Những danh tướng trong lịch sử Việt Nam: Phần 1

Chia sẻ: ViDili2711 ViDili2711 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:107

Thêm vào BST

Báo xấu

58
lượt xem 9
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Những danh tướng trong lịch sử Việt Nam giới thiệu về tiểu sử và những đóng góp to lớn của các vị anh hùng, danh nhân trong lịch sử, nhằm đưa người dân đến gần hơn, hiểu rõ và tự hào về những chiến công của cha ông trong quá trình xây dựng đất nước. Phần 1 gồm các danh tướng như: Nguyễn Bặc - một vị tướng trung quân ái quốc, ngoại giáp Đinh Điền, đại thắng vương Nguyễn Nộn, danh tướng nông dân Phạm Ngũ Lão, danh tướng Yết Kiêu, nhập nội Tư mã Lý Triện,... Mời các bạn cùng tham khảo để nắm nội dung chi tiết.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Những danh tướng trong lịch sử Việt Nam: Phần 1

VlỆỈNaiĩil Eìấtnôớc-Conngơòl v NHÓM TRÍ THỨC V Ệ T Biên soạn NHỮNG DANHTƯ(^G ■mONG LỊCH SỬ V IỆ T niÃM
Nítững danh tướng trong lịch sử Việt Nam
TỦ SÁCH "VIỆT NAM ĐÁT Nước, CON NGƯỪI" C1 NHỮNG DANH TƯỚNG TRONG LỊCH s ử VIỆT NAM NHÓM TRÍ THỨC VIỆT biên soạn NHÀ XUẤT BẢN LAO ĐỘNG
Lòi nói đầu Troní) suốt chiều dài nhiều nỹhìn năm lịch sử cùa dân tộc Việt Nam, nhữn0 cuộc chiến tranh ỷiữ nưóc và cứu nưóc là nét nổi bật đặc ừưnt), hỏi các thể lực nỹoại bang luôn thèm khát mành dất giàu có tài nguyên thiên nhiên và là cửa ngỏ dể bành trướng về phía Nam, khống chế dường thuỷ từ Bắc A xuống Nam A. Chính PÌ thế, suốt bao nhiêu thế kỳ, dân tộc Viêi Nam dã phài gồng mình gánh chịu bao cuộc chiến tranh xâm lược cùa các lực lượng kè thù phương Bắc hùng mạnh, rồi sau dó lại phài dương dầu với những kè thù phương T â y mạnh về kinh tế, được trang bị vù khí tối tân. Dân tộc Việt Nam dã phải trài gua bao nhiêu dau thương mất mát, nhưng dồng thời gua những cuộc chiến, nghệ thuật chiến tranh cùa dân tộc ta cũng dược hình thành và phát triển với nhiều danh tướng xuất chúng và luôn luôn chiến thắng những kẻ thù hùng mạnh hơn mình gấp nhiều lần. Lịch sừ vinh guang cùa dân tộc Việt Nam gắn liền vói nhũng danh tướng dã xâ y nên một cổ Loa thành kỳ vĩ từ trước Công nguyên, đến những chiến tích trên sông Bạch Đằng nhuộm dỏ màu kè thù, rồi những Chi Lăng, Đống Đa vùi chôn xác giặc. Và tự hào thay, từ khi có Đảng dẫn lối dưa dường, Việt Nam dã làm chấn dộng địa cầu với "chín năm làm một Điện Biên/ Nên vành hoa thắm nên trang sừ vàng" (Tố Lỉữu] rồi đến Điện Biền phù trên không ngay tại Thù đô Hà Nội năm 19 72, và kết thúc hằng sự khải hoàn cùa chiến dịch Hồ Chí Minh mùa xuân 1975 tiĩ dại. Vì cuốn sách này nằm trong Tti sách "Việt Nam - dất nước con người", nên nhiều vị tướng lừng danh như L ý Thường Kiệt, Trần Hưng Đạo, Trịnh Tùng, M ạc Kính Điển, Quang Trung v.v... dã có trong cuốn "Các danh thần...", "Đại công thần..." nên không dưa vào dây, mong dộc già tìm dọc về họ trong những cuốn sách khác cùng trong Tủ sách này.. N H Ó M B IÊ N S O Ạ N
Nhùng dạnh tướng trong ỈỊL '' sứ Việt Nam 1 NGUYỄN BẶC - M Ộ T VỊ TƯ Ớ N G TRU N G QUÂN ÁI Quóc N guycn Bặc (924-979) là công thần khai quốc, T ể tướng nhà Đ in h , có còng giúp Đ in h T iê n H oàng đánh dcp, chấm dứt loạn 12 sứ quân ở giữa thế k ỷ X . N guycn Bặc người động H oa Lư, châu H ại H oàng (N in h B ìn h ). T ừ thuở nhỏ, ông đã cùng kct bạn với Đ in h -ộ L ĩn h , Đ in h L)icn , T rịn h T ú và Lưu C ơ . T h ầ n phả còn ghi ỏng C() 2 người anh là N guyễn Bồ và N guyễn Phục, dều là tưcỉng đi theo Đ in h Bộ Lĩn h hùng cứ ở H o a Lư thời nhà N gô. C ả Đ in h Ỉ2ién T r ;n h T ú và Lưu C ơ cũng tham gia vào lực lượng này. K h i Nam T ấ n Vương Ngô Xương V ăn tử trận (9 6 5 ), các sứ quân nổi dậy. A n h em N guyễn Bặc theo Đ in h Bộ L ĩn h đánh dẹp. T h e o thần phả, khi đánh dẹp một sứ quân mạnh là N guyễn Siêu, thì Nguyến Bồ và N guyễn Phục cùng 2 tưctng khác bị tử trận. Vạn