye't sir bd't edp ndy, ngudi ta budc ldng quay trd lai cdu vien mdt giai<br />
phap vdn da tdn tai lir xa xua: dd Id tha phuong cdu thuc. Nam gidi thi bd<br />
que tdi dd thj hodc eae trung tdm cdng nghiep ldm xe dm, ciiu van. NCrgidi<br />
thi di lam Osin, lam djch vu lau riia nha cira, hay vii em cho cdc gia dinh<br />
kha gia d thanh phd'. NhiJng ngudi tie tudi hon thi ra di theo ede hgp ddng<br />
lao clong d Din Loan, Hdn Qudc, Ma-lai-xi-a, A Rdp, v.v. Tfnh tir ndm<br />
1990 de'n 2009 ed khoang 500.000 ngudi ra nude ngodi lao ddng tai 40<br />
qudc gia \'a viing lanh thd, trong dd khoang 1/3 la phu nir. Ne'u tfnh tir ndm<br />
2006 trd lai ddy, binh qudn mdi ndm cd khoang 83.000 ngudi duge eac<br />
cdng ty dua ra nude ngodi lam viee (Cue quan ly lao ddng ngoai nude<br />
ddn theo bao cao ciia dng Phan Luong Cir - Phd chu nhiem Uy ban cdc vdn<br />
dc Xa hdi ciia Qud'c hdi, 2010).<br />
Ngudi ra di cd khi Id cha, la mc, la ngudi anh, ngudi chj trong gia dinh,<br />
cung khdng hie'm gia dinh Id vai ba ngudi trong sd dd, va dilu nay ddn din<br />
mdt nghjch canh Id tao ra cdc gia dinh phdn ly giiia thdi binh. Trong cdc<br />
thdi ky khang chien chdng Phdp hodc ehdng My ehung ta da quen vdi<br />
canh gia dinh phdn ly. Nhung su phdn Iy ciia thdi chie'n chQ ye'u la su phdn<br />
ly Clia ngudi dan dng ra trdn, chu" hdu he't phu nCr vdn d nhd nudi day eon<br />
cdi vd chdm sdc cha me gid. Cdn sir phdn ly gia dinh hien nay dir ddi hon<br />
bdi tat ea nhiing ngudi cd siic lao ddng eiia gia dinh diu phai ra di, nen d<br />
nhilu ldng, xa chi cdn lai cdc dng bd gid va bdy tre nhd. Hien tugng nay<br />
hdu nhu chua cd trong xa hdi Viet Nam truyin thdng.<br />
4. Quan he trong gia dinh<br />
<br />
Quan he gidi<br />
Sau 25 ndm ddi mdi, dudi tdc ddng ciia edng nghiep hda, hien dai hda<br />
va nin kinh te thj trudng, cac mdi quan he trong gia dinh Viet Nam da cd<br />
nhilu thay ddi. Trong quan he gidi, trudc ddy ngudi chdng thudng Id ngudi<br />
ehju trdch nhiem chfnh vl kinh te' va giQ quyin quye't djnh mgi viee Idn<br />
nhd trong nhd, ngudi vgchii ye'u lo vice com nudc, ndi trg, chdm sdc ngudi<br />
gid, tre em. Cdn ngdy nay tinh hinh da ddi khac, ngudi vg khdng chi tham<br />
gia vdo mgi hoat ddng ciia gia dinh. ma cdn cd quyin quye't djnh mgi viee<br />
gidng nhu ngudi chdng, trong dd cd viec sinh de vd viec hgc hanh cho cdc<br />
con. Ngudi chdng khdng cdn Id mdt dng vua nhd trong nha, ngoai viec lo<br />
kinh te, nhilu ngudi da ehia sc trach nhiem vdi vg con cac cdng viec gia<br />
dinh. VI eon cai cung vdy, trong gia dinh vl co ban con trai, con gai diu<br />
duge tdn trgng nhu nhau, diu dugc lo dn hgc theo ndng luc va sd thich cd<br />
nhdn. Canh "me chdng ndng ddu" cung khdng cdn edng thdng, nang nl<br />
nhu trudc. Quyin binh ddng ciia phu nii vdi nam gidi trong gia dinh, cung<br />
Nguyen Hutu Minh, Mai Vfin Hai 13<br />
<br />
nhu quyin ciia tre em da dugc ludt phdp thCra nhdn. Chfnh vi vdy, trong ddi<br />
sdng gia dinh hien nay ngudi ta nhdn thd'y vj the'ciia ngudi phu nir da duge<br />
ndng len, quyin tu do ciia mdi thdnh vien, trong dd ed tre em da duge tdn<br />
trgng hon so vdi vdi ba chuc nam vl trude.<br />
Tuy nhien, nhu ke't qua Dilu Ua Gia dinh Viet Nam 2006 da chi ra, su<br />
phdn cdng lao ddng theo gidi trong gia dinh vdn cdn duy tri. Ngudi phu<br />
nir, ngudi vg dugc quan niem Id phii hop hon vdi eae cdng viee ndi trg,<br />
chdm sdc tre em va ngudi gia. Ngudi chdng dugc quan niem la phii hgp<br />
hon vdi cdc cdng viec san xudt kinh doanh, giao tie'p vdi chfnh quyin.<br />
Phan Idn ngudi ddn vdn coi dan dng la chu gia dinh. Quan niSm truyin<br />
thd'ng vl thira ke' tai san vdn edn bao luu d miie dd ldn vdi ty le eao hon<br />
ngudi dan uu tien cho eon trai khi phan chia tdi san, v.v. (Bd Van hda, Thi<br />
thao va Du Ijch, 2008).<br />
Quan he giiira cac the he<br />
