Phân loại cơn động kinh trẻ em tại Bệnh viện Nhi Đồng 1 Thành phố Hồ Chí Minh

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 12 * Số 3 * 2008<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> PHÂN LOẠI CƠN ĐỘNG KINH TRẺ EM TẠI BỆNH VIỆN NHI ĐỒNG I THÀNH<br /> PHỐ HỒ CHÍ MINH<br /> Tô Hồng Đức*, Nguyễn Quang Vinh**, Trần Diệp Tuấn***<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mục đích: Phân loại cơn theo Hiệp Hội Chống Động Kinh Thế Giới 1981 (ICES) trên bệnh nhi động kinh mới được<br /> chẩn đoán hoặc chưa điều trị.<br /> Phương pháp: Nghiên cứu mô tả hàng loạt ca trên bệnh nhi động kinh (ĐK) tại Bệnh Viện Nhi Đồng I TP Hồ Chí<br /> Minh (BVNĐI) từ tháng 4/2006 đến tháng 3/2007.<br /> Kết quả: Có 99 bệnh nhân tham gia nghiên cứu, gồm 53 nam và 46 nữ, tỷ lệ nam nữ là 1,15:1. Đến từ các tỉnh là 77 ca<br /> (78%). Chúng tôi ghi nhận có 47 ca (47,5%) có cơn cục bộ, trong đó cơn cục bộ đơn giản là 10 ca (10,1%), cơn cục bộ<br /> phức tạp là 4 ca (4%), và cơn cục bộ toàn thể hóa là 33 ca (33,3%). Có 38 ca là cơn toàn thể, chiếm tỷ lệ 38,4%. Cơn<br /> không phân loại được là 14 ca (14,1%). Có 33 ca (33,3%) là ĐK triệu chứng. Theo dõi từ 3 tháng trở lên có 86 ca (86,9%),<br /> bỏ trị 13 ca (13,1%). Đáp ứng sớm có 63/86 ca (73,3%).<br /> Kết Luận: Kết quả phân loại được chiếm tỉ lệ khá cao bằng phân loại cơn động kinh theo ILAE 1981. Đây là cách<br /> phân loại đơn giản, dễ thực hiện và phù hợp với hoàn cảnh của các nước đang phát triến như nước ta, khi mà các phương<br /> tiện hỗ trợ chẩn đoán còn hạn chế. Ngoài ra, kết quả nghiên cứu cũng cho thấy, cần có các chương trình giáo dục trong<br /> cộng đồng để nâng cao hiểu biết về bệnh động kinh.<br /> <br /> ABSTRACT<br /> CLASSIFICATION OF PEDIATRIC EPILEPTIC SEIZURES IN CHILDREN HOSPITAL No1<br /> AT HO CHI MINH CITY<br /> To Hong Duc, Nguyen Quang Vinh, Tran Diep Tuan<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 12 - No 3 – 2008: 172 - 177<br /> Objectives: To classify epileptic seizures based on the 1981 International Classification of Epileptic Seizures (ICES)<br /> for children with newly diagnosed or untreated epilepsy.<br /> Methods: A case-series study of 99 epileptic children at Children Hospital No1 HCMC from 4/2006 to 3/2007.<br /> Results: Ninety-nine patients were enrolled in this study with 53 boys and 46 girls (male to female ratio is 1.15:1).<br /> There were 77 cases (78%) came from provinces. Out of 99 patients, 47 (47.5%) were classified as partial seizures,<br /> including simple partial seizures in 10 cases (10.1%), complex partial seizures in 4 cases (4%), and 33 cases (33.3%) with<br /> secondarily generalized seizures. Thirty-eight patients (38.4%) were classified as generalized seizures. Unclassified<br /> seizures comprised of 14 cases (14.1%). Thirty-three out of 99 patients were symptomatic epilepsy. Eighty-six cases<br /> (86.9%) were followed up for more than 3 months, and early responding to antiepileptic drug was found in 63 out of 86<br /> patients (73.3%).