Ô NHIỄM KIM LOẠI NẶNG TRONG MÔI TRƯỜNG

Chia sẻ: Nguyễn Nhật Anh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:13

Thêm vào BST

Báo xấu

173
lượt xem 42
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Có 40 nguyên tố được xếp loại vào nhóm kim loại. Nhiều kim loại, như nhóm kiềm thổ và một số vi lượng rất cần thiết cho sự sống và cũng có những chất có độ độc hại rất cao. Những nguyên tố bán đa lượng như calcium(Ca), magnesium(Mg), sắt(Fe), kalium(K) và natrium(Na) là những chất quan trọng cho sự sống nhưng chúng trở nên độc hại khi vượt quá một nồng độ nhất định. Các vi lượng như Cr, Co, Cu, Mn, Ni, Se và Zn có trong cấu tạo của nhiều loại phân tử quan trọng và là các đồng yếu tố (cofactor)...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Ô NHIỄM KIM LOẠI NẶNG TRONG MÔI TRƯỜNG

OÂ NHIEÃM KIM LOAÏI NAËNG TRONG MOÂI TRÖÔØNG I. GIÔÙI THIEÄU Coù 40 nguyeân toá ñöôïc xeáp loaïi vaøo nhoùm kim loaïi. Nhieàu kim loaïi, nhö nhoùm kieàm thoå vaø moät soá vi löôïng raát caàn thieát cho söï soáng vaø cuõng coù nhöõng chaát coù ñoä ñoäc haïi raát cao. Nhöõng nguyeân toá baùn ña löôïng nhö calcium(Ca), magnesium(Mg), saét(Fe), kalium(K) vaø natrium(Na) laø nhöõng chaát quan troïng cho söï soáng nhöng chuùng trôû neân ñoäc haïi khi vöôït quaù moät noàng ñoä nhaát ñònh. Caùc vi löôïng nhö Cr, Co, Cu, Mn, Ni, Se vaø Zn coù trong caáu taïo cuûa nhieàu loaïi phaân töû quan troïng vaø laø caùc ñoàng yeáu toá (cofactor) cuûa nhöõng men coù maët trong caùc quaù trình bieán döôõng. Noàng ñoä caùc chaát keå treân neáu quaù cao cuõng trôû neân ñoäc haïi. Moät soá chaát khaùc nhö Pb, Cd vaø Hg taùc haïi ñeán caùc moâ ôû baát kyø noàng ñoä naøo. Caùc kim loaïi ñöôïc duøng laøm chaát ñoäc töø raát laâu. Chì vaø baïc ñaõ ñöôïc duøng vaøo 2000 naêm tröôùc thieân chuùa giaùng sinh. Theophratus (380 BC) ñaõ ñeà caäp ñeán As vaø Hg. Hippocrates laø ngöôøi ñaàu tieân ñeà caäp ñeán caùc côn ñau buïng do tieáp xuùc vôùi kim loaïi. Chì coù trong heä thoáng oáng daãn nöôùc coù lieân quan ñeán söï suy thoaùi vaø suïp ñoå cuûa ñeá quoác La Maõ. Bieán coá ngoä ñoäc thuûy ngaân do aên caùc haûi saûn ôû vònh Minamata Nhaät Baûn laø moät moác quan troïng giuùp nhaân loaïi chuù yù hôn veà taùc ñoäng cuûa caùc kim loaïi tích luõy trong moâi tröôøng. Trong vieäc xaùc ñònh caùc moái nguy hieåm ñi keøm vôùi caùc oâ nhieãm kim loaïi naëng trong moâi tröôøng, vieäc quan troïng nhaát laø xaùc ñònh cho ñöôïc caùc sinh vaät nhaïy caûm nhaát ñoái vôùi kim loaïi naëng. Thoâng thöôøng ñoäng vaät nhaïy caûm vôùi kim loaïi naëng hôn thöïc vaät, vaø con ngöôøi nhaïy caûm vôùi kim loaïi naëng hôn heát. II. NGUOÀN PHAÙT SINH KIM LOAÏI NAËNG Voû traùi ñaát laø nguoàn lôùn nhaát cuûa kim loaïi naëng. Con ngöôøi khoâng theå taïo ra hoaëc tieâu huûy ñöôïc kim loaïi naëng, chuùng chæ bò dòch chuyeån do caùc chu kyø ñòa chaát vaø sinh hoïc. Caùc hoaït ñoäng lieân quan ñeán coâng nghieäp vaø kyõ thuaät cuûa con ngöôøi mang kim loaïi ra ngoaøi caùc quaëng moû vaø taïo ra caùc daïng kim loaïi môùi roài ñöa kim loaïi naëng vaøo moâi tröôøng thoâng qua vieäc ñoát caùc ñòa khai. 2.1 Coâng nghieäp Kim loaïi naëng gaây oâ nhieãm moâi tröôøng khoâng phaûi chæ xuaát phaùt töø thieân nhieân maø coøn töø caùc hoaït ñoäng coâng nghieäp cuûa con ngöôøi. Vieäc ñoát caùc saûn phaåm ñòa khai phoùng vaøo khoâng khí khoaûng 20 kim loaïi naëng ñoäc haïi trong ñoù coù As, Be, Cd, Pb vaø Ni. Caùc saûn phaåm coâng nghieäp vaø thöù lieäu coâng nghieäp coù theå chöùa noàng ñoä kim loaïi naëng cao. Chaúng haïn, thuûy ngaân ñöôïc duøng trong coâng nghieäp saûn xuaát ra Cl vaø suùt (NaOH) trong coâng nghieäp saûn xuaát boät giaáy, saûn xuaát pin, caùc boùng ñeøn huyønh quang, coâng taéc ñieän, sôn, caùc saûn phaåm noâng nghieäp, saûn phaåm duøng cho raêng vaø döôïc phaåm. Kim Loai Doc Hai Trong Moi Truong DOWNLOAD» AGRIVIET.COM 1