"Kfnh tren nhudng dudi" vdn la chudn muc ung xii trong cdc gia dinh,<br />
tuy nhien mdi quan he cha me con cdi ngdy cang ddn chii hon. Vai trd<br />
vd \'i the' eua con cdi trong gia dinh dang ddn tang ien. Ty le tre vj thanh<br />
nien dugc tham gia quye't dinh vl nhiing viee lien quan tdi ban thdn khd<br />
cao. Nhilu em ludn coi cha me nhu nhiing "ngudi ban Idn", cd the chia se,<br />
bay td.<br />
Tuy nhien, cdc nghien eiiu thue nghiem gdn ddy cung phdt hien rdng<br />
mdi quan he giiia cha me vd eon eai hien nay trd nen ldng leo hon trudc<br />
rat nhilu. Biiu hien eu the Id mdt bd phan tre em khdng edn tudn thii cdc<br />
chuan muc cua gia dinh, nhilu bdc cha me chi Io edng viee kiem thu nhdp,<br />
ft ddnh thdi gian chdm lo cho con cdi, v.v. TTidi dd ddi xii khdng phu hgp<br />
ciia cha me ddi vdi eon cai nhu danh ddn, chiii mdng, v.v. da ddn den<br />
nhiJng hdu qua khdng mong mud'n ddi vdi su phdt trien nhdn each eiia tre<br />
(Bd Van hda. The thao va Du Ijch, 2008). Dudng nhu mdi thdnh vien gia<br />
dinh ngdy nay diu bi cudn hut vdo vdng xoay eiia nin kinh te' thj trudng<br />
nen cdc thdnh vien gia dinh Iam viec, hgc hdnh, dn ud'ng, nghi ngoi, v.v. d<br />
ben ngodi nhilu hon Id dudi mai d'm gia dinh ciia minh. Ngudi ta chi vl<br />
nhd khi bdng dem da dd xud'ng de di ngu, nen khdng cdn mdy thi gid di<br />
hdi han, chuydn trd, tdm su eung nhau, do dd sir lien ke't chat ciia gia dinh<br />
truyin thdng cii bj ndi long ddn la dilu khdng tranh khdi.<br />
Trudc ddy ngudi cao tudi thudng sd'ng chung vdi chau con trong gia<br />
dinh md rdng. Dilu nay da trd thdnh thudn phong my tuc d cae gia dinh<br />
Viet Nam. Tfnh uu viet ciia md hinh truyin thd'ng ndy thi hien d ehd, sd'ng<br />
trong gia dinh md rdng mdt mat ngudi cao tudi rdt dl dang nhdn dugc su<br />
14 Nghidn cijru Gia dinh vk Gidi. Quydn 22, so 2, tr.5-22<br />
<br />
<br />
chdm sdc true tie'p eiia eon chau, va mdt khdc hg cung cd thi giup do trd<br />
lai vdi con chau bang eae vile lam cu thi nhu ndi trg, trdng coi chau nhd,<br />
day dd vd truyin dat kinh nghiem cho ede the'he tuong lai. Tuy nhien, cac<br />
nghien eiiu vl ngudi eao tudi eung ehi ra rdng, hiln nay do qua trinh hat<br />
nhdn hda gia dinh tang len, eung nhu do sir lira chgn md hinh sd'ng ciia<br />
ngudi eao tudi da dang hon, nen md binh quen thudc Id ngudi cao tudi<br />
sd'ng chung eung con chau dang giam ddn (Bd Vdn hda, Thi thao va Du<br />
ljch vd coquan khae, 2008; Vien Gia dinh va Gidi, 2010). Ddy la mdt thue<br />
tc khach quan cdn duge ehd'p nhdn. Vd'n dl ddt ra la Nha nudc cdn phai ed<br />
chfnh sach nhdm md rdng vd da dang hda eae hinh thue phiic lgi xa hdi<br />
cung nhu cae djch vu chdm sde ngudi cao tudi dl nhdm xa hdi nay cd thi<br />
lira chgn tiiy theo hodn canh, kha ndng vd .sd thfch rieng ciia hg.<br />
Cd mdt thuc te' md ai eung dl dang nhdn ra, dd Id vj the' cua cha me va<br />
eon cdi trong nhilu gia dinh ngdy nay da dao ngugc. Minh chung sinh<br />
ddng eho hien tugng nay Id viee chgn vg chgn ehdng trong Ilnh vuc hdn<br />
nhdn. Nhilu bdc cha me than phiin rdng, ngay xua duong nhien la "cha<br />
me ddt ddu con ngdi ddy", cdn ngdy nay thi ngugc lai:."con eai dat dau,<br />
cha me ngdi ddy!" Nhung su dao ngugc vl quyin uy va bdn phan_giiia<br />
cha me va con cai khdng chi cd d Iiia tudi hdn nhdn vd cdn hdn nhdn, ma<br />
diin ra d tdt ca cdc nhdm tudi eiia eon cdi (Bd Van hda. The thao va Du<br />
Ijch vd CO quan khdc, 2008). Nghjch Iy nay ed lien quan mdt phan d^n<br />
chfnh sach dan so ke'hoaeh hda gia dinh, ma theo dd mdi cap \g chdng<br />
chi ed tir mdt de'n hai con. Vdi chfnh sach nay, tir khi dira tre dugc sinh ra,<br />
thi ngodi bd me cdn cd 4 dng ba ndi ngoai, tiic la 6 ngudi tiic true xung<br />
quanh. Diia tre ed nhu cdu gi se ldp ture dugc dap ung. The' Id mdt "hoang<br />
