Nghiên cứu thay đổi về hô hấp và tuần hoàn bằng phương pháp an thần do người gây mê điều khiển sử dụng propofol trong thủ thuật răng

Chia sẻ: Ni Ni | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:7

Thêm vào BST

Báo xấu

46
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của bài viết nhằm đánh giá thay đổi về hô hấp và tuần hoàn bằng phương pháp an thần do người gây mê điều khiển (ACS) sử dụng propofol trong thủ thuật răng. Phương pháp: thử nghiệm lâm sàng có đối chứng, tiến hành trên 108 bệnh nhân (BN), tuổi 18 - 60, ASA I - II.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Nghiên cứu thay đổi về hô hấp và tuần hoàn bằng phương pháp an thần do người gây mê điều khiển sử dụng propofol trong thủ thuật răng

T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 8-2016 NGHIÊN CỨU THAY ĐỔI VỀ HÔ HẤP VÀ TUẦN HOÀN BẰNG PHƯƠNG PHÁP AN THẦN DO NGƯỜI GÂY MÊ ĐIỀU KHIỂN SỬ DỤNG PROPOFOL TRONG THỦ THUẬT RĂNG Nguyễn Quang Bình*; Đồng Ngọc Quang* TÓM TẮT Mục tiêu: đánh giá thay đổi về hô hấp và tuần hoàn bằng phương pháp an thần do người gây mê điều khiển (ACS) sử dụng propofol trong thủ thuật răng. Phương pháp: thử nghiệm lâm sàng có đối chứng, tiến hành trên 108 bệnh nhân (BN), tuổi 18 - 60, ASA I - II. Nhóm gây tê đơn thuần (GTĐT) (n = 54): gây tê tại chỗ (GTTC) bằng lidocain 2% có epinephrin 1/100.000 với liều khởi đầu 2 mg/kg sau 5 phút tiến hành phẫu thuật, có thể thêm lidocain tùy theo đáp ứng đau của BN. Nhóm ACS (n = 54): propofol liều khởi đầu 20 mg tiêm tĩnh mạch trước GTTC 1 phút (như GTĐT), duy trì liều tiếp theo bằng cách tiêm từng liều bolus: 20 mg propofol tùy theo đáp ứng của BN. Tiêu chí đánh giá: tần số tim, huyết áp (tâm thu, tâm trương, trung bình), tần số hô hấp (TSHH), SpO2. Thời điểm đánh giá T0: 5 phút truớc an thần, T1: 1 phút sau an thần, T2: 5 phút, T3: 10 phút, T4: 15 phút phẫu thuật, T5: kết thúc phẫu thuật, TX: xuất viện. Kết quả: tuần hoàn: ở ACS, tần số tim (từ T1 - T5) thấp hơn có ý nghĩa (p < 0,001; p < 0,05), huyết áp tâm thu (HATT) và trung bình (từ T1 - TX) thấp hơn có ý nghĩa (p < 0,001; p < 0,01; p < 0,05), huyết áp tâm trương (HATTr) (từ T1 - T5) thấp hơn có ý nghĩa (p < 0,05) so với GTĐT; hô hấp: ở ACS, TSHH (từ T1 - T4) thấp hơn có ý nghĩa (p < 0,01; p < 0,05), SpO2 tương đương (p > 0,05) so với GTĐT. Kết luận: phương pháp ACS sử dụng propofol luôn ổn định về hô hấp và tuần hoàn hơn so với GTĐT trong thủ thuật răng. * Từ khóa: An thần; ACS; Gây tê đơn thuần; Propofol; Phẫu thuật răng; Tần số tim; Huyết áp. Research on the Changes of Respiratory and Circulary Parameters by Propofol ACS in Dental Procedures Summary Objectives: To evaluate changes of respiratory and circulary parameters by propofol ACS in dental procedures. Methods: Compared clinical trials, 108 patients were collected, average age 18 - 60, ASA I - II. Local anesthesia only (LAO) group (n = 54): local anesthesia by lidocaine 2% and epinephrine 1/100,000 with the first dose of 2 mg/kg, 5 minutes after surgery more 0.5 mg/kg doses can be given depending on the patient's response. ACS group (n = 54): first dose of 20 mg propofol was injected intravenously 1 minute before the local anesthesia (such as group 1) and the next dose of propofol for to anesthesia maintemance was