Chì ôû daïng tetraethyl coù trong xaêng vaø caùc nguyeân lieäu ñoát duøng trong coâng nghieäp laø moät nguoàn gaây nhieãm quan troïng. Khi khai quaëng keõm vaø chì seõ sinh ra phoù saûn laø cadmium gaây oâ nhieãm moâi tröôøng quan troïng. Cd duøng nhieàu trong coâng nghieäp saûn xuaát sôn, saéc toá, pin vaø nhöïa. Cd cuõng duøng cho caùc saûn phaåm choáng aên moøn theùp, saét, ñoàng, ñoàng thau vaø caùc hôïp kim khaùc. 2.2 Caùc saûn phaåm noâng nghieäp Caùc kim loaïi naëng coù maët trong phaân boùn bao goàm Cd, Cr, Cu, Mn, Mo, Ni vaø Zn. Nguoàn As chuû yeáu laø töø caùc thuoác BVTV. Arsenat chì laø moät chaát thöôøng coù trong nöôùc thaûi coâng nghieäp vaø cuõng laø moät chaát duøng trong BVTV. 2.3 Thöïc phaåm vaø caùc phuï gia thöïc phaåm Ñoái vôùi ngöôøi, con ñöôøng haáp thu kim loaïi naëng nhieàu nhaát laø thoâng qua caùc loaïi thöïc phaåm vaø caùc phuï gia thöïc phaåm. Söï haáp thu kim loaïi naëng thöôøng thoâng qua hai caùch: caùch thöù nhaát laø do söï nuoát tình côø caùc thöïc phaåm hoaëc vaät chaát coù chöùa kim loaïi naëng. Chaúng haïn treû em thöôøng hay nuoát phaûi caùc thoûi sôn chöùa chì. Trong caùc thoûi sôn, löôïng chöùa kim loaïi naëng thöôøng töø 50 ñeán 100g treân 1 cm2. Nuoát moät vaøi thoûi sôn moãi ngaøy laø löôïng chì ñaõ quaù möùc cho pheùp haáp thu haøng ngaøy (Acceptable Daily Intake). Thôøi ñeá quoác La Maõ (509 - 476 AD), nöôùc ñöôïc daãn ñeán caùc gia ñình quyù toäc baèng oáng chì, do vaäy hoï tieâu thuï moät löôïng chì raát lôùn. Ngoaøi ra nhieàu vaät chöùa ñöïng thöùc aên cuõng chöùa chì. Do vaäy hoï haáp thu moät löôïng chì lôùn vaø daãn ñeán caùc beänh taät thaàn kinh kinh nieân. Caùch thöù hai laø töø söï tích luõy taêng boäi sinh hoïc qua chuoãi thöïc phaåm. Moät ví duï ñieån hình laø söï tích luõy thuûy ngaân methyl trong caù ôû vònh Minamata Nhaät baûn. Ngöôøi ta cuõng tìm thaáy Cd trong thòt, caù vaø traùi caây. Chaát buøn coáng vaø buøn töø nhaø maùy xöû lyù nöôùc thaûi ngoaøi löôïng N, P vaø S cuõng chöùa caùc kim loaïi naëng nhö Cd, Cr, Cu, Pb, Hg, Ni vaø Zn thöôøng ñöôïc ñem duøng laøm phaân trong saûn xuaát noâng nghieäp. Kim loaïi naëng ít röûa troâi trong ñieàu kieän ñaát khoâng bò chua hoùa nhöng chuùng vaãn ñöôïc caây huùt vaøo roài ñi vaøo chuoãi thöïc phaåm. III. CAÙC YEÁU TOÁ MOÂI TRÖÔØNG AÛNH HÖÔÛNG ÑEÁN ÑOÄC TÍNH KIM LOAÏI NAËNG Coù nhieàu yeáu toá aûnh höôûng ñeán söï bieán döôõng vaø taùc ñoäng cuûa kim loaïi naëng. Caùc yeáu toá naøy bao goàm tính chaát ñaëc thuø cuûa sinh vaät tieáp xuùc vôùi kim loaïi naëng. Caùc tính chaát naøy goàm: tuoåi, khaåu phaàn, tìng traïnh mieãn dòch, tính phaùi vaø gioáng loaøi. Ñoäc tính cuûa kim loaïi naëng cuõng bò bieán ñoåi khi sinh vaät tieáp xuùc cuøng luùc hoaëc tröôùc ñoù vôùi nhöõng ñieàu kieän phi sinh vaät nhö aùnh saùng, aåm ñoä, toác ñoä gioù, löôïng möa, ñoä phoùng xaï vaø söï thay ñoåi nhieät ñoä. Kim Loai Doc Hai Trong Moi Truong DOWNLOAD» AGRIVIET.COM 2
3.1 Nhieät ñoä Söï thay ñoåi cuûa nhieät ñoä moâi tröôøng beân ngoaøi aûnh höôûng ñeán söï bieán döôõng cuûa caùc vaät chaát phi sinh hoïc ôû ñoäng vaät maùu noùng laãn maùu laïnh. Coù hai loaïi taùc ñoäng cuûa nhieät ñoä: söï gia taêng tính ñoäc coù theå dieãn ra khi coù söï taêng hoaëc giaûm nhieät ñoä. Thoâng thöôøng khi nhieät ñoä nöôùc bieån gia taêng thì ñoä ñoäc cuûa kim loaïi naëng leân caùc sinh vaät voâ soáng taêng theo (coù moät soá ngoaïi leä). Tuy nhieân khoâng theå suy luaän ra moái quan heä ñaëc tröng giöõa ñoäc tính cuûa kim loaïi naëng vaø caùc loaøi caù nöôùc bieån hoaëc nöôùc ngoït. Chaúng haïn neáu caù hoài tieáp xuùc vôùi nitrate baïc thì ñoäc tính thay ñoåi theo nhieät ñoä, nhöng khi caù naøy tieáp xuùc vôùi ñoàng thì ñoäc tính laïi tæ leä nghòch vôùi nhieät ñoä. Töông töï, ñoäc tính cuûa Cd ñoái vôùi loaøi caù khaùc caù hoài tyû leä nghòch vôùi nhieät ñoä, trong khi ñoù ñoái vôùi caù Oryzias latipes thì ngöôïc laïi. ÔÛ caùc ñoäng vaät ñaúng nhieät, caùc loaøi höõu soáng treân caïn, aûnh höôûng cuûa nhieät ñoä bò bieán ñoåi do söï taùc ñoäng cuûa caùc hormones, trong khi ñoù ôû caùc ñoäng vaät voâ soáng treân caïn vaø thöïc vaät thì coù söï gia taêng ñoàng hoùa ôû nhieät ñoä cao 3.2 AÙnh saùng Tính chaát thay ñoåi giöõa ngaøy vaø ñeâm cuûa bieán döôõng tuøy thuoäc vaøo chu kyø saùng hôn laø cöôøng ñoä saùng. Caùc loaïi men lieân quan ñeán söï giaûi ñoäc coù moät nhòp ñieäu ngaøy ñeâm trong ñoù hoaït tính maïnh nhaát xaûy ra vaøo moät thôøi khoaûng naøo ñoù trong chu kyø soáng. Hoaït tính maïnh nhaát cuûa cytochrom P450 trong caùc phaûn öùng giaûi