de"" eon da ra ddi. Cu" nhu the', Idn ddn ien nhilu dua tre khdng trdnh khdi<br />
trd thanh feh ky, chi bie't ddi hdi, hudng thu va ra lenh cho mgi ngudi, ma<br />
khdng bie't de'n su hy sinh, tinh thdn trach nhiem \'a Idng \'i tha ddi vdi<br />
nhung ngudi xung quanh, kl ea nhirng ngudi da riit rudt ha sinh ra minh.<br />
Su thay ddi vl vj the', ma cu thi d ddy Id thay ddi \e quyin uy va bdn phdn<br />
giiia cha me va con cai trong mdt sd gia dinh, nhd't la nhiing gia dinh cd<br />
mirc sd'ng cao, la mdt thuc te' khdng thi phii nhdn ciia gia dinh Viet Nam<br />
khi bude vdo thdp nien thur hai ciia the' ky XXI.<br />
<br />
Sau eiing, vl cdc mdi quan he trong gia dinh, cung khdng thi khdng ndi<br />
de'n mdt hien tugng nua, dd Id bao luc gia dinh dang diin ra rat nghilm<br />
trgng (Bd Vdn hda, Thi thao va Du Ijch va co quan khac, 2008; Nguyin<br />
Hiiu Minh va Trdn Thj Vdn Anh, 2009). Bao luc gia dinh la su xdm pham<br />
vl thdn thi vd tinh thdn giCra eac thdnh vien trong gia dinh, cu the la giua<br />
vg vd ehdng, giira con chdu va bd me - dng bd, giiia con cai vdi nhau. Loai<br />
Nguydn HO(u Minh, Mai Van Hai 15<br />
<br />
bao luc nay thi hien ra dudi nhilu hinh thirc khdc nhau nhu bao luc thdn<br />
thi, bao luc tinh cam, lam dung tinh due.<br />
Cdc sd lieu Clia Tda dn nhdn ddn td'i eao cho thd'y, trong ede ban thu If<br />
ly hdn, cac nguyen nhdn vl bao luc gia dinh ndm sau lai cao hon ndm<br />
trudc. Nhung dilu quan trgng Id tai cac dja phuong xay ra bao lire ngudi<br />
ta vdn quan niem dd la viec rieng eiia mdi gia dinh, nen khi xay ra bao lire,<br />
cac nan nhdn vdn khdng dugc chfnh quyin hodc ngudi ddn can thiep vd<br />
bao ve kip thdi (Nguyin Hiru Minh vd Trdn Thi Vdn Anh, 2009). Cho nen,<br />
cae giai phap chie'n luge phdng chd'ng bao lue gia dinh trong thdi gian sdp<br />
tdi khdng chi cdn tdng cudng vai trd cua phap ludt, md cdn edn ca edng tdc<br />
truyin thdng nhdm thay ddi nhdn thire ehung eua xa hdi trudc nhiing hdnh<br />
vi bao luc da man nay, nhd't Id d ndrig thdn, miln niii va nhung noi xa cdc<br />
trung tdm kinh te' van hda ciia ddt nudc.<br />
5. Van hoa gia dinh<br />
<br />
Trong nghien ciJu gia dinh, ngodi chiic ndng, cdu true vd cac mdi quan<br />
he trong gia dinh, vdn edn mdt hgp phan quan trgng nira dd la van hda<br />
gia dinh. Co nhien la vdn hda gia dinh dugc trai ra trong mdt phd khd rdng:<br />
tir viec hudng thu van hda vat ehdt, van hda tinh thdn de'n cac vai trd, cae<br />
khudn mdu ung xii, eung nhu cdc gia trj, cdc ehudn muc dang chi phdi sir<br />
van hanh va phat trien eiia gia dinh, v.v. 6 nghien cun ndy, chiing tdi ehi<br />
dl cap de'n 2 yeu td sau cung Id gid trj vd chuan muc eiia gia dinh.<br />
Gia tri gia dinh<br />
Ne'u coi gia tri nhu mdt thudc tfnh ehung cd y nghia ehu dao trong viec<br />
chi phdi hdnh vi cua cac thdnh vien trong gia dinh, ehung ta se dl dang<br />
nhdn ra thii gid trj cdt loi nhd't cua gia dinh Viet Nam dang cd su bie'n ddi<br />
khd manh me. Chua ndi ddu xa, chi Id'y biia com gia dinh Idm minh ehung.<br />
Cdc cudc dilu tra xa hdi hgc gan ddy chi ra rdng, d eac khu vuc ndng thdn<br />
biia com gia dinh.de'n nay cdn giii dugc phdn ndo su ddm d'm theo phong<br />
tue cd truyin, nghia Id trong ba biia com trong ngdy ca nhd diu qudy quan<br />
sum hgp. Nhung trong cdc dd thj cQng nhu cac vdng edn dd thj, net vdn<br />
hda nay da nhat di rdt nhilu (tu lieu dilu tra eua Vien Gia dinh vd Gidi,<br />
2010). CJ nhiJng noi nay, thdng thudng mdi sang cac thdnh vien gia dinh<br />
diu tu ddng ra qudn va dn theo khdu vj rieng. Biia trua, con nhd dn d Idp<br />
ban trii, con ldn d trudng dai hgc, cdn ngudi vg di dn vdi ban d ddu phd<br />
ben ndy, trong khi ngudi chdng cung an vdi ban nhung d cudi phd ben kia.<br />
Rd rdng la thii gia trj cd't loi eiia gia dinh la tfnh cdng ddng thieng lieng<br />
vd dam a'm dang giam ddn dl nhudng chd cho eac gia trj the'tuc nhu quyin<br />
