óm tắt Luận văn Thạc sĩ Luật Hiến Pháp và Luật Hành Chính: Đảm bảo quyền con người trong thi hành án hình sự ở huyện An Dương, thành phố Hải Phòng

Chia sẻ: Tuhai999 Tuhai999 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:26

Thêm vào BST

Báo xấu

23
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu của đề tài là phân tích thực trạng đảm bảo quyền con người trong thi hành án hình sự ở huyện An Dương, TP Hải Phòng trong thời gian từ 2013 đến nay, qua đó đánh giá về những kết quả đạt được; những hạn chế, yếu kém và nguyên nhân của những hạn chế, yếu kém này. Đề xuất các quan điểm và giải pháp toàn diện, có hệ thống và tính khả thi nhằm đảm bảo quyền con người trong thi hành án hình sự ở huyện An Dương, thành phố Hải Phòng.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: óm tắt Luận văn Thạc sĩ Luật Hiến Pháp và Luật Hành Chính: Đảm bảo quyền con người trong thi hành án hình sự ở huyện An Dương, thành phố Hải Phòng

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ --------/-------- -----/----- HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA TRẦN VĂN THỌ ĐẢM BẢO QUYỀN CON NGƢỜI TRONG THI HÀNH ÁN HÌNH SỰ Ở HUYỆN AN DƢƠNG THÀNH PHỐ HẢI PHÒNG CHUYÊN NGÀNH LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH Mã số: 8 38 01 02 TÓM TẮT LUẬN VĂN THẠC SỸ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH HÀ NỘI – 2018
Luận văn được hoàn thành tại: HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA Người hướng dẫn khoa học: TS. BÙI THỊ THANH THÚY Phản biện 1: PGS.TS. Vũ Đức Đán Phản biện 2: GS.TSKH. Đào Trí Úc Luận văn được bảo vệ tại Hội đồng chấm luận văn, Học viện Hành chính Quốc gia Địa điểm: Phòng họp 402 Nhà A Học viện Hành chính Quốc gia Số: 77, Nguyễn Chí Thanh, Đống Đa, Hà Nội Thời gian: vào hồi 9h45 ngày 16 tháng 11 năm 2018 Có thể tìm hiểu luận văn tại thư viện Học viện Hành chính Quốc gia hoặc trên trang Web của Ban Quản lý Đào tạo Sau đại học, Học viện Hành chính Quốc gia
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài luận văn Quyền con người (QCN) mang tính phổ quát, thuộc về bản chất, gắn liền với các hoạt động xã hội, các mối quan hệ xã hội và các phương thức sống của cá nhân. QCN là biểu hiện của các tiêu chí tác động qua lại, củng cố các mối liên hệ, phối hợp hành động và hoạt động giữa con người và con người, ngăn ngừa các mâu thuẫn đối đầu và xung đột giữa họ trên cơ sở kết hợp tự do cá nhân với tự do của những người khác, với hoạt động bình thường của Nhà nước và xã hội. Những quyền như quyền được sống, quyền được tôn trọng danh dự, nhân phẩm, được bất khả xâm phạm về thân thể, được tự do ngôn luận, tự do chính kiến, tự do tín ngưỡng, được tham gia vào các quá trình chính trị là những điều kiện cần thiết để con người tổ chức đời sống trong xã hội văn minh và cần phải được Nhà nước thừa nhận và bảo vệ một cách vô điều kiện. Ở Việt Nam, đảm bảo QCN là vấn đề quan trọng, luôn được Đảng, Nhà nước và nhân dân quan tâm, bảo vệ bằng nhiều văn bản pháp luật khác nhau như Hiến pháp, Bộ Luật Hình sự, Bộ Luật Tố tụng Hình sự, Luật THAHS v.v... Nhà nước ta đã chính thức ghi nhận và đảm bảo QCN, quyền công dân, coi đó là những chế định quan trọng và là mục tiêu cuối cùng của chế độ. Các Bộ luật, Luật của nước ta đã ghi nhận, bảo vệ QCN, quyền công dân qua nhiều chế định khác nhau. Các quy định về THAHS là một trong các quy định nhằm bảo vệ QCN, quyền công dân của nhân dân và của cả người bị kết án. Những quy định của Hiến pháp và Luật THAHS đều nhằm góp phần phát huy dân chủ, tăng cường hơn nữa hiệu lực của Nhà nước trong việc đảm bảo QCN, quyền công dân để xây dựng một xã hội công bằng, dân chủ, văn minh và giàu mạnh. Để đảm bảo QCN, quyền công dân trong THAHS cần nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ cho thi hành án viên, kiểm sát viên, phải không ngừng bồi dưỡng nâng cao ý thức pháp luật, ý thức chính trị và đạo 1