ñoäc, dieãn ra vaøo thôøi kyø ñaàu cuûa pha toái. Söï bieán ñoåi tæ leä saùng toái cuõng aûnh höôûng saâu saéc ñeán bieán döôõng kim loaïi ôû moät soá sinh vaät nhö boïn isopod Oniscus asellus. Boïn naøy bieán thaùi ôû ñieàu kieän saùng 18 giôø vaø toái 8 giôø nhöng seõ ngöøng bieán thaùi neáu tæ leä saùng/toái keå treân ñaûo ngöôïc laïi. 3.3 pH pH laø moät yeáu toá phi sinh vaät quan troïng qui ñònh tính deã söû duïng cuûa kim loaïi cho thöïc vaät. Söï phaân huûy cuûa xaùc baõ höõu cô laøm giaûm pH ñaát do söï phoùng thích caùc acid höõu cô. Söï giaûm pH laøm taêng tính di ñoäng cuûa caùc loaïi muoái kim loaïi naëng trong ñaát. Möa acid thuùc ñaåy söï di ñoäng cuûa kim loaïi ñoäc vaø khoâng ñoäc trong nöôùc vaø ñaát vaø cuõng coù theå thuùc ñaåy söï bieán ñoåi moät soá kim loaïi naëng sang caùc theå ñoäc haïi hôn 3.4 Söï thích öùng, söï tieáp xuùc thay ñoåi vaø söï troän laãn: Caùc soá lieäu veà ñoä ñoäc caáp tính (chöù khoâng phaûi laø caùc nghieân cöùu veà ñoä ñoäc kinh nieân trong phoøng thí nghieäm) cho thaáy coù söï thích öùng vôùi ñoäc tính cuûa caùc kim loaïi naëng. Traéc nghieäm tính ñoäc vôùi caù hoài (Salmo gairdneri) cho thaáy laø neáu tieáp xuùc tröôùc vôùi ñoàng trong voøng 21 ngaøy thì seõ coù söï quan heä chaët cheõ giöõa söï tieáp xuùc tröôùc vôùi ñoàng vaø LC50 caáp tính. Caù hoài Salmon gairdneri khi bò tieáp xuùc tröôùc vôùi kim loaïi naëng ñoäc haïi seõ coù ñöôïc tính khaùng taïm thôøi vôùi phaàn lôùn kim loaïi vaø seõ maát ñi tính khaùng naøy neáu ñöôïc cho vaøo moät moâi tröôøng trong saïch. Hoãn hôïp caùc kim loaïi naëng thöôøng laøm gia taêng tính ñoäc. Coù moät ít tröôøng hôïp khi cho moät kim loaïi naëng vaøo seõ laøm giaûm tính ñoäc cuûa loaïi khaùc. Chaúng haïn baïc laøm giaûm taùc duïng cuûa Cd ñoái vôùi voû tröùng caù bôn. Kim Loai Doc Hai Trong Moi Truong DOWNLOAD» AGRIVIET.COM 3
IV. CAÙC KIM LOAÏI NAËNG ÑOÄC HAÏI TRONG KHÍ QUYEÅN Khí quyeån laø moät thöïc theå bieán ñoåi bao goàm boán vuøng: troposphere, stratosphere, mesosphere vaø thermosphere. Boán vuøng naøy ñöôïc phaân caét bôûi ba vuøng nghòch ñaûo nhieät goïi laø tropopause, stratopause vaø mesopause. Vuøng gaàn maët ñaát laø troposhere vaø laø vuøng coù söï di chuyeån cuûa kim loaïi naëng nhieàu nhaát. Nhieät ñoä vaø gioù coù aûnh höôûng ñeán toác ñoä di chuyeån vaø löôïng cuûa kim loaïi naëng , caùc vaät chaát lô löûng, aerosol vaø hôi nöôùc. Söï thay ñoåi nhieät ñoä khoâng khí laøm taêng söï thaêng ñoäng. ÔÛ trong taàng tropo, nhieät ñoä khoâng khí giaûm khi cao ñoä taêng nhöng ñoâi khi cuõng xaûy ra nghòch ñaûo nhieät gaây ra söï di chuyeån luoàng khí theo chieàu ngang vaø taêng söï hoøa troän. Tröôøng hôïp noå loø nguyeân töû ôû Chernobyl naêm 1986, kim loaïi naëng ñaõ di chuyeån raát xa theo hai höôùng vaø phuû truøm xuoáng toaøn boä Chaâu AÂu trong voøng hai tuaàn. Nuùi löûa ñöa nhieàu kim loaïi naëng vaøo trong thieân nhieân nhaát. Antimony(Sb), As, Cd, Pb vaø Se ñöôïc phun vaøo khoâng khí vaø nhieàu kim loaïi naëng khaùc theo dung nham chaûy ra ñaát. Gioù thöôøng cuoán kim loaïi naëng töø vuøng röøng bò chaùy vaø caùc nguoàn khaùc phaùt xuaát töø hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi ñi caùc nôi khaùc. Nguoàn nhaân taïo cuûa kim loaïi naëng goàm: (1) caùc khu vöïc coâng nghieäp vaø ñoäng cô ñoát caùc nhieân lieäu ñòa khai nhö than, daàu vaø khí thieân nhieân, (2) nhaø maùy cheá taïo vaø ñuùc kim loaïi, (3) moû vaø loø nung chaûy kim loaïi naëng, (4) maùy thieâu raùc vaø nôi saûn xuaát xi maêng. Noàng ñoä kim loaïi naëng trong khoâng khí ôû vuøng thoân queâ vaø vuøng xa xoâi raát thaáp, chæ coù nguoàn töø töï nhieân maø thoâi. Ñoát than vaø daàu sinh ra As, bismuth (Bi), Cd, Pb, Cu, Mn, Hg, Ni, Se vaø Zn vaøo trong baàu khí quyeån. ÔÛ baàu khí quyeån ñoâ thò coøn tìm thaáy caû antimony(Sb) vaø indium (In). Caùc kim loaïi trong khoâng khí cuoái cuøng cuõng laéng tuï xuoáng ñaát ôû daïng khoâ hoaëc theo nöôùc möa hoaëc tuyeát vaø gaây ñoäc cho caùc vuøng sinh thaùi caïn vaø nöôùc. V. KIM LOAÏI NAËNG TRONG NÖÔÙC VAØ BUØN Kim loaïi naëng coù maët trong nöôùc ôû theå hoøa tan hoaëc laéng tuï trong buøn ñaùy(nôi chöùa chuû yeáu cuûa kim loaïi naëng). ÔÛ khu vöïc cöûa soâng, kim loaïi