<br /> Conclusions: Based on the 1981 ICES, the frequency of patients with classifiable seizures were high in this study. This<br /> classification is rather simple and suitable for developing countries such as Vietnam, where diagnostic facilities are limited.<br /> Furthermore, the results also suggest that health education is necessary to improve the awareness of epilepsy in the publics.<br /> League Against Epilepsy: ILAE) đã đưa ra hệ thống phân<br /> * Bệnh viện Đa Khoa Trung Tâm An Giang<br /> * Bệnh Viện Nhi Đồng I TPHCM<br /> *** Bộ môn Nhi, Đại học Y Dược TP. Hồ Chí Minh<br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Theo Tổ Chức Y Tế Thế Giới, động kinh (ĐK) chiếm<br /> từ 0,5-1% dân số(14). Ở các nước đang phát triển tỷ lệ này<br /> cao hơn gấp 2-5 lần, trong đó trước 6 tuổi chiếm 60%(4).<br /> Bệnh lý ĐK tại các nước đang phát triển chưa thật sự được<br /> ngành y tế quan tâm mặc dù đây là một bệnh có thể chữa<br /> khỏi được(14)<br /> (4)<br /> . Phần lớn bệnh nhân<br /> ở các nước đang phát triển không được điều trị bằng thuốc<br /> chống động kinh. Ước tính vào khoảng 85% bệnh nhân<br /> này hoặc là không được điều trị hoặc là được điều trị<br /> không thích hợp (Meinardi và cs 2001). Một trong những<br /> trở ngại chính đó là vấn đề chẩn đoán bệnh ĐK.<br /> Hiệp Hội Chống Động Kinh Thế Giới (International<br /> <br /> loại cơn ĐK (1981), phân loại ĐK và hội chứng ĐK<br /> (1989) nhằm giúp thống nhất trong báo cáo, nghiên cứu và<br /> thực hành lâm sàng. Tuy nhiên, tại Thành Phố Hồ Chí<br /> Minh (TPHCM) chưa có nghiên cứu nào thật sự sử dụng<br /> hệ thống phân loại này trong ĐK trẻ em. Những năm gần<br /> đây, tuy có những hệ thống phân loại khác đã được đề<br /> nghị, nhưng chưa được chấp nhận. Do đó, phân loại của<br /> ILAE là phân loại được chấp nhận và sử dụng rộng rãi nhất<br /> hiện nay. Hệ thống phân loại cơn ĐK của ILAE 1981 tuy<br /> đã sử dụng đến các phương pháp khách quan như đo EEG<br /> lâu dài và ghi hình video, nó vẫn còn đơn giản hơn nhiều<br /> so với phân loại ĐK và hội chứng ĐK của ILAE 1989.<br /> Phân loại ILAE 1989 đòi hỏi phải phân định được hội<br /> chứng ĐK toàn thể hay cục bộ và bệnh sinh của ĐK. Phân<br /> loại cơn ĐK theo ILAE 1981 đơn giản, chỉ dựa trên 3 yếu<br /> 172<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 12 * Số 3 * 2008<br /> tố: (1) biểu hiện lâm sàng của cơn động kinh, (2) biểu hiện<br /> của điện não đồ (EEG) trong cơn, và (3) biểu hiện của<br /> EEG ngoài cơn. Tuy không giúp xác định được bệnh lý<br /> ĐK và hội chứng ĐK cụ thể, nhưng dựa trên bệnh sử đáng<br /> tin cậy và EEG, các thầy thuốc thường có thể phân loại<br /> được cơn ĐK, xác lập chẩn đoán và lên kế hoạch điều trị<br /> thích hợp.<br /> Do đó, chúng tôi thực hiện đề tài này để khảo sát khả<br /> năng áp dụng phân loại cơn ĐK theo ILAE 1981 cho trẻ từ<br /> 1 tháng đến 15 tuổi tại Bệnh viện Nhi đồng 1. Đồng thời<br /> khảo sát đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng, kết quả điều trị,<br /> và các yếu tố liên quan đến đáp ứng sớm và bỏ trị.