Nhu cầu được trợ giúp tâm lý của học sinh trong một số trường THPT huyện Đan Phượng - Hà Nội

Nhu cầu được trợ giúp tâm lý của học sinh trong<br /> một số trường trung học phổ thông huyện Đan<br /> Phượng – Hà Nội<br /> Bùi Thị Thoa<br /> Trường Đại học Giáo dục<br /> Luận văn ThS ngành: Tâm lý học lâm sàng trẻ em và vị thành niên<br /> Người hướng dẫn: TS. Ngô Thu Dung, TS. Bùi Thị Thúy Hằng<br /> Năm bảo vệ: 2012<br /> Abstract: Tìm hiểu cơ sở lý luận về nhu cầu được trợ giúp tâm lý học đường của học<br /> sinh trung học phổ thông. Nghiên cứu thực trạng nhu cầu trợ giúp tâm lý học đường<br /> của học sinh trung học phổ thông. Đề xuất một số kiến nghị về việc triển khai các<br /> hoạt động trợ giúp tâm lý học đường tại cơ sở.<br /> Keywords: Tâm lý học; Tâm lý học đường; Phổ thông trung học; Trợ giúp tâm lý<br /> Content<br /> 1. Lý do chọn đề tài<br /> Việt Nam đang bước vào thời kỳ công nghiệp hóa – hiện đại hóa đất nước. Tình trạng<br /> nghèo nàn, lạc hậu dần dần được khắc phục. Đời sống vật chất, tinh thần của mọi người, mọi<br /> nhà đang từng bước được cải thiện. Song xã hội (XH) càng phát triển thì những vấn đề của<br /> đời sống tâm lý, tình cảm cũng càng nảy sinh phong phú, đa dạng và bức xúc hơn. Các hoạt<br /> động tham vấn tâm lý (TVTL) xuất hiện và ngày càng phát triển nhằm đáp ứng nhu cầu của<br /> xã hội, nhất là ở những đô thị đông dân. Tham vấn tâm lý được ứng dụng ở nhiều loại hình<br /> tham vấn khác nhau, trong đó trợ giúp tâm lý học đường đang trở thành một nhu cầu cấp<br /> bách của xã hội cần được đáp ứng kịp thời. Hoạt động trợ giúp tâm lý học đường không chỉ<br /> đóng vai trò quan trọng đối với học sinh (HS), sinh viên mà nó còn rất cần thiết cho giáo<br /> viên, phụ huynh HS – những người có liên quan đến sự nghiệp “trồng người”.<br /> Sự phát triển với tốc độ nhanh và đầy biến động của nền kinh tế - xã hội, các yêu cầu<br /> ngày càng cao của nhà trường và cả những điều bất cập trong thực tiễn giáo dục; thêm vào<br /> đó là sự kỳ vọng quá cao của cha mẹ, thầy cô đang tạo ra những áp lực rất lớn và gây căng<br /> thẳng cho HS trong cuộc sống, trong học tập và trong quá trình phát triển. Mặt khác, sự hiểu<br /> <br /> biết của HS về bản thân mình cũng như kỹ năng sống của các em vẫn còn hạn chế trước<br /> những sức ép nói trên. Thực tế cho thấy HS trong nhà trường phổ thông có thể có những rối<br /> loạn về phát triển tâm lý, rối loạn phát triển các kỹ năng nhà trường (như đọc, viết, tính<br /> toán…), những rối loạn về cảm xúc như lo âu, trầm cảm hay những rối loạn về hành vi (như<br /> vô kỷ luật, bỏ học, trốn học, trộm cắp, hung bạo…). Hậu quả là ngày càng có nhiều HS gặp<br /> không ít khó khăn trong học tập, tu dưỡng đạo đức, xây dựng lý tưởng sống cho mình cũng<br /> như xác định cách thức ứng xử cho phù hợp trong các mối quan hệ xung quanh. Vì vậy,<br /> những HS này rất cần được sự trợ giúp của các nhà chuyên môn, của thầy cô giáo và cha mẹ.