đức công vụ cho những cán bộ này; thực hiện tốt chế độ báo cáo đối với cơ quan có thẩm quyền; đảm bảo cơ chế kiểm tra, giám sát của thẩm quyền và nhân dân. Mục đích của biện pháp này là để đảm bảo cho các cơ quan THAHS thực hiện tốt chức năng, nhiệm vụ của mình trong công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm, đảm bảo trật tự pháp luật và pháp chế. Tuy nhiên, trước yêu cầu của sự nghiệp đổi mới đất nước, hội nhập kinh tế quốc tế, nhất là yêu cầu xây dựng Nhà nước pháp quyền (NNPQ) Xã hội chủ nghĩa (XHCN) của dân, do dân, vì dân, đảm bảo QCN trong THAHS đã bộc lộ những yếu kém, bất cập; việc nhận thức không đầy đủ về tính chất, vai trò và tầm quan trọng của THAHS cũng như các quy định của pháp luật về trình tự, thủ tục giải quyết vụ việc làm cho quá trình vận dụng thiếu chính xác dễ dẫn đế tùy tiện, trái pháp luật, xâm hại đến QCN, lợi ích hợp pháp của công dân. Không ít trường hợp các cơ quan và người tiến hành thi hành bản án chưa nắm vững nội dung, thẩm quyền, thủ tục THAHS, vi phạm các quy định pháp luật về đảm bảo QCN, quyền công dân khi thực thi công vụ. THAHS oan sai tuy chưa phải là hiện tượng phổ biến nhưng đã xảy ra ở nhiều địa phương, gây nên sự bất bình trong dư luận xã hội, có trường hợp gây ra hậu quả nghiêm trọng. Một trong những nguyên nhân dẫn đến hiện tượng THAHS không đúng trình tự thủ tục là do trình độ, năng lực của một bộ phận cán bộ trong các cơ quan thực hiện còn hạn chế, ý thức pháp luật chưa được đề cao. Hơn nữa, khi áp dụng các biện pháp thi hành án như án treo, cải tạo không giam giữ, quản chế... nhằm bảo vệ các QCN, quyền và lợi ích hợp pháp của công dân rất dễ tạo ra những ảnh hưởng tiêu cực đến QCN, quyền và lợi ích hợp pháp của công dân. Trong bối cảnh chung của cả nước như vậy, huyện An Dương, thành phố Hải Phòng cũng có những hạn chế tương tự trong việc bảo đảm QCN trong THAHS trong những năm vừa qua. . Vì vậy, việc nghiên cứu làm rõ những vấn đề lý luận và thực tiễn về đảm bảo quyền con người trong THAHS gắn với một địa bàn cụ thể là huyện 2
An Dương, thành phố Hải Phòng là yêu cầu khách quan và tất yếu, cấp thiết cả về lý luận, pháp lý và thực tiễn. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn Tìm hiểu tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài “Đảm bảo QCN, quyền công dân trong THAHS ở huyện An Dương, thành phố Hải Phòng”, đã có những công trình nghiên cứu tiếp cận theo nhiều cách, với những cấp độ khác nhau: Từ góc độ nghiên cứu về đảm bảo QCN nói chung trong NNPQ có các công trình của các tác giả sau: Trần Ngọc Đường, "QCN, quyền công dân trong NNPQ XHCN Việt Nam", Nhà xuất bản Chính trị quốc gia, 2004; Đinh Văn Mậu, "Quyền lực Nhà nước và QCN", Nhà xuất bản Tư pháp, 2003; Tường Duy Kiên, "NNPQ XHCN Việt Nam với việc đảm bảo QCN", Tạp chí Nghề luật, 2004;… Trong các công trình này, các tác giả đã nghiên cứu khái niệm và các đặc điểm NNNPQ nói chung, NNPQXHCN nói riêng; nghiên cứu về mối quan hệ giữa QCN và quyền công dân; nghiên cứu vấn đề đảm bảo QCN từ góc độ triết học, xã hội học hoặc lý luận chung về nhà nước và pháp luật. Tuy có cách nhìn không hoàn toàn giống nhau và nghiên cứu ở các mức độ khác nhau nhưng các tác giả đều đưa ra các cơ chế đảm bảo QCN trong NNPQ. “Bảo vệ các nhóm dễ bị tổn thương trong tố tụng hình sự”: do trung tâm nghiên cứu quyền con người – quyền công dân và trung tâm nghiên cứu tội phạm học và tư pháp hình sự trực thuộc khoa Luật – Đại học quốc gia Hà Nội phát hành. Tố tụng hình sự là hoạt động trực tiếp nhất liên quan đến một bộ phận quan trọng của nhóm người bị tước quyền tự do. Đó là những người bị tậm giữ, tạm giam hay đang phải chấp hành hình phạt tù. Tài liệu đã khái quát những tiêu chuẩn pháp lý về quyền con người trong các hoạt động tố tụng hình sự. Từ đó hướng dẫn, cung cấp những công cụ hữu hiệu cho việc bào chữa tại tòa án hình sự địa phương. Cuốn sách đề cập đến khả năng áp dụng luật quốc tế như lập luận riêng biệt, và nếu có thể như một ý bổ sung nhằm củng cố, thuyết phục của các lập luận. Quyền bào chữa là một trong 3