Th ắ n g V ương liền sai N guyễr. Bậc, LOinh Đ iề và Lê H oàn mang quân đánh báo thù, kết quả diệt được N guyên Siêu (967). Ngoài trận đánh Nguyễn Siêu, LJguycn Bặc đórig góp nhiều công lao trong việc đánh dẹp các sứ quân, thcmg nhất toàn quốc dưcti tay vua Đ in h . Năm 968, D in h Bộ Lĩn h lên ngôi, tức là D in h T iê n H oàng , N guyễn Bặc đưc;c phong làm D ịn h Q u ố c công, Đ in h Đ iề n đưctc phong làm Ngoại giáp. C h ín h sử không nói rõ 'hưng các gia phả họ N guyễn có giải th ích .thêm răng: N guyễn Bặc làm Q u ố c công, cọi việc nội giáp, tức là việc nội ch ín h , ccdn Đ in h ỉ)iề n làm Ngoại giáp CO ' vigc bên ngoài. Năm 9 79, Đ in h T iê n H oàng và N am vương Đ in h
8 Tủ sách "Việt Nam - đất nước, con người' Liễn bị sát hại. C h i hậu nội nhân là Đ ỗ T h íc h bị nghi là thủ phạm hàng đầu, sụ hãi ân trốn. T h e o Đọi Việt Sử ký Toàn thư, ba n g ty sau, Đ ỗ 1 hích khát quá thò tay ra hứng nước mưa uốnj,, bj cung nữ phát hiện đi báo. N guyễn Bặc lập tức bắt giết ngay ỉ) ỗ T h íc h , ô n g cùng các đại thần tôn phò con nhỏ của Đ in h T iê n H oàng là V ệ Vương Đ in h To àn lên ngôi, tiYc là Đ in h Phế ỉ^c. Mẹ Phế Đ ế là Dương V ân Nga trờ thành thái hậu 1 uy nhiên một số ý kiến của cac nhà nghiên cứu hiện nay lại cho rằng D o T h íc h là người bị oan và chù mưu chính là Lê H oàn và Dưtm g hậu. T h e o Khâm định Việt sừ Thônt) íỊiám cươnc) mục, N guyễn Hặc, Đ in h D iển làm phụ ch ính cho Phế Đ ế, nhưng lúc đó Dirơng thái hậu t..f thông với T h ậ p đạo tướng quân Lê H oàn, cho Lê H oàn làm Phó vương, nắm quyền ch ỉ huy quân đội, chuyên quyền, tự do ra vào cung cấm. N guyễn Bặc lo lắng bàn với các tưóng: "Lê H oàn sẽ bất lợi cho nhụ tử*” , chúng chiu ơn dày của ni'óc, nếu không tính trước đi, giữ cho xã tắc được yên ih ì còn mặt mũi nào trông thấy T iê n đế ở suối vàng nữa.^" Ô n g bèn cu.Tg D in h Đ iề i , Phạm H ạp khỏi binh, chia hai đường thủy bộ cùng tiến danh Lê H oàn. N guyễn Bặc và D in h Đ iền kéo quân từ châu Á i (T h a n h H o á ), định kéo thẳng đến kinh đô để g ết Lê H o àn . Dương thái hậu nghe f' I, bảo Lê H oàn: "Bọn pậc nổi loạn, >^^ua^ gia*^^ hãy còn thơ ấu, cáng đáng sao nổi giữa lúc quốc gia lám nạn này! ô n g nên tính đi". '' Nhụ tir. Con nnỏ, tức Đinh Toàn. Quan gia: Đức vua, chi Dinh Toàn.
Những danh tướng trong lịch sứ Việt Nam 9 Lê H oàn thưa: 'T ô i đây làm Phó vương, quyền giữ việc nước, dù sống chết cũng xin gánh lấy trách nhiệm". Lê Hơàn liền sắp xếp quân đội, đánh nhau với Nguyễn Bặc, Đ in h Đ iền ở Ái C hâu. Lc H oàn vốn là người giỏi dùng binh, Nguyễn Bặ và Đ in h lOicn không chống nổi, lại đcm quân thủy ra đánh. Lê Lloàn theo chiều gió, phóng lửa đốt cả thuyền chiến. Đ in h Đ iền bị chết tại trận, còn Nguyễn Bặc bị bắt, đưa về kinh đô. T rư ớ c mặt N guycn Bặc, Lê Hoàn kể tội ông: "f)ấng T iê n đe mắc nạn, thần và người đều căm giận, ngươi lại nhân lúc tang tóc rối ren, đứng đầu làm giặc! Đạơ tôi con đâu có như thế?" Rồi Lê H oàn giết hại ông. Năm đó ông 56 tuổi, cùng sinh một năm và chết một năm với ỉ^inh 1 iên Hoàng. C á c đạo quân chống đối bị tiêu diệt, Lê H oàn được sự hỗ trợ của D ương thái hậu và tướng quân Phạm C ự Lạng, liền phế Đ in h T o à n làm V ệ vương như cũ, giành lấy ngai vàng, tức là vua Lê hDại H à n h , lập ra nhà T iề n Lê. / N g ày nay ở N in h Bình còn rất nhiều đền thò Nguyễn Bặc và Đ in h Đ iề n . T h e o các nhà nghiên cứu, số đền thờ các trung thần nhà Đ in h nhiều hơn số đền thờ Lê H oàn và D ương thái hậu phản ánh tình cảm của dân chúng đối vói các ông. Lê H oàn chết không được triều đình tôn miếu hiệu, cứ gọi tạm mãi là Lê Đ ạ i H à n h , chẳng đáng lạ sao? T ro n g Đại Việt Sừ ký Toàn thư, N gô S ĩ Liên nhận định về ông như sau: C h u C ô n g là người vương thất rất thân, giúp vua nhỏ tuổi còn không tránh khỏi những lời gièm pha phao truyền.