naëng töø khoâng khí vaø trong nöôùc tích tuï laïi, dieãn ra caùc phaûn öùng hoùa lyù phöùc taïp tröôùc khi ñoå ra bieån. Möa acid, röûa troâi, chaûy traøn, xoùi moøn ñaát vaø phaân raõ caùc khoaùng vaät laøm taêng noàng ñoä cuûa kim loaïi naëng trong vöïc nöôùc töï nhieân. Nguoàn goác kim loaïi naëng do con ngöôûi taïo ra goàm: khai thaùc moû, naáu kim loaïi, röûa troâi töø caùc nôi thaûi raùc, nöôùc chaûy traøn vuøng ñoâ thò, nöôùc thaûi vaø nöôùc chaûy traøn trong noâng nghieäp. Nöôùc soâng coù noàng ñoä kim loaïi naëng cao hôn bieån vì noù nhaän tröïc tieáp caùc nguoàn thaûi taäp trung vaø phaân taùn. Noàng ñoä kim loaïi naëng trong soâng thay ñoåi tuøy theo daân soá hai beân bôø vaø theo muøa nöôùc. Noàng ñoä kim loaïi naëng thay ñoåi tyû leä nghòch vôùi toác ñoä nöôùc chaûy vaø khoaûng caùch tính töø nguoàn thaûi. Treân bieån, nguoàn tích luõy quan troïng nhaát laø töø khoâng khí (nhaát laø ñoái vôùi chì, khoaûng 90% toång soá). Noàng ñoä cuûa kim loaïi naëng trong buøn ñaùy bieån thay ñoåi tuøy theo vò trí ñòa lyù. Nöôùc bieån vuøng Kim Loai Doc Hai Trong Moi Truong DOWNLOAD» AGRIVIET.COM 4
ven bôø gaàn vôùi caùc nguoàn thaûi neân coù noàng ñoä kim loaïi naëng cao nhaát. Trong traéc dieän buøn ñaùy, kim loaïi naëng phaân boá nhieàu nhaát ôû lôùp treân cuøng tieáp xuùc vôùi nöôùc vaø giaûm daàn theo chieàu saâu. Söï phaân boá naøy coù theå bò thay ñoåi do nhöõng söï xaùo troän bôûi hoaït ñoäng cuûa sinh vaät ñaùy hoaëc ñoäng ñaát ôû ñaùy bieån. Söï oâ nhieãm kim loaïi naëng caùc vöïc nöôùc ñaõ ñöôïc bieát ñeán töø raát laâu, chaúng haïn nhö söï tích luõy kim loaïi naëng ôû xöù Wales nöôùc Anh ñaõ ñöôïc ghi nhaän töø ñaàu theá kyû 19, qua ñaàu theá kyû 20 ôû moät soá vöïc nöôùc chæ hieän dieän caùc coäng ñoàng voâ soáng, trong nöôùc khoâng coøn caù nöõa. Söï kieän noåi baät laøm theá giôùi chuù yù ñeán laø oâ nhieãm Hg gaây cheát ngöôøi ôû Minamata Nhaät baûn vaø Cd gaây beänh Itai Itai cuõng xaûy ra ôû Nhaät baûn. Aûnh höôûng cuûa kim loaïi naëng treân caùc sinh vaät nöôùc raát khoù xaùc ñònh vì noù leä thuoäc vaøo nhieàu ñaëc tính lyù hoùa vaø vaän toác cuûa doøng chaûy. Ngoaøi ra ñaëc ñieåm vaø kích thöôùc cuûa caùc theå haït maø kim loaïi gaén vaøo cuõng aûnh höôûng ñeán tính ñoäc cuûa kim loaïi naëng. Muoán ñi vaøo cô theå sinh vaät, kim loaïi naëng phaûi ôû theå aên ñöôïc hoaëc hoøa tan trong nöôùc. Söï chelat hoùa cuûa kim loaïi naëng vôùi phaân töû chaát höõu cô coù theå bieán ñoåi phaûn öùng hoùa hoïc vaø thay ñoåi tính thaám qua maøng vaø do ñoù thay ñoåi möùc haáp thu kim loaïi naëng cuûa sinh vaät. Aûnh höôûng cuûa kim loaïi naëng leân sinh vaät trong moâi tröôøng nöôùc raát thay ñoåi töø giaûm sinh tröôûng cho ñeán cheát. Thoâng thöôøng thuûy sinh vaät coøn non deã bò aûnh höôûng bôûi kim loaïi naëng hôn laø sinh vaät lôùn, tuy nhieân cuõng coù ngoaïi leä nhö tröùng cuûa moät vaøi loaïi caù nöôùc ngoït khoâng nhaïy caûm vôùi kim loaïi naëng vaø aáu truøng cuûa coân truøng thöôøng choáng chòu kim loaïi naëng maïnh hôn con tröôûng thaønh. VI. KIM LOAÏI NAËNG TRONG MOÂI TRÖÔØNG CAÏN Nhieàu kim loaïi naëng saün coù trong voû traùi ñaát ñöôïc phoùng thích ra ñaát theo caùc quaù trình phong hoùa nhöng nguoàn kim loaïi naëng lôùn nhaát vaãn laø töø caùc nuùi löûa. Nguoàn kim loaïi naëng do con ngöôøi taïo ra goàm ñoát nhieân lieäu ñòa khai, cheá taïo kim loaïi, ñuùc kim loaïi, hoûa thieâu raùc vaø saûn xuaát xi maêng. Kim loaïi naëng ñöôïc ñöa vaøo ñaát thoâng qua caùc loaïi phaân boùn, thuoác saùt truøng vaø trong caùc chaát thaûi ñöôïc ñöa vaøo laøm phaân boùn trong noâng nghieäp. Caùc kim loaïi naëng chuû yeáu tìm thaáy trong ñaát laø: As, Cd, Pb, Hg, Se. Keá ñeán laø antimony, bismuth, indium, tellurium vaø thallium. Nhöõng möùc kim loaïi naëng cao hôn möùc ghi ôû Baûng 4 coù theå tìm thaáy ñöôïc ôû ñaát moû hoaëc ñaát noâng nghieäp duøng nhieàu thuoác tröø dòch haïi vaø buøn töø nhaø maùy xöû lyù nöôùc thaûi. ÔÛ gaàn caùc nhaø maùy luyeän kim, noàng ñoä antimony vaø Cd cao. ÔÛ gaàn nhaø maùy cheá taïo kim loaïi hoaëc ôû caùc vuøng ñaát noâng nghieäp duøng thuoác chöùa As thì noàng ñoä As cao, ñoâi khi ñeán 600 μg/g. Nguoàn chì goàm coù: nôi cheá taïo caùc saûn phaåm kim loaïi, chì töø tetraetyl chì cuûa xaêng trong xe, trong sôn vaø töø loø luyeän kim. Noàng ñoä chì trong ñaát coù khi leân ñeán 10%. Thuûy ngaân trong ñaát baét nguoàn töø caùc moû, töø saûn xuaát dichlorine vaø suùt cuõng nhö töø caùc thuûy ngaân duøng trong noâng nghieäp. Baûng 1 Möùc kim loaïi ôû ñaát maët Kim Loai Doc Hai Trong Moi Truong DOWNLOAD» AGRIVIET.COM 5
