Nghiên cứu thăm dò xác lập công thức dự đoán kích thước răng vĩnh viễn áp dụng trong phân tích khoảng

Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 20 * Số 2 * 2016<br /> <br /> <br /> NGHIÊN CỨU THĂM DÒ XÁC LẬP CÔNG THỨC DỰ ĐOÁN KÍCH<br /> THƯỚC RĂNG VĨNH VIỄN ÁP DỤNG TRONG PHÂN TÍCH KHOẢNG<br /> Dương Tú Hạnh*, Huỳnh Kim Khang**<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu: (1) Xác định tương quan tốt nhất giữa tổng kích thước các răng cửa vĩnh viễn hàm dưới và tổng<br /> kích thước gần xa của răng nanh và 2 răng cối nhỏ hàm trên hoặc dưới trên mẫu nghiên cứu người Việt,(2) Xác<br /> lập công thức dự đoán (phương trình hồi qui) tổng kích thước răng nanh và cối nhỏ trên mẫu nghiên cứu người<br /> Việt, (3) Xác định độ tin cậy của công thức dự đoán Tanaka và Johnston áp dụng trên cộng đồng người Việt so<br /> với dự đoán từ phương trình hồi qui được xác lập<br /> Phương pháp: Nghiên cứu cắt ngang mô tả, mẫu nghiên cứu gồm 62 mẫu hàm thạch cao của trẻ 15 tuổi<br /> tính đến ngày lấy đấu (36 nam và 26 nữ). Kích thước gần xa các răng được đo theo phương pháp của Moorrees và<br /> cs (1957) (kích thước gần xa là khoảng cách lớn nhất giữa hai mặt bên, khi đo thước trượt giữ song song với mặt<br /> nhai và / hoặc mặt ngoài).<br /> Kết quả: Các giá trị dự đoán theo phương trình Tanaka/ Johnston được so sánh với các số đo thật trên mẫu<br /> hàm và cho thấy sự khác biệt có ý nghĩa thống kê ở hàm dưới p0,05) với các giá trị thật.<br /> Kết luận:Có thể dùng bốn phương trình để dự đoán một cách chính xác hơn kích thước các răng vĩnh viễn<br /> chưa mọc trên trẻ Việt Nam.<br /> Từ khóa: công thức dự đoán<br /> ABSTRACT<br /> LINEAR REGRESSION EQUATION FOR PREDICTING THE SIZE OF UNERUPTED PERMANENT<br /> TEETH IN VIETNAMESE POPULATION: APPLICATION IN SPACE ANALYSIS (A PILOT STUDY)<br /> Duong Tu Hanh, Huynh Kim Khang<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Supplement of Vol. 20 - No 2 - 2016: 14 - 18<br /> <br /> Objective: The aim of this study was to determine: (1) the relationship between the sum of mesiodistal<br /> dimensions of mandibular incisors and that of mesiodistal dimensions of maxillary or mandibular canines<br /> and premolars in Vietnamese subjects; (2) the linear regression equations that serve to predict the sum of<br /> mesiodistal dimensions of canines and premolars in Vietnameses ; (3) the reliability of Tanaka and<br /> Johnston’s prediction formula when applying in Vietnameses compared to the linear regression equations<br /> established in this current study.<br /> Method: In this descriptive cross - sectional study, the sample consisted of 62 dental casts (36 males and 26<br /> females aged of 15 years). The mesiodistal dimensions were measured following the method proposed by Moorrees<br /> et al. (1957).<br /> Results: The measurements were compared to the predicted values derived from the equation of Tanaka and<br /> Johnston. Statistically significant differences were found in mandibular arch (p 0.05).<br /> Conclusions: These four equations may be used in tooth size prediction in Vietnamese children.