injected by bolus of anesthesiologist: propofol 20 mg depending on patient's response. Evaluation criteria: heart rate, blood pressure (systolic, diastolic, mean), respiratory rate, SpO2. Times of evaluation: T 0 : 5 minutes before sedation; T1: 1 minute after sedation; T2: 5 minutes; T 3 : 10 minutes; * Bệnh viện Răng Hàm Mặt TW Người phản hồi (Corresponding): Nguyễn Quang Bình (nguyenbinh3010@gmail.com) Ngày nhận bài: 15/05/2016; Ngày phản biện đánh giá bài báo: 16/06/2016 Ngày bài báo được đăng: 16/09/2016 170 T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 8-2016 T4: 15 minutes of surgery; T5: ending surgery; Tx: discharge. Results: Circulation: heart rate in ACS group (from T1 to T5) was significantly lower than in LAO group (p < 0.001; p < 0.05); systolic blood pressure, mean (from T1 to Tx) and diastolic blood pressure (from T1 to T5) were significantly lower (p < 0.05) than LAO group. Respiratory: respiratory rate in ACS group (from T1 to T4) was significantly lower than in LAO group (p < 0.01; p < 0.05); SpO2 in ACS was similar to LAO group (p > 0.05). Conclusion: Anesthesiologist controlled propofol sedation makes more stable respiratory and circulatory parametes than only local annesthesia in dental procedures. * Key words: Sedation; ACS; Local anesthesia; Propofol; Dental surgery; Heart rate; Blood pressure. ĐẶT VẤN ĐỀ Phương pháp ACS (anesthesiologist controlled sedation) là phương pháp an thần do người gây mê điều khiển tiêm từng liều nhỏ thuốc an thần tùy theo đáp ứng của BN mỗi khi BN thấy lo sợ, khó chịu hay kém hợp tác. Propofol là thuốc mê tĩnh mạch có tác dụng ngắn. Tuy nhiên, propofol sử dụng với liều nhỏ có tác dụng an thần và ít gây ảnh hưởng đến hô hấp và tuần hoàn [8]. Người ta dùng phương pháp ACS bằng propofol kết hợp TSHH trong can thiệp nha khoa với mục đích làm cho BN được an thần, tinh thần thoải mái, giảm ngưỡng đau, hợp tác tốt với phẫu thuật, BN hài lòng với phương pháp và dễ chấp nhận lần sau nếu phải can thiệp. Đây là những lợi điểm của phương pháp ACS bằng propofol, tuy nhiên phương pháp này áp dụng trong nha khoa ở Việt Nam vẫn còn mới mẻ. Chúng tôi nghiên cứu đề tài này nhằm: Đánh giá thay đổi về hô hấp và tuần hoàn bằng phương pháp ACS sử dụng propofol trong thủ thuật răng. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 1. Đối tượng nghiên cứu. - BN có chỉ định phẫu thuật răng khôn hàm dưới (răng 38 hoặc 48), vô cảm dưới GTTC đơn thuần hoặc GTTC kết hợp với an thần. Tuổi từ 18 - 60, tình trạng toàn thân theo ASA I, II. - Địa điểm nghiên cứu: phòng mổ ngoại trú, Bệnh viện Răng Hàm Mặt Trung ương có bác sỹ chuyên phẫu thuật trong miệng và gây mê hồi sức. 2. Phương pháp nghiên cứu. Thử nghiệm lâm sàng, mù đơn, có đối chứng. Chia làm hai nhóm: - Nhóm 1 (GTĐT = GTTC đơn thuần): 54 BN. - Nhóm 2 (ACS = an thần do người gây mê điều khiển): 54 BN. * Chuẩn bị BN, dụng cụ, phương tiện: Theo quy trình chuẩn. * Phương pháp vô cảm: - Nhóm 1 (GTĐT): phẫu thuật viên thực hiện GTTC vị trí lỗ gai spix (nơi dây thần kinh huyệt răng dưới đi qua) bằng cách tiêm trực tiếp lidocain 2% có pha epinephrin 1/100.000 với liều đầu 2 mg/kg, sau 5 phút tiến hành phẫu thuật, nếu trong phẫu thuật BN kêu đau có thể thêm liều lidocain 0,5 mg/kg tùy theo đáp ứng