Kim loaïi Möùc bieán thieân (μg. g -1) Trung bình (μg. g -1) Sb 0.05 – 260 0.9 As
Kim loaïi naëng ñöôïc haáp thu qua bieåu bì laù, haáp thu maïnh nhaát laø kim loaïi naëng ôû theå muø (aerosol). Noàng ñoä kim loaïi naëng thay ñoåi trong caùc boä phaân söû duïng cuûa caây. Chì thay ñoåi töø 0,001 μg/g ñeán 20μg/g. Thöïc vaät coù ñoä haáp thu kim loaïi naëng khaùc nhau (xem Baûng 2). Phaàn lôùn caùc loaøi thöïc vaät khoâng theå toàn taïi ôû ñaát coù noàng ñoä kim loaïi naëng quaù cao nhöng vaãn coù ngoaïi leä. Do quy taéc sinh toàn, vaãn coù moät soá thöïc vaät bieán ñoåi di truyeàn ñeå chòu ñöïng daàn vôùi noàng ñoä kim loaïi cao trong ñaát. Caây taùo taây raát maãn caûm vôùi noàng ñoä kim loaïi naëng cao trong ñaát vaø trôû neân baát thuï. Söï haáp thu As cuûa caây thay ñoåi tuøy theo hôïp chaát As, gioáng caây, loaïi ñaát vaø khí haäu. Chaúng haïn, rau caûi tích luõy nhieàu As khi troàng ôû ñaát chöùa arsenate chì nhöng khoâng tích luõy nhieàu ôû ñaát coù arsenic trioxide. ÔÛ ñaát coù nhieàu chì arsenate thì cuû caûi, cuû radi, xaø laùch taêng haáp thu As trong khi ñoù caø roát, brocoli, caø tím vaø caø toâ maùt khoâng bò aûnh höôûng gì. Cd ñoäc cho nhieàu loaøi caây ôû noàng ñoä thaáp vaø cuõng nhö Zn coù theå ñöôïc vaän chuyeån vaøo trong caây deã daøng. Moät soá loaøi caây tích luõy sinh hoïc Cd vaø Zn ñeán möùc cao hôn noàng ñoä trong ñaát, tæ leä haøm löôïng caây/ñaát coù khi ñeán 10 laàn trong khi tröôøng hôïp bình thöôøng ñoái vôùi Zn laø 0,6, Cu vaø Pb laø 0,4. Söï haáp thu Cd ôû ñaäu naønh vaø luùa mì lôùn hôn caû, thaáp nhaát laø baép, luùa vaø moät soá loaïi ñaäu khaùc. Phaàn lôùn Cd ñi vaøo cô theå con ngöôøi laø qua caùc loaïi haït keå treân. Con ngöôøi coù theå haáp thu tröïc tieáp kim loaïi naëng töø thöïc vaät hoaëc thoâng qua caùc chuoãi thöïc phaåm khaùc. Caùc sinh vaät voâ soáng trong ñaát nhö truøn, cuoán chieáu (millipedes) vaø isopod kích thích söï phaân huûy xaùc baõ höõu cô baèng caùch laøm gia taêng beà maët phaân huûy cuûa vi khuaån. Boïn centipedes vaø nheän laø sinh vaät aên caùc isopod soáng trong ñaát vaø chuyeån kim loaïi naëng töø caùc sinh vaät tieâu thuï baäc nhaát sang caùc sinh vaät tieâu thuï baäc hai. Soá löôïng vaø söï ña daïng cuûa nhieàu loaøi voâ soáng soáng trong ñaát bò suy giaûm khi ñaát bò nhieãm kim loaïi naëng töø coâng nghieäp vaø töø caùc thuoác BVTV coù chöùa kim loaïi naëng. Truøn ñaát coù theå bò tieâu dieät hoaøn toaøn trong vöôøn caây vaø saân goân söû duïng quaù nhieàu thuoác dieät naám chöùa ñoàng. Thieáu hoaït ñoäng troän ñaát cuûa truøn seõ xaûy ra söï tích luõy caùc laù chöùa kim loaïi naëng baùn phaân huûy ôû lôùp ñaát maët. Ñoâi khi caây trôû neân nhaïy hôn ñoái vôùi caùc coân truøng aên laù laø do söï suït giaûm daân soá vaø tính ña daïng cuûa caùc vi sinh vaät vaø boïn voâ soáng soáng trong ñaát. As hieän dieän khaù nhieàu trong töï nhieân vaø ñi vaøo cô theå ñoäng vaät, qua nöôùc vaø thöïc phaåm,. Tuy As gaây beänh ngheà nghieäp trong ngaønh saûn xuaát noâng döôïc (saùt truøng, dieät naám, dieät coû), chöa thaáy coù sinh vaät treân caïn naøo bò nhieãm ñoäc do oâ nhieãm As. Nai hoaëc caùc gia suùc neáu haáp thu khoaûng 70-180 mg As laø coù theå cheát ngay(do lieám sodium arsenate treân caây coû). Nhieàu hôïp chaát As coù ñoä ñoäc thaáp vaø coù tính chuyeân hoùa ñoái vôùi moät soá thöïc vaät. Chaát ñoàng acetoarsenite (Paris green) ñöôïc duøng ñeå tröø aáu truøng muoãi vì noù khoâng ñoäc haïi cho caùc sinh vaät khaùc. Chim ngoä ñoäc chì do caùc vieân ñaïn chì gaêm dính vaøo cô theå. Ñoäng vaät ngoä ñoäc chì gaây ra trieäu chöùng lieân quan ñeán heä hematopoietic, ñöôøng tieâu hoùa sau ñoù laø heä thaàn kinh vaø thaän. Kim Loai Doc Hai Trong Moi Truong DOWNLOAD» AGRIVIET.COM 7
