NGHIÊN CỨU CHÓNG MẶT

Chia sẻ: Nguyen Uyen | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:7

Thêm vào BST

Báo xấu

53
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tham khảo tài liệu 'nghiên cứu chóng mặt', y tế - sức khoẻ, y dược phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: NGHIÊN CỨU CHÓNG MẶT

CHÓNG M T TƯ TH K CH PHÁT LÀNH TÍNH: phân tích 30 trư ng h p ñi u tr tái ñ nh v s i ng bán khuyên sau b ng thao tác Epley TS. BS. Cao Phi Phong, BS n i trú Bùi Châu Tu TOÙM TAÉT Cô sôû: Choùng maët tö theá kòch phaùt laønh tính laø hoäi chöùng coù ñaëc ñieåm côn choùng maët thoaùng qua phoái hôïp vôùi thay ñoåi nhanh tö theá ñaàu. Laø nguyeân nhaân choùng maët thöôøng gaëp trong chaêm soùc ban ñaàu vaø ôû chuyeân khoa tai muõi hoïng. Ñieàu trò hieän nay bao goàm caùc baøi taäp phuïc hoài chöùc naêng vaø baèng caùc thao taùc nhö thao taùc Epley. Ñoái töôïng vaø phöông phaùp nghieân cöùu: 30 beänh nhaân ñöôïc chaån ñoaùn choùng maët tö theá kòch phaùt laønh tính ñieàu trò ôû Beänh vieän nhaân daân 115 vaø Beänh vieän Ñaïi hoïc Y Döôïc TP. HCM töø thaùng 1 naêm 2008 ñeán thaùng baûy naêm 2008. Taát caû ñöôïc ñieàu trò thao taùc Epley. Chuùng toâi phaân tích hieäu quaû thuû thuaät taùi ñònh vò soûi tai trong ñieàu trò haøng loaït beänh nhaân choùng maët tö theá laønh tính. Tieâu chí ñaùnh giaù döï haäu bao goàm: taàn soá vaø côn choùng maët naëng, tyû leä caûi thieän sau ñieàu trò. Keát quaû: Nghieân cöùu 30 beänh nhaân, nöõ 22 ca (73.3%), tuoåi trung bình 56,43±13,9, treân 60 tuoåi chieám 80%.Taát caû beänh nhaân khaùm tai muõi hoïng vaø thaàn kinh bình thöôøng ngoaïi tröø test Dix- Hallpike döông tính xaùc ñònh laâm saøng choùng maët tö theá kòch phaùt laønh tính. Keát quaû sau ñieàu trò h t chóng m t 23,3%, tri u ch ng c i thi n kh quan 53,3%, còn ñ l i m t thăng b ng hay quay cu ng trong ñ u ho c c hai là 16,7% và không ñáp ng 6,7%. Bieán chöùng khi làm thao tác Epley: chóng m t n ng hơn 2 ca (6,6%) và bu n nôn 7 ca (23,3%). Keát luaän: Trong nghieân cöùu naøy, chuùng toâi tìm thaáy thao taùc Epley coù taùc duïng vaø ñaây laø phöông phaùp ñieàu trò choùng maët tö theá kòch phaùt laønh tính höõu hieäu. SUMMARY Benign paroxysmal positional vertigo: analyse 30 cases treatment canalith repositioning in posterior canal by the Epley manoeuvre. Cao Phi Phong, Bùi Châu Tu Background: Benign paroxysmal positional vertigo (BPPV) is a syndrome characterised by short-lived episodes of vertigo in association with rapid changes in head position. It is a common cause of vertigo presenting to primary care and specialist otolaryngology clinics. Current treatment approaches include rehabilitative exercises and physical manoeuvres including the Epley manoeuvre. Objectives and methods: Thirty patients diagnosed Benign Paroxysmal Positional Vertigo (BPPV), were treated in115 People