<br /> <br /> ĐỐI TƢỢNG - PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> ĐK, hoặc có nguyên nhân kích gợi, hoặc đã được điều trị<br /> trước đó, hoặc theo dõi không đầy đủ và khai thác được<br /> bệnh sử không đáng tin cậy. Như vậy số bệnh nhi trong<br /> nghiên cứu của chúng tôi là 99. Ngòai ra, chúng tôi cũng<br /> thực hiện xét nghiệm chẩn đoán hình ảnh đối với trẻ nghi<br /> ngờ có tổn thương cấu trúc, có 45 trẻ được thực hiện siêu<br /> âm no, 11 trẻ có CT (computed tomography) scan não và 3<br /> trẻ được thực hiện MRI (magnetic resonance imaging) não.<br /> <br /> KẾT QUẢ<br /> Có 99 bệnh nhi tham gia nghiên cứu, bé trai 53 ca và<br /> gái 46 ca. Tỷ lệ nam trên nữ là 1,15:1. Có 77 bệnh nhi đến<br /> từ các tỉnh, chiếm tỷ lệ 78%. Lý do vào viện do co giật là<br /> 92 ca (92,9%), cơn mất ý thức và ngã là 3 ca (3%), nhức<br /> đầu là 2 ca (2%), rối loạn tiền đình – thị giác là 2 ca (2%),<br /> và mất ý thức là 1 ca (1%). Tiền sử bệnh lý thần kinh là 40<br /> ca (40,4%), chậm phát triển tâm vận là 26 ca (26,3%), sốt<br /> co giật là 14 ca (14,1%). Số ngày trung bình trước khi đến<br /> cơ sở y tế sau cơn ĐK đầu tiên và đến BVNĐI lần lượt là<br /> 83±216 ngày (dao động từ 1 đến 1460 ngày) và 212±466<br /> ngày (dao động từ 1 đến 3190 ngày). Chỉ có 22 (22,2%) trẻ<br /> được đưa ngay đến cơ sơ y tế ngay sau cơn co giật đâu<br /> tiên. Trong khi đó, có đến 11 ca (11,1%) sau 6 tháng mới<br /> được đưa đến cơ sở y tế lần đầu và 26 trẻ (26,3%) sau 6<br /> tháng mới đến khám lần đầu tiên tại BVNĐI.<br /> Chẩn đoán động kinh chỉ dựa trên bệnh sử và biểu<br /> hiện lâm sàng mà không có sự hỗ trợ của EEG có thể thực<br /> hiện được trên 91 ca (91,9%). Trong đó, phân loại được<br /> cơn động kinh là 32 ca, chiếm tỉ lệ 35,2% (32/91 ca).<br /> <br /> Chúng tôi tiến hành phân loại cơn ĐK theo hệ thống<br /> phân loại ILAE 1981 cho 99 trẻ từ 1 tháng tới 15 tuổi mới<br /> được chẩn đoán ĐK (chưa được chẩn đoán và điều trị<br /> trước đó) tại khoa Nhiễm – Thần Kinh BVNĐI từ tháng<br /> 4/2006 đến tháng 3/2007. Trẻ được chẩn đoán ĐK khi có ít<br /> nhất 2 cơn kịch phát (xuất hiện đột ngột, thời gian ngắn,<br /> phục hồi nhanh, có tính định hình, liên quan đến vận động,<br /> cảm giác, giác quan, ý thức và tâm thần) mà không có yếu<br /> tố kích gợi (yếu tố kích gợi là các yếu tố như sốt, nhiễm<br /> trùng hệ thần kinh trung ương, chấn thương, xuất huyết<br /> não, rối loạn điện giải…). Hai cơn kịch phát phải cách<br /> nhau ít nhất là 24 giờ. Cơn ĐK của trẻ được phân loại theo<br /> bảmg phân loại ILAE 1981, tuy nhiên, do chúng tôi không<br /> đủ điều kiện để thực hiện các EEG theo dõi liên tục, EEG<br /> có kèm ghi hình vidéo, EEG nội sọ … nên phân loại của<br /> chúng tôi chủ yếu dựa vào (1) khai thác bệnh sử cẩn thận<br /> Phân loại cơn động kinh theo bảng phân loại