Nghiên cứu đặc điểm sinh học của huyệt Thận du ở người Việt Nam lứa tuổi 18 - 24

TẠP CHÍ Y – DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 6 - 2013<br /> <br /> NGHIÊN CỨU ĐẶC ĐIỂM SINH HỌC CỦA HUYỆT THẬN DU<br /> Ở NGƢỜI VIỆT NAM LỨA TUỔI 18 - 24<br /> Phạm Hồng Vân*; Nghiêm Hữu Thành*; Bùi Mỹ Hạnh**<br /> TÓM TẮT<br /> Nghiên cứu đặc điểm huyệt Thận du (UB23) trên 180 người khỏe mạnh, dân tộc Kinh, lứa<br /> tuổi 18 - 24, kết quả:<br /> + Huyệt Thận du có vị trí cách đầu dưới mỏm gai sau đốt sống thắt lưng L2 ngang ra hai bên<br /> 32,56  1,95 mm. Có mối tương quan chặt chẽ giữa khoảng cách xác định huyệt Thận du và chiều<br /> cao của cơ thể với hệ số tương quan r = 0,97.<br /> + Huyệt Thận du có diện tích 16,37  2,10 mm2, nhiệt độ da tại huyệt 32,66  0,650C, cường độ<br /> dòng điện tại huyệt 115,91  7,08 A, điện trở da tại huyệt 104,42  7,61 KΩ. Sự khác nhau giữa<br /> cường độ dòng điện, điện trở tại huyệt và ngoài huyệt có ý nghĩa thống kê (p < 0,001). Không có sự<br /> khác biệt có ý nghĩa thống kê giữa diện tích, nhiệt độ da, cường độ dòng điện, điện trở giữa hai bên<br /> cơ thể và giữa hai giới nam và nữ (p > 0,05).<br /> * Từ khóa: Huyệt Thận du; Đặc điểm sinh học; Người Việt Nam løa tuæi 18 - 24 tuổi.<br /> <br /> Study of biological characteristics of Shen<br /> Shu point in Vietnamese people aged 18 - 24<br /> Summary<br /> Study of some characteristics of Shen Shu point (UB23) on 180 healthy people aged 18 - 24, the<br /> results showed that:<br /> + Shen Shu (UB23) point is located under the barbed tip of lumbar vertebrae L2 of two sides<br /> 32.56  1.95 mm. There is a close correlation between the distance determined Shen Shu acupuncture<br /> points and the height of the body with a correlation coefficient of r = 0.97.<br /> + Shen Shu (UB23) has an area of 16.37 ± 2.10 mm2, the temperature of the skin is 32.660 ±<br /> 0.65oC, current intensity is 115.91 ± 7.08 A, skin impedance is 104.42 ± 7.61 KΩ. There is a<br /> significant difference of current intensity between the Shen Shu point and neighbouring regions<br /> (p < 0.001). There is no significant difference of Shen Shu intensity, area of Shen Shu is shown in<br /> male and female, the left side and the right side (p > 0.05).<br /> * Key words: Shen Shu point; Biological characteristics; Vietnamese people aged 18 - 24.<br /> <br /> * Bệnh viện Châm cứu TW<br /> ** Trường Đại học Y Hà Nội<br /> Người phản hồi (Corresponding): Phạm Hồng Vân (vankhth@yahoo.com)<br /> Ngày nhận bài: 10/6/2013; Ngày phản biện đánh giá bài báo: 10/6/2013<br /> Ngày bài báo được đăng: 17/7/2013<br /> <br /> 40<br /> <br /> TẠP CHÍ Y – DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 6 - 2013<br /> ĐÆT VÊN ĐÒ<br /> Châm cứu là phương pháp chữa bệnh<br /> không dùng thuốc dựa trên cơ sở các lý<br /> luận cơ bản của y học phương Đông, đặc<br /> biệt là học thuyết kinh lạc. Ngày nay, châm<br /> cứu đã trở thành một ngành khoa học và đã<br /> có nhiều đóng góp to lớn vào sự nghiệp chăm<br /> sóc sức khỏe cộng đồng. Việc đi sâu nghiên<br /> cứu về bản chất của huyệt và hệ thống kinh<br /> lạc cũng như chứng minh các cơ sở khoa<br /> học của phương pháp châm cứu Việt Nam là<br /> nhu cầu cấp thiết, nhằm đưa châm cứu lên<br /> tầm cao mới, thúc đẩy tiến trình hội nhập với<br /> thế giới của Ngành Y tế Việt Nam.