Hospital and the University of Medicine and Pharmacy at Ho Chi Minh city from January 2009 to July 2008, all were managed by Epley’s Maneuver. We analysed the effectiveness of the canalith repositioning procedure (CRP) in the treatment a series of patients with benign paroxysmal positional vertigo. Outcome measures that were considered include: frequency and severity of attacks of vertigo; proportion of patients improved by each intervention;
Results: Thirty patients were included in the study; females were 22 (73.3%). Their mean age = 56,43±13,9, 80% over 60 years. All the patients were found to have normal ENT and CNS examination, except for a positive Dix-Hallpike test confirming the clinical suspicion of BPPV. The result after treatment: resolution of vertigo 23,3%, improve important 53,3%, remain imbalance or light-headedness 16,7%, no change in the symptoms 6,7%. Complication in Epley manoeuvre: severe vertigo 2 (6,6%), nausea and vomiting 7(23,3%). Conclusions: In this study, we found that Epley's Maneuver is an effective and very efficient modality of treatment for BPPV. Gi i thi u Chóng m t tư th k ch phát lành tính(CMTTKPLT) là m t trong nh ng r i lo n ti n ñình ngo i biên thư ng g p nh t. Căn nguyên do b nh lyù ng bán khuyên sau v i ñ c ñi m là nh ng cơn chóng m t xoay tròn ng n x y ra khi ñ u du i th ng và nghiêng nhanh sang bên. Ch n ñoán d a trên khai thác b nh s và quan sát gi t nhãn c u tư th khi làm nghi m pháp Dix-hallpike. Các ñi m ñ c trưng c a b nh: (1) th i gian ti m n vài giây; (2) cơn kéo dài ít hơn 1 phút; (3) gi t nhãn c u xoay thư ng g p nh t v i pha nhanh ñánh v phía tai dư i cùng; (4) gi t nhãn c u ñ o ngư c l i khi ng i th ng lên; (5) ñáp ng gi m ñi khi l p l i kích thích. ðư c Barany mô t ñ u tiên vào năm 1921, cho ñ n năm 1952 Hallpike và Dix ñưa ra nh ng ñ c ñi m kinh ñi n c a b nh như gi t nhãn c u xoay, ti m n và gi m ñáp ng khi l p l i kích thích tư th . Ch n ñoán ñáng tin c y theo Dix và Hallpike là d a vào b nh s : cơn chóng m t tư th ch vài giây, d u hi u th c th trì hoãn lúc kh i phát, gi t nhãn c u khi làm nghi m pháp Dix- Hallpike. CMTTKPLT ñư c gi i thích b ng 2 gi thuy t khác nhau, gi thuy t th nh t ñư c Schuknecht ñưa ra vào năm 1962 còn g i s i ñài tai (cupulolithiasis) hay ñài tai quá tr ng(heavy cupula)[1], do nhi u m nh nh g n vào ñài tai làm cho ng bán khuyên sau nh y c m v i tr ng l c, các m nh v thoái hóa có th là m nh v t s i tai soan nang(utricle). Gi thuy t th 2, s i ng bán khuyên do các m nh v thoái hóa không dính vào ñài tai mà di chuy n t do trong dòng n i d ch cánh tay dài ng bán khuyên[2,3]. Hi n nay trong ph n l n trư ng h p ñư c hi u là do m nh v di chuy n tư do trong ng bán khuyên sau.và thuy t s i ng bán khuyên(canalithiasis) nhanh chóng thay th thuy t s i ñài tai. Nhi u d ng c a CMTTKPLT cũng ñư c ghi nh n bao g m các