10 Tủ sách 'Việt Nam - đất nuác, can nguài' I.è H oàn là đại thần k h á t họ, nắm giữ binh quyền, làm tông v iệ t như C h u C ô n g , thường tình tò n ngờ v ự t, huống là Nguyễn iỉặ t ỏ t h ứ t thủ tướng và Đ in h Đ iề n là đại thần tùng họ hay sao? Bọn họ khỏi bmh khống phải làm loạn, mà là một lòng phù tá nhà Đ in h , vì giết H oàn không đư ợ t mà phải th ế t, ấy là th ế t đúng th ỗ . N ay xem lời Đ ại H àn h kê tội Nguyễn Bặt tựa như vạ th tội m ình. K h i B ặt th ế t, ắt phải tó nói một lời đê bày tỏ th ín h nghĩa, nhưng không thấy sử th ép , thế là bỏ sót. Sử ghi, ton Nguyễn Bặt là Nguyễn Đ ê (hay Độ^ lầm I,uan nhà 1 iền Lê và tham gia tùng Đ ào Cam M ộ t đưa L ý C ông Uẩn lên ngôi sau khi Lê Ngọa T riề u thết. Một số nguồn tài liệu gia phả kh át tòn ghi trong số tháu thắt tủa ông tó tả Nguyễn Tliu yê n (? - 1282), Nguyễn T rã i (1 380-1442). C o n tháu tủa N guyễn Đ ê di tư vào làng G ia M iêu, huyện T ố n g Sơn, T h a n h H óa và sinh ra nhiều th i họ N guyễn, trong đó tó N guyễn K im (1533-154 5) - tổ tủa t á t thúa N guyễn. S á th Tiên nỹuỵên toát yếu phô tủa T ô n T h ấ t Llân th o biết một số hậu duệ tùa N guyễn Bặt là N guyễn N ộn (khởi nghĩa khi T rầ n T h ủ Đ ộ tư ớ p ngôi nhà L ý ), Nguyễn C ô n g Duân (tô n g thần khỏi nghĩa Lam Sơ n ), N gưyễn Đ ứ t 1 rung (đại thần tham gia đưa Lê 1 h a.'h Lông lên ngô;) .. Lăng Nguyễn Bặt táng ở th ô '' V ĩ''h N in h , làng Đ ại Hữu (G ia V iê n , N in h B ìn h ). Lăng đưự^ rùng tu lần mói nhất vào năm K ỷ T ỵ (1 9 8 9 ). V e đền thờ, ông d ư ợ t thờ ở nhiều nơi; C h ín h th ú t là ngôi từ đ ư ờ rg N guyễn T ộ t tại thôn V ĩn h N in h (G ia V iễ n , N in h Bìn h ). T ạ i dền thờ vua LDinh T iê n H oàng ỏ ,:a Trư ờ n g Yên (H o ? I-L", N in l Bìn h ) dựng từ thế k ỷ X L Đốn tó 3 tòa: tòa
Những danh tuông trong lịch sứ Việt Nam ngoài !à bái đường, tòa giữa gụi là T h iê n H ương thờ tứ trụ triều đình cùa nhà Đ in h : Đ in h F)iồn, N guyễn Bặc, 1 lịn h T ú , Lưu C ơ . T o à trong cùng là ch ín h cung thờ Đ in h T iê n H oàng, Đ in h Liễn , Đ in h T o à n và ỉ)in h H ạng Lang. T ạ i thôn V ân H à làng Đ ại H ữu (G ia V iễ n , N in h Bình) có ngôi đền thờ 3 vị anh hùng đào viên kết nghĩa là Đ in h Bộ L ĩn h , Nguyễn Bặc và Đ in h H iền. T ạ i làng T h a n h T r ì ngoại thành H à N ộ i, có ngôi đền chung của 3 xã: C ư ơ n g N gô, C ố H iến, L)ồng T r ì thờ chung hai anh cm Nguyễn Bặc và N guyễn Bơ, ngoài ra ỏ mỗi xã đều có đình riêng thờ hai ông. T ạ i huyện H o a Lư (N in h Bìn h ) có hon thôn đều có đình thờ ông làm T h à n h hoàng, trong đỏ thôn N gô H ạ thờ tượng. Năm C a n h T h â n (1980) chi họ Nguyễn H ìn h rước tượng ngài về thờ ờ từ đường của chi họ (cùng thôn). H cn thờ H ịn h Q u ố c công N guycn Bậc tại làng Phú C ố c, xã T h a n h Lợ i, huyện V ụ Bản, tinh Nam H ịn h . T ạ i kin h thành l’ hú Xuân (H u ế ) vua M in h M ệnh cho xây miếu L ;v h H ại H ế V ư ơng đc thờ các vj vua và các danh tướng qua các triều đại trong đó có N guyễn Bặc. Năm H ìn h Hậu (1917,1 ông được vua Khái H ịn h sắc phong là H ộ quốc Tướ ng công T -á c võ Thượng đẳng Phúc thần.