<br /> Theo lý luận Y học cổ truyền, tạng Thận<br /> có chức năng chủ về xương cốt, sinh tuỷ.<br /> Huyệt Thận du là huyệt Du của tạng Thận,<br /> là huyệt thứ 23 của kinh Túc Thái Dương<br /> bàng quang, ký hiệu quốc tế là UB23, có vị<br /> trí ở đầu dưới mỏm gai sau đốt sống thắt<br /> lưng L2 đo ngang ra hai bên 1,5 thốn; là nơi<br /> dương khí của tạng Thận tỏa ra. Huyệt có<br /> tác dụng ích thủy, tráng hỏa, điều hòa thận<br /> khí, kiện cân cốt, chữa đau lưng, minh mục,<br /> thông nhĩ... [4].<br /> Để tìm hiểu sâu hơn về huyệt Thận du,<br /> chúng tôi tiến hành nghiên cứu đặc điểm<br /> của huyệt Thận du với mục tiêu:<br /> - Tìm hiểu mối tương quan giữa chiều cao<br /> với khoảng cách các điểm mốc xác định huyệt.<br /> - Xác định đặc điểm sinh học của huyệt<br /> Thận du (diện tích, nhiệt độ, cường độ dòng<br /> điện và điện trở da vùng huyệt) ở người<br /> khoẻ mạnh lứa tuổi 18 - 24.<br /> ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP<br /> NGHIÊN CỨU<br /> 1. Đối tƣợng nghiên cứu.<br /> Chọn ngẫu nhiên 180 người dân tộc<br /> Kinh khoẻ mạnh (theo tiêu chuẩn của Tổ<br /> chức Y tế Thế giới), tuổi từ 18 - 24 (90 nữ<br /> và 90 nam). Loại trừ những đối tượng có<br /> sẹo cũ ở vùng thắt lưng.<br /> <br /> 2. Phƣơng pháp nghiên cứu.<br /> * Các thông số nghiên cứu về huyệt<br /> Thận du: vị trí; diện tích; cường độ dòng<br /> điện; điện trở da; nhiệt độ da; t×m mèi<br /> t-¬ng quan gi÷a chiÒu cao kho¶ng c¸ch<br /> c¸c mèc x¸c ®Þnh huyÖt.<br /> * Phương tiện nghiên cứu:<br /> Máy đo cường độ dòng điện Neurometer<br /> RB-týpe 65; máy đo điện trở Electrodermometer<br /> PD-1, nhiệt kế Thermo-Finer týp N-1 (Nhật<br /> Bản); thước chia đến vạch 1 mm; compa đo<br /> đường kính và khoảng cách xác định huyệt;<br /> thước nhân trắc đo chiều cao.<br /> * Phương pháp nghiên cứu:<br /> - Xác định vị trí huyệt theo thốn khẩu của<br /> Y học Cổ truyền: đo khoảng cách từ đầu<br /> dưới mỏm gai sau đốt sống thắt lưng L2<br /> ngang ra 2 bên 1,5 thốn bằng thước thẳng<br /> chia vạch đến 1 mm.<br /> - Xác định vị trí huyệt bằng máy: đo khoảng<br /> cách từ đầu dưới mỏm gai sau đốt sống<br /> thắt lưng L2 theo mốc giải phẫu đến huyệt<br /> xác định bằng máy Neurometer RB-týp 65<br /> bằng thước thẳng chia vạch đến 1 mm. Đo<br /> cường độ dòng điện, điện trở da tại huyệt<br /> và cách vùng huyệt 5 mm (không trùng với<br /> huyệt khác) bằng máy Neurometer RB-týp<br /> 65 và máy Electrodermometer PD-1. Đo<br /> nhiệt độ da tại huyệt bằng nhiệt kế điện<br /> Thermo-Finer týp N-1 (Nhật Bản). Mỗi vị trí<br /> đo 3 lần, lấy giá trị trung bình.