Chaát methyl mecury duøng ñeå xöû lyù haït choáng naám moác khi gieo vaøo ñaát ñaõ laøm giaûm daân soá nhieàu loaøi chim aên haït. Methyl mercury ngaám vaøo caùc saûn phaåm noâng nghieäp vaø cuoái cuøng vaøo cô theå con ngöôøi. Nhieãm ñoäc Hg ôû Minamata Nhaät baûn laø moät ca lòch söû. Naêm 1972, khoaûng 459 ngöôøi cheát vaø 6350 ngöôøi bò vaøo beänh vieän do aên baùnh mì laøm tö boät xaây luùa mì vaø luùa maïch ñöôïc xöû lyù thuûy ngaân ñeå duøng vaøo vieäc gieo troàng. Tai naïn töông töï cho 1000 ngöôøi Iraq cuõng xaûy ra khoaûng 10 naêm sau ñoù. VII. TAÙC DUÏNG ÑOÄC CUÛA KIM LOAÏI NAËNG Phaàn lôùn caùc muoái voâ cô cuûa kim loaïi naëng ( Pb, Hg, As vaø Cd) gaây ñoäc thaàn kinh vaø toån thöông thaän. Moät soá kim loaïi naëng khaùc ôû theå höõu cô nhö alkyl thuûy ngaân, chì höõu cô, thieác höõu cô coù ñoäc tính raát cao. Ngoaøi ra kim loaïi naëng coøn coù tính gaây ung thö nhö As, Cr vaø Ni. 7.1 Cô cheá gaây ñoäc toång quaùt cuûa moät soá kim loaïi naëng Arsenic As laø chaát gaây ñoäc teá baøo. Ion hoùa trò ba cuûa As coù aùi löïc cao ñoái vôùi nhoùm -SH (sulfhydryl). Noù chelat hoùa vôùi acid alpha lipoic ñeå taïo thaønh moät caáu truùc voøng. Alpha lipoic laø moät ñoàng yeáu toá cuûa pyruvate dehydrogenase laø moät men caàn cho söï saûn xuaát naêng löôïng trong chu trình Krebs. Arsenate laø moät daïng thöôøng gaëp cuûa As thöôøng tìm thaáy trong caùc heä sinh hoïc, laø moät oxyanion giaû vai troø cuûa oxyanion phosphate trong teá baøo. Söï thay theá naøy laøm giaùn ñoaïn caùc phaûn öùng bieán döôõng caàn ñeán phosphate. Arsenic thay theá phosphate trong toång hôïp ATP, gaây ra söï öùc cheá toång hôïp ATP vaø laøm teá baøo bò thieät haïi. Cadmium Cd gaây haïi cho caùc heä thoáng thaän, phoåi, xöông, dòch hoaøn vaø thaàn kinh. Tính ñoäc teá baøo cuûa Cd leä thuoäc chaët cheõ vaøo söï taïo ra caùc protein coù khaû naêng gaén keát cadmium laø metallothionein (M). Do vaäy, caùc teá baøo bieåu bì oáng thaän coù theå chöùa moät löôïng lôùn phöùc hôïp Cd-M maø khoâng coù daáu hieäu bò ñoäc. Söï phaân huûy cuûa phöùc hôïp Cd-M beân trong teá baøo phoùng thích Cd vaøo nhöõng vò trí nhaïy caûm, chaúng haïn nhö caùc men leä thuoäc vaøo Zn vaø laøm toån haïi ñeán teá baøo, ñaëc bieät laø caùc teá baøo tieåu quaûn trong thaän. Chì Caùch chì gaây ñoäc roõ nhaát laø öùc cheá söï toång hôïp hemoglobin ñöa ñeán beänh thieáu maùu. Hai men ty theå laø delta vaø alpha aminolevulinic acid dehydrogenase (ALAD) vaø ferrochelatase bò öùc cheá, taïo ra söï giaûm toång hôïp protoporphyrin vaø giaûm gaén Fe2+ vaøo hemoglobine. Söï giaûm hemoglobine kích thích söï gia taêng hoaït ñoäng cuûa ALA synthetase (ALAS). Do öùc cheá ALAD vaø gia taêng hoaït tính cuûa ALAS seõ coù söï gia taêng ALA(delta aminolevulinic acid) trong gan. Kim Loai Doc Hai Trong Moi Truong DOWNLOAD» AGRIVIET.COM 8
Vì chì coù caáu truùc ion töông töï Ca, noù coù theå ñöôïc haáp thuï vaøo teá baøo thaàn kinh vaø ty theå töông töï nhö Ca. Do ñoù Pb thay theá Ca trong caùc chöùc naêng teá baøo vaø chu trình bieán döôõng, ñöa ñeán söï giaûm ATP vaø laøm hoûng chöùc naêng toång quaùt cuûa teá baøo. Söï kieän naøy raát ñaùng quan taâm vì noù aûnh huôûng ñeán daãn truyeàn luoàng thaàn kinh qua synap. Taùc ñoäng öùc cheá cuûa chì leân hoaït tính acetyl choline treân caùc maøng coù theå laø keát quaû cuûa taùc ñoäng öùc cheá cuûa chì leân vaän chuyeån Ca vaøo caùc ñieåm cuoái cuûa synap. Caùc loaïi chì höõu cô: Thí nghieäm tetraalkyl chì treân chuoät cho thaáy moät soá trieäu chöùng trong baûng 3 sau: Baûng 3: Caùc daáu hieäu laâm saøng sau khi tieáp xuùc vôùi Et4Pb hoaëc Et3Pb Pha I Traïng thaùi lôø ñôø(lethargy) Pha II Bieáng aên (Inappetance), run raåy (Tremor), cöû ñoäng maïnh (Hypermotility), kích ñoäng maïnh (Hyperexcitability), hung haõn (Aggression). Pha III Giaûm thaân nhieät (hypothermia), co vaën (Convulsion), cöû ñoäng khoâng aên khôùp (incoordination), maát ñieàu hoøa (ataxia), teä lieät (paralysis) Pha IV Cheát Haøm löôïng chì ôû trong naõo # 10μg/g luùc chuoät cheát. Caùc thay ñoåi beänh lyù thaáy ñöôïc trong naõo laø söï thoaùi bieán aûnh höôûng ñeán teá baøo thaàn kinh, daây coät soáng (spinal cord), Haønh tuûy (medulla oblongata), caàu naõo (pons), naõo thuøy (thalamus), phaàn voû tieåu naõo (cerebellar cortex), naõo giöõa (midbrain), nhaân ñaùy (basal nuclei). Tetraalkyl chì (R4Pb) coù ñoäc tính khoâng cao cho ñeán khi noù bò khöû alkyl ñeå trôû thaønh trialkyl chì (R3Pb) do caùc men vi laïp theå gan. Ngöôøi ta cho raèng trialkyl chì gaây roái loaïn vaän chuyeån doøng ion Cl vaøo trong teá baøo thaàn kinh, sau ñoù gaây ra söï kích thích quaù möùc (hyperexcitation) daãn ñeán thieät haïi thaàn kinh. Söï gia taêng kích thích thaàn kinh cuõng kích thích söï bieán döôõng ñöôøng glucose cuøng vôùi söï tích luõy acid pyruvic vaø lactic voán raát ñoäc cho thaàn kinh. Chì höõu cô cuõng töông töï nhö chì voâ cô, caûn trôû söï bieán döôõng Ca trong teá baøo vaø ty theå daãn ñeán sai laïc chöùc naêng teá baøo vaø cheát. Thuûy ngaân Thuûy ngaân voâ cô khoù ñi xuyeân qua raøo caûn maùu ôû naõo, chuû yeáu gaây cheát hoaïi caùc tieåu quaûn thaän. Hôi thuûy ngaân vaø caùc thuûy ngaân höõu cô nhö thuûy ngaân methyl ñi vaøo heä thoáng thaàn kinh trung öông khaù deã daøng bôûi vaäy chuùng laø chaát ñoäc thaàn kinh. Töø luùc coù tröôøng hôïp ngoä ñoäc methyl thuûy ngaân ôû Nhaät Baûn ngöôøi ta ñaõ bieát ñöôïc methyl thuûy ngaân laø chaát raát ñoäc trong moâi tröôøng. Trieäu chöùng ngoä ñoäc Hg ôû Minamata ñöôïc lieät keâ ôû baûng 4. Cô cheá gaây ñoäc toång quaùt cuûa methyl thuûy ngaân(CH3Hg) nhö sau: CH3Hg coù aùi löïc cao vôùi ligand sulfhydryl(-SH). CH3-Hg taïo phöùc hôïp vôùi amino acid cystein giaøu -SH vaø ñoùng vai troø vaät mang Hg trong maùu ñeå ñi vaøo heä thaàn kinh trung öông. Raøo caûn maùu ôû naõo(blood brain barrier=BBB) laø Kim Loai Doc Hai Trong Moi Truong DOWNLOAD» AGRIVIET.COM 9
moät heä thoáng phöùc taïp ñieàu hoøa söï haáp thu caùc chaát bieán döôõng töø maùu vaø töø heä thaàn kinh trung öông. BBB coù theå bò roái loaïn khi CH3Hg ñi xuyeân qua noù. Khi ôû trong teá baøo thaàn kinh, CH3Hg seõ noái vôùi caùc thaønh phaàn giaøu nhoùm -SH trong teá baøo, ñaëc bieät laø caáu truùc maøng ôû teá baøo chaát (heä voõng trong noäi chaát, trung theå, phöùc heä Golgi, vaø maøng nhaân). Taát caû caùc heä thoáng naøy raát caàn thieát trong vieäc taïo naêng löôïng vaø toång hôïp protein cho teá baøo. Do ñoù, phöùc hôïp CH3 -Hg-Cystein phaù vôõ söï toång hôïp bình thöôøng cuûa protein. Trong teá baøo coù theå xaûy ra söï khöû methyl cuûa CH3Hg (demethylation). Söï caét noái Carbon-thuûy ngaân taïo ra goác methyl töï do ñoäc haïi cho teá baøo do noù khôûi ñoäng vaø thuùc ñaåy söï peroxid hoùa chaát môõ. Bôûi vaäy, taùc ñoäng ñoäc cuûa methyl thuûy ngaân coù theå laøm giaûm ñi baèng caùc chaát oxi hoùa(antioxidants) nhö selenium vaø Vitamin E. Methyl thuûy ngaân cuøng phaù vôõ caùc vi tieåu quaûn trong heä thaàn kinh coät soáng do ñoù laøm sai leäc chöùc naêng teá baøo. Baûng 4: Taàn soá caùc trieäu chöùng laâm saøng vaø trieäu chöùng beänh Minamata Trieäu chöùng Taàn soá(%) Co heïp taàm nhìn 100 Roái loaïn caûm giaùc 100 Maát ñieàu hoøa 94 Noùi khoù khaên 88 Nghe khoù khaên 85 Ñi ñöùng khoù khaên 82 Run raåy 76 Roái loaïn taâm thaàn 71 Phaûn xaï gaâm quaù möùc 38 Tieát nöôùc boït quaù nhieàu 24 Taêng tieát moà hoâi 24 Cöùng cô 21 Muùa giaät (Chorea) 15 Phaûn xaï beïänh lyù (patholigic reflexes) 12 Muùa chôøn vôøn (Athetosis) 9 Co thaét (Contractures) 9 Thieác Caùc hôïp chaát thieác voâ cô khoâng quaù ñoäc nhöng caùc hôïp chaát thieác höõu cô nhö thieác trimethyl (TMT) vaø thieác triethyl (TET) laø nhöõng chaát gaây ñoäc thaàn kinh maïnh meõ. TMT gaây ñoäc heä thaàn kinh roõ nhaát ôû heä baûn tính(limbic system). TMT gaây neân söï quaù kích ñoäng baét nguoàn töø caáu taïo haûi maõ(hippocampal formation). TMT cuõng laøm roái loaïn bieán döôõng glutamate vaø heä sinh GABA(gamma-aminobutyric acid). Mn vaø Al Kim Loai Doc Hai Trong Moi Truong DOWNLOAD» AGRIVIET.COM 10
