i
LỜI CẢM ƠN
Đề tài được thực hiện tại Vườn Quốc gia Phou Khao Khouay, tỉnh Bor
Ly Kham Xay, nước Cộng Hòa Dân Chủ Nhân Dân Lào từ tháng 8 năm 2013
đến tháng 4 năm 2014. Sau một thời gian nghiên cứu, đến nay đề tài đã hoàn
thành. Nhân dịp hoàn thành luận văn, tác giả xin gửi lời cảm ơn tới Chính phủ
hai nước Việt Nam và Lào đã tạo điều kiện giúp đỡ tác giả được học tập,
nghiên cứu về chuyên ngành Quản lý tài nguyên rừng.
Tác giả xin bày tỏ lòng cảm ơn chân thành tới Ban Giám hiệu Trường
Đại học Lâm nghiệp Việt Nam, Ban chủ nhiệm Khoa Đào tạo Sau đại học,
các thầy cô giáo trong Khoa Quản lý tài nguyên rừng và Môi trường cũng như
Ban lãnh đạo và các cán bộ Kiểm lâm của Vườn Quốc gia Phou Khao Khouay
đã tạo điều kiện và giúp đỡ tác giả thực hiện đề tài. Đặc biệt tác giả xin bày tỏ
lòng biết ơn sâu sắc tới TS Trần Ngọc Hải, người đã trực tiếp hướng dẫn, chỉ
bảo và giúp đỡ tác giả trong suốt quá trình thu thập số liệu, xử lý và hoàn
thành bản luận văn này.
Cuối cùng tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành đến tất cả bạn bè,
người thân và đồng nghiệp đã giúp đỡ tác giả cả về vật chất lẫn tinh thần
trong quá trình điều tra thực địa và hoàn thành luận văn. Đó là nguồn cổ vũ
lớn lao đối với tác giả.
Mặc dù đã nỗ lực làm việc, nhưng do thời gian thực hiện đề tài còn
nhiều hạn chế, khối lượng nghiên cứu lớn và đặc biệt hạn chế về ngôn ngữ
nên đề tài và bản luận văn này không tránh khỏi những thiếu sót nhất định.
Tác giả rất mong nhận được sự đóng góp ý kiến xây dựng của các nhà khoa
học, bạn bè, đồng nghiệp để bản luận văn được hoàn thiện hơn.
Tôi xin cam đoan số liệu thu thập, kết quả tính toán là trung thực và
được trích dẫn rõ ràng.
Xin chân thành cảm ơn!
ĐHLN, tháng 4 năm 2014
Tác giả
Khamvongsa Southin
ii
MỤC LỤC
Trang
TRANG PHỤ BÌA
LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................ i
MỤC LỤC ................................................................................................................. ii
DANH MỤC CÁC BẢNG ...................................................................................... v
DANH MỤC CÁC HÌNH ....................................................................................... vi
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT....................................................................... vii
ĐẶT VẤN ĐỀ .......................................................................................................... 1
Chương 1: TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU ............................................ 3
1.1. Khái niệm và phân loại lâm sản ngoài gỗ ............................................... 3
1.1.1. Khái niệm lâm sản ngoài gỗ ............................................................. 3
1.1.2. Phân loại lâm sản ngoài gỗ ............................................................... 4
1.2. Tình hình khai thác, chế biến, sử dụng và buôn bán LSNG ................... 5
1.2.1. Trên thế giới ..................................................................................... 5
1.2.2. Ở Việt Nam ...................................................................................... 8
1.2.3. Tại nước Cộng hòa dân chủ nhân dân Lào .................................... 11
Chương 2: MỤC TIÊU, ĐỐI TƯỢNG, PHẠM VI, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG
PHÁP NGHIÊN CỨU ............................................................................................ 16
2.1. Mục tiêu nghiên cứu ............................................................................. 16
2.1.1. Mục tiêu tổng quát.......................................................................... 16
2.1.2. Mục tiêu cụ thể ............................................................................... 16
2.2. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ........................................................ 16
2.2.1. Đối tượng nghiên cứu ..................................................................... 16
2.2.2. Phạm vi nghiên cứu ........................................................................ 16
2.3. Nội dung nghiên cứu ............................................................................ 17
2.4. Phương pháp nghiên cứu ...................................................................... 17
iii
2.4.1. Phương pháp kế thừa tài liệu .......................................................... 17
2.4.2. Phương pháp phỏng vấn ................................................................. 17
2.4.3. Phương pháp điều tra ô tiêu chuẩn ................................................. 19
2.4.4. Phương pháp phân tích thị trường kênh tiêu thụ sản phẩm LSNG 23
2.4.5. Phương pháp phân tích SWOT ...................................................... 23
2.4.6. Phương pháp xử lý số liệu .............................................................. 24
Chương 3: ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN, KINH TẾ XÃ HỘI KHU VỰC NGHIÊN