b nh ly ng bán khuyên trư c và ngang. Chi n lư c ñi u tr CMTTKPLT ñ c bi t d a trên cơ s sinh lyù b nh ñã thay th các phương pháp ñi u tr không hi u qu hay ñi u tr t n công quá m c. Các bài t p ñi u tr ñơn gi n như thao tác tái ñ nh v s i ng bán khuyên c a Epley hay thao tác ñu ñưa c a Semont là nh ng chu n m c ñi u tr CMTTKPLT ñang ho t ñ ng. M t s nghiên c u có ki m ch ng cho th y ñi u tr thao tác Epley hay Semont ch m t l n gi m t 70 ñ n 90% b nh nhân, tuy nhiên m t s trư ng h p ñòi h i ph i ñi u tr l p l i cho ñ n khi h t chóng m t hoàn toàn [4], vì v y t ñi u tr b sung v i thao tác Epley hay Semont[5,6] s a ñ i là m t ch n l a mong mu n ñ ñ y lùi chóng m t tư th . M c dù có nhi u b ng ch ng ñi u tr t nh ng thao tác tư th ñơn gi n, m t s câu h i v n còn ñ t ra ñó là k t qu có ph i chăng do ph c h i t nhiên. V n ñ n u gi i quy t ñư c tri u ch ng liên quan ñ n thao tác không do ph c h i t nhiên, k t qu g n như t c
kh c sau thao tác. M c tiêu c a nghiên c u này là ñánh giá hi u qu sau thao tác và theo dõi ñi u tr tái ñ nh v s i ng bán khuyên sau c a Epley. Ñoái tö ng và phương pháp nghiên c u Chúng tôi nghiên c u 30 b nh nhân ñi u tr n i và ngo i trú khoa Th n kinh BV Nhân dân 115 và phòng khám BV ð i h c Y Dư c TP.HCM t tháng 1/2008 ñ n 7/2008. Tiêu chu n ch n ñoán CMTTKPLT ñang ho t ñ ng ñư c xác ñ nh b i:(1) th i gian ti m n trư c khi kh i phát chóng m t và gi t nhãn c u khi b nh nhân xoay ñ u trong măt ph ng ng bán khuyên sau(theo chi u th ng ñ ng); (2) gi t nhãn c u xoay hay ph i h p d c và xoay(vertical-torsional) v i pha nhanh hư ng v phía tai th p nh t; (3) chóng m t và gi t nhãn c u không quá 30 giây. Lo i tr kh i nghiên c u các trư ng h p chóng m t tư th liên quan ng bán khuyên trư c và ngang, b nh nhân t n thương h th n kinh trung ương d a trên b nh s , thăm khám và hình nh c ng hư ng t . Khi ch n ñoán ñư c thi t l p, xác ñ nh tai t n thương, s ñư c ñi u tr thao tác Epley. B nh nhân ñ c bi t ñư c ñ t tư th ng a, c du i nh , ñ u xoay sao cho tai b nh hư ng v phía sàn nhà. K ti p ñ u b nh nhân xoay ñ tai ñ i bên hư ng v phía sàn nhà, ti p theo là xoay thân mình ñ ñ u xoay m t góc 90 ñ . M i tư th duy trì trong 2 phút, gi c du i th ng trong các bư c c a thao tác. C ñ ng m t ñư c quan sát tr c ti p không có tr giúp kính Frenzel, n u hư ng gi t nhãn c u ñ o ngư c trong khi th c hi n, thao tác t m th i d ng và l p l i. Khi tr v v trí ng i, hư ng d n b nh nhân ñ c m g p vào vai phòng ng a s ñ i ch qua CMTTKPLT ng bán khuyên ngang. T t c b nh nhân ñư c khuy n cáo tránh c ñ ng ñ u ñ t ng t và gi tư th th ng trong 2 ngày sau ñi u tr , tránh n m ng phía tai b nh phòng ng a m nh v s i tai tr l i ng bán khuyên sau. K t qu ñư c ghi chép hàng ngày, xác ñ nh chính xác th i gian b nh nhân h t chóng m t và có còn l i các tri u ch ng như m t thăng b ng, nh ñ u không. Tái ñánh giá trên