những quyền quan trọng của những người đang bị giam giữ, thi hành án. Bởi lẽ nó đảm bảo cho các vụ án được xét xử công bằng và quyền của những người này được đảm bảo tốt nhất. Vì vậy cuốn sách đã góp phần quan trọng trong những nỗ lực nhằm đảm bảo tốt hơn quyền của nhóm người bị giam giữ, thi hành án nói chung và nhóm người dễ bị tổn thương nói riêng trong lĩnh vực tư pháp hình sự. “Hỏi đáp về quyền con người” của trung tâm nghiên cứu quyền con người – quyền công dân thuộc khoa Luật – Đại học quốc gia Hà Nội phát hành nhằm giúp người đọc dễ dàng tiếp cận với những nội dung cốt lõi của vấn đề nhân quyền. Những thông tin ngắn gọn, súc tích, dễ hiểu được chia thành mục chuyên biệt với cả vấn đề lý luận, pháp lý về nhân quyền ở tầm quốc tế và Việt Nam. Sách đã cung cấp cho người đọc tự hiểu biết hệ thống nhưng dễ hiểu và tiếp thu về quyền con người. “ Giáo trình Luật tố tụng hình sự Việt Nam” Chủ biên PGS.TS Nguyễn Ngọc Chí – Khoa luật, Đại học quốc gia Hà Nội, 2014 trong đó với tinh thần đổi mới theo Nghị quyết 49 của Bộ Chính trị về chiến lược cải cách tue pháp, cũng như sự phát triển của khoa học pháp lý tố tụng hình sự những năm gần đây, nhất là vấn đề đảm bảo quyền con người trong tố tụng hình sự. Các tác giả đã nhận thức rõ tàm quan trọng của việc đảm bảo quyền con người và đưa vấn đề này vào từng chương và dành một chương đề cập đến những vấn đề có tính khái quát về quyền con người, đảm bảo quyền con người trong tố tụng hình sự. Giáo trình có phạm vi rộng, phong phú, kết cấu hợp lý hơn các giáo trình trước đó. Cuốn sách về “Bảo vệ và thúc đẩy QCN trong khu vực Asean " do Trung tâm nghiên cứu QCN và quyền công dân thuộc Khoa Luật - Đại học quốc gia Hà Nội phát hành đã đề cập tới quyền của con người dưới góc nhìn của khu vực; giới thiệu và phân tích khái quát thực tiễn nhân quyền tại các quốc gia trong khu vực, sự hình thành chuẩn mực, các cơ chế khu vực bảo vệ và thúc đẩy nhân quyền, cũng như vai trò chủ thể khác nhau ở Asean (nhà nước, tổ 4
chức phi chính phủ, cơ sở giáo dục, nghiên cứu...) Cuốn sách “Bảo vệ các nhóm dễ bị tổn thương trong tố tụng hình sự" do Trung tâm nghiên cứu QCN - quyền công dân và Trung tâm nghiên cứu tội phạm học và Tư pháp hình sự thuộc Khoa Luật - Đại học quốc gia Hà Nội phát hành. Tố tụng hình sự là hoạt động trực tiếp nhất liên quan đến một bộ phận quan trọng của nhóm người bị hạn chế một số quyền tự do. Đó là những người bị kết án. Tài liệu này đã khái quát những tiêu chuẩn pháp lý về QCN trong các hoạt động tố tụng hình sự. Qua đó nhằm hướng dẫn, cung cấp những thông tin cụ thể, chính xác cho việc bào chữa tại các tòa án hình sự địa phương. Đặc biệt, giúp cho luật sư biện hộ các vụ án hình sự nâng cao kiến thức và hiểu biết nhằm áp dụng hiệu quả luật quốc tế tại các tòa án địa phương. Từ góc độ đó, cuốn sách đề cập đến những khả năng áp dụng luật quốc tế như là một lập luận riêng biệt, như là một ý bổ sung nhằm củng cố sức thuyết phục của các lập luận. Quyền bào chữa là một trong số các quyền quan trọng của những người đang bị giam, giữ, bị kết án; góp phần đảm bảo cho các vụ án được xét xử công bằng và quyền của những người liên quan sẽ được đảm bảo tốt nhất. Vì vậy, cuốn sách đã góp một phần quan trọng trong những nỗ lực nhằm đảm bảo tốt hơn quyền của nhóm người bị bị giam, giữ nói chung và nhóm người dễ bị tổn thương nói riêng trong lĩnh vực tư pháp hình sự nói riêng. “ Luật tố tụng hình sự Việt Nam với việc bảo vệ quyền con người” – đề tài nghiên cứu khoa học, chủ trì Tiến sĩ Nguyễn Ngọc Chí – Khoa Luật, Đại học quốc gia Hà Nội; Hoạt động của các cơ quan tiến hành tố tụng hình sự ở Việt Nam những năm qua đạt được nhiều kết quả khả quan. Tuy vậy vẫn còn nhiều bất cập và hạn chế. Vì vậy, đề tài nghiên cứu khoa học này đã nghiên cứu tiếp thu những quan điểm và nhất là các tiêu chí về quyền con người trong tố tungj hình sự và những tiêu chí quốc tế về nhân quyền; Đánh giá thực trạng hệ thống pháp luật về việc bảo vệ quyền con người trong tố tụng hình sự đồng thời chỉ ra các ưu điểm và hạn chế của nó đối với việc bảo vệ quyền con người 5