16 Nghien curu Gia dinh vk Gidi. Quyd'n 22, so 2, tr.5-22<br />
<br />
<br />
tu do va nhirng sd thfch rieng tu eiia mdi ed nhdn.<br />
Tir sir bie'n ddi gia tri edng ddng duge thi hien qua bira dn ciia gia dinh,<br />
chung ta cd thi nghi de'n ede gid trj gia dinh truyin thd'ng khde, chdng han,<br />
sir hda thudn vd dire tfnh cdn kiem trong gia dinh, tinh chung thiiy giCTa<br />
chdng va vg, rdi sir mong mud'n con eai chdm ngoan hgc gidi, phu mdu tu"<br />
than an khang trudng thg,... BCn canh nhung gid tri gia dinh ed truyin dd,<br />
trong bdi canh xa hdi dang chuyin ddi, gia dinh Viet Nam eung da vd<br />
dang tiep thu them niiilu gia trj mang tfnh nhdn loai, ehdng han, su binh<br />
(lang giira nam va nir, rdi quyin tre em, quyin tudo cua ca nhdn eung ngay<br />
cang duge clC eao va khang djnh. Tuy nhien, nhu'ng gia tri nay ehii ye'u mdi<br />
duge thi hicn a nhiing cam nhdn ehii quan hon Id dugc thao tde hda va<br />
dugc dilu tra, khao sdt ky cdng tren thue dja.<br />
Chu^n mirc gia dinh<br />
<br />
Ne'u coi viec sdng theo phong tue tdp qudn Id dde trung ciia gia dinh<br />
truyin thd'ng, edn sd'ng theo phap Iy la dae trung ciia gia dinh hien dai thi<br />
gia dinh Viet Nam hien nay, dang sd'ng theo thu ehudn muc kep - nghia Id<br />
vCra theo phong tuc vCra theo phdp Iy. Dilu nay duge thi hien dudng nhu d<br />
hdu khdp cdc phuong dien cua cudc sd'ng gia dinh. Chdng han, khi sinh<br />
con, ben canh viec len xa/ phudng lay gidy khai sinh ngudi ta vdn khdng<br />
bd phong tuc c6 truyin la Iam cac II nhu ll ddy cir. day thang, ddy ndm<br />
cho eon. Trdng viec cudi hdi, cung vdi viee ddi trai gai di dang kf ke't hdn<br />
vdi chfnh quyin sd tai, ngudi ta vdn khdng quen cac ll an dam, an hdi, dn<br />
cudi vdi ed bdn, tiee tung, dn ud'ng lu bii. Ngay ca khi ly hdn cung thi,<br />
trudc khi cdc duong su dua nhau ra Tda an thi td hda giai da khuyen can,<br />
gdp y, hg hdng ddng tdc da phai hgp bdn vd ra eac quye't djnh ma nhilu<br />
khi sir phdn xii cua Tda an chi la vice ehinh thuc hda cac van dl da dugc<br />
ke't ludn tir ddng hg md thdi. Ndi tdm lai. \'icc thuc thi thiJ ehudn muc kep<br />
vira chdp nhdn phap ly, vira khdng rdi bd phong tue Id mdt ddc trung van<br />
hda quan U-gng dang chi phdi sir van ddng va phat triln cua gia dinh Viet<br />
Nam hien nay. Dilu ndy trong mdt chimg muc nhd't dinh han che'viec tudn<br />
thil cdc quy djnh phdp ludt trong Ilnh vuc cudc sd'ng gia dinh.<br />
Nhung ehudn muc gia dinh, nhd't Id chuan muc trong gia dinh Viet Nam<br />
truyin thd'ng, khdng chi cd d cae vice sinh de, cudi xin hay ly hdn, ma edn<br />
duge thi ehe'hda trong td't ea ede mdi quan he gia dinh, chdng han, phu tir<br />
tii hie'u (cha hiln, con yeu kfnh), huynh luong - de dl (anh td't, em<br />
nhudng), phu nghia phu kfnh (ehdng chung thuy, vg kfnh trgng), trudng<br />
tue, du thudn (ldn sang sudt, nhd bie't nghe). He thd'ng chuan muc nay cdn<br />
md rdng vd cung dugc tudn thii khd nghiem ngdt d ca hai gidi nam va nii,<br />
Nguyen Hau Minh, Mai Van Hai 17<br />
<br />
chdng han, tam cuong (quan - thdn, phu - tii, phu - phu) cho nam gidi; tam<br />
tdng (tai gia tdng phu, xud't gid tdng phu, phu tii tdng tir); rdi tii dure (cdng,<br />
dung, ngdn, hanh) cho nu" gidi, v.v. Trong bd'i eanh cua cdng cudc ddi mdi<br />
nhiing ndm viTa qua, he thd'ng ehudn mue cua gia dinh truyin thd'ng da cd<br />
su bie'n ddi. Tuy nhien, miie dd bie'n ddi the' ndo? Dilu gi cdn? Dilu gi<br />
mdt? Nhiing tac ddng ngugc lai ciia su bie'n ddi dd dd'i vdi su phat triln xa<br />
hdi ra sao? Dilu gi cdn dugc phdt huy? Phai thiia nhdn rdng viee nghien<br />
cilu ehudn mue gia dinh ciia ehiing ta trong nhiing ndm viia qua ehua cd<br />
Idi giai dap rd rang cho cdc cdu hdi tren, vi vdy vd'n dl nay edn dugc quan<br />
tdm hon trong nhiing ndm tdi.<br />