12 Tủ sách ‘ Việt Nam - đắt nuớc con nguôi' NGOẠI GIÁP ĐINH ĐIÊN Đ in h Đ iền (924-979) quê ỏ làng i)ạ i H ữ u, cùng làng vổi Vua Đ in h , nay là xã G ia 1’ huơng, huyện G ia V ic n , tinh N in h Bình. T h â n phụ ông là Đ in h T h â n , mẹ là Du(Jng T h ị Liễu, quê ở Yên Bạc, nay là xã Yên Phú, huyện Yên M ô , tỉnh N in h Bình. K h i mới sinh D in h Đ iền có tên gọi là P9inh T rà o (Đ in h D iền là tên chữ), ô n g với Vua Đ in h cùng tuổi (sinh năm G iáp T h â n , 924). K h i còn là trẻ nhỏ, đi chăn trâu ỏ Th u n g ' Lau (G ia V iễ n ), Đ in h Đ iền đã cùng lũ trè lấy hoa lau làm cờ, khoanh tay làm kiệu, suy tôn và ruỏc Đ in h Bộ L ĩn h làm C húa. Sau ông là một trong số những công thần khai quốc và là nguôi tận trung với nhà Đ in h . Lớn lên, D in h Đ iền cùng N guyễn Bặc, Luu C ơ , T r ịn h T ú theo phò Đ in h Bộ L ĩn h trấn giũ động H o a Lu chống lại nhà N gô, trong đó ông cùng N guyễn Bặc làm tuớng võ, còn Luu C ơ và T r ịn h T ú làm tuớng văn. Năm 965, nhà N gô mất. ô n g cùng các chiến hữu giúp D in h Bộ Lĩn h đánh dẹp loạn 12 sứ quân trong 3 năm, thống nhất giang sơn về một mối. T h e o sử sách, Đ in h D iền đuợc vua D in h cử giũ chức Ngoại giáp, nghĩa là coi việc bên ngoài, theo T h ầ n phả thì ông giữ chức N hập nội Kiểm giáo Đ ạ i T u đồ, Bình chuơng trọng sự. Năm K ỷ M ão (9 7 9 ), Đ in h T iê n H oàng và N am V iệ t V uơng Đ in h Liễn bị sát hại, triều đình tôn nguời con còn lại cùa T iên H oàng là V ệ V uong D in h Loàn mới 6 tuổi lên ngôi ké vị. Lê H oàn làm N hiếp ch ính đại thần, thuờng ra vào cung cấm tu thông với thái hậu D uơng thị là mẹ của ấu chúa
Nhũng danh tướng trong lịch sử Việt Nam 13 Sau đó, Lê H oàn lại tự xưnịỉ là Phó vương, mọi việc trọng sự đều do tay Lê H t)àn sắp đặt. Đ in h Đ iề n ch o rằng Lê H oàn có ý đồ thoát đoạt, ô n g bàn với N guyễn Bặc và Phạm H ạp cùng một số trung thần khác, bỏ quan về ỏ ẩn đc mưu tính đại sự. ô n g tập kết các anh hào, tướng sĩ trung thành với nhà D in h để chuẩn bị đánh L c H oàn . T h e o sách "D in h T ư D ồ sự tích" ỏ đền thờ D in h D iền bên cạnh chùa T h á p , thôn Yên Liên H ạ, xã K h án h T h ịn h , huyện Yên M ô, thì sau khi bất hòa với Lê H oàn , D in h D iền đem vợ là T h ư ợ n g T râ n trưởng công chúa về với Kiều M ộc T h iề n sư rút về làng Lều (Y ên Liêu H ạ ) dựng chùa để tu hành, nhưng thực chất là xây dựng căn cứ, chiêu mộ binh mã chống lại Lê H oàn ô n g lập ra ch ín doanh trại, sau là chín làng thờ ông là: Yên Lưu Th ư ợ n g , Yên Lưu H ạ, Phúc M ỹ, Yê n T h ịn h , Yê n Bắc, Yên Phó, V ăn G iá p ,. Yên Lữ , (Y ên X u yê n ). D in h Đ iền thường ớ làng Lều và Yên Lữ , quê mẹ của ông. C ò n N guyễn Bặc rút quân vào C h âu Ai (T h a n h H ó a ), kết hợp với D in h D iề n , chuẩn bị tấn công thành H oa Lư Làng Lều bấy gi('j là một vùng đất mới bồi, cách kinh thành H oa L ư khoảng 20km theo đường chim bay, ở gần sông T r in h N ữ. ĩ ừ dây có the rút lui vào (châu A i) theo cửa be T h ầ n Phù một cách dễ dàng, cũng có the nhanh chóng tấn công kin h thành H oa Lư. H iệ n nay ở đây còn một số địa danh có liên quan đến D in h D iền như: làng Lều là nơi D in h Đ iền dựng lều trú quân, làng Lợn (sau đổi thành làng Luận) là nơi nuôi lợn, cánh đồng Văn G iáo là nơi cất giữ gưctm giáo v .v ... T ư ơ n g truyền D in h D iền dựng một ngôi chùa gian, sau gọi là chùa T h á p trên một khu đất rộng 7 sào. ô n g cắm một khu đất ỏ xung quanh rộng 17 mẫu, một khu ruộng ,^() mẫu, có tên là "Th ần Đ iền " (nay thuộc xã Kh án h Dưctng, Yên