lâm sàng hay tr l i qua ñi n tho i. B nh nhân không ñáp ng v i thao tác Epley s ñư c hư ng d n b sung t ñi u tr b ng thao tác Epley s a ñ i t i nhà. T t c b nh nhân sau 2 ngày ñi u tr ñư c ki m tra l i nghi m pháp Dix-Hallpike. K t qu ñi u tr ñư c phân lo i:(1) chóng m t không thay ñ i; (2)chóng m t c i thi n nhưng không h t; (3) h t chóng m t; (4) quay cu ng trong ñ u hay m t thăng b ng. Ba câu tr l i ñ u liên quan ñ n còn hay h t chóng măt, câu th tư liên quan tri u ch ng ñ l i có hay không K t qu 30 b nh nhân CMTTKPLT ng bán khuyên sau ñư c ñi u tr b ng thao tác Epley, n 22 trư ng h p chi m t l 73,3%, g p 2,7 l n b nh nhân nam. Tu i trung bình 56,43 ± 13,9, phân b 20-29: 1 ca; 30-39: 2 ca; 40-49:3 ca; 50-59:13 ca và trên 60:11 ca. Tu i thư ng g p trên 50 tu i, r t ít g p tu i dư i 30. Th i gian t kh i phát ñ n ñi u tr trung bình là 7 tu n. T l gi t nhãn c u âm tính khi làm nghi m pháp Dix-Hallpike 23,3%, gi t nhãn c u xoay thư ng g p nh t 60% B ng 1 Các y u t nh hư ng CMTTKPLT nh hư ng S trư ng h p(%) Y ut Ch n thương ñ u 3(%) Viêm th n kinh ti n ñình/mê ñ o 2(%) B nh Meniere 1(%) Cao huy t áp 8(%) Vô căn 16(%)
T l b nh nhân có ti n căn CMTTKPLT chi m 26,6%, các y u t nh hư ng khác ghi nh n ñư c bao g m ch n thương ñ u, viêm th n kinh ti n ñình,1 trư ng h p b nh Meniere và 8 trư ng h p tăng huy t áp. ðáp ng ñi u tr sau thao tác tái ñ nh v s i tai ñ u tiên: h t chóng m t 23,3%, tri u ch ng c i thi n kh quan 53,3%, còn ñ l i m t thăng b ng hay nh ñ u ho c c 2 là 16,7% và không ñáp ng 6,7%. Tác d ng ph khi làm thao tác: chóng m t n ng hơn 2 trư ng h p (6,6%) và bu n nôn 7 trư ng h p (23,3%). Có 2 trư ng h p chúng tôi ph i dùng thu c ch ng chóng m t và 1 trư ng h p dùng thu c ch ng nôn. Bàn lu n CMTTKPLT chi m kho ng 17 ñ n 20% b nh nhân chóng m t, thư ng g p l a tu i t 50-70, m c dù có th g p trong b t c nhóm tu i nào, và g p 2 l n n , k t qu phù h p v i nghiên c u c a chúng tôi. Căn nguyên ñư c ghi nh n sau ñau ñ u, ph u thu t xương bàn ñ p(stapes), viêm mê ñ o do siêu vi và viêm tai gi a mãn[7]. Các y u t thu n l i chúng tôi g p ña s là vô căn (53,3%) và ch n thương ñ u trư c tri u ch ng kh i phát là 10%. Theo tác gi Schuknecht và Ruby[8] di n ti n lâm sàng thư ng g p: (1) h u h t CTTKPLT t gi i h n và gi m t phát t vài tu n ñ n nhi u tháng; (2) b nh nhân thuyên gi m r i tái phát kéo dài nhi u tu n ñ n vài năm; (3) ít g p nh t b nh xu t hi n thư ng xuyên. B nh nhân c a chúng tôi có ti n s chóng m t chi m t l cao 26,6%, so v i k t qu c a các nghiên c u khác t l CMTTKPLT tái phát hàng năm là 15%. Th i gian t kh i phát ñ n ñi u tri b nh nhân trung bình là 7 tu n hay hơn, h u h t b nh nhân dùng thu c và b nh tái phát nhi u l n. Thao tác ñi u tr c a Epley d a trên gi thuy t th a nh n s hi n di n c a nh ng m nh v s i tai di chuy n t do trong ng bán khuyên sau[6]. Trong nghiên c u này