6. Hon nhan vdi tU each la thiet che phu cua gia dinh<br />
<br />
Tudi ke't hdn<br />
Nhin chung, tudi ke't hdn tfnh trung binh trong ea nudc cd xu hudng<br />
ngay cang tdng ldn, tuy nhien, nan tao hdn cung vdi viee hdn nhdn khdng<br />
hdn thii (khdng Id'y gid'y dang ky ke't hdn) vdn cdn tdn tai rai rac d ndng<br />
thdn, nhd't la cdc vung sdu, vung xa, viing ddng bdo cae ddn tde thieu sd d<br />
miln niii (Bd Van hda, Thi thao vd Du ljch vd eo quan khac, 2008; Ban<br />
chi dao TDTDS&NOTLf, 2010). Nan tao hdn va hien tugng hdn nhdn<br />
khdng hdn thii khdng chi phan dnh mdt thuc trang la he thd'ng phdp ludt<br />
cua Nha nudc, kl ca Ludt Hdn nhdn vd Gia dinh ehua thuc su thd'm sdu<br />
vdo mgi tang Idp nhdn ddn, md cdn ndi ien rdng thdnh turu ciia ddi mdi<br />
ciing chua dugc phdn bd diu tren mgi viing miln eiia dd't nude. Tai nhirng<br />
noi chdm phat trien, trai gai khi vao tudi trudng thanh khdng cd dilu kien<br />
dl hgc cao len niia, cung khdng the di lam dn d noi xa, nen hg danh Id'y<br />
vg, lay chdng sdm de dn djnh gia dinh. Vdn dl ndy dang ddt ra eho eac<br />
nha hoach dinh chfnh sach vl su phat triln binh ddng giiia cdc viing miln,<br />
eung nhu giOa eae nhdm xa hdi khde nhau.<br />
Quyen quyet dinh hon nhan<br />
Ne'u khdng xet den mdt md hinh rd't dde thil ma quyin quye't djnh hdn<br />
nhdn gdn chdt che vdi cdc co quan, dodn thi cua nhiJng ndm tir 1965 de'n<br />
1975, thi ljch sit hdn nhdn d Viet Nam da trai qua 3 md hinh co ban (Bd<br />
Vdn hda, Thi thao va Du lich vd co quan khac, 2008). Thii nhdt la md hinh<br />
CO truyin "cha me dat ddu eon ngdi ddy", nghia Id mgi quyin quye't dinh<br />
hdn nhdn hoan todn thudc vl gia dinh vd hg tdc. Thii hai, md hinh cha me<br />
quylt dinh, cd hdi y kie'n cua con cdi. Thii ba, md hinh con cdi quyet djnh,<br />
cd tham khao y kie'n cua bd me vd hg hdng (Ngoai ra, cung da xud't hien<br />
mdt md hinh niia, dd la con eai hodn toan quye't dinh, song md hinh nay<br />
18 NghiSn curu Gia dinh vii Gidi. Quyd'n 22, so 2, tr.5-22<br />
<br />
<br />
khdng mang tfnh phd bie'n). Nhu vdy, cd thi ndi, hdn nhdn d Vilt Nam da<br />
di tCr md hinh sdp ddt, dl cao gia trj cdng ddng dl'n md hinh tu nguyen,<br />
tdn trgng quyin tu do ciia cd nhdn. Tuy nhiin, viec con cdi quye't djnh<br />
nhung vdn tham khdo y kie'n ciia gia dinh va ddng hg chdng td cac gia trj<br />
Clia gia dinh truyin thd'ng khdng phai hodn loan bj xda bd, ma cd su ddi<br />
mdi va vdn dugc trao truyin ttr the' hi nay d^n eae the' he kia. Ddy Id mdt<br />
vd'n dl rdt CO ban, dam bao cho gia dinh cd thi phdt triln bin viing trong<br />
tuong lai. Md hinh nay edn dugc duy tri vd phdt huy trong giai doan mdi<br />
dl cd thi ke't hgp td't giiJa tinh yeu nam niJ, sir tu nguyen ciia cac cd nhdn<br />
vdi trach nhiem va nghia vu eiia edp vg ehdng dd'i vdi gia dinh hai ben.<br />
<br />
7. Nhumg yeu clu cd biin ddt ra doi vdi viec xay dimg gia dinh Viet<br />
Nam vCifng manh trong giai doan 2011-2020<br />
<br />
Viet Nam dang budc vdo giai doan 2011 -2020, mdt giai doan cd tfnh<br />
budc ngodt trong qud trinh phdt triln kinh te' xa hdi nudc ta, kl tir khi bdt<br />
ddu chfnh sdch ddi mdi tir giira nhung ndm 80 de'n nay. Cho de'n nay, ve<br />
mat lugng, nin kinh te'da duy tri nhjp dd phdt triln trung binh 7,2%/ndm<br />
trong thdi gian 2001-2010, dat tde dd tdng trudng thudc loai kha cao so<br />
vdi cdc nude trong khu vuc va tren the' gidi. Ndm 2010 tdng san phdm<br />
trong nudc binh qudn dat 1.168 USD, eo cdu kinh te' chuyin djch theo<br />
hudng tfch cue (Dang Cdng san Viet Nam, 2011).<br />
VI mdt chdt, nin kinh tl Viet Nam dang ehudn bj cho giai doan chuyin<br />
bie'n tir qud'c gia cd thu nhdp ddu ngudi thdp sang qud'c gia cd thu nhdp ddu<br />
ngudi trung binh. Tix gdc dd hdi nhdp, vdi viec gia nhdp Td chufc Thuang<br />
mai The gidi (WTO), Viet Nam cd nhirng ca hdi mdi ddng thdi cung gdp<br />