14 Tú sách 'Việt Nam - đất nước con nguòí' M ô). L c H oàn đã nhiều lần cho mời Đ in h Đ iền về triều nhận chức, n h ư ns ônị’ không vc. T h á i hậu Í3ương V ân Nga lo lắng trước việc H ìn h D iền , N guyễn Bặc "nổi loạn" liền bảo với Lê H oàn rằng: "Bọn Bặc dấy quân nổi loạn làm kin h động N hà nưóc ta, vua còn nhỏ yếu không cáng đáng nổi hoạn nạn, bọn ông mau tính thế nào, chớ để mang họa về sau". Lê Lh)àn nói: "Thần làm phó vưong nhiếp ch ín h , dù sống chết, họa biến thô nào đều phải chịu trách nhiệm ". Rồi Lê H oàn xuất quân vào C h âu A i (T h a n h H ó a ) đánh Đ in h Đ iền , Nguyễn Bặc. Tư ơ n g truyền quân hai bên đánh nhau 3 ngày, lực lượng của Đ in h Đ iền , Nguyễn Bặc quá mỏng, không đủ sức chống lại quân cùa triều đ ình. Lê H oàn lọi dụng sức gió, đánh một trận hỏa công, đốt sạch thuyền bè của Đ in h Đ iề n , Nguyễn Bặc. Đ in h íOicn bị chết trận ngày 27-4 năm C an h Th â n (9 8 0 ). Bấy giờ vợ ông được K iều M ộc thiền sư đưa lên Yên T ử tu hành, nghe tin D in h Đ iền tử trận cũng tuấn tiết. Kiều M ộng thiền sư thiêu xác bà và đưa ve chôn cùng xá lỵ D in h Đ iền ỏ tháp V ĩn h Báo (vĩn h viễn báo đáp) bên cạnh chìia. Đ ến triều L ý , vua L ý T h á i T ổ sắc phong cho Đ in h D iền là "Lịch đại tiết nghĩa chủ long thần" và chức: "Nhập nội Kiểm giáo T ư đồ Bình chương sự/ T ổ n g Q u ố c ch ính đại vương". D o đó, dân gian thường gọi ông là Đ in h T ư Đ ồ . Sau đó không lâu, N guyễn Bặc và Phạm H ạp cũng bị Lê LT)àn đánh bại, bị bắt và b| xừ tử. về th ờ i g ia n d iễn ra trận ch iế n và cá i c h ế t của Đ in h Đ iề n , cá c n g u ồ n tà i liệ u g h i k h á c n ha u: Sử sách thống nhất ghi việc này diễn ra vào cuối năm 979. T h e o thần phả ở N in h Bình, việc này diễn ra ngày 20 tháng 4 năm C a n h T h ìn (980). M ột số thần phả khác, được Từ điển các nhân vật lịch sừ Việt Nam dẫn lại, cho rằng ông cùng vợ là Phan M ôi Nương bị thua trận, quân tan nát hết nên cùng nhau tự vẫn ngày 20
Nhũng danh tưởng trong lịch sứ Việt Nam 15 tháng I 1 âm Ik h nàm 979 chứ không phải ông bị tử trận. Nhân dân vô cùng thưtíng xót, coi ông là bậc trung thần, vì nghĩa cả quên mình nên đã thu nhặt hài cốt ông đcm về chùa Trúc Lâm , noi ông tu hành trưc>c để an táng. Ngày nay c’j nhiều làng tại G ia V iễn, H oa Lư C () đền thờ ()ng và Nguyễn Bặc. Đ m h Đ iề n đưcK pV '•g làm T h à n h hoàng của nhiều làng ỏ Tiiền Bắc, đồn tbờ ông có nhiều c’j N in h Bình và H ưng Yên, ticu biểu như: Đ ền K im Đ ằng ỏ phường Lam Sơn, thị xã H ưng Y c n , là nơi Đ in h Đ iển đã đỏng quân Đ cn Đ in h Đ iền ồ thị trấn huyện K iư . Đ ộ n g, tỉnh LTrng Yên. ỈOcn th() Đ m h Đ iền ỏ xã K h án h T h ịn h huyện Yên Mc") tỉnh N in h Bình. M ộ và đcn thờ tại T rú c Lâm (Y ên T ử , Q uảng N in h ), ncú đây là quc mẹ của ông và cũng là nơi ông tu hành. Ngoài ra ()ng còn được tht'j ỏ Phù Khcmg thuộc khu hang động T rà n g A n , C(*) đ() H oa Lư, quê hương C)ng ả xã G ia Phương (G ia V iễ n , N in h Bìn h ) v .v ... T h e o "N inh Bình theo dòng lịch sử văn hóa"