của BN (tổng liều lidocain không > 6 mg/kg). - Nhóm 2 (ACS): do người gây mê thực hiện tiêm tĩnh mạch liều đầu 20 mg propofol trước 1 phút GTTC, sau đó tiến hành như nhóm 1. Duy trì những liều tiếp 171 T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 8-2016 theo bằng cách tiêm từng liều ngắt quãng bolus: 20 mg propofol theo đáp ứng của BN, khi BN cảm thấy đau, lo sợ hay khó chịu. * Chỉ tiêu nghiên cứu: - Đặc điểm chung BN: tuổi, giới, cân nặng, ASA, thời gian phẫu thuật, mức độ khó phẫu thuật. * Đạo đức nghiên cứu: tuân thủ các nguyên tắc trong Tuyên bố Helsinki (1975), được thông qua tại Hội nghị Y tế Thế giới 29 (Tokyo, 1986). * Xử lý số liệu: bằng phần mềm thống kê SPSS 15.0. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ BÀN LUẬN 1. Đặc điểm chung. - Thay đổi về tuần hoàn: + Tần số tim: < 60 chu kỳ/phút: chậm, > 100 chu kỳ/phút: nhanh. + Huyết áp động mạch: HATT ≥ 140 mmHg và HATTr ≥ 90 mmHg: tăng. HATT < 90 mmHg: giảm. + BN có tần số tim chậm và huyết áp tụt. - Thay đổi về hô hấp: + TSHH: < 10 lần/phút: chậm và > 20 lần/phút: nhanh. + Độ bão hòa oxy ở mao mạch (SpO2): nếu SpO2 < 90%: giảm. + BN có ức chế hô hấp. * Thời điểm nghiên cứu: T0: 5 phút trước sử dụng an thần; T1: 1 phút sau dùng an thần; T2: 5 phút, T3: 10 phút, T4: 15 phút sau phẫu thuật; T5: khi kết thúc phẫu thuật; TX: ngay trước khi xuất viện. Nhóm ACS: 28,81 ± 8,51 tuổi; giới tính: nam: 72,22%, nữ: 27,78%; cân nặng 56,56 ± 8,11 kg. ASA: loại I: 88,89%, loại II: 11,11%, khác nhau không có ý nghĩa (p > 0,05) so với các giá trị tương ứng ở GTĐT về tuổi: 28,30 ± 8,15 tuổi; giới tính: nam: 70,37%, nữ: 29,63%; cân nặng: 54,74 ± 7,68 kg; ASA: loại I: 83,33%, loại II: 16,67%. Như vậy, tuổi, giới, cân nặng và sức khỏe toàn thân ở 2 nhóm đồng nhất. Mức độ khó của phẫu thuật răng khôn (theo Pedensen): ở ACS 8,72 ± 2,12 điểm và GTĐT 8,48 ± 1,83 điểm, khác nhau không có ý nghĩa (p > 0,05). Thời gian phẫu thuật: ở ACS 22,85 ± 4,50 phút và GTĐT 23,35 ± 4,02 phút, khác nhau không có ý nghĩa (p > 0,05). Như vậy, về mức độ khó và thời gian phẫu thuật răng khôn ở 2 nhóm như nhau. 2. Thay đổi về tuần hoàn. * Thay đổi về tần số tim: Bảng 1: Thay đổi về tần số tim (chu kỳ/phút). Nhóm GTĐT (n = 54) Nhóm ACS (n = 54) X ± SD X ± SD T0 88,57 ± 15,69 87,02 ± 13,50 > 0,05 T1 96,59 ± 15,55 82,74 ± 13,40 < 0,001 T2 96,50 ± 13,33 86,17 ± 13,91 < 0,001 Thời điểm 172 p T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 8-2016 T3 96,15 ± 14,22 84,67 ± 12,66 < 0,001 T4 95,18 ± 14,17 85,43 ± 12,39 < 0,001 T5 91,13 ± 13.00 84,22 ± 11,80 < 0,05 Tx 87,74 ± 12.30 83,74 ± 11,47 > 0,05 Tại T0, tần số tim ở GTĐT khác nhau không có ý nghĩa (p > 0,05) so với ACS. Theo “Các giá trị sinh học người Việt Nam bình thường thập kỷ 90 - thế kỷ XX”, tần số tim ở lứa tuổi 25 - 34 (cùng với lứa tuổi nghiên cứu) là 76 ± 6 chu kỳ/phút [3]. Tại T0, tần số tim ở 2 nhóm tăng so với tần số tim trong điều kiện bình thường. Tần số tim tăng trước phẫu thuật có thể do BN lo sợ, vì khi lo sợ sẽ làm tăng yếu tố thần kinh thể dịch, tăng hoạt động của cơ tim và tần số tim [7]. Tuy nhiên, tần số tim chỉ tăng trong giới hạn cao của người bình thường. Thời điểm từ T1 - T5, tần số tim ở ACS thấp hơn có ý nghĩa (p < 0,001; p < 0,05) so với GTĐT. Như vậy, ở GTĐT, tần số