Nhân vật lịch sử Kinh đô Hoa lư: Phần 1

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:100

Thêm vào BST

Báo xấu

7
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Nhân vật lịch sử Kinh đô Hoa lư phần 1 gồm các nội dung sau đây: Đinh Tiên Hoàng đế; Dương hậu; Lê Đại Hành hoàng đế; Định quốc công Nguyễn Bặc; Ngoại giáp Đinh Điền; Đô hộ phủ sỹ sư Lưu Cơ;... Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Nhân vật lịch sử Kinh đô Hoa lư: Phần 1

N H A N V A T W G f l s i r " KINH DO tiQA LII NHA XUAT BAN VAN HOA THONG TIN Ha Noi - 2008
LA DANG BAT Que: Hoa Lii - Ninh Binh Cu* nhan van hoc H6ivien Hoi VHNT Ninh Binh Nghe nghifep: Day hoc Giaithiio-ngVHNT Triidng Han SiSu Ninh Binh Giai thtfclng VHNT cua Uy ban toan quo'c lign higp cac Hoi VHNT Viet Nam
Ben tho vua Dinh Tien Hoang 6 xa Triidng Yen, huyen Hoa Lu - Anh: NINH MANH THANG
Titcfng vua Dinh Tien Hoang tho a den vua Dinh tai xd Triidng Yen, huyen Hoa Lie - Anh: NINH MANH THANG
Tttcfng vua Le Dai Hanh tha a den Le tai xa Triidng Yen, huyen Hoa Lu - Anh: BUI DUY TU
Tuong Duong hdu thd d den vua Le tai xa Trudng Yen, huyen Hca Lu - Anh: BUI DUY TU
Tuqng vua Ly Thdi To thd d den Ly Bat Be (Bac Ninh) Anh: TU LIEU
Nhd bia tuong idem vua Ly Thai Ta a xa Trit&ng Yen, huyen Hoa Lit - Anh: NINH MANH THANG
Toan canh den thd vua Dinh Tien Hoang a xa Triidng Yen, huyen Hoa Lu - Anh: PHAM HY LUONG
Long Sang dd a den thd vua Dinh tai xa Trit&ng Yen, huyen Hoa Lit - Anh: NINH MANH THANG Mot goc den thd vua Dinh Tien Hoang 6 xd Truong Yen huyen Hoa Lit - Anh: NINH MANH THANG
Nhan vat lich s i t • m Kinh d o H o a Lit
N H AM V N H A N V A T L I C H SU* KINH DO HOA LIT Stfu tam vd bien soqn: LA DANG BAT I NH BI § > Z I HI z V NHA X U A T BAN V A N HOA T H 6 N G T I N H A N O l • 2009
DINH TIEN HOANG DE (DINH BO LINH) (924 - 979) 1- TUOI N H 6 , C H I L6N CUA DINH B 0 LINH Dinh Bo LTnh sinh nam Giap Than (924) , que 6" thon (1) K i m LIT, lang Dai Huu, chau Dai Hoang (nay la thon Van Bong, xa Gia Phuong, huyen Gia Vien, tinh Ninh Binh). Cha la Dinh Cong Trti, me la Dam Thi. "Ong sinh ra, ddng ngudi vd tit chat khac thudng " (2) Dinh Cong Trii que cf thon Kim Lu, lang Dai Huu, chau Dai Hoang. Ngay nay la thon Van Bong, xa Gia Phuong, huydn Gia Vien, tinh Ninh Binh. - Cac sic sach xtfa khong ghi ngay, thdng sinh cua Dinh Bd LTnh. - "Lich trieu hien chuang loqi chi" - Tap I - Phan Huy Chii - NXB 121 KHXH-1992-Trang 190 5
"Dai Viet sit ky toan thu" ghi: "Cha ciia vua la Dinh Cong Trit lam nha tudng cua Duong Dinh Nghe, ditqc Dinh Nghe giao giitchitc quyen Th.it sii" Chau Hoan, sau theo ve vdi Ngd vitong, van duoc give chdc cii roi md't" . Khi quan Nam Han xam luge va do ho nude ta, Duong Dinh Nghe ndi day gianh doc lap. Ngo Quy6n d Phong Chau (thuoc Son Tay, Ha Tay cu) va Dinh Cong Trir d Trudng Chau (Ninh Binh), la nhung tudng tai da theo Duong Dinh Nghe danh quan Nam Han. Nam 931, Duong Dinh Nghe danh tan quan Nam Han, gianh doc lap, tu xung la Tiet do sir. Ong cut Dinh Cong Trir lam thii sir Hoan Chau (Nghe An), Ngo Quyen lam Thii sir A i Chau (Thanh Hoa). Nhu the Dinh Cong Trir da la mot tudng tai, mot ong quan to, diing Mu mot chau tii thdi Duong Dinh Nghe. Nam 937, Kieu Cong Tien la nha tudng da giet Duong Dinh Nghe, dinh doat chue Tiet do sii. Ngo Quyen khi dd