16 Tusách 'Việt Nam - dắt nuác, con người' ĐẠĨ THẮNG VƯ Ơ N G NGUYÊN NỘN^*^ Khi nhò Trồn mói ilược thành lập, NíỊuyễn Nộn và Đoàn Tbượn0 là hai thế lực lân nhất chếnt) lại triều đình, plĩò nhò Lý. V ì khô n ịí thc đối phó cù n ịĩ lúc với cà hai kc địch, T h á i sư T rầ n T h ủ D ộ đã sắp đật gả C ô n g chúa Ngoạn T h iề m \;ho Nguyễn N ộn đc có thc dụ hàng thế lực chống đối này Nguyễn N ộn là ngưdi xã Phù I^ực, huycn T iê n Du nay là xã Phù f)ổ n g , G ia Lâm , H à N ộ i. T h c‘o phả hệ họ N guyễn, N guyễn N ộn là cháu năm đời của D ịn h Q u ố c còng Nguyễn Rặc thời nhà Đ in h T h e o những tư liệu được ghi lại trong "Dại V iệ t sừ lược" thì Nguyễn Nộn là người có gương mặt đẹp trai lại có lòng bao dung, tính bình thản, thanh thoát C h o đen nay, sừ sách chép không thống nhất về xuất thế cùa N guyễn Nộn T h e o các sách "Việt sử T iê u án", "Đ ại V iệ t Sử k ý To àn thir", "Khâm định V iệ t sử T h ô n g giám C ư ơ ng mục" th'i Nguyễn N ộn vốn là cư sĩ ờ hương Phù Đ ổng. T h án g 8/1218, Nguyễn Nộn bắt được vàng và ngọc mà không đem dâng vua L ý Lluẹ T ô n g . C h ín h bởi vậy, triều đình xuống chiếu bắt giam N guyễn N ộn . T h á n g 2/1219, quyền thần T rầ n T ự K h án h thấy N guyễn Nộn có tài, bèn tâu vua H uệ T ô n g xin tha cho ông và cho đi theo quân đánh giặc đê chuộc tội. Vua I luệ T ô n g bằng lòng vì thế N guyễn Nộn được tha tội, không bị giam cầm nữa. T h á n g 10 năm 1219, T rầ n T ự Tén bái nguyên là “Ngoạn Thiẻm còng chúa và kế mỹ nhàn của Trần Thủ Độ".
Những danh tướng trong lịch sú Việt Nam 17 K h á n h sai Nguyễn N ộn đcm quân đi đánhi ng rời M an ở Q uảng O a i. T h á n g 3/1220, N guyễn N ộn nhân cầm quân trong tay không trở vồ triều, giữ hương Phù Đ ổ ng , tự xưn Ị là H oài D ạo V ư ong , dâng bicu xưng thần, xin đi dẹp loan dc chuộc tội. Vua L ý H uệ T ô n g sai người đem sắc thư đến tuy m d’ i. Song vì vua L.ý H uệ T ô n g mang bệnh, khôi g thể chế ngự dược Nguyễn N ộn. C ù n g lúc dó, họ T rầ n cũng dang mưu tính đoạt ngôi của nhà L ý nên chưa (Ịuan tâm nhiều tói N guyễn N ộn. T u y nhiên, theo như "Dại V iệ t sử Iưọc" chép ại thì N guyễn N ộn vốn là bộ tướng cùa tướng 1 rần 1 ự K h án h . O n g đã theo T ự K h án h tham gia vào những CIIIK chinh chiến với các sứ (Ịuân và chống lại cả nhà L ý từ đầu thời L ý 1 luệ T ô n g chứ không phải tói năm 1218 mói xuất hiện trên ch ính trường. C ũ n g theo "Dại V iệ t sử lược" thì vào năm 1213, T rầ n T ự K h án h sai người sang nắc G ian g lừa mòi Nguyễn N ( n về triều. N guyễn Nộn về dến noi, T rầ n l ự Kh án h dùng dây thép trói lại 5 vòng, giam cầm ông. T u y nhiên, chưa rỏ vì lý do gì mà Nguyên N ộn bị T ự K h án h bắt giam. D ến tháng 9 năm dó, T rầ n T ự K h án h mỏ trói dây thép cho N guyễn N ôn. T u y ở trong cảnh ngục tù mà Nguyễn N ộn thần sắc vẫn tự nhiên T h ầ n sắc và k h í phách của N guyễn N ộn khi còn bị giam cầm trong tù được thể hiện qua một câu chuyện. C h u yê n rằng khi thấy bọn dũng sĩ nhảy', Nguyễn Nộn bèn mang theo cà cái dây xích sắt mà nhảy. T hế nhưng, ông nhảy không hề thua kém bọn dũng sĩ,