<br /> Key words: predicted formulas.<br /> ĐẶT VẤN ĐỀ Mục tiêu nghiên cứu<br /> Qua thống kê người ta nhận thấy trong một - Xác định tương quan tốt nhất giữa tổng<br /> số năm gần đây việc chỉnh hình ngay từ giai kích thước các răng cửa vĩnh viễn hàm dưới và<br /> đoạn bộ răng hỗn hợp đã được quan tâm nhiều tổng kích thước gần xa của răng nanh và 2 răng<br /> cối nhỏ hàm trên hoặc dưới trên mẫu nghiên cứu<br /> vì đa số các trường hợp sai khớp cắn bắt nguồn<br /> người Việt<br /> từ giai đoạn này (trong khoảng tuổi từ 6 đến<br /> 12)(4). Khuynh hướng này phản ánh sự hiểu biết - Xác lập công thức dự đoán (phương trình<br /> tốt hơn về sai khớp cắn và việc chẩn đoán bệnh hồi qui) tổng kích thước răng nanh và cối nhỏ<br /> lý này. Một trong những điều cần lưu ý sớm là trên mẫu nghiên cứu người Việt<br /> sự khác biệt giữa khoảng sẵn có và khoảng cần - Xác định độ tin cậy của công thức dự đoán<br /> thiết để thích ứng với kích thước các răng. Để xử Tanaka và Johnston áp dụng trên cộng đồng<br /> lý những trường hợp như vậy, bất kì một sự người Việt so với dự đoán từ phương trình hồi<br /> thiếu khoảng nào trên cung hàm phải được dự qui được xác lập<br /> đoán và các phương pháp phân tích để dự đoán ĐỐITƯỢNG-PHƯƠNGPHÁPNGHIÊNCỨU<br /> đã được thiết lập(5). Phân tích khoảng bộ răng<br /> Đối tượng nghiên cứu<br /> hỗn hợp trở thành một phần thiết yếu của việc<br /> đánh giá trong chỉnh hình sớm. Việc này giúp<br /> Mẫu nghiên cứu<br /> định lượng khoảng sẵn có dù là cung hàm trên Mẫu hàm lấy từ bộ sưu tập mẫu hàm tại<br /> hay dưới để sắp xếp chỗ cho các răng chưa mọc, khoa Răng Hàm Mặt, Đại học Y Dược, Thành<br /> thường là răng nanh và cối nhỏ. Việc phân tích phố Hồ Chí Minh(*).<br /> chính xác là một tiêu chuẩn quan trọng trong Tiêu chuẩn chọn mẫu<br /> việc xác định xem kế hoạch điều trị có liên quan Có bộ răng đầy đủ 28 răng vĩnh viễn, sắp xếp<br /> đến việc nhổ răng hàng loạt, hướng dẫn mọc tương đối đều đặn trên cung hàm, răng được đo<br /> răng, duy trì khoảng, tạo lại khoảng, hoặc việc phải còn nguyên, không trám, không bể, không<br /> khám định kì của bệnh nhân(6). bị sâu mặt bên, không bị thiểu sản men, dị dạng.<br /> Các nhà nghiên cứu đã soạn thảo một biểu Loại khỏi nghiên cứu những mẫu hàm có sai<br /> đồ dự đoán tổng kích thước của 4 răng cửa dưới sót do bị vỡ, bọt…<br /> đã biết. Điều này có thể tìm thấy trong bảng dự Cỡ mẫu<br /> đoán xác suất của Moyers và những phương Gồm 62 mẫu hàm thạch cao của trẻ 15 tuổi<br /> trình dự đoán của Tanaka và Johnston (T/J)(2), của tính đến ngày lấy đấu, gồm 36 nam và 26 nữ.<br /> Chan (1998)(1). Mặc dù những phương pháp khá<br /> Thiết kế nghiên cứu<br /> chính xác nhưng dựa trên những số liệu rút ra từ<br /> Nghiên cứu cắt ngang mô tả.<br /> chủng tộc Bắc Âu, chủng tộc Mỹ gốc Á, vì vậy có<br /> thể không chính xác khi áp dụng cho một chủng<br /> (*)<br /> tộc khác; đó cũng chính là lý do khiến chúng tôi Thuộc chương trình theo dõi dọc sự phát triển sọ mặt<br /> và răng trẻ em Việt nam từ 3 tuổi đến 18 tuổi tiến hành<br /> thực hiện nghiên cứu này. từ tháng 11 năm 1996 do GS.TS. Hoàng Tử Hùng chủ trì<br /> tại Khoa Răng Hàm Mặt-ĐH Y Dược TPHCM.