của<br /> và tỉ mỉ và (2) EEG trong 20 phút theo qui cách đang thực<br /> ILAE 1981<br /> hiện tại BVNĐI (đặt điện cực theo hệ thống 10-20, bao<br /> Chúng tôi ghi nhận có 47 ca (47,5%) có cơn cục bộ,<br /> gồm 2-3 nghiệm pháp tăng thông khí và kích thích ánh<br /> trong<br /> đó cơn cục bộ đơn giản là 10 ca (10,1%), cơn cục bộ<br /> sáng). Chủ yếu là các EEG được thực hiện ngoài cơn. Ban<br /> phức<br /> tạp<br /> là 4 ca (4%), và cơn cục bộ toàn thể hóa là 33 ca<br /> đầu chúng tôi ghi nhận có 129 bệnh nhi có thể đưa vào<br /> (33,3%).<br /> Có<br /> 38 ca là cơn toàn thể, chiếm tỷ lệ 38,4%. Cơn<br /> nhóm nghiên cứu, nhưng sau khi khai thác bệnh sử cẩn<br /> không phân loại được là 14 ca (14,1%). (Xem Bảng 1).<br /> thận và thực hiện EEG, thì 30 bệnh nhi bị loại khỏi lô<br /> nghiên cứu do hoặc là cơn kịch phát của trẻ không phải là<br /> Bảng 1. Phân loại cơn ĐK theo ILAE 1981 và phân bố theo nhóm tuổi<br /> Loại cơn<br /> Đơn giản<br /> Cảm giác<br /> Vận động<br /> Thực vật<br /> Tâm thần<br /> Phức tạp<br /> Rối loạn ý thức từ đầu<br /> Rối loạn ý thức trong cơn<br /> Toàn thể hóab<br /> Đơn giản<br /> Phức tạp<br /> Đơn giản-phức tạp<br /> 2. Toàn<br /> Cơn vắng ý thức<br /> thể<br /> Cơn giật cơ<br /> 38<br /> Cơn co cứng<br /> (38,4%)<br /> Cơn co cứng co giật<br /> Cơn co giật<br /> Cơn mất trương lực cơ<br /> 3. Không xếp loại được<br /> Tổng cộng<br /> <br /> 1. Cục bộ<br /> 47<br /> (47,5%)<br /> <br /> 1-12 tháng<br /> <br /> 1<br /> <br /> 1<br /> 4<br /> <br /> 13-23 tháng<br /> <br /> 2-5 tuổi<br /> <br /> 6-10 tuổi<br /> <br /> 2<br /> <br /> 1a<br /> 3<br /> <br /> 2<br /> 2<br /> <br /> 1<br /> 1<br /> <br /> 1<br /> <br /> 1<br /> <br /> 1<br /> 6<br /> <br /> 4<br /> 5<br /> 2<br /> <br /> 3<br /> 2<br /> <br /> 5<br /> <br /> 11-15 tuổi<br /> <br /> 1<br /> 2<br /> 3<br /> 12<br /> 2<br /> <br /> 2<br /> 6<br /> <br /> 2<br /> 27<br /> <br /> 4<br /> 19<br /> <br /> 2<br /> 4<br /> 1<br /> 1<br /> 5<br /> 25<br /> <br /> 2<br /> <br /> 3<br /> 21<br /> <br /> 7<br /> <br /> Số ca (tỉ lệ)<br /> 10 (10,1%)<br /> 2<br /> 8<br /> <br /> 4 (4,0%)<br /> 3<br /> 1<br /> 33 (33,3%)<br /> 9<br /> 22<br /> 2<br /> 1<br /> 2<br /> 7<br /> 24<br /> 3<br /> 1<br /> 14 (14.1%)<br /> 99 (100%)<br /> <br /> 173<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 12 * Số 3 * 2008<br /> a<br /> <br /> 1 ca vừa có cơn vận động vừa có cơn cảm giác; b<br /> Trong đó cơn vận động là 30 ca và cơn cảm giác là 3<br /> ca (1 ca vừa có cơn vận động vừa có cơn cảm giác), và<br /> 1 cơn tâm thần. Trong số này có 1 ca có biểu hiện mất<br /> trương lực cơ và 2 ca có biểu hiện của động tác tự<br /> động.<br /> <br /> Động kinh không co cứng hoặc co giật – Phân<br /> loại khi không có EEG<br /> Điểm đáng lưu ý là chúng tôi ghi nhận 8 bệnh nhân<br /> không có biểu hiện co cứng hoặc co giật trong nghiên<br /> cứu này, chiếm tỉ lệ là 8%. Trong đó biểu hiện lâm sàng<br /> là mất trương lực cơ có 2 ca; động kinh thể cảm giác gồm<br /> nhức đầu 2 ca, tiền đình 1 ca, và thị giác 1 ca; động kinh<br /> thể tâm thần 1 ca; và cơn vắng ý thức là 1 ca.