nhilu thdeh thiic khi tham gia sdu han vao qua trinh todn cdu hda kinh te'.<br />
Ben eanh dd, cung cdn mdt loat nhiing han che'dat ra trudc su phat min<br />
kinh te' - xa hdi nudc ta thdi gian qua. Dd Id kinh te' phdt triln chua bin<br />
viJng, chat lugng tang trudng, nang sudt, hieu qua, siic canh tranh ciia nin<br />
kinh te'edn thdp, cac can dd'i kinh tc vl md chua that vung chdc. Viec huy<br />
ddng vd sir dung eae ngudn lire mdt each hieu qua edn han che'. Tdng<br />
trudng kinh te' edn dua vdo cae ye'u td phdt triln theo chilu rdng, chdm<br />
chuyin sang cae phdt Uiln theo chilu sdu. Cac Ilnh vuc vdn hda, xa hdi<br />
cdn nhilu bdt cap, mdt sd mdt cdn gdy biic xiic cho ngudi ddn. Thi che<br />
kinh te' thj trudng, ehd't lugng ngudn nhdn luc va ke't cd'u ha tdng la nhiing<br />
dilm nghen can trd su phdt triln (Dang Cdng san Viet Nam, 2011).<br />
Thie't che'gia dinh Viet Nam dang diing trudc nhiing thach thii'c mdi va<br />
nhiing bie'n ddi nhanh chdng ciia thuc te'xa hdi. Dilu nay ddi hdi phai xac<br />
Nguyin HiKu Minh, Mai Van Hai 19<br />
<br />
djnh rd nhiing ydu cdu ddt ra dd'i vdi su phdt triln gia dinh trong tinh hlnh<br />
hien nay.<br />
Gia dinh tie'p tuc ddng vai trd quan trgng trong su phdt triln xa hdi vd<br />
su phdt triln ciia mdi ca nhdn. Vd'n dl ddt ra trong thdi gian tdi Id viec dap<br />
ling cdc nhu cdu cua cd nhdn mdt each ddng thdi hodc thdng qua viec dap<br />
ung cdc nhu cdu ciia gia dinh lieu cd tie'p tue Id giai phdp diing khi nhu cdu<br />
ciia cd nhdn gia tdng? VI mat Iy thuye't, cd hai vd'n dl cdn xem xit. Thir<br />
nhd't Id mdi lien he giiia su tie'p ndi vd thay ddi, gdm mdt ben la cae ylu<br />
td mdi vd ben kia Id cdc ye'u td eu. Trdt tu eiia cdc thie't chl phuc lgi xa hdi<br />
da vd se tie'p tuc thay ddi, gdm Nhd nude, td chLi:c kinh doanh, doan thi<br />
qudn chiing, gia dinh, cdng ddng, xa hdi ddn su, ed nhdn vd td ehire qud'c<br />
te'. Trong bd'i canh nay, gia dinh cdn dugc nhin nhdn vd hd trg nhu the' nao<br />
dl cd thi thuc hien cd hieu qua cdc chiJc ndng cQa minh vd ddp ung td't<br />
nhu cdu da dang eiia cdc thanh vien.<br />
Cho de'n nay va ea trong thap ky tdi, gia dinh vd cdng ddng rd rang vdn<br />
la cdc thie't che' khdng thi thay the' dd'i vdi viee dam bao phiic Igi ca nhdn.<br />
Tuy nhien, vd'n dl la d chd cae thi ehe' nay ed thi bj khai thdc qua tai ma<br />
khdng cd dugc hd trg cdn thie't. Ben eanh dd, trong bd'i eanh mdi vdi chi<br />
phf djch vu cao, thie'u hut ngdn sdch danh cho viee cham sde ndi ehung vd<br />
su hinh thanh khu vuc tu nhdn vd khu vue khdng chfnh thiie cung edp cdc<br />
dich vu phiic lgi xa hdi, dii gia dinh va cdng ddng vdn ddng vai trd quan<br />
trgng thi cdch thiic thue hidn vai trd dam bao phiic lgi cua nhiing thi che'<br />
nay eung da thay ddi so vdi trude. Ddc dilm vl su tiep ndi vd bie'n ddi ndy<br />
cdn dugc tfnh de'n mdt cdch ddy du khi nghien cuu eung nhu khi dl xud't<br />
cdc chfnh sdch phiic lgi ndi chung vd chfnh sdch chdm sde ndi rieng, bao<br />
gdm chdm sdc tre em, ngudi dm, ngudi cao tudi, v.v. Ddng thdi, tfnh lien<br />
ke't giira he thd'ng hd trg cua gia dinh, hg hdng, vdi phuc lgi tii nai Idm viee<br />
vd tilm nang eua khu vuc tu nhdn vd phi chfnh thiic, kl ca tinh nguyen<br />
cung Id mdt yd'u td quan trgng trong giai doan tdi ddy.<br />
Ngoai ra, lidn quan de'n nhiing bie'n ddi cua gia dinh Viet Nam ttr cdc<br />
mat chiic nang, cdu triic, quan he gia dinh, cd mdt sd vdn dl dat ra cdn<br />
quan tdm nhu sau:<br />
Nhd nudc cdn tao nhiing dilu kien cdn thie't va thudn lgi dl gia dinh cd<br />
CO hdi tiejp cdn thi trudng trong nudc vd qud'c te'. Cu thi Id tie'p cdn thdng<br />
tin thj trudng, dap ung cdc djeh vu vl nguyen vdt lieu, cdng nghe, ky thuat,<br />
tieu thu san phdm, thj trudng vd'n, thj trudng lao ddng, v.v. Cd chfnh sdch<br />