<br /> <br /> <br /> Chuyên Đề Răng Hàm Mặt 15<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 20 * Số 2 * 2016<br /> <br /> Phương pháp nghiên cứu lâm sàng cho việc dự đoán kích thước răng cho<br /> Kích thước gần xa các răng được đo theo người Việt.<br /> phương pháp của Moorrees và cs (1957) (kích Sai lầm hệ thống của các số đo ở hàm trên và<br /> thước gần xa là khoảng cách lớn nhất giữa hai dưới được dự đoán với mỗi trị giá tổng các răng<br /> mặt bên, khi đo thước trượt giữ song song với cửa hàm dưới cùng được tính toán.<br /> mặt nhai và / hoặc mặt ngoài)(3). Áp dụng phương trình tính toán của Tanaka<br /> Các răng được đo / Jonhston vào các mẫu nghiên cứu<br /> 4 răng cửa vĩnh viễn hàm dưới. Hàm trên: y = 0,5x + 11<br /> Các răng nanh vĩnh viễn hàm trên và hàm Hàm dưới: y = 0,5x + 10,5 (Đơn vị tính bằng<br /> dưới mm)<br /> Các răng cối nhỏ hàm trên và hàm dưới Sự khác biệt giữa kích thước dự đoán theo<br /> Qui ước: Tổng kích thước răng nanh và phương trình Tanaka / Johnston của các răng<br /> răng cối nhỏ bên phải và bên trái được tính nanh và cối nhỏ và kích thước đo được thật sự<br /> trung bình để có một giá trị cho răng nanh và trên mẫu hàm trẻ Việt, cũng như sự khác biệt<br /> cối nhỏ hàm trên và một giá trị cho răng nanh giữa kích thước dự đoán theo phương trình vừa<br /> và cối nhỏ hàm dưới đối với mỗi giá trị của các xác lập và kích thước thật sự được tính toán và<br /> răng cửa dưới. so sánh hai sự khác biệt này.<br /> <br /> Độ tin cậy của phương pháp KẾT QUẢ VÀ BÀN LUẬN<br /> Chọn ngẫu nhiên 20 mẫu hàm để tiến hành Qua nghiên cứu sáu phương trình hồi qui<br /> đo lần 2 trong cùng một tiêu chuẩn; việc đo lần được xác lập, hai cho hàm trên và dưới của<br /> thứ hai được thực hiện sau khi đã có tất cả các số chung nam và nữ, hai cho hàm trên và hàm dưới<br /> đo lần thứ nhất để các số đo lần thứ nhất không của nam, hai cho hàm trên và hàm dưới của nữ.<br /> tạo thành kiến cho lần đo thứ hai. Kết quả phân Nam và nữ: Hàm trên y = 0,69x + 5,49<br /> tích thống kê cho thấy không có sự khác biệt có ý Hàm dưới y = 0,62x + 8.09<br /> nghĩa thống kê giữa 2 lần đo (p>0,05); hệ số<br /> Nam: Hàm trên y = 0,66x + 6,22<br /> tương quan r = 0,86.<br /> Hàm dưới y = 0,64x + 7,46<br /> Phân tích thống kê<br /> Nữ: Hàm trên y = 0,67x + 5,88<br /> Số trung bình, độ lệch chuẩn giữa các nhóm<br /> Hàm dưới y = 0,62 + 8,04<br /> răng đã đo được so sánh và phương trình hồi qui<br /> có dạng y = a(x) + b được xác lập để sử dụng trên<br /> Bảng 1. Tổng chiều rộng gần - xa các răng cửa dưới, các răng nanh và cối nhỏ<br /> NAM + NỮ<br /> Tổng chiều rộng của các răng n Khoảng biến thiên Trung bình Độ lệch chuẩn<br /> 4 răng cửa dưới (x) 62 20,7 – 27,7 23,52 1,25<br /> Các răng nanh + cối nhỏ dưới (yD) 62 19,2 – 24,65 21,72 1,08<br /> Các răng nanh + cối nhỏ trên (yT) 62 20,25 – 25,3 22,65 1,01<br /> NAM<br /> Tổng chiều rộng của các răng n Khoảng biến thiên Trung bình Độ lệch chuẩn<br /> 4 răng cửa dưới (x) 36 22,2 – 27,7 23,86 1,24<br /> Các răng nanh + cối nhỏ dưới (yD) 36 19,95 – 24,65 