trong quá trình giải quyết vụ án; Đề tài cũng đưa ra các giải pháp nâng cao hiệu quả bảo vệ quyền con người bằng pháp luật tố tụng hình sự. Khía cạnh mà đề tài này đề cập đến là quyền con người nói chung trong tố tụng hình sự. Tuy nhiên trong hoạt động tố tụng hình sự, các quyền con người được đề cập đến phần lớn là các quyền của những người bị tước tự do trong lĩnh vực tư pháp hình sự. Bên cạnh những người bị tước tự do, đề tài này cũng phản ánh đến quyền của những người tham gia tố tụng mà không bị tước quyền tự do như các bị can, bị cáo đang được tại ngoại trong một số trường hợp. Tình hình nghiên cứu trên đây cho thấy, các công trình khoa học, các bài báo, luận văn, luân án, sách chuyên khảo trong chừng mực nhất định đã góp phần làm sáng tỏ một số vấn đề lý luận và thực tiễn quan trọng về QCN bị kết án. Tuy vậy, cho đến nay chưa có công trình nào nghiên cứu một cách toàn diện, chuyên biệt về QCN trong THAHS ở Huyện An Dương, luận văn là công trình khoa học đầu tiên, nghiên cứu một cách toàn diện và chuyên biệt về “QCN, quyền công dân trong THAHS ở huyện An Dương, thành phố Hải Phòng”, dưới góc độ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính. Với kết quả nghiên cứu của luận văn, chúng tôi hy vọng sẽ góp phần khắc phục tình trạng nêu trên. 3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn 3.1. Mục đích nghiên cứu Đề xuất các giải pháp nhằm đảm bảo quyền con người trong thi hành án hình sự ở huyện An Dương, thành phố Hải Phòng. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Để thực hiện được mục đích nêu trên, luận văn đặt ra những nhiệm vụ nghiên cứu sau: Thứ nhất, xây dựng cơ sở lý luận về đảm bảo QCN trong THAHS thông qua việc làm rõ khái niệm, đặc điểm, yêu cầu, nội dung; vai trò của đảm bảo QCN trong THAHS. Thứ hai, phân tích thực trạng đảm bảo QCN trong THAHS ở huyện An Dương, TP Hải Phòng trong thời gian từ 2013 đến nay, qua đó đánh giá về 6
những kết quả đạt được; những hạn chế, yếu kém và nguyên nhân của những hạn chế, yếu kém này. Thứ ba, đề xuất các quan điểm và giải pháp toàn diện, có hệ thống và tính khả thi nhằm đảm bảo QCN trong THAHS ở huyện An Dương, thành phố Hải Phòng. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của luận văn 4.1. Đối tượng nghiên cứu của luận văn Đối tượng nghiên cứu của luận văn là đảm bảo QCN trong THAHS. 4.2. Phạm vi nghiên cứu của luận văn Về không gian: luận văn nghiên cứu QCN trong THAHS ở huyện An Dương, TP Hải Phòng Về thời gian: từ năm 2013 đến năm 2017. 5. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu của luận văn 5.1. Phương pháp luận của luận văn Luận văn được nghiên cứu trên cơ sở lý luận của Chủ nghĩa Mác- Lênin về duy vật biện chứng và duy vật lịch sử; quan điểm, chủ trương của Đảng, chính sách và pháp luật của Nhà nước Việt Nam và tư tưởng Hồ Chí Minh về QCN và đảm bảo QCN trong THAHS. 5.2. Phương pháp nghiên cứu của luận văn Xuất phát từ mục đích và nội dung nghiên cứu, luận văn sử dụng các phương pháp nghiên cứu như: - Phương pháp phân tích được sử dụng ở chương 1 của luận văn nhằm đưa ra những luận giải, đánh giá về các quan điểm của các tác giả về quyền con người trong THAHS, cũng như hoạt động phân tích đánh giá quy định của pháp luật về đảm bảo QCN trong hoạt động THAHS; - Phương pháp thống kê, tổng hợp được sử dụng trong việc nghiên cứu thực trạng đảm bảo QCN trong THAHS; - Phương pháp so sánh được tác giả đưa ra để so sánh giữa hoạt động đảm bảo QCN trong THAHS với một số lĩnh vực khác cũng như so sánh các quan điểm, về vấn đề này với nhau. 7
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn Về lý luận, những kết quả nghiên cứu của luận văn sẽ là những bổ sung quan trọng vào lý luận và thực tiễn Luật Hiến pháp và Luật Hành chính, góp phần hoàn thiện hệ thống lý luận về QCN và đảm bảo QCN trong THAHS- một nhóm chủ thể dễ bị tổn thương bị tước bỏ quyền tự do đi lại và một số quyền khác. Về thực tiễn, những kết quả nghiên cứu của đề tài luận văn có thể làm tư liệu tham khảo cho các nhà nghiên cứu về QCN; về hoạt động THAHS. Những giải pháp được luận giải thuyết phục từ cơ sở để xuất đến nội dung giải pháp và các điều kiện đảm bảo thực hiện từng giải pháp trong luận văn sẽ giúp các nhà quản lý trong tham mưu, đề xuất hoàn thiện chính sách, pháp luật về đảm bảo QCN trong THAHS. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung của luận văn gồm 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về đảm bảo QCN trong THAHS; Chương 2: Thực trạng đảm bảo QCN THAHS ở huyện An Dương, TP Hải Phòng. Chương 3: Quan điểm và giải pháp đảm bảo QCN trong THAHS ở huyện An Dương, TP Hải Phòng 8