giiip dd gia dinh ngheo vd tre em ngheo cd co hdi di hgc. Dua phdp ludt<br />
vao ddi sd'ng thdng qua truyin thdng vdn ddn^ vl binh ddng gidi trong<br />
£0 Nghidn ciiru Gia dinh vk Gidi. Quyd'n 22, so 2, tr.5-22<br />
<br />
<br />
quyin sd hihi va ihtra ke'ldi san.<br />
Sir gia tang cac quan he tinh due trude hdn nhan vd ngoai hdn nhdn ddt<br />
ra vd'n dl bao dam an todn tinh due, bao gdm gido due gidi tfnh va van hda<br />
tinh due. Su mdt cdn bdng gidi tfnh khi sinh dang diin ra nghilm trgng ddi<br />
hdi phai tang cudng giao due lam thay ddi tam ly truyin thd'ng vl vai trd<br />
eiia eon trai, tao dung quan niim binh ddng giu'a eon trai va eon gdi trong<br />
trdch nhiem nudi dudng cham sdc cha me gid vd thd phung td tien. Ben<br />
eanh dd, nha nude cdn ed cac chfnh saeh va chie'n luge Idu ddi bao dam xa<br />
hdi eho ngudi gia dl giam bdt sir phu thudc cua hg vdo con cdi.<br />
Nhung bie'n ddi vl chuc ndng xa hdi hda cua gia dinh ddi hdi phai xdy<br />
dung nhiing ehudn mue vd md hinh mdi vl giao due gia dinh, giup cac bdc<br />
cha mc cd djnh hudng trong gido due vd hinh thanh nhdn each tre em, dap<br />
ii'ng duge ddi hdi eiia thdi dai mdi. Ldm the'nao dl kha ndng giao ti^p cua<br />
tre em cao hon.<br />
Viec mdt bd phdn ngudi ddn vdn cdn ke't hdn trudc tudi ludt djnh ddt ra<br />
vdn dl tuyen truyin vdn ddng, phd bie'n Ludt Hdn nhdn va Gia dinh den cdc<br />
vting ndng thdn, vung ddng bdo ddn tde thilu .sd dl han che'tinh trang nay.<br />
Md hinh qud dd hdn nhdn d Viet Nam trong thdi ky ddi mdi phan anh<br />
su dung hda giiia Igi feh ed nhdn va gia dinh, kit hgp giiia tinh yeu, su tu<br />
nguyen eua cdc ca nhdn vdi trdch nhiem va nghia vu ciia edp vg chdng dd'i<br />
vdi gia dinh va cdng ddng. Ddy Id vd'n dl rat co ban, dam bao cho gia dinh<br />
cd thi phdt triln bin viing trong tuong lai.<br />
Cung vdi tie'n trinh cdng nghiep hda, mdt lugng Idn ngirdi lao ddng di<br />
cu trong vd ngodi nudc dl bao dam cudc sd'ng gia dinh. Sir "phdn ly" trong<br />
thdi binh nay ddt ra nhilu vdn dl cdn quan tdm dl ciing cd va xdy dung<br />
gia dinh. Vd'n dl ddt ra la sdp xe'p \'a td chiirc cudc sd'ng gia dinh ciia ngudi<br />
di cu lao ddng nhdm dam bao su dn djnh, an todn ciia cudc sdng gia dinh,<br />
viec hgc hdnh ciia tre em, su bin vung ciia quan he vg ehdng.<br />
Hien tugng chung sd'ng khdng ke't hdn dang cd xu hudng tang cting vdi<br />
viec thtra nhdn tu do ca nhdn va qud trinh ddn chii hda eac md'i quan he xa<br />
hdi. Hien tai, Ludt phdp khdng cdng nhdn nam nu ehung sd'ng khdng ke't<br />
hdn la vg ehdng. Dilu nay ddng nghia vdi viee nha nudc khdng bao ve<br />
quyin Igi ciia eac edp chung sd'ng khdng ke't hdn khi xay ra cdc vd'n dl cdn<br />
de'n su dilu tie't ciia phdp ludt. Vd'n dl dat ra Id khi cd nhOng su viec xay<br />
ra vi pham Igi feh ciia cdc ea nhdn, dilu dd se dugc xem xet dudi gdc dd<br />
ca nhdn hay cdc thanh vien gia dinh.<br />
Nhiing bie'n ddi ciia mdi quan he hdn nhdn dudi tdc ddng ciia cdng<br />
Nguydn Hutu Minh, Mai van Hai 21<br />
<br />
nghiep hda va hien dai hda ddt ra vd'n dl vl cudc dd'u tranh giiia ehudn mue<br />
truyin thd'ng va ehudn muc mdi vl hdn nhdn. Cudc dd'u tranh dd dang Iam<br />
bdc Id nhung mdu thudn trong quan niem va lgi feh giiia cdc thi he, giiia<br />
cha me vd con cdi. Nd ddi hdi hinh thdnh nhiing ehudn mue mdi bao dam<br />
su hdi hda lgi feh giira ede the'he, giiia cha me vd con cdi cung nhu Igi feh<br />
giiia gia dinh va xa hdi.<br />
Bao luc gia dinh dang diin ra kha nghiem trgng tai cae dja phuang, anh<br />
hudng tieu cue de'n ehd't lugng cdc md'i quan he gia dinh, de dga su bin<br />
vung ciia gia dinh. Cdn thie't phai ed nhung giai phdp triet dl hon nhdm<br />
thay ddi nhdn thiic xa hdi vl bao luc gia dinh, tdng cudng edng tdc bao ve<br />
vd giiip dd nan nhdn, v.v.<br />
Su bie'n ddi ehudn muc vai trd ciia nam va nii trong gia dinh cung ddt<br />