<br /> Đứng trước thực trạng trên cho thấy rất cần có những hoạt động trợ giúp tâm lý học<br /> đường cho HS. Việc xây dựng các hoạt động trợ giúp tâm lý cho HS trong nhà trường sẽ<br /> giúp cho giáo viên và HS hiểu biết rõ hơn về những vấn đề liên quan tới sự hình thành và<br /> phát triển nhân cách của các em để giúp đỡ và hướng cho các em phát triển một cách đúng<br /> đắn, lành mạnh, hiểu về bản thân và người khác tốt hơn. Tuy nhiên, hiện nay ở nước ta, các<br /> hoạt động trợ giúp tâm lý trong trường học còn chưa được thực hiện một cách phổ biến; một<br /> số trường phổ thông ở các thành phố lớn như Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh (Tp. HCM)<br /> có lập các phòng tư vấn nhưng hoạt động chưa có hiệu quả cao. Riêng ở huyện Đan Phượng<br /> – thành phố Hà Nội, hiện nay chưa có trường phổ thông nào trên địa bàn huyện thành lập<br /> phòng tham vấn, hỗ trợ tâm lý cho HS; tổ chức hoạt động trợ giúp tâm lý cho HS tại các<br /> trường phổ thông còn rất ít. Các em chưa được biết, chưa được tiếp cận nhiều với các hoạt<br /> động trợ giúp tâm lý. Vì vậy việc tìm hiểu nhu cầu trợ giúp tâm lý trong trường học của của<br /> HS là rất cần thiết, trên cơ sở đó đánh giá nhu cầu trợ giúp tâm lý theo các mức độ khác nhau<br /> để từ đó xác định phương hướng tổ chức các hoạt động trợ giúp tâm lý nhằm đáp ứng nhu<br /> cầu của các em.<br /> Từ lý luận và thực tiễn trên chúng tôi chọn đề tài: “Nhu cầu được trợ giúp tâm lý của<br /> học sinh một số trường trung học phổ thông huyện Đan Phượng – thành phố Hà Nội” để<br /> nghiên cứu.<br /> 2. Mục đích nghiên cứu<br /> Tìm hiểu thực trạng nhu cầu được trợ giúp tâm lý học đường của học sinh THPT nhằm đề<br /> xuất một số kiến nghị về việc triển khai các hoạt động trợ giúp tâm lý học đường tại trường<br /> học.<br /> 3. Nhiệm vụ nghiên cứu<br /> -Tìm hiểu cơ sở lý luận về nhu cầu trợ giúp tâm lý học đường của học sinh THPT<br /> <br /> -Nghiên cứu thực trạng nhu cầu trợ giúp tâm lý học đường của học sinh THPT<br /> -Đề xuất một số kiến nghị về việc triển khai các hoạt động trợ giúp tâm lý học đường tại cơ<br /> sở.<br /> 4. Khách thể nghiên cứu<br /> Tổng số lượng khách thể nghiên cứu: 516 học sinh<br /> Trong đó:<br /> <br /> 248 học sinh trường THPT Đan Phượng<br /> 268 học sinh trường THPT Hồng Thái<br /> <br /> (Số khách thể này được lựa chọn một cách ngẫu nhiên)<br /> Tại các trường, chúng tôi lựa chọn khách thể ngẫu nhiên ở cả 3 khối: khối 10, khối 11, khối<br /> 12 để làm tăng tính khách quan và đa dạng của kết quả nghiên cứu.<br /> 5. Đối tƣợng nghiên cứu<br /> Nhu cầu được trợ giúp tâm lý học đường của học sinh một số trường trung học phổ thông<br /> huyện Đan Phượng – thành phố Hà Nội.<br /> 6. Giả thuyết nghiên cứu<br /> - Nhu cầu trợ giúp tâm lý học đường của học sinh trung học phổ thông huyện Đan Phượng<br /> rất đa dạng và phong phú. Có sự khác nhau nhưng không nhiều về mức độ và sự biểu hiện<br /> nhu cầu được trợ giúp tâm lý học đường giữa các nhóm khách thể.