Chƣơng 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ ĐẢM BẢO QUYỀN CON NGƢỜI TRONG THI HÀNH ÁN HÌNH SỰ 1.1. Quyền con ngƣời và đảm bảo quyền con ngƣời trong thi hành án hình sự. 1.1.1. Khái niệm quyền con người Quyền con người là một phạm trù rộng, đa dạng. Tùy từng mục đích và phạm vi nghiên cứu mà hình thành nên những định nghĩa khác nhau về QCN. Các quyền của con người là những giá trị xã hội được con người nhận thức, thừa nhận và dần được thể chế hóa trong các văn kiện quốc tế về QCN và được các quốc gia thừa nhận, cam kết thực hiện. Các quyền công dân là hình thức pháp lý, biểu hiện cụ thể của QCN được pháp luật của quốc gia ghi nhận. 1.1.2. Khái niệm quyền con người trong thi hành án hình sự Quyền con người trong thi hành án hình sự là những nhu cầu, lợi ích tự nhiên vốn có và khách quan cần phải bảo đảm của người chấp hành án trong tổ chức thực hiện thi hành án hình sự, thể hiện ở các quyền của người chấp hành án, được quy định trong hệ thống pháp luật. Nói cách khác, QCN trong THAHS thực chất là những QCN được thể hiện ở một lĩnh vực hoạt động của Nhà nước là THAHS. Trong đó, người chấp hành án là đối tượng được quan tâm bảo vệ QCN. Các QCN đó được ghi nhận trong hệ thống pháp luật, thể hiện thành các quyền cụ thể của người chấp hành án. 1.1.3. Khái niệm đảm bảo quyền con người trong thi hành án hình sự Đảm bảo QCN trong THAHS là hoạt động của cơ quan THAHS, VKS và các cơ quan khác được giao thẩm quyền THAHS trong việc xây dựng và thực hiện pháp luật nhằm thiết lập, triển khai đầy đủ các quyền của người bị kết án trên cơ sở những đảm bảo chung cho QCN và QCN trong lĩnh vực tư pháp. 9
1.2. Nội dung, yêu cầu, vai trò đảm bảo quyền con ngƣời trong thi hành án hình sự 1.2.1. Nội dung đảm bảo quyền con người trong thi hành án hình sự 1.2.1.1. Những đảm bảo chung về quyền con người trong thi hành án hình sự Các quyền cơ bản của công dân đã được quy định trong Hiến pháp và các văn bản pháp luật khác như Luật bầu cử, Bộ luật dân sự, Luật sở hữu trí tuệ… Là con người, người chấp hành án có quyền được tôn trọng và đảm bảo các quyền được pháp luật quy định, trừ các trường hợp BLTTHS, Luật THAHS quy định khác nhằm đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ TTHS và THAHS. QCN nói chung cần được đảm bảo bao gồm: - Đảm bảo dân chủ trong quản lý nhà nước, xã hội. - Đảm bảo về kinh tế. - Đảm bảo về xã hội. - Đảm bảo Nhà nước thật sự là của dân, do dân và vì dân. - Các đảm bảo khác. 1.2.1.2. Những đảm bảo đặc trưng về quyền con người trong thi hành án hình sự Đảm bảo pháp lý có nội dung rộng hơn khái niệm pháp luật, nó được hiểu là hệ thống các quy định pháp luật quy định về QCN và cơ chế tổ chức thực hiện các quy định đó trong thực tiễn cuộc sống. Nội dung cụ thể bao gồm: - Một là, đảm bảo thông qua hệ thống các quy định pháp luật quy định về QCN trong THAHS và tổ chức, hoạt động của các cơ quan THAHS Ở Việt Nam. - Hai là, đảm bảo trình độ nhận thức, năng lực chuyên môn và ý thức pháp luật, trách nhiệm của người thi hành án. - Ba là, đảm bảo thông qua hướng dẫn áp dụng Luật THAHS, tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật. 10