<br /> - Xác định diện tích da vùng huyệt bằng<br /> cách di nhẹ đầu dò của máy dò huyệt từ vị<br /> trí huyệt ra xung quanh, dùng bút khoanh<br /> vùng da có cường độ dòng điện đồng nhất,<br /> cao hơn hẳn vùng da xung quanh, đó là<br /> vùng huyệt. Đo đường kính vùng huyệt<br /> bằng compa rồi tính diện tích vùng huyệt<br /> theo cách tính của Đỗ Công Huỳnh và Vũ<br /> Văn Lạp [3, 5].<br /> * Xử lý số liệu: bằng chương trình SPSS<br /> 16.0.<br /> <br /> 40<br /> <br /> TẠP CHÍ Y – DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 6 - 2013<br /> KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ BÀN LUẬN<br /> Bảng 1: Khoảng cách (mm) lấy huyệt đo từ đầu dưới mỏm gai sau đốt sống thắt lưng L2<br /> xác định bằng thốn đồng thân và bằng máy dò huyệt.<br /> (a)<br /> <br /> (b)<br /> <br /> Bên phải(1)<br /> <br /> Bên trái (2)<br /> <br /> pa-b<br /> <br /> Bên phải(1)<br /> <br /> Bên trái (2)<br /> <br /> pa-b<br /> <br /> Nam (1)<br /> <br /> 33,81 ± 0,72<br /> <br /> 33,66 ± 0,75<br /> <br /> > 0,05<br /> <br /> 32,90 ± 1,88<br /> <br /> 32,57 ± 1,97<br /> <br /> > 0,05<br /> <br /> Nữ (2)<br /> <br /> 30,87 ± 0,63<br /> <br /> 30,92 ± 0,74<br /> <br /> > 0,05<br /> <br /> 31,52 ± 1,35<br /> <br /> 31,70 ± 1,01<br /> <br /> > 0,05<br /> <br /> > 0,05<br /> <br /> > 0,05<br /> <br /> > 0,05<br /> <br /> > 0,05<br /> <br /> 32,43 ± 1,63<br /> <br /> 31,19 ± 1,67<br /> <br /> 32,69 ± 1,80<br /> <br /> 32,43 ± 1,63<br /> <br /> p2-1<br /> Chung theo bên<br /> Chung hai bên<br /> <br /> 32,56  1,95<br /> <br /> > 0,05<br /> <br /> > 0,05<br /> <br /> 32,28  1,66<br /> <br /> - Khoảng cách từ huyệt Thận du đến điểm giữa khe đốt sống L2-L3 bên phải là 32,69 ±<br /> 1,80 mm và bên trái 32,43 ± 1,63 mm.<br /> - Khoảng cách xác định vị trí huyệt Thận du chung cho cả hai bên cơ thể là 32,56 <br /> 1,95 mm.<br /> - Khoảng cách đo từ đầu dưới mỏm gai sau đốt sống thắt lưng L2 ngang ra 2 bên 1,5<br /> thốn theo cách lấy huyệt của Y học Cổ truyền là 32,43 ± 1,63 mm, tương đương với cách<br /> đo bằng máy dò huyệt 32,28 ± 1,66 mm. Như vậy, không có sự khác biệt giữa cách xác<br /> định vị trí huyệt Thận du theo Y học Cổ truyền bằng lấy thốn đồng thân và bằng máy dò<br /> huyệt (p > 0,05).<br /> <br /> Biểu đồ 1: Mối tương quan giữa chiều cao cơ thể với khoảng cách xác định huyệt.<br /> Không có sự khác biệt theo cách lấy huyệt Thận du bằng thốn đồng thân và bằng máy<br /> ở hai bên của cơ thể cũng như ở hai giới nam và nữ (p > 0,05).<br /> Tìm hiểu mối tương quan giữa khoảng cách từ đầu dưới mỏm gai sau đốt sống thắt<br /> lưng L2 đến huyệt và chiều cao cơ thể chúng tôi thấy có mối tương quan tuyến tính giữa<br /> hai đại lượng này với hệ số tương quan r = 0,97. Kết quả này tương tự nghiên cứu của<br /> <br /> 41<br /> <br /> TẠP CHÍ Y – DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 6 - 2013<br /> Bùi Mỹ Hạnh về mối tương quan giữa huyệt Nội quan và chiều cao cơ thể, với hệ số tương<br /> quan r = 0,46 [1].