22,03 1,03<br /> Các răng nanh + cối nhỏ trên (yT) 36 21 – 25,3 22,81 1,00<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 16 Chuyên Đề Răng Hàm Mặt<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 20 * Số 2 * 2016 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> NỮ<br /> Tổng chiều rộng của các răng n Khoảng biến thiên Trung bình Độ lệch chuẩn<br /> 4 răng cửa dưới (x) 26 20,7 – 25,4 23,04 1,12<br /> Các răng nanh + cối nhỏ dưới (yD) 26 19,2– 23,35 21,39 1,01<br /> Các răng nanh + cối nhỏ trên (yT) 26 20,25 – 24,75 22,43 1,00<br /> Bảng 2. Phương trình dự đoán<br /> NAM + NỮ<br /> Răng nanh và cối nhỏ Hệ số tương quan Hệ số hồi qui Sai số chuẩn (mm)<br /> a b<br /> Hàm dưới 0,77 0,62 8,09 0,654<br /> Ham trên 0,80 0,69 5,49 0,655<br /> NAM<br /> Răng nanh và cối nhỏ Hệ số tương quan Hệ số hồi qui Sai số chuẩn (mm)<br /> a b<br /> Hàm dưới 0,8 0,64 7,46 0,608<br /> Ham trên 0,8 0,66 6,62 0,634<br /> NỮ<br /> Răng nanh và cối nhỏ Hệ số tương quan Hệ số hồi qui Sai số chuẩn (mm)<br /> a b<br /> Hàm dưới 0,7 0,62 8,04 0,732<br /> Hàm trên 0,74 0,67 5,88 0,694<br /> Áp dụng phương trình hồi qui vừa xác lập yd (t n).: Tổng chiều rộng Gần – Xa răng<br /> cũng như phương trinh Tanaka / Johnston vào nanh, 2 răng cối nhỏ thứ nhất và thứ hai hàm<br /> mỗi giá trị của x sẽ có từng số đo dự đoán của y dưới tính theo phương trình dự đoán Tanaka /<br /> theo x, từ đó tính số trung bình của y để so sánh Johnston.<br /> với giá trị thật của y đo được trên mẫu hàm để yt (t n).: Tổng chiều rộng Gần – Xa răng<br /> có được độ sai biệt tuyệt đối trung bình và sau nanh, 2 răng cối nhỏ thứ nhất và thứ hai hàm<br /> cùng nêu được độ chính xác và khoảng tin cậy trên tính theo phương trình dự đoán Tanaka /<br /> của mỗi công thức dự đoán khi áp dụng trên Johnston.<br /> mẫu hàm người Việt.<br /> yD (DĐ): Tổng chiều rộng Gần – Xa răng<br /> Để tiện theo dõi chung tôi qui ước như sau: nanh, 2 răng cối nhỏ thứ nhất và thứ hai hàm<br /> yD: Tổng chiều rộng Gần – Xa răng nanh, 2 dưới tính theo dự đoán.<br /> răng cối nhỏ thứ nhất và thứ hai hàm dưới đo yT (DĐ): Tổng chiều rộng Gần – Xa răng<br /> trên mẫu hàm. nanh, 2 răng cối nhỏ thứ nhất và thứ hai hàm<br /> yT: Tổng chiều rộng Gần – Xa răng nanh, 2 trên tính theo dự đoán.<br /> răng cối nhỏ thứ nhất và thứ hai hàm trên đo Bảng 3. So sánh yD (VN), yT (VN), yd (t n), yt (t<br /> trên mẫu hàm. n) trung bình với yD và yT trung bình<br /> yD (VN): Tổng chiều rộng Gần – Xa răng n (nam<br /> yD<br /> yD<br /> p yT<br /> yT<br /> p<br /> nanh, 2 răng cối nhỏ thứ nhất và thứ hai hàm + nữ) (DĐ) (DĐ)<br /> VIỆT 62 21,72 21,69 0,90 22,65 22,56 0,57<br /> dưới theo phương trình dự đoán vừa xác lập. NAM<br /> yT (VN): Tổng chiều rộng Gần – Xa răng TANAKA 62 21,72 22,26 0,0009 22,76 0,48<br /> nanh, 2 răng cối nhỏ thứ nhất và thứ hai hàm<br /> trên theo phương trình dự đoán vừa xác lập.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Chuyên Đề Răng Hàm Mặt 17<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 20 * Số 2 * 2016<br /> <br /> Bảng 4. Bảng so sánh độ sai biệt trị tuyệt đối trung này để dự đoán kích thước của các răng nanh và<br /> bình yD (VN), yT (VN), yd (t n), yt (t n) với yD, yT. cối nhỏ chưa mọc ở trẻ Việt là thích hợp.