- Bốn là, đảm bảo xử lý vi phạm, khắc phục kịp thời các hậu quả của vi phạm QCN do hoạt động THAHS gây ra. - Năm là, đảm bảo cơ sở vật chất kỹ thuật cho hoạt động THAHS. - Sáu là, đảm bảo quan hệ quốc tế đối với QCN của người bị hạn chế quyền tự do trong THAHS. 1.2.2. Yêu cầu của đảm bảo quyền con người trong thi hành án hình sự QCN trong hoạt động TTHS và THAHS cần phải được quan tâm một cách sâu sắc và toàn diện. Cùng với nó, cần phải nghiên cứu thêm về vai trò bảo vệ QCN của các chủ thể tiến hành tố tụng, đặc biệt là vai trò của tòa án và các cơ quan tiến hành tố tụng khác. 1.2.3. Vai trò của đảm bảo quyền con người trong thi hành án hình sự Hoạt động THAHS có vai trò bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của con người và nâng cao nhận thức về QCN. Trong THAHS, quyền và lợi ích hợp pháp của con người được thể hiện ở ba phương diện cơ bản là tính mạng sức khoẻ danh dự nhân phẩm của con người, các quyền tự do dân chủ, quyền và lợi ích hợp pháp về tài sản. Tiểu kết chƣơng 1 Chương 1, luận văn đã phân tích những khái niệm công cụ liên quan đến đề tài như: Quyền con người, quyền con người trong THAHS. Theo đó: đảm bảo QCN trong THAHS là hoạt động của cơ quan THAHS, VKS và các cơ quan khác được giao thẩm quyền THAHS trong việc xây dựng và thực hiện pháp luật nhằm thiết lập, triển khai đầy đủ các quyền của người bị kết án trên cơ sở những đảm bảo chung cho QCN và QCN trong lĩnh vực tư pháp. Trên cơ sở phân tích khái niệm công cụ, luận văn làm rõ nội dung, vai trò, yêu cầu đảm bảo quyền con người trong thi hành án hình sự và các nội dung đảm bảo quyền con người 11
Chƣơng 2 THỰC TRẠNG ĐẢM BẢO QUYỀN CON NGƢỜI TRONG THI HÀNH ÁN HÌNH SỰ TẠI HUYỆN AN DƢƠNG, THÀNH PHỐ HẢI PHÒNG 2.1. Khái quát về tình hình thi hành án hình sự ở huyện An Dƣơng, thành phố Hải Phòng 2.1.1. Đặc điểm tự nhiên, kinh tế xã hội huyện An Dương thành phố Hải Phòng An Dương là một huyện nằm ở phía Tây thành phố Hải Phòng, giáp với tỉnh Hải Dương ở phía Tây và Tây Bắc, giáp huyện An Lão ở phía Tây Nam, quận Kiến An ở phía Nam, huyện Thủy Nguyên ở phía Bắc, quận Hồng Bàng và quận Lê Chân ở phía Đông Nam. 2.1.2. Tình hình thi hành án hình sự tại huyện An Dương, thành phố Hải Phòng Trong các năm từ năm 2013 đến năm 2017 TAND huyện An Dương đã thực hiện giải quyết, xét xử kịp thời các vụ án hình sự, đảm bảo tiến độ xét xử hàng năm không để xảy ra tình trạng nợ, tồn đọng những vụ án hình sự đã thụ lý đặc biệt là các vụ án phức tạp được dư luận quần chúng và các phương tiện thông tin đại chúng quan tâm. Có thể nói, hiệu quả trong công tác xét xử của toàn ngành Tòa án Hải Phòng nói chung trong đó có huyện An Dương đã đáp ứng kịp thời yêu cầu của công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm đảm bảo an ninh và trật tự xã hội trên địa bàn huyện, cũng như góp phần quan trọng trong công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật, nâng cao ý thức tuân thủ, chấp hành pháp luật của người dân. 2.2. Kết quả đảm bảo quyền con ngƣời con ngƣời trong thi hành án hình sự tại huyện An Dƣơng và nguyên nhân 2.2.1. Ưu điểm Các kết quả đạt được trong đảm bảo quyền con người trong thi hành án hình sự tại quận huyện An Dương thành phố Hải Phòng do đặc trưng đây là 12
địa bàn cấp huyện nên một số hoạt động thi hành án hình sự không được tiến hành ở địa phương như: thi hành án tử hình, thi hành án phạt tù (trừ một số trường hợp người chấp hành án phạt tù chấp hành tại cơ sở giam giữ công an huyện theo đề xuất của Công an huyện để đảm bảo việc phục vụ trong cơ sở giam giữ). Do đó, các kết quả này đạt được thể hiện ở các nội dung như: * Đảm bảo quyền con người trong thi hành án phạt tù * Đảm bảo quyền con người trong thi hành án không phạt tù Những kết quả đạt được đảm bảo quyền con người trong thi hành án hinh sự do: - Tình hình kinh tế, xã hội nước ta trong những năm gần đây đã có những bước phát triển mạnh, đời sống nhân dân tiếp tục được cải thiện. - Cơ sở vật chất kỹ thuật cho THAHS được tăng cường đã bảo đảm cho yêu cầu giáo dục cải tạo người chấp hành án, góp phần làm cho pháp luật về QCN của trong THAHS đi vào cuộc sống. - Hệ thống pháp luật nói chung và pháp luật về QCN trong THAHS nói riêng đã đạt được những tiến bộ quan trọng, bước đầu tạo ra một khung pháp lý cần thiết làm cho QCN trong THAHS đi vào cuộc sống. - Cơ cấu tổ chức của cơ quan tham gia THAHS đang được hoàn thiện, góp phần quan trọng cho thực hiện pháp luật về QCN trong THAHS - Mối quan hệ phối hợp trong THAHS giữa các cơ quan có thẩm quyền ngày càng được củng cố, tăng cường đã thúc đẩy thực hiện pháp luật về QCN trong THAHS. - Công tác xây dựng đội ngũ cán bộ tham gia THAHS đạt được những kết quả đáng kể, ý thức trong giáo dục cải tạo, nhận thức về QCN trong THAHS được nâng lên đã góp phần quan trọng vào thực hiện pháp luật về QCN trong THAHS trên địa bàn. - Công tác giám sát, thanh tra, xử lý vi phạm trong quá trình thực hiện pháp luật về QCN trong THAHS được chú trọng, góp phần quan trọng vào kết quả đạt được. 13