chúng tôi xác ñ nh chính xác th i gian h t tri u ch ng chóng m t, lo i tr k t lu n chóng m t kh i t nhiên. N u thao tác tái ñ nh v s i ng tai thành công, k t qu g n như gi m ngay t c kh c tri u ch ng chóng m t và gi t nhãn c u mà b nh nhân ñã b trong m t th i gian dài t trư c. M c khác m t s b nh nhân h t chóng m t th t s nhưng v n có th còn l i các tri u ch ng quay cu ng trong ñ u, m t thăng b ng và c n ph i ch n ñoán phân bi t v i chóng m t. Ngu n g c các tri u ch ng này chưa r . Có th gi i thích:(1) do còn sót l i m t s s i tai nh kích thích cho tri u ch ng trên nhưng không gây chóng m t; (2) s hi n di n s i tai gây t n thương tai trong và c n th i gian ñ thích nghi; (3) ho t ñ ng CMTTKPLT có th gây 1 vài hi u chu n l i h th n kinh trung ương và c n ph i thích nghi sau tái ñ nh v s i tai. Tuy nhiên b t k ngu n g c nào, các tri u ch ng còn l i t n t i r t ng n và không c n can thi p ñi u tr . K t qu c a chúng tôi cho th y 93,3% trư ng h p gi i quy t ñư c tri u ch ng chóng m t trong 24 gi sau th c hi n thao tác, bao g m h t chóng m t:23,3%, c i thi n tri u ch ng kh quan: 53,3%, còn ñ l i m t thăng b ng hay quay cu ng trong ñ u ho c c hai: 16,7%. Không ñáp ng ñi u tr : 6,7%. Epley báo cáo 97,7% b nh nhân CMTTKPLT ñáp ng v i ñi u tr và 80% tri u gi m sau thao tác ñi u tr tái ñ nh v s i tai ñ u tiên[6]. Nghiên c u Herdman 57% b nh nhân h t chóng m t, 33% c i thi n, k t qu gia tăng 92% khi l p l i thao tác Epley và 10% không thay ñ i[10]. Tekin và công s (2001) ñi u tr 32 b nh nhân[8], k t qu kh i b nh 81%(22 trư ng h p h t chóng m t, 4 c i thi n m t ph n) và 19% không ñáp ng. K t qu các nghiên c u lâm sàng dùng thao tác Epley ñi u tr CMTTKPLT, ñáp ng ñi u tr thay ñ i t 86-100%[9-12]. Tái phát sau ñi u tr cũng ñư c nghiên c u, Herdman báo cáo 10% các trư ng h p h t chóng m t sau ñi u tr ñ u tiên tái phát trong 4 tháng. Nghiên c u Epley t l tái phát chóng m t là 1/9 trư ng h p(30%). Tekin và cs ghi nh n 2 trư ng h p
tái phát trong s 26 trư ng h p ñi u tr t t trong th i gian theo dõi 27 tháng. Chúng tôi theo dõi b nh nhân trong th i gian làm nghiên c u(6 tháng) 2 trư ng h p tái phát chóng m t. Th t s m t vài b nh nhân không ñáp ng v i thao tác Epley, có th gi i thích thao tác di chuy n m t s nhưng không th toàn b m nh v s i tai hay bênh nhân b cupuloithiasis thay vì canalithiasis[12]. Các trư ng h p không k t qu trong ñi u tr ñ u tiên, thao tác Epley có th l p l i khi c n thi t vì can thi p không xâm l n và thư ng ít có tác d ng ph . Khuy n cáo n u m t thao tác ñi u tr không gi m tri u ch ng có th thay ñ i bài t p khác. Trong nghiên c u này thao tác Epley s a ñ i ñư c hư ng d n cho bênh nhân ñáp ng ñi u tr m t ph n ho c không ñáp ng t t p tai nhà. K t lu n M c dù s trư ng h p nghiên c u còn quá ít, qua phân tích 30 b nh nhân, thao tác tái ñ nh v s i tai ng bán khuyên sau c a Epley an