CỨU ......................................................................................................................... 27
3.1. Điều kiện tự nhiên................................................................................. 27
3.1.1. Vị trí địa lý ..................................................................................... 27
3.1.2. Địa hình, địa mạo ........................................................................... 27
3.1.3. Khí hậu, thủy văn ........................................................................... 29
3.1.4. Địa chất, thổ nhưỡng ...................................................................... 30
3.1.5. Tài nguyên sinh vật ........................................................................ 30
3.2. Điều kiện kinh tế xã hội ........................................................................ 31
3.2.1. Dân số và dân tộc ........................................................................... 31
3.2.2. Lao động ......................................................................................... 32
3.2.3. Tôn giáo .......................................................................................... 32
3.2.4. Cơ sở hạ tầng và dịch vụ ................................................................ 32
Chương 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN................................. 33
4.1. Thành phần loài và phân loại LSNG tại VQG Phou Khao Khouay ..... 33
4.1.1. Thành phần loài .............................................................................. 33
4.1.2. Phân loại lâm sản ngoài gỗ tại VQG Phou Khao Khouay ............. 36
4.2. Tình hình khai thác, sử dụng và thị trường tiêu thụ LSNG tại VQG
Phou Khao Khouay ...................................................................................... 42
4.2.1. Tình hình khai thác sử dụng ........................................................... 42
4.2.2. Thị trường tiêu thụ ......................................................................... 45
iv
4.3. Tiềm năng phát triển và tình hình gây trồng LSNG tại VQG Phou Khao
Khouay ......................................................................................................... 47
4.3.1. Tiềm năng phát triển LSNG ........................................................... 47
4.3.2. Tình hình gây trồng LSNG ............................................................ 50
4.4. Những thuận lợi và khó khăn trong công tác quản lý LSNG tại VQG
Phou Khao Khouay ...................................................................................... 54
4.5. Đề xuất một số giải pháp quản lý, bảo vệ và phát triển LSNG trên địa
bàn khu vực nghiên cứu ............................................................................... 56
4.5.1. Các tác động của con người đến tài nguyên LSNG ở khu vực ...... 56
4.5.2. Những trở ngại của việc bảo tồn tài nguyên thiên nhiên trong Vườn
Quốc gia ................................................................................................... 58
4.5.3. Giải pháp quản lý và bảo tồn tài nguyên LSNG trong khu vực ..... 60
KẾT LUẬN, TỒN TẠI VÀ KHUYẾN NGHỊ..................................................... 64
1. Kết luận .................................................................................................... 64
2. Tồn tại ...................................................................................................... 66
3. Khuyến nghị ............................................................................................ 66
TÀI LIỆU THAM KHẢO...........................................................................................
PHỤ LỤC
v
DANH MỤC CÁC BẢNG
TT
Các mục bảng biểu
Trang
2.1
Địa điểm và các dạng sinh cảnh được thiết lập ô tiêu chuẩn
19
2.2
Bảng ghi chép điều tra tầng cây cao cho LSNG
21
2.3
Bảng ghi chép điều tra cây tái sinh cho LSNG
22
2.4
Bảng ghi chép điều tra cây bụi, thảm tươi
22
2.5
Phân tích thị trường LSNG tại VQG Phou Khao Khouay
23
2.6
Danh mục cây LSNG ở VQG Phou Khao Khouay
24
2.7
Danh mục các loài LSNG quý hiếm ở KBT Phou Khao Khouay
25
2.8
Đa dạng về giá trị sử dụng của LSNG tại KBT PKK
25
2.9
Phân tích kinh tế hộ gia đình ở khu vực nghiên cứu
26
2.10
Tổng hợp về thị trường của một số loài LSNG chủ yếu ở KBT
26
4.1
Thành phần loài LSNG tại VQG Phou Khao Khouay
33
4.2
Phân loại LSNG theo dạng sống
36
4.3
Phân loại LSNG theo các nhóm công dụng
37
4.4
Tổng hợp LSNG theo bộ phận sử dụng tại Khu vực nghiên cứu
39
4.5
Danh mục các loài thực vật quý hiếm cho LSNG
40
4.6
Tổng hợp các loài LSNG thuộc tầng cây cao
42
4.7
Bảng tổng hợp ý kiến của người dân về sự thay đổi LSNG
44
4.8
Thông tin về thị trường một số loại LSNG ở Phou Khao Khouay
46
4.9
Tổng hợp kết quả điều tra cây tái sinh cho LSNG
47
4.10
Một số loài thực vật cho LSNG đang được gây trồng
51
4.11
Phân tích SWOT trong công tác quản lý LSNG
54