2.2.2. Hạn chế và nguyên nhân 2.2.2.1. Hạn chế đảm bảo quyền con người trong thi hành án hình sự tại huyện An Dương, thành phố Hải Phòng Bên cạnh những thành tựu đã đạt như đã đề cập ở trên, trong hoạt động đảm bảo QCN trong THAHS tại huyện An Dương, thành phố Hải Phòng vẫn còn tồn tại những hạn chế sau: * Trong công tác thi hành án phạt tù và công tác quản lý tạm giữ tạm giam tại cơ sở giam giữ công an huyện An Dương: * Công tác thi hành án hình sự không phạt tù, bao gồm án treo, án cải tạo không giam giữ, án quản chế… 2.2.2.2. Nguyên nhân của hạn chế nêu trên: Một là, do bất cập quy định của pháp luật về thi hành án phạt tù áp dụng với thực tiễn tại địa phương chưa hợp lý. Hai là, thực tế áp dụng các quy định trong Luật thi hành án hình sự năm 2010 bộc lộ những điểm bất cập. Ba là, công tác giám sát thi hành bản án hình sự của Viện kiểm sát nhân dân huyện đã thực hiện nhưng chưa thường xuyên.. Bốn là, công tác tham mưu cho cấp ủy, chính quyền địa phương đảm bảo quyền của người bị kết án tại một số cơ quan thi hành án hình sự chưa thường xuyên, sâu sát. 14
Tiểu kết chƣơng 2 Qua nghiên cứu về thực trạng đảm bảo quyền con người trong thi hành án hình sự tại huyện An Dương đã khái quát được về tình hình thi hành án hình sự, việc đảm bảo quyền con người trong công tác này. Qua thực trạng trên nhận thức rõ được những hạn chế tồn tại và nguyên nhân của những hạn đề xuất những biện pháp khắc phục, trong đó nguyên nhân chủ yếu là do những bất cập quy định của pháp luật, hạn chế về cơ sở vật chất, trình độ cán bộ thực hiện công tác THAHS, Công tác tuyên truyền phổ biến về pháp luật. Những hạn chế tồn tại nêu trên cần có những giải pháp khắc phục để đảm bảo quyền con người trong tác thi hành án hình sự theo tinh thần bảo vệ QCN trong pháp chế CHCN. 15
Chƣơng 3 QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP ĐẢM BẢO QUYỀN CON NGƢỜI TRONG THI HÀNH ÁN HÌNH SỰ Ở HUYỆN AN DƢƠNG THÀNH PHỐ HẢI PHÒNG 3.1. Quan điểm đảm bảo quyền con ngƣời trong thi hành án hình sự ở huyện An Dƣơng, thành phố Hải Phòng 3.1.1. Đảm bảo quyền con người trong thi hành án hình sự phải quán triệt các quan điểm của Đảng, Nhà nước Việt Nam về quyền con người, phù hợp với mục tiêu, phương hướng cải cách tư pháp Đáp ứng yêu cầu thực hiện pháp luật về đảm bảo QCN trong THAHS cũng đòi hỏi hệ thống pháp luật về QCN của PN phải phù hợp với chiến lược xây dựng hệ thống pháp luật Việt Nam được định hướng tới năm 2020 theo Nghị quyết 48 ngày 24/05/2005 của Bộ Chính trị và phù hợp với thực tiễn QCN ở Việt Nam. Theo đó, cần "Tiến hành đồng bộ với cải cách hành chính, cải cách tư pháp với những bước đi vững chắc, coi trọng số lượng và chất lượng, có trọng tâm, trọng điểm, dự tính đầy đủ các điều kiện đảm bảo hiệu lực, hiệu quả thi hành của pháp luật". 3.1.2. Đảm bảo quyền con người trong thi hành án hình sự phải phù hợp với điều kiện cụ thể ở Việt Nam và các cam kết quốc tế Việt Nam đã tham gia Quán triệt quan điểm này là tất yếu, bởi vì tính đặc thù của QCN cho thấy, QCN phải phù hợp với trình độ phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội ở mỗi quốc gia. Ngoài ra, nó cũng xuất phát từ quan điểm rất thực tiễn rằng, QCN của của người bị kết án chỉ được tăng cường, có hiệu quả khi được chính quốc gia đó thực hiện và phải phù hợp với thực trạng THAHS ở các cơ sở chấp hành hình phạt hình sự. Ghi nhận điều này cũng góp phần khẳng định rằng, với điều kiện kinh tế xã hội hiện tại, việc đảm bảo QCN trong THAHS ở Việt Nam là rất tốt, có giá trị phản bác các luận điệu xuyên tạc về đảm bảo QCN 16