<br /> yD yT yD (VN) yd (t n) yT (VN) yt (t n) 2- Để có độ chính xác cao, không nên sử<br /> NAM+ NỮ 0,00 0,00 0,48 0,73 0,52 0,54<br /> dụng công thức chung cho nam và nữ như<br /> NAM 0,00 0,00 0,47 0,63 0,48 0,50<br /> NỮ 0,00 0,00 0,49 0,87 0,58 0,60<br /> phương trình dự đoán của Tanaka/Johnston mà<br /> nên sử dụng công thức của nam cho mẫu hàm<br /> Quan sát bảng 1, 3 và 4, chúng tôi có các<br /> nam và tương tự nữ cho mẫu hàm nữ như đã<br /> nhận xét sau:<br /> thiết lập trong nghiên cứu.<br /> - Tổng kích thước gần xa của các răng cửa<br /> 3- Có thể sử dụng phương trình dự đoán của<br /> cũng như răng nanh và cối nhỏ ở nam bao giờ<br /> Tanaka/Johnston cho mẫu hàm hàm trên người<br /> cũng lớn hơn nữ.<br /> Việt (cả nam lẫn nữ) nhưng không nên áp dụng<br /> - Tổng chiều rộng gần xa trung bình của răng phương trình dự đoán của Tanaka/Johnston cho<br /> nanh và 2 răng cối nhỏ ở cả cung hàm trên và mẫu hàm hàm dưới người Việt (cả nam lẫn nữ).<br /> hàm dưới theo phương trình dự đoán vừa xác<br /> lập chung cho nam và nữ không có sự khác biệt TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> 1. Chan LS, Jacobsen N, (1998). “Mixed dentiton analysis for<br /> có ý nghĩa thống kê (p>0,05) với tổng chiều rộng<br /> Asian – Americans”. Am. J. Ortho. Dentofac Orthop, 113: 293 -<br /> gần xa trung bình của răng nanh và 2 răng cối 99.<br /> nhỏ đo trên mẫu hàm. 2. Marvin TM, Johnston EL, (1974). “The prediction of the size of<br /> unerupted canines and premolars in a contemporary<br /> - Tổng chiều rộng gần xa trung bình của răng orthodontic population”. JADA., 88: 798 –801.<br /> nanh và 2 răng cối nhỏ ở cung hàm dưới theo 3. Moorees CFA (1957). “Mediodistal crown diameters of the<br /> deciduous and permanent teeth in individuals”. J.D. Res., 39 –<br /> phương trình dự đoán Tanaka/Johnston có sự 47.<br /> khác biệt ý nghĩa thống kê với tổng chiều rộng 4. Samir BE và Jacobsen JR, (1998). “Comparison of two<br /> nonradiographic methods of predicting permanent tooth size<br /> gần xa trung bình của răng nanh và 2 răng cối<br /> in the mixed dentition”. Am. J. Ortho. Dentofac Orthop., 113: 573<br /> nhỏ đo trên mẫu hàm (p0,05). cephalometric radiography”. Am. J. Orthod. Dentofac Orthop.,<br /> KẾT LUẬN 107:309 – 14.<br /> 6. Trần Thúy Hồng (2003). “Ứng dụng phương pháp vi tính<br /> 1- Tổng kích thước gần - xa của răng nanh và trong hỗ trợ phân tích khoảng”. Luận án Thạc sĩ Y học,<br /> Trường Đại Học Y Dược TP.HCM.<br /> 2 răng cối nhỏ hàm trên hoặc hàm dưới tính theo<br /> phương trình dự đoán vừa xác lập không có sự<br /> khác biệt có ý nghĩa thống kê với tổng kích thước Ngày nhận bài báo: 18/01/2016<br /> gần – xa của răng nanh và 2 răng cối nhỏ hàm Ngày phản biện nhận xét bài báo: 16/02/2016<br /> trên hoặc hàm dưới đo trên mẫu hàm (kích Ngày bài báo được đăng: 25/03/2016<br /> thước thật), do đó việc áp dụng các phương trình<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 18 Chuyên Đề Răng Hàm Mặt<br />