ra nhiing vd'n dl mdi vl md'i quan he giiia binh ddng gidi vd ciing cd quan<br />
he gia dinh trong bd'i canh hien nay. Ldm the' nao di ke't hgp trdch nhiem<br />
ciia phu nii dd'i vdi gia dinh va nhiing trdch nhiem xa hdi khdc nhu nghi<br />
nghiep, chfnh trj, v.v. viia bao dam su phdt triln tu do cQa ngudi phu nii,<br />
nhung ddng thdi ciing cd mdi quan he ddm dm trong gia dinh Id mdt cdu<br />
hdi ldn dang dat ra hien nay.<br />
Md'i quan he cha me con cdi ngdy eang binh dang, ddn chu trong giai<br />
doan mdi, tuy nhidn su bie'n ddi ndy d mdt miic do nhd't dinh dang lam mat<br />
di nhiing gid trj td't dep ciia gia dinh Viet Nam truyin thd'ng nhu dao ly<br />
kfnh tren nhudng dudi, ldng bie't an vd su kfnh trgng eua con cdi dd'i vdi<br />
cha me, bdn phdn vd tinh thdn trach nhiem eua tre em dd'i vdi gia dinh, cha<br />
me, v.v. Vi vdy, cdn quan tdm cung cd ehiic ndng giao due eua gia dinh,<br />
xdy dung md'i quan he mdi giiia cha me vd con cdi tren ca sd tie'p thu<br />
nhiing gid tri nhdn van mdi vd ke' thtra nhiing gid trj td't dep eiia gia dinh<br />
Viet Nam truyin thd'ng.<br />
Hilu rd nhiing yeu cdu co ban ndi tren chfnh la co sd dl ed nhung quye't<br />
sach diing ddn xdy dung gia dinh Viet Nam phdt triln bin viing, dap ung<br />
dugc nhiing ddi hdi cua xa hdi trong qua trinh cdng nghiep hda, hien dai<br />
hda trong thdp nien tdi.B<br />
<br />
<br />
Tai lieu tham khao<br />
Ban Chi dao Tdng E)ieu tra Dan s6' Trung ircfng (TDTDSTlT). 1990. long dieu tra<br />
ddn $6 Viet Nam 1989: Ke't qud dieu tra mdu (Vietnam population census,<br />
1989: sample results). Nxb. Thdng ke. Ha Noi.<br />
Ban Chi dao Tdng Dieu tra Dan sd va Nha d Trung ucfng (TDTDS&NO Tl/).<br />
2010. Tdng dieu tra ddn so vd niia d Viet Nam 2009: Ke't qud todn bp<br />
22 Nghidn curu Gia dinh vk Gidi. Quyd'n 22, so 2, tr.5-22<br />
<br />
<br />
(Population and liousing census Vietnam 2009: completed census results).<br />
Nxb. Thdng kO. Ha N6i.<br />
B6 Van hoa, Tlic thao va Du lich va cac cc quan khac. 2008. Ke't qud dieu tra gia<br />
dinh \ ict Nam ndm 2006. B6 Van hod. Thi thao v^ Du lich; UNICEF Vidt<br />
Nam. H^ N6i.<br />
Dang C6ng san Vi6t Nam. 2011. Vdn kien Dgi hoi dgi hieu loan qud'c ldn thiitXI.<br />
Nxi). Chfnh tri Qudc gia - Sir that, Hd Ndi.<br />
Lugl Hdn nhdn vd Gia dinh. 2000. Nxb. Chinh tri Qudc gia. Ha N6i.<br />
Nguyin WQu Minh va Trdn Thj Van Anh. 2009. Bgo life gia dinh doi vdi phu ml<br />
(i\'i('l Nam: Thuc Irang, dien lien vd nguyen nhdn. Nxb. Khoa hoc Xa h6i.<br />
IliiNdi.<br />
Phan Lurtng Cir. 2010. Litgt ve Ngifryi lao d(}ng I'/r/ Nam di Idm viec d nudc<br />
ngodi vd nhi'mg van de ddt ra Irong viec ihi/c hien ludt. H6i thao toa dam<br />
chuyen gia. Uy ban cac va'n dl xa h6i ciia Qudc H6i 8/2010.<br />
Tdng cue Thdng kd. 2001. Tdng dieu tra ddn sd vd nhd d\'iel Nam ndm 1999:<br />
Ket qud todn bp (Population and housing census Vietnam 1999: completed<br />
census results). Nxb. Thdng kt. Hd N6i.<br />
Tong cue Thdng k6. 2004. Ket qud dieu tra mdc sdng hd gia dinh ndm 2002. Nxb.<br />
Thdng ke. Ha N6i.<br />
Tong cue Thdng kt. 2006. Ket qua khdo sdt mdc sd'ng hp gia dinh ndm 2004<br />
(Result of Ihe survey on Household living standards 2004). Nxb. Thdng ke.<br />
Ha Noi.<br />
Tong cue Thdng ke. 2008. Kel qud khdo sdt mdc sdng ftp gia dinh ndm 2006<br />
(Result of the survey on Household living standards 2006). Nxb. Thdng ke.<br />
Ha Npi.<br />
Tong cue Thdng ke. 2010. Ke't qud khdo sdt mdc sdng hp gia dinh ndm 2008<br />
(Result of the survey on Household living standards 2008). Nxb. Thdng ke.<br />
Ha Noi.<br />
Vien Gia dinh va Gidi. 2010a. Kit qua dilu tra Dl tai Gia dinh tai thanh phd H6<br />
Chl Minh.<br />
Vien Gia dinh va Gidi 2010b. Kit qua nghidn curu £ii tai ve Ngudi cao tuoi.<br />
Vien Gia dinh va Gidi. 2010c. Kit qua dilu tra \e gia dinh Ha N6i.<br />