la Thu" sii A i Chau dem quan ra giet Kieu Cong Tien va sau dd danh tan quan Nam Han d song Bach Dang (nam 938). Nam K y Hqi (939) Ngo Quyen xung vuong ddng do d Co Loa (Ha Noi). K h i Ngo Quyen dem quan giet Kieu Cong Tien va danh quan Nam Han, Dinh Cong Trir theo Ngo Quyen va lap cong. Chinh v i the, k h i Ngo Quyen d ngoi (939 - 944), da giu nguyen chiic cho Dinh Cong Trir lam Thii sir Hoan Chau. Dinh Cong Trir lam Thu: six Hoan Chau dudi hai trieu 01 - Chile quan cai quan mot chau thdi Bac thuoc. 121 - "Dai Viet silky toan tint" (Sdd) - Trang 210. 6
Duong Dinh Nghe va Ngo Quyen, tii nam 931 den nam nao khong ro. Su cu khong ghi nam Dinh Cong Trir mat, chi ghi "sait theo ve vdi Ngd vitong, van duoc giitchitc cu, rdi mdt". Co the phong doan Dinh Cong T n i lam thur sir Hoan Chau tren 10 nam. Phai la mot ong quan trung quan, ai quoc, co tai nang mdi co duoc vinh du do. Dinh Cong Tru chinh la mot v i quan to, th6ng minh, diic do, yeu nude, thuong dan. Sau k h i Dinh Cong T n i mat, Dinh Bo Linh da cung me la Dam Thi va gia nhan tir Hoan Chau trd v& que. Thdi gian nay Dinh Bo LTnh cd tudi khoang tren 15. Gia dinh Dinh Bo LTnh phai nuong nhd ong chii ruot la Dinh Thuc Du d qug. Dang song thanh nha d noi quan trudng cung bd, duoc hoc hanh, giao due tu te, nay phai ve que song vdi ngudi dan chan lam tay bun la mot budc ngoat trong cuoc ddi cua Dinh Bo LTnh. Tai dong Hoa L u ' , liic dau Dinh B6 LTnh cung me d 0 canh ddn Son than (xa Gia Thuy, huyen Nho Quan ngay nay). "Dai Viet sit ky toan thu" ghi: "me ho Dam dua gia thudc vao d canh den Son than trong ddng " Den Son thah theo "Dai Nam nhat thdng chi" tire la den Long Vien: "d xa De Cdc, nhd me Dinh Tien Hoang 6 day, titc chd d cu ciia Dinh Tien Hoang liic con an ndu, nen nhd cii nay van con nen goi la "Long Vien ", trudc mat trong ra '" - Ddng Hoa Lu la Tlumg Lau dxa Gia Htfng va vitng dd't xung quanh do thudc huyen Gia Vien, tinh Ninh Binh ngay nay. 7
song, co cau Ngu, cau Phanh, ben td vudn co gd bdng phdng, titc la chd bay tran cd lau " .U) Xa D6 Cdc xira, ngay nay chinh la thon M y Ha, xa Gia Thuy, huyen Nho Quan, tinh Ninh Binh . (2) V d i t r i thong minh, tai nang bam sinh, lai la con nha quan co hoc, vao Ilia tudi duong do trudng thanh, Dinh Bo LTnh da thich nghi ngay moi trudng song mdi, hoa dong, chiem duoc long men phuc cua bon tre quanh vung nong thon va dan lang. Dinh Bo LTnh cung nhu bao tre nhd khac trong lang que, thudng phai di kiem cui, chan trau. Liic di chan trau Dinh Bo LTnh luon duoc ton dung diu bon tre chan trau, duoc chiing khoanh tay gia lam ngai rude choi bay 16 vua toi, lay hoa lau lam cd cho quan mang phia trudc, lai gia lam quan di rude d hai ben ta huu, het nhu nghi thiic trieu dinh. Dinh B6 LTnh con bay cho bon tre chia quan danh tran gia. Nhdm ban than cung liia tudi con cd Dinh Dien, Nguyen Bac, Trinh Tii, Luu Co cung tudi, cung que, da ciing Dinh Bo LTnh ket nghTa anh em. Dinh Bo LTnh duoc ton lam anh ca. Sach "Dai Viet sicky toan thu" ghi: "Ba me thay vay mieng 1dm, mo Ion nhd cho chiing an. Phu lao ede sach bao nhau: "Diea be nay khi luong nhu the at lam nen su nghiep, bon ta neu khong theo ve, ngay "> - "Dai Nam nhat thdng chi "-Tap III - NXB KHXH -1971- Trang 251 m - Hien naydkhu vice thon My Ha con co mot so dia danh ndi ve Dinh Bp LTnh khi dad day: doi Ho Id noi dicng trau, Noi Choi la noi lam chdi liic trii quan; Noi Ron Chiing la noi de chiing linh; Noi Nam Cam Id noi decani nam,riengTrong Id noi de trong; ddng Quan Id noi hdi quan. Theo "Di tich Lich sic Van hod ve hai trieu Dinh - Tien Lid Ninh Binh " - Nguyin Van Trd - NXB VHDT - 2007) 8