<br /> - Học sinh trung học phổ thông huyện Đan Phượng hầu như chưa được tiếp cận với các hoạt<br /> động trợ giúp tâm lý học đường vì nhiều lý do khác nhau.<br /> - Phần lớn khách thể vẫn có nhận thức chưa đầy đủ về dịch vụ trợ giúp tâm lý học đường.<br /> 7. Phạm vi nghiên cứu<br /> -Về địa bàn nghiên cứu: Trường THPT Đan Phượng – thành phố Hà Nội<br /> Trường THPT Hồng Thái – thành phố Hà Nội<br /> -Về thời gian nghiên cứu: đề tài được tiến hành trong khoảng thời gian từ tháng 04/2011 đến<br /> 05/2012<br /> 8. Phƣơng pháp nghiên cứu<br /> Để nghiên cứu và thực hiện luận văn này, chúng tôi lựa chọn những phương pháp nghiên cứu<br /> sau:<br /> -<br /> <br /> Phương pháp nghiên cứu tài liệu<br /> <br /> -<br /> <br /> Phương pháp quan sát<br /> <br /> -<br /> <br /> Phương pháp phỏng vấn sâu<br /> <br /> -<br /> <br /> Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi<br /> <br /> -<br /> <br /> Phương pháp phân tích số liệu bằng thống kê toán học<br /> <br /> 9. Cấu trúc luận văn<br /> Ngoài phần mở đầu, kết luận, khuyến nghị, tài liệu tham khảo, phụ lục, nội dung chính<br /> của luận văn được trình bày trong 3 chương.<br /> Chương 1: Cơ sở lý luận<br /> Chương 2: Tổ chức và phương pháp nghiên cứu<br /> Chương 3: Kết quả nghiên cứu<br /> CHƢƠNG 1<br /> CƠ SỞ LÝ LUẬN<br /> 1.1. Sơ lƣợc lịch sử nghiên cứu tâm lý học đƣờng<br /> 1.1.1. Lịch sử nghiên cứu tâm lý học đường tại nước ngoài<br /> Tâm lý học đường là một nhánh của nghành Tâm lý học được ra đời vào những năm<br /> đầu thế kỷ XX tại Mỹ.<br /> Jesse B. Davis có thể được xem là một trong những người đầu tiên trong lĩnh vực này<br /> khi giới thiệu một chương trình “Những hướng dẫn về nghề nghiệp và đạo đức” và Frank<br /> Parsons, được xem như là cha đẻ của nghề Hướng dẫn (còn gọi là Khải đạo), khi ông giới<br /> thiệu cuốn sách “Lựa chọn một nghề” (Choosing a Vocation) (1909), trong đó ông trình bày<br /> những phương pháp kết nối những đặc điểm tính cách của mỗi cá nhân với một nghề nghiệp.<br /> Năm 1927, chuyên nghành Tâm lý học đường đầu tiên được đào tạo tại trường Đại<br /> học New York bao gồm đào tạo đại học và sau đại học.<br /> Sau những năm 30 của thế kỷ XX, Hiệp hội các nhà Tâm lý học Hoa Kỳ được thành<br /> lập nhưng loại trừ các nhà tâm lý học đường vì không có bằng tiến sĩ – một yêu cầu đối với<br /> những thành viên.<br /> Đến năm 1997, tiêu chuẩn quốc gia dành cho các hoạt động tham vấn, hỗ trợ tâm lý<br /> học đường xuất hiện. Kể từ đó, nghành Tâm lý học đường được xem như là đã ra đời.<br /> Hiện nay, Hiệp hội các nhà Tâm lý học đường Hoa Kỳ được xem như là nguồn tham<br /> khảo và kiểu mẫu cho các chương trình tham vấn, hỗ trợ tâm lý học đường của hầu hết các<br /> nước trên thế giới. Ngày nay, các dịch vụ tham vấn, hỗ trợ tâm lý học đường đã trở nên phổ<br /> biến và không thể thiếu được trong các trường học, các cơ sở đào tạo ở Anh, Pháp, Nga,<br /> Đức…. và nhiều quốc gia khác trên thế giới.