trong THAHS ở Việt Nam của các thế lực thù địch. Về vấn đề này, Đảng ta cũng khẳng định, việc xây dựng và thực thi pháp luật phải “Xuất phát từ thực tiễn Việt Nam, đồng thời tiếp thu chọn lọc kinh nghiệm quốc tế về xây dựng và tổ chức thi hành pháp luật, kết hợp hài hòa bản sắc văn hóa, truyền thống tốt đẹp của dân tộc và tính hiện đại của hệ thống pháp luật". Thực hiện điều này cũng là một bài học kinh nghiệm đã dẫn tới những thành công trong đảm bảo QCN ở Việt Nam. 3.1.3. Đảm bảo quyền con người trong thi hành án hình sự trên cơ sở nhận thức đúng mối quan hệ giữa nhà nước, pháp luật và quyền con người của người bị kết án Các QCN của người bị kết án, thể hiện ở những quyền cụ thể của người bị kết án phải phù hợp với những quy luật khách quan của xã hội hiện thực, được quy định trong Hiến pháp và các văn bản pháp luật khác. Khi tham gia vào các quan hệ pháp luật cụ thể, những quyền và nghĩa vụ của người bị kết án phải được cơ quan nhà nước có thẩm quyền, người có thẩm quyền trong THAHS tôn trọng, tạo điều kiện thực hiện bằng một cơ chế pháp lý phù hợp. Thông qua đó, thể hiện được đặc trưng dân chủ, nguyên tắc pháp chế XHCN, tôn trọng QCN trong mối quan hệ giữa nhà nước với người bị kết án. 3.1.4. Huy động sức mạnh tổng hợp của toàn xã hội nhằm thực hiện và đảm bảo quyền con người trong thi hành án hình sự Đảm bảo QCN trong THAHS cần phải có sự tham gia hỗ trợ của toàn xã hội. Quá trình này có sự tham gia của nhiều chủ thể như trại giam, phân trại quản lý người bị kết án ở trại tạm giam, nhà tạm giữ, các cơ quan tham gia THAHS ở Bộ Công an, Bộ Quốc Phòng, VKS, Tòa án, các cán bộ, chiến sĩ tham gia đảm bảo QCN trong THAHS có thẩm quyền và người bị kết án Quá trình này lại luôn tiềm ẩn nguy cơ cao trong việc xâm phạm tới QCN. Quyết định của các cơ quan có thẩm quyền trong quá trình đảm bảo QCN trong THAHS có thể trực tiếp ảnh hưởng tới các quyền cơ bản nhất của con người như quyền được sống, quyền được ăn, mặc, ở, học tập, lao động... Do 17
vậy, sự tham gia của toàn xã hội vào quá trình này sẽ góp phần to lớn làm cho việc thực hiện pháp luật được đảm bảo. 3.2. Giải pháp đảm bảo quyền con ngƣời trong thi hành án hình sự tại huyện An Dƣơng, thành phố Hải Phòng 3.2.1. Giải pháp chung Mặc dù luận văn chỉ nghiên cứu về đảm bảo QCN trong THAHS tại huyện An Dương, thành phố Hải phòng; tuy nhiên để đề xuất những giải pháp với huyện thì cần có những đề xuất tổng thể trong phạm vi cả nước. Bởi lẽ Việt Nam là nhà nước đơn nhất, một hệ thống pháp luật thống nhất cả nước, mô hình bộ máy tổ chức từ trung ương đến địa phương. 3.2.1.1. Hoàn thiện pháp luật thi hành án hình sự Để đảm bảo tính hiệu lực, hiệu quả trong THAHS, căn cứ vào phạm vi điều chỉnh của Luật và các văn bản pháp luật hiện hành có liên quan như Bộ luật hình sự, Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật hình sự, Bộ luật tố tụng hình sự, Luật thi hành án hình sự và việc thi hành pháp luật trong những năm qua. Việc THAHS phải được thực hiện nghiêm minh, mọi hành vi, quyết định vi phạm pháp luật trong THAHS của bất kỳ cá nhân hay tổ chức nào đều phải được phát hiện kịp thời, xử lý nhanh chóng, công minh theo đúng pháp luật. Tuỳ theo tính chất, mức độ vi phạm mà có các hình thức xử lý kỷ luật, trách nhiệm dân sự, hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự. 3.2.1.2. Kiện toàn tổ chức, bộ máy về thi hành án hình sự Theo tinh thần Nghị quyết Trung ương 8 khóa VII "sớm xây dựng và hoàn thiện pháp luật về thi hành án theo hướng tập trung về Bộ Tư pháp" cần đổi mới công tác thi hành án, chế độ, thủ tục quyền và nghĩa vụ của các cán bộ làm công tác thi hành án theo hướng cơ quan quản lý công tác thi hành án nên giao cho Bộ Tư pháp. Nghị quyết của Hội nghị Ban chấp hành Trung ương lần thứ 8 Khóa VII và Nghị quyết Hội nghị Ban chấp hành Trung ương lần thứ 3 Khóa VIII đã đề ra: "Kiện toàn các tổ chức thi hành án, đảm bảo thi hành đầy đủ, nhanh chóng các bản án và quyết định của Tòa án; chấn chỉnh 18