<br /> Những kết quả nghiên cứu này một lần nữa khẳng định việc xác định huyệt dựa vào<br /> thốn của chính bản thân người đó (thốn đồng thân) theo Y học Cổ truyền có cơ sở khoa<br /> học, là phương pháp xác định có giá trị và tiện dụng trong thực hành châm cứu trên lâm<br /> sàng. Việc sử dụng máy dò huyệt đóng vai trò củng cố chính xác vị trí các huyệt châm cứu.<br /> Bảng 2: Diện tích huyệt Thận du (mm2).<br /> (mm2)<br /> <br /> p2-1<br /> <br /> (1)<br /> <br /> (2)<br /> <br /> Nữ (n = 90) (a)<br /> <br /> 16,25  1,89<br /> <br /> 15,84  2,07<br /> <br /> 16,08  1,94<br /> <br /> > 0,05<br /> <br /> Nam (n = 90) (b)<br /> <br /> 16,75  2,39<br /> <br /> 16,91  2,26<br /> <br /> 16,65  2,22<br /> <br /> > 0,05<br /> <br /> > 0,05<br /> <br /> > 0,05<br /> <br /> > 0,05<br /> <br /> 16,40  2,21<br /> <br /> 16,53  2,12<br /> <br /> pa-b<br /> Chung theo bên<br /> <br /> > 0,05<br /> <br /> 16,37  2,10<br /> <br /> Chung hai bên<br /> <br /> > 0,05<br /> <br /> So sánh giá trị trung bình diện tích huyệt Thận du giữa giới nam và nữ ở cả hai bên cơ<br /> thể, thấy không khác biệt có ý nghĩa thống kê (p > 0,05). Do vậy, có thể dùng chung một<br /> chỉ số diện tích huyệt Thận du đại diện cho cả hai giới và cho hai bên cơ thể. So sánh với<br /> huyệt Túc tam lý, Tam âm giao thì Thận du là huyệt có diện tích tương đương so với các<br /> huyệt trên, nhưng lớn hơn so với các huyệt Hợp cốc, Nội quan [1, 2]. Tuy vậy, các huyệt<br /> đều có diện tích nhỏ < 17 mm2, nên việc xác định đúng huyệt là cần thiết. Châm chính xác<br /> vào huyệt, có hiện tượng "đắc khí" mới đạt hiệu quả trong điều trị bệnh.<br /> Bảng 3: Nhiệt độ da (0c) trong và ngoài huyệt Thận du.<br /> (a)<br /> <br /> (b)<br /> <br /> Bên phải (1)<br /> <br /> Bên trái (2)<br /> <br /> p<br /> <br /> Bên phải (1)<br /> <br /> Bên trái (2)<br /> <br /> p<br /> <br /> Nam<br /> <br /> 32,70  0,64<br /> <br /> 32,67  0,67<br /> <br /> > 0,05<br /> <br /> 31,92  0,73<br /> <br /> 31,91  0,70<br /> <br /> > 0,05<br /> <br /> Nữ<br /> <br /> 32,89  0,58<br /> <br /> 32,80  0,71<br /> <br /> > 0,05<br /> <br /> 31,74  0,76<br /> <br /> 31,71  0,73<br /> <br /> > 0,05<br /> <br /> Chung theo bên<br /> <br /> 32,67  0,64<br /> <br /> 32,66  0,66<br /> <br /> > 0,05<br /> <br /> 30,52  0,34<br /> <br /> 30,50  0,31<br /> <br /> > 0,05<br /> <br /> Chung hai bên<br /> pa-b<br /> <br /> 32,66  0,65<br /> <br /> 31,80  0,72<br /> > 0,05<br /> <br /> Nhiệt độ da ở trong huyệt cao hơn nhiệt độ da ở ngoài huyệt với mức chênh lệch từ<br /> 0,70C đến 10C ở hai bên cơ thể cũng như ở hai giới nam và nữ. Tuy nhiên, sự khác biệt<br /> này không có ý nghĩa thống kê (p > 0,05). Như vậy, có thể dùng chung một chỉ số về nhiệt<br /> độ da tại huyệt Thận du ở người khỏe mạnh (32,66  0,650C).<br /> <br /> 42<br /> <br /> TẠP CHÍ Y – DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 6 - 2013<br /> Bảng 4: Cường độ dòng điện (A) trong và ngoài huyệt Thận du.