<br /> <br /> Ở Nga, hoạt động trợ giúp tâm lý xuất hiện muộn hơn vào khoảng những năm 80 của<br /> thế kỷ XX cùng với những thực nghiệm tâm lý nhằm ứng dụng Tâm lý học vào các trường<br /> học của thành phố Mátxcơva. Tại đây, chính sự xuất hiện nhiều chương trình, nhiều phương<br /> pháp dạy học khác nhau, các cơ sở đào tạo mới ra đời và sự xuất hiện của các giá trị mới như<br /> tự do tư duy, tính tích cực…. đã thúc đẩy sự phát triển của loại hình dịch vụ vừa ra đời này.<br /> 1.1.2. Lịch sử nghiên cứu tâm lý học đường tại Việt Nam<br /> Hiện nay, Tâm lý học đường trên thế giới đã có một quá trình phát triển lâu dài. Tuy<br /> nhiên, ở nước ta, Tâm lý học đường vẫn còn là một lĩnh vực khá mới mẻ. Các hoạt động<br /> tham vấn, trợ giúp tâm lý học đường cho học sinh, sinh viên còn chưa được đầu tư và quan<br /> tâm đúng mức.<br /> Trước đây, trong thời gian chiếm đóng miền Nam Việt Nam, Mỹ đã cho triển khai các<br /> hoạt động Khải đạo trong các trường học. Đến năm 1975, khi miền Nam được giải phóng,<br /> cách thức tiếp cận với giáo dục đã thay đổi làm cho hoạt động này không còn tồn tại trong<br /> các trường học với đúng nghĩa của nó nữa.<br /> Năm 1984, trung tâm nghiên cứu tâm lý trẻ và tâm bệnh N-T do bác sĩ Nguyễn Khắc<br /> Viện thành lập đã trở thành nơi đầu tiên thực hành, phát triển nghề tham vấn trong đó có lĩnh<br /> vực tâm lý trẻ em và gia đình. Phương châm nghiên cứu của trung tâm là chiết trung, không suy<br /> tôn một trường phái nào, không lấy một học thuyết nào làm chính thống. Phương pháp nghiên<br /> cứu chủ yếu là nghiên cứu sâu từng trường hợp.<br /> Ngoài ra phải kể đến các công trình nghiên cứu của Viện tâm lý học, khoa Tâm lý –<br /> giáo dục của trường Đại học Sư Phạm, khoa Tâm lý học – trường Đại học khoa học xã hội và<br /> nhân văn, các tổ bộ môn tâm lý - giáo dục các trường đại học, cao đẳng sư phạm trong cả<br /> nước. Đó là những cơ sở không chỉ đào tạo nghảnh tâm lý, giáo dục mà còn là những cơ sở<br /> nghiên cứu về tâm lý học đường ở nước ta.<br /> Khi đời sống kinh tế được nâng cao đã làm cho học sinh, sinh viên có điều kiện phát<br /> triển về thể lực, trí lực về kỹ năng sống. Tuy nhiên, bên cạnh những thuận lợi quan trọng do<br /> sự phát triển kinh tế - xã hội mang lại thì nó cũng có những thách thức. Những áp lực này đã<br /> tạo nên những khó khăn tâm lý rất nhiều và các em cần tới sự trợ giúp.<br /> Những nghiên cứu đã phần nào cho thấy những khó khăn, rối nhiễu tâm lý mà học sinh<br /> hay gặp phải là rất đa dạng. Học sinh ở bất kì cấp học nào cũng đều có nguy cơ mắc phải những<br /> rối nhiễu này. Điều này chứng tỏ rằng, hoạt động trợ giúp tâm lý học đường là rất cần thiết. Với<br /> những hiệu quả mà dịch vụ mang lại, chắc chắn sẽ góp phần giúp các em giải quyết các khó<br /> <br />