<br /> <br /> Điện não đồ và hình ảnh não (siêu âm não<br /> xuyên thóp, CT scan và MRI)<br /> Tất cả 99 ca đều được thực hiện EEG ngoài cơn.<br /> Kết quả EEG với sóng ĐK điển hình (sóng gai, sóng<br /> nhọn, đa gai, phực hợp sóng gai-sóng chậm, phức hợp<br /> đa sóng gai-sóng chậm, đợt sóng ức chế, đợt sóng<br /> chậm, sóng hypsarrythmia trong hội chứng West) l 56<br /> ca (56,6%), không điển hình (hoạt động điện bất<br /> thường nhưng không điển hình cho ĐK) là 15 ca<br /> (15,2%), không bất thường l 28 ca (28,3%) (Xem bảng<br /> 2).<br /> Bảng 2. Kết quả EEG theo loại cơn ĐK<br /> Tính chất EEG (số ca)\<br /> Sóng ĐK điển hình (56)<br /> Cục bộ 1 bên<br /> Cục bộ 2 bên – đa ổ<br /> Toàn thể hóa<br /> Toàn thể<br /> Sóng ĐK không điển hình<br /> (15)<br /> EEG không bất thường (28)<br /> Tổng cộng<br /> <br /> ĐK cục ĐK toàn ĐK không<br /> bộ<br /> thể<br /> phân loại<br /> 6<br /> 2<br /> 14<br /> 13<br /> <br /> 34<br /> 2<br /> <br /> 12<br /> 47 ca<br /> <br /> 2<br /> 38 ca<br /> <br /> 14<br /> 14 ca<br /> <br /> Siêu âm não xuyên thóp được thực hiện trên 45 trẻ<br /> nhũ nhi, trong đó 11 ca có bất thường, gồm dãn não<br /> thất, dị tật não bẩm sinh và khối choán chỗ bất thường.<br /> Hình ảnh CT scan não được làm trên 11 ca, bất thường<br /> gặp trên 8 ca, gồm u não, xuất huyết não, di chứng<br /> chấn thương sọ não, u xơ củ và dị tật teo một bán cầu<br /> đại não trong hội chứng Sturge-Weber. MRI được thực<br /> hiện trên 3 ca, và đều cho kết quả bình thường. Bằng<br /> cách kết hợp các chi tiết trong khai thác bệnh sử, thăm<br /> khám thần kinh tổng quát và kết quả hình ảnh học,<br /> chúng tôi ghi nhận động kinh triệu chứng trong 33 ca<br /> (33,3%). Trong đó nguyên nhân bất thường não bẩm<br /> sinh<br /> là<br /> 6<br /> ca<br /> (6,1%),<br /> chu<br /> sinh<br /> là 19 ca (19,2%), và sau thời kỳ chu sinh là 8<br /> ca (8,1%).<br /> <br /> Kết quả điều trị bƣớc đầu<br /> Điều trị ban đầu đa số là đơn trị. Nghiên cứu của<br /> chúng tôi ghi nhận có 97 ca (98%) là đơn trị. Trong đó<br /> chủ yếu là dùng valproic acid gồm 82 ca (82,8%), ngoài<br /> ra còn có carbamazepin, phenobarbital và phenytoin.<br /> Theo dõi từ 3 tháng trở lên thực hiện được trên 86 ca<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> (86,9%), bỏ trị 13 ca (13,1%). Trong 86 ca được theo dõi<br /> trong 3 tháng thì có 63 ca có đáp ứng sớm (sau 3 tháng<br /> dùng thuốc có giảm ≥ 75% cơn động kinh trở lên so với<br /> ban đầu), chiếm tỉ lệ 73,3%. Trong 23 ca thuộc nhóm<br /> không đáp ứng sớm, thì có 17 ca có giảm về tần số cơn<br /> và thời gian của mỗi cơn; và 6 ca hoàn toàn không đáp<br /> ứng nhưng không có ca nào có tăng tần số cơn so với<br /> trước khi điều trị.<br /> <br /> BÀN LUẬN<br /> Tỉ lệ phân loại được trong nhóm nghiên cứu của<br /> chúng tôi là 85,9%. Đây là một tỉ lệ khá cao. Các<br