sau hdi thi dd mudn ". Ben ddn con em den theo, roi lap lam trudng d sdch Dao Ao (l> 2 - D I N H BO L I N H T A P HOP Q U A N SY TRCf T H A N H M O T TUQNG T A I Cang ldn len, Dinh Bo LTnh to ro la ngudi muu luge cao, cd chi ldn nen da tap hgp, luyen tap quan sy d Thung Lau (con goi la Thung Ong thuoc thon Mai Phuong, xa Gia Hung, huyen Gia Vien ngay nay). Day la mot thung lung bang phang, cd dien tich khoang 16 mau, xung quanh deu la nui cao, chi cd mot con dudng duy nhat vao ra la di qua mot cai quen nhd, cao khoang 30m. Phu lao trong lang thay khi chat Dinh Bo LTnh td ra nhu mot ngudi anh hung nen cho con cai theo rat dong. Luc lugng vu trang cua Dinh Bo LTnh cang ngay cang ldn manh, chiem giu ca mot vung que Hoa Lu. Dinh Bo LTnh da thu phuc dugc ca sach Bdng cua ngudi chii Dinh Thuc Du. "Dai Viet sic ky toan thu" ghi: "Ngudi chii ciia vua giicsdch Bdng chong danh vdi vua. Bay gid, vua con it tudi, the quan chua manh, phai thua chay. Khi qua cau 6 Dam Gia Nuang Loan , cau gay, vua roi xudng biin, ngudi {}) chii toan dam, bdng thay hai con rong vang hd ve vua, nen so md hd. Vua thu nhat quan con sot, quay lai danh, ngUdi chii phai hang. Tit day ai ciing so phuc, pham di danh den ddu deu di nhu che tre, goi la Van Thdng vuong" . {4) "' - Sach: don vi hanh chinh nhd d mien nui nhu ban, trai. > - "Dai Viet sicky toan thu" (Sdd) - Trang 210. I2 m - Loan: la chd song udn vdng. Nay dxdGia Tien, huyen Gia Viin, tinh Ninh Binh, gan ben dd Trudng Yen, huyen Hoa Lie. 141 - "Dai Viet sicky toan thic" (Sdd) - Trang 211. 9
Nam Giap Thin (944) vua Ngo Quyen mat. Trieu dinh luc bay gid xay ra nhieu bien loan va xung dot. Duong Tam Kha con cua Duong Dinh Nghe va la em vo cua Ngo Quyen cuop ngoi nam 945, xung la Duong Binh vuong. Con trudng cua Ngo Quyen la Ngo Xuong Ngap chay trdn ve Nam Sach (thuoc Hai Duong). Duong Tam Kha nhan con thii cua Ngo Quyen la Ngo Xuong Van lam con nuoi. Den nam 950 Ngo Xuong Van lat do Duong Tam Kha. Nam 951 Ngo Xuong Van len ngoi xung la Nam Tah vuong. Cung nam dd Ngo Xuong Van cho ngudi di ddn anh ruot la Ngo Xuong Ngap ve cung minh trong coi viec nude. Ngo Xuong Ngap ve xung la Thien Sach vuong. Liic dd da cd hai vua lanh dao dat nude. Dat nude liic nay rdi ren. Mot sd tudng cua nha Ngo va cac tho hao da tu tap hop luc luong quan si rieng chiem ddng cac dia phuong (Sau nay trd thanh 12 sii quan). Dinh Bo Linh d Hoa L u budc sang tudi 27, da trudng thanh, cung tach khdi chinh quyen cua hai vua, cai quan rieng ca vung Hoa L u . Nhung la ngudi "biet minh, hieu ngitdi", mudn cd mot luc luong manh hon niia, biet Tran Lam la mot trong 12 sii quan d Thai Binh, cd tai thao luqc, dung cam, diic do, nen Dinh Bo LTnh da cung vdi con trai la Dinh Lien den lien ket lam thuoc tudng cua Tran Lam. Dieu nay da the hien t&m nhin xa rong cua mot vi tudng bie't danh gia luc luong cua minh. Tran Lam khong cd con ndi, thay Dinh Bo LTnh la ngudi tai nang, cd chi khi, uy nghiem, hy vong se lam rang rd cho 10