toàn, là phương th c ñi u tr b nh nhân CMTTKPLT giá c -hi u qu (cost effective), có th th c hi n d dàng t i phòng khám b nh, tránh ñư c dùng thu c và ñi u tr kéo dài. Trong tương lai c n nghiên c u v i c m u l n hơn, ñánh giá các bài t p khác nhau ñ c bi t trong các trư ng h p ít g p ng bán khuyên trư c, ngang và các bài tư t p ñi u tr t i nhà. Ph l c Nghieäm phaùp dix-hallpike chaån ñoaùn CMTTKPLT Beänh nhaân ôû tö theá ngoài, coå duoãi thaúng vaø xoay sang moät beân vaø ñöôïc ñaët naèm ngöõa xuoáng nhanh choùng, ñaàu treo lô löûng caïnh ñaàu göôøng. Beänh nhaân ñöôïc giöõ ôû tö theá
naøy trong 30 giaây, neáu khoâng coù giaät nhaõn caàu xaûy ra, tieáp theo beänh nhaân ngoài daäy, quan saùt giaät nhaõn caàu trong 30 giaây vaø nghieäm phaùp ñöôïc laäp laïi vôùi tö theá ñaàu ñöôïc xoay sang beân khaùc Nghieäm phaùp Epley taùi ñònh vò soûi oáng baùn khuyeân Taùi phaân boá caùc Caùc maûnh vuïn trong oáng baùn khuyeân maûnh vuïn Ñaàu xoay nhanh maët höôùng xuoáng saøn Xoay ñaàu veà phía tai beänh vaø nhaø, BN trôû veà tö theá ngoài thaúng, ñaàu cho beänh nhaân naèm ngöõa, ñaàu xoay veà vò trí bình thöôøng ñeå thaáp hôn caïnh göôøng Xoay ñaàu tieáp tuïc cho tai Ñaàu xoay sang ñoái beân song song vôùi saøn nhaø Tài li u tham kh o 1. Schuknecht HF. Cupulolithiasis .Arch Otolaryngol1969; 90:765-778. 2. Hall SF, Ruby RRF, McClure JA. The mechanics of benign paroxysmal vertigo. J Otolaryngol1979; 8:1511-8.
3. Epley JM. New dimensions of benign paroxysmal positional vertigo. Otolaryngol Head Neck Surg 1980; 88:599-605. 4. Brandt T, Daroff RB. Physical therapy for benign paroxysmal positional vertigo. Arch Otolaryngol 1980;106:484-5. 5. Semont A, Freyss G, Vitte E. Curing the BPPV with a liberatory maneuver. Adv Otorhinolaryngol 1988; 42:290-3. 6. Epley JM. The canalith repositioning procedure: For treatment of benign paroxysmal positional vertigo. Otolaryngol Head Neck Surg 1992;107:399-404. 7. Katsarkas A. Kirkham TH. Paroxysmal positional vertigo- A study of 255 cases. J OtolaryngoI1978;7:320-330. 8. Tekin and al. The follow-up results of epley maneuver for the treatment of benign proxysmal positional vertigo: journal of medical school C:28 S:2 2001. 9. Parnes LS, Price-Jones RG. Particle repositioning maneuver for benign paroxysmal positional vertigo. Ann Otol Rhinol LaryngoI1993;102:325-331. 10 Herdman SJ. Tusa RJ. Zee DS, Proctor LR. Mattox DE. Single treatment approaches to benign paroxysmal positional vertigo. Arch Otolaryngol Head Neck Surg 1993;119: 450-454. 11 Weider DJ, Ryder CJ, Stram JR. Benign paroxysmal positional vertigo: analysis of 44 cases treated by the canalith repositioning procedure of Epley. Am J Otol 1994;15:321-326. 12. Appiani GC, Gagliardi M, Urbani L. The Epley maneuver for the treatment of benign paroxysmal positional vertigo. Eur Arch Otorhinolaryngol1996; 253:31-34