Mn vaø Al ñeàu coù tính ñoäc thaàn kinh, cô cheá taùc ñoäng chính xaùc vaãn chöa roõ. Mn ñöôïc xem nhö laø chaát gaây ñoäc cho heä thoáng sinh dopamine (dopamine laø moät chaát daãn truyeàn luoàng thaàn kinh) taïo ra hoäi chöùng nhö beänh Parkinson vaø söï thoaùi hoùa caùc haïch goác (basal ganglia). Söï taïo thaønh caùc goác töï do, ñaëc bieät laø goác hydroxyl (-OH) coù lieân heä vôùi cô cheá gaây ñoäc. Nhoâm laøm bieán ñoåi söï haøèng ñònh noäi moâi (homeostasis), bieán döôõng naêng löôïng vaø taïo ra caùc ñaïi phaân töû nhö RNA. Nhoâm cuõng goùp phaàn vaøo söï thoaùi hoùa thaàn kinh lieân quan ñeán söï suy thoaùi caùc theå sôïi thaàn kinh (neurofibrillary) töông töï nhö tröôøng hôïp beänh Alzheimer (tuy khoâng hooaøn toaøn gioáng). Tính gaây ung thö cuûa kim loaïi naëng Hieåu bieát veà khaû naêng gaây ung thö cuûa kim loaïi haõy coøn ít. Maëc duø chæ coù moät vaøi kim loaïi coù khaû naêng gaây ung thö tröïc tieáp, caøng ngaøy ngöôøi ta caøng khaùm phaù ra nhieàu hôïp chaát kim loaïi coù tieàm naêng gaây ung thö cho ngöôøi vaø ñoäng vaät. Söï phaân bieät raïch roøi giöõa cô cheá gaây ung thö tröïc tieáp vaø giaùn tieáp do kim loaïi naëng laø moät coâng vieäc khaù phöùc taïp. Ít coù thoâng tin veà vai troø cuûa kim loaïi veà söï khôûi phaùt, thuùc ñaåy caùc dieãn bieán cuûa quaù trình ung thö). Tieàm naêng gaây ung thö cuûa kim loaïi naëng tuøy vaøo caáu truùc tinh theå, kích thöôùc haït vaø ñieän tích aâm beà maët. Taát caû caùc yeáu toá naøy aûnh höôûng ñeán khaû naêng haáp thu kim loaïi cuûa teá baøo. Moät soá yeáu toá khaùc aûnh höôûng ñeán tính gaây ung thö cuûa kim loaïi laø: (1) traïng thaùi oxid hoùa (ví duï: Cr(III) khoâng gaây ung thö trong khi Cr(IV) thì gaây ung thö); (2) khaû naêng kim loaïi di chuyeån xuyeân qua maøng teá baøo (ví duï: manganese dioxide so vôùi acetoacetomyl manganese); (3) aûnh höôûng cuûa kim loaïi leân caáu truùc vaø bieán döôõng cuûa DNA. Caùc kim loaïi khaùc nhö Ni caø Cr trong ñieàu kieän tieáp xuùc laâu daøi coù theå thay ñoåi caáu truùc vaø chöùc naêng cuûa DNA. Caùc loaïi kim loaïi khaùc, maëc duø khoâng gaây ung thö, chuùng coù theå laøm gia taêng tính gaây ung thö. Tính gaây ung thö cuûa caùc hôïp chaát chöa kim loaïi khaùc nhau ñaõ ñöôïc minh chöùng nhöng cô cheá thaät söï vaãn chöa ñöôïc bieát ñeán. Caàn phaûi tieán haønh thí nghieäm veà caùc kim loaïi vaø nhöõng hôïp chaát chöùa chuùng ñeå xaùc ñònh thöù naøo gaây ung thö, thöù naøo gaây bieán daïng. Do ñoù khoâng theå voäi keát luaän veà khaû naêng gaây ung thö cuûa kim loaïi baèng moät cô cheá ñôn giaûn naøo ñoù. Baûng 5 Caùc kim loaïi naëng gaây ung thö ôû ngöôøi Kim loaïi Böôùu Cd Tinh hoaøn Ni, Pb U tuyeán phoåi (lung adenoma) Ni3 S2 Cô Ni, Cd, Pb Nhieàu loaïi Cu Phoåi Kim Loai Doc Hai Trong Moi Truong DOWNLOAD» AGRIVIET.COM 11
Baûng 6 Caùc kim loaïi coù tieàm naêng thuùc ñaåy ung thö Kim loaïi Chaát gaây ung thö Ni3 S2 Benzo(a)pyrene Zn 4-Nitroquinoline-N-oxide Methylbenzylnitrosamine Co 3-Methylcholanthrene Cd Methylnitrosourea Mg Kim Loai Doc Hai Trong Moi Truong DOWNLOAD» AGRIVIET.COM 12
GIÔÙI THIEÄU VEÀ TAØI LIEÄU Tài liệu bạn đang xem được download từ website WWW.AGRIVIET.COM WWW.MAUTHOIGIAN.ORG »Agriviet.com là website chuyên đề về nông nghiệp nơi liên kết mọi thành viên hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp, chúng tôi thường xuyên tổng hợp tài liệu về tất cả các lĩnh vực có liên quan đến nông nghiệp để chia sẽ cùng tất cả mọi người. Nếu tài liệu bạn cần không tìm thấy trong website xin vui lòng gửi yêu cầu về ban biên tập website để chúng tôi cố gắng bổ sung trong thời gian sớm nhất. »Chúng tôi xin chân thành cám ơn các bạn thành viên đã gửi tài liệu về cho chúng tôi. Thay lời cám ơn đến tác giả bằng cách chia sẽ lại những tài liệu mà bạn đang có cùng mọi người. Bạn có thể trực tiếp gửi tài liệu của bạn lên website hoặc gửi về cho chúng tôi theo địa chỉ email Webmaster@Agriviet.Com Lưu ý: Mọi tài liệu, hình ảnh bạn download từ website đều thuộc bản quyền của tác giả, do đó chúng tôi không chịu trách nhiệm về bất kỳ khía cạnh nào có liên quan đến nội dung của tập tài liệu này. Xin vui lòng ghi rỏ nguồn gốc “Agriviet.Com” nếu bạn phát hành lại thông tin từ website để tránh những rắc rối về sau. Một số tài liệu do thành viên gửi về cho chúng tôi không ghi rỏ nguồn gốc tác giả, một số tài liệu có thể có nội dung không chính xác so với bản tài liệu gốc, vì vậy nếu bạn là tác giả của tập tài liệu này hãy liên hệ ngay với chúng tôi nếu có một trong các yêu cầu sau : • Xóa bỏ tất cả tài liệu của bạn tại website Agriviet.com. • Thêm thông tin về tác giả vào tài liệu • Cập nhật mới nội dung tài liệu www.agriviet.com DOWNLOAD» AGRIVIET.COM