18 Tú sách 'Việt Nam - dất nuớc, con người' thậm ch í là có phần hơn. T rầ n l ự K h án h vô tình trông thấy, iấy làm lạ, bèn thả N guyễn N ộn ra. T rầ n l ự K h á n h lại chơ N guyễn N ộn làm tướng và đcm người cơn gái cùa bà dì mà gà chơ. Sau đó T ự K h án h lại trao cho ông hai ấp là 1 lần K h ê và C à Lũ. f)c n năm 1 2 I.T Nguyễn N ộn cầm một cánh quân họ T ra n chống lại (]iiân triều đình do đích thân l,ý H uệ T ô n g và T h á i sư f)àm D ĩ M òng ch ì huy. ô n g cùng các tướng họ T rầ n đánh bại quân nhà L ý . Êm họ Trần T ư Khánh là Trần Th ù O ộ cùng Trần H iến Sâm ỏ tà ngạn tiến dánh thắng quân triều đình. N guycn Nộn từ Q uốc O ai tiến đến chợ Dừa cùng Phan Lân đánh thắng các tướng ở H ồng Châụ là Đoàn cấm, V ũ 1 lốt. L ý H uệ T ô n g thất thế phải chạy lên Lạng C h â ũ . Sau trận đó, ông được T rầ n T ự K h án h giao giữ vùng Bắc G iang T rầ n T ự K h á n h lên Lạng C h âu rước H uệ T ô n g không được liền lập hoàng thân khác lên ngôi, tức là vua C à n N in h . Năm 1214, anh cm họ Dơàn tấn công đất Bắc G iang. H ai bên đánh nhau ỏ núi Đ ô ng C ứ u , G ia Lương, Bắc N in h . N guyễn N ộn giết chết được Đ oàn N guyễn nhưng cũng bị thương ở lưng. T u y nhiên, lúc đó nội bộ phc T ự K h án h xảy ra phản loạn lớn. lư ỡ n g (’| Cam G iá , Sơn T â y là Đ ỗ B| lại nổi lên chống cự. N hân thời cư đó, Nguyễn N ộn cũng phản lại T ự K h á n h , xây dựn*g một thế lực rất lớn. D ơ việc cát cứ của Đ ỗ Bj, Nguyễn N ộn, kình thành Th ă n g Long bị uy hiếp. lự K h án h lấy hết vàng bạc, của cải các khơ và phóng hỏa dốt kinh dờ rồi dưa vua mỏi là C àn N in h xuống hành
Những danh tướng trong lịch sứ Việt Nam 19 cung L ý N hân, H à Nam Nguyễn N ộn đcm binh đến T h ăn g Long đánh nhau với T ự K h án h . H uệ T ô n g và thái hậu đang ỏ Nam Sách trờ về T h ă n g Long, phong cho Nguyễn N ộn tước hầu đê mượn tay Nộn chống họ T rầ n . T ừ đó cục diộn trong niróc lúc này đại thể hình thành ba thc lực: phía Bắc là Nguyổn N ộn, phía Đ ô ng là Đ oàn Th ư ợ n g , phía Nam là T rầ n l ự Khán h . T h án g 1/1215, hai tướng của Trần l ự Kh án h là Nguyễn Đ ường và N guyễn Ciiai thông đồng với Nguyễn N ộn đánh T rầ n T ự K h án h . T u y nhiên, Nguyễn f)ườ n g và Nguyễn G ia i lại hàng T rầ n T ự K h á n h . T h á n g 2/1215 Nguyễn N ộn được phong tước Vương. T h á n g 3/1215, N guycn N ộn đánh thắng Nguyễn Đ ường và N guyễn G ia i. Sau đ('), một loạt lực lượng cát cứ khác nổi dậy chiếm cứ các nơi. Sau nhiều lần bôn tẩu, cuối cùng năm 1216, L ý H uệ T ô n g buộc phải dựa vào anh vợ là T rầ n T ự K h á n h là lực lượng mạnh hơn cả T h á n g 6/1219, T rầ n T ự K h án h sai tướng V ương Lê đem binh ve Nam Sách đánh N guyễn N ộn. Q uân hai bên giằng co, T rầ n T ự K h án h không thắng nổi quân của N ộn. Năm 1220, trong khi các sứ quân khác bị dẹp thì N guyễn N ộn và Đ oàn Th ư ợ n g vẫn là hai sứ quân tồn tại chống lại triều đình lúc này dã r(Ji vào tay họ T rầ n . Năm 1223, T rầ n l ự K h á n h chết, em aiộ t là T rầ n T h ừ a và em họ là T rầ n T h ù ỉ) ộ lên thay nắm quyền điều hành việc triều đ ình. T h ế quân của N guyễn N ộn ngày càng mạnh. N guyễn N ộn chiếm cứ Bắc G ian g , Đoàn T h ư ợ n g chiếm cứ H ồ n g C h âu .