tim tăng là do lo sợ, ở ACS chỉ sau 1 phút dùng an thần bệnh nhân đã giảm lo sợ. Như vậy, tần số tim tăng là dấu hiệu khách quan phản ánh mức độ lo sợ của bệnh nhân để người gây mê có thể biết dùng thêm liều an thần. Tại Tx, tần số tim ở 2 nhóm khác nhau không có ý nghĩa (p > 0,05). Như vậy, tần số tim ở GTĐT trở về gần như giá trị ban đầu trước phẫu thuật và ở ACS thấp hơn so với giá trị ban đầu, nhưng vẫn trong giới hạn bình thường. Sử dụng an thần bằng propofol có thể đạt được ổn định về tần số tim sau 1 phút. Nhưng sử dụng midazolam, tần số tim có thể tăng từ 77 - 90 chu kỳ/phút sau 1 phút [4]. Như vậy, sử dụng propofol, tần số tim ít bị ảnh hưởng hơn so với midazolam, chứng tỏ propofol ưu điểm hơn midazolam. * Thay đổi về huyết áp: - HATT: Bảng 2: Thay đổi HATT (mmHg). Nhóm GTĐT (n = 54) Nhóm ACS (n = 54) X ± SD X ± SD T0 130,28 ± 12,33 127,63 ± 13,71 > 0,05 T1 134,50 ± 14,86 123,39 ± 13,83 < 0,001 T2 137,13 ± 11,94 124,74 ± 13,96 < 0,001 T3 137,78 ± 14,83 125,69 ± 12,60 < 0,001 T4 134,39 ± 13,24 127,53 ± 13,55 < 0,05 T5 132,69 ± 13,51 126,37 ± 13,05 < 0,05 Tx 129,76 ± 10,90 125,30 ± 11,16 < 0,05 Thời điểm p 173 T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 8-2016 - HATTr: Bảng 3: Thay đổi HATTr (mmHg). Nhóm GTĐT (n = 54) X ± SD Nhóm ACS (n =54) X ± SD p T0 76,91 ± 9,93 77,69 ± 10,53 > 0,05 T1 77,67 ± 12,92 72,74 ± 11,84 < 0,05 T2 77,65 ± 11,30 71,30 ± 11,23 < 0,05 T3 76,33 ± 10,06 70,59 ± 13,49 < 0,05 T4 75,35 ± 9,80 70,60 ± 12,06 < 0,05 T5 76,61 ± 10,57 71,31 ± 10,58 < 0,05 Tx 75,41 ± 8,83 72,54 ± 9,84 > 0,05 Thời điểm - Huyết áp trung bình: Bảng 4: Thay đổi huyết áp trung bình (mmHg). Nhóm GTĐT (n = 54) X ± SD Nhóm ACS (n = 54) X ± SD p T0 93,59 ± 10,54 92,56 ± 10,18 > 0,05 T1 94,83 ± 12,24 88,37 ± 11,66 < 0,01 T2 96,94 ± 10,81 87,69 ± 10,69 < 0,001 T3 95,83 ± 9,94 87,74 ± 11,62 < 0,001 T4 94,27 ± 94,27 87,72 ± 12,29 < 0,01 T5 93,69 ± 11,27 87,70 ± 11,42 < 0,05 Tx 92,15 ± 8,95 87,63 ± 10,23 < 0,05 Thời điểm Tại T0, giá trị huyết áp (tâm thu, tâm trương và trung bình) ở GTĐT và ACS khác nhau không có ý nghĩa (p > 0,05). Theo “Các giá trị sinh học người Việt Nam bình thường thập kỷ 90 - thế kỷ XX”, ở lứa tuổi từ 25 - 34 (cùng với lứa tuổi nghiên cứu), giá trị HATT là 113 ± 11 mmHg, HATTr 72 ± 8 mmHg [3]. Như vậy, tại T0, huyết áp ở 2 nhóm tăng so với huyết áp trong điều kiện bình thường. Tăng huyết áp trước phẫu thuật có thể do bệnh nhân lo sợ, vì khi lo sợ sẽ làm tăng yếu tố thần kinh thể dịch, tăng huyết áp [8]. Tuy nhiên, huyết áp chỉ tăng trong giới hạn cao của người bình thường. Từ T1 - T5, khi sử dụng an thần, huyết áp ở ACS thấp hơn có 174 ý nghĩa (p < 0,001; p < 0,01 và p < 0,05) so với GTĐT. Tại Tx, HATT ở ACS thấp hơn có ý nghĩa (p < 0,05) so với GTĐT và HATTr ở 2 nhóm khác nhau không có ý nghĩa (p > 0,05). Như vậy, ACS dùng an thần propofol, huyết áp luôn ổn định và gần giá trị nền hơn so với GTĐT trong phẫu thuật cho đến lúc xuất viện. Rodrigo (2004) cho biết: sử dụng an thần bằng propofol, BN có tuần hoàn luôn ổn định, không có trường hợp nào tụt huyết áp nghiêm trọng [5]. Rudkin (1995) cho thấy BN sử dụng an thần propofol đều ổn định về tuần hoàn. Tuy nhiên, có 1 BN sử dụng propofol bắt gặp mạch chậm và huyết áp giảm, nhưng đáp ứng tốt với atropin [6].