<br /> (a)<br /> <br /> (b)<br /> <br /> Bên phải(1)<br /> <br /> Bên trái (2)<br /> <br /> p2-1<br /> <br /> Bên phải(1)<br /> <br /> Bên trái (2)<br /> <br /> p2-1<br /> <br /> Nam<br /> <br /> 115,10  7,28<br /> <br /> 113,83  6,34<br /> <br /> > 0,05<br /> <br /> 11,83  1,49<br /> <br /> 11,90  1,59<br /> <br /> > 0,05<br /> <br /> Nữ<br /> <br /> 116,25  8,28<br /> <br /> 115,79  8,24<br /> <br /> > 0,05<br /> <br /> 11,53  1,65<br /> <br /> 11,57  1,71<br /> <br /> > 0,05<br /> <br /> p<br /> Chung theo bên<br /> Chung theo vị trí<br /> <br /> > 0,05<br /> <br /> > 0,05<br /> <br /> 115,89  6,73<br /> <br /> 115,927,44<br /> <br /> > 0,05<br /> <br /> 11,43  1,56<br /> <br /> 115,91  7,08<br /> <br /> 11,52  1,57<br /> <br /> > 0,05<br /> <br /> 11,47  1,56<br /> <br /> pa-b<br /> <br /> < 0,001<br /> <br /> Ở cả hai giới và hai bên cơ thể, cường độ dòng điện tại vùng huyệt cao hơn hẳn ngoài<br /> huyệt (gấp 10 lần) (p < 0,001).<br /> Không có sự khác biệt về cường độ dòng điện tại huyệt và ngoài huyệt giữa bên phải và<br /> bên trái cơ thể và giữa hai giới nam và nữ (p > 0,05), tương tự kết quả của các tác giả<br /> khác khi nghiên cứu về huyệt Hợp cốc, Nội quan, Túc tam lý. Các tác giả đều có nhận xét<br /> chung: tại huyệt có cường độ dòng điện lớn hơn so với vùng da xung quanh [1, 2]. Do<br /> cường độ dòng điện tại huyệt Thận du không khác biệt có ý nghĩa giữa hai bên cơ thể và<br /> hai giới (p > 0,05), nên chúng tôi cho rằng có thể dùng chỉ số cường độ dòng điện của<br /> huyệt Thận du chung cho cả nam và nữ, cũng như cho cả bên phải và bên trái (115,91 <br /> 7,08 A).<br /> Bảng 5: Điện trở da (KΩ) trong và ngoài huyệt Thận du.<br /> (a)<br /> <br /> (b)<br /> <br /> Bên phải (1)<br /> <br /> Bên trái (2)<br /> <br /> p<br /> <br /> Bên phải (1)<br /> <br /> Bên trái (2)<br /> <br /> p<br /> <br /> Nam<br /> <br /> 102,60  6,38<br /> <br /> 103,75  9,07<br /> <br /> > 0,05<br /> <br /> 1049,04  135,94<br /> <br /> 1040,38  132,12<br /> <br /> > 0,05<br /> <br /> Nữ<br /> <br /> 103,27  7,60<br /> <br /> 102,60  5,81<br /> <br /> > 0,05<br /> <br /> 1057,69  129,62<br /> <br /> 1065,38  135,23<br /> <br /> > 0,05<br /> <br /> > 0,05<br /> <br /> 1076,28  134,68<br /> <br /> 1074,17  129,83<br /> <br /> > 0,05<br /> <br /> p<br /> Chung theo bên<br /> Chung theo vị trí<br /> pa-b<br /> <br /> > 0,05<br /> 104,53  7,94<br /> <br /> 104,317,28<br /> <br /> 104,42  7,61<br /> <br /> 1075,22  132,10<br /> < 0,001<br /> <br /> Ở cả hai giới và hai bên cơ thể, điện trở da tại vùng huyệt thấp hơn điện trở da ngoài huyệt<br /> (p < 0,001). Không có sự khác biệt về điện trở da tại huyệt và ngoài huyệt giữa hai bên cơ thể và<br /> giữa hai giới nam và nữ (p > 0,05). Da vùng huyệt Thận du có điện trở (104,42  7,61 KΩ),<br /> thấp hơn khoảng 10 lần so với điện trở da vùng xung quanh huyệt (1.075,22  132,10 KΩ).<br /> Kết quả nghiên cứu của chúng tôi làm sáng tỏ sự tồn tại của huyệt theo lý luận Y học<br /> Cổ truyền: huyệt là một cấu trúc đặc biệt cả về hình thái và chức năng sinh học, khác hẳn<br /> <br /> 43<br /> <br />