20 Tủ sách 'Việt Nam - đất nước, con nguùi' Năm 1225, 1 rần T hù 1)0 th ủ xướng viộc nhà 1 rần thay nhà L ý và lo v iệ t đánh dẹp. I uy nhiên, bấy giờ Nguyễn Nộn và Đoàn I hượng binh thế còn mạnh, thưa dc hàng phụt dirợt, d rần T h ủ Đ ộ bèn phong th o Nộn làm H oài D ạo Vưong, th ia th (í t á t huyện hắt G iang T hượng, Bắt G ian g I lạ, D ông Ngạn. Vậy là , N guycn N ộn tùng VỚ I một người khác là Doàn Lhượng trờ thành hai lụ t lượng hìing mạnh đối đầu mãnh liệt vói nhà T rầ n . Biết rõ điều này, Trần T h ù D ộ tìm kế sáth dc tó thể ticu diệt từng thế lụt một. Dang k ít lo lắng nuai toan thì tơ may đến. T h án g 12/1228, N guyễn N ộn đánh bại gict th ế t Doàn Th ư ợ n g . Nhân đó ông gộp tà quàn tủa T hượng, tu ó p bắt con trai, to n gái, tài sân, trâu ngựa dất H ồn g Ch âu . C o n tủa Th ư ợ n g là V ăn dcm gia ih u ộ t dcn hàng. T h ế là trong chỗ không ngờ, kè thù N guyễn Nộn dã giúp triều Trần tiêu diệt bớt đối thủ m ạnh. T u y nhicn, từ buổi đó, thanh thế của Nguyễn Nộn rất lừng lẫy. Tran TTiù D ộ lo lắng, chia quân chống giữ và sai sứ đcm thư đến chúc mừng, gia phong Nộn làm Hoài Dạo Hiếu V ũ Viatng. Dồng thời, Trần Th ủ D ộ cũng quvết đinh dcm Còng chúa Ngoạn TTiềm gà cho Nguyễn Nộn nhăm tìm cách liêu diột. T h e o "Việt sù giai thoại" thì sú mạng tủa C ô n g thúa Ngoạn Thiỏm lú t này rất lớn. Nhiệm vụ tủa tò n g th ú a là phài làm sao de vừa từng hướt lung lạt Nguyễn N ộn vừa thường xuyên cung cấp tin túc về tình hình thố lự
Những danh tướng trong lịch sử Việt Nam 21 N ộn vẫn rất tỉnh táo và hết sức cảnh giác đối với công chúa Ngoạn [h iề m . T h e o những gì mà sách "Đ ại V iệ t sử ký toàn thư" chép thì Nguyễn N ộn cho xây noi ỏ riêng cho Ngoạn T h iề m . Kh ô n g những thế, ông còn cắt cử quân lính đê’ canh phòng một cách rất cẩn mật. Đ iều này khiến cho công chúa Ngoạn T h iề m không sao thu thập được tin tức của Nguyễn Nộn về báo cáo với triều (ím h. nể xoay chuyển tình thế, thay vì tiến hành thu thập thông tin mật gửi cho triều đ ình, công chúa Ngoạn Th iềm phải thực hiện cách thức làm tiêu hao sinh lực địch. V ậ y là, công chúa Ngoạn T h iề m cùng một toán người hầu xin h đẹp đã triệt để tận dụng sắc đẹp, khiến viên tướng háo sắc này mê mệt trong nhục dục. 1 háng 3 năm 1229, N guyễn N ộn tự xưng là Đ ại Th ắ n g Vưưng, ham choi buông thả, chè chén choi bời bừa bãi. T uy nhiên, Nguyễn N ộn cũng tự Iưựng sức biết thế m ình không thể cùng đối lập với nhà T rầ n , định đến tháng 10 sẽ vào chầu, song còn do dự chưa quyết. C u ố i năm đó N guyễn N ộn ốm nặng, triều đình sai nội nhân tói hỏi thăm , N guyễn N ộn cố gượng ăn com, phi ngựa để tỏ ra còn khoẻ mạnh N hưng không bao lâu thì ông qua đòi. Lự c lượng của N guyễn N ộn cũng nhanh chóng tan rã. Sau khi N guyễn N ộn mất thì các lực lượng chống đối nhà T rầ n cũng dần dần bị triều đinh tiêu diệt. T u y nhiên, cũng từ thời điểm Nguyễn N ộn mất thì mọi thông tin về công chúa Ngoạn T h iề m cũng không còn được kru lai. T h e o Phunutodaỵ.vn
22 Tù sách 'Việt Nam - đất m úc, con ngucn' PHẠM NGŨ LÃO - DANH TƯ Ớ N G NÔNG DÂN^’^ Vuoití) triều Trầu, mội vươuíỊ triều ưới lỉhiều võ cônỹ hiểu bách, có ubữuỊ] đóuỊ) ỹóp (ỊUÍĨU trọuỊ) về võu hiếu trouỊl tiếu trìuh phát triều cùíi dâu tộc Việt Nnm. A1ộ( trouỊ) uhữut) uét ắậc sắc của triều Trầu là việc xuất hiệu uhữuỊ) vị tuóu(j vău võ SOUÍỊ toàu ò mọi tằug lớp, mà nỹười tiêu hiểu ubắt là ThuợuỊ) tuóuỹ cỊuâu Phạm Tlỹũ Lão, mội danh tưốU(J xuất thâu từ tằurl lóp uôutj dâu. Hoàuh sóc ỹiauỊ) sau cáp kỷ thu Tam (Ịuân tỳ ho khí thôu uỊjưu Nam nhi vị liễu CÔU0 dauh trái Tu thíuh nhâu ỹiau thuyết Vũ Hầu ( Thuậ t ho ài - Phạm Ngũ Lão) [S ơ lược tiểu sử T h e o Tôy\ỹ phà K ỳ yếu Tân biêu của Phạm C ô n Sơn, dẫn gia phả họ Phạm thì Phạm Ngũ Lão là cháu 8 đời của Phạm H ạp, một bộ tướng và là một cận thần của vua Đ in h T iê n H oàng. N hưng đến đời Phạm Ngũ Lão, gia cảnh đã rất sa sút. Bố mất sớm, mẹ bịnh yếu, nhà không có ruộng đất gì cả, Phạm Ngũ Lão kiếm sống bằng nghề đan sọt. ô n g là người con c h í hiếu luôn phụng dưỡng mẹ chu đáo. D ù gia cảnh neo đơn và cuộc sống rất lam lũ cực nhọc nhưng Phạm N gũ Lão vẫn nổi tiế rg là người hiếu học, thông m inh, ham đọc sách và siêng năng rèn luyện võ nghệ. Sin h ra và lớn lên .rong thời ch iến , Phạm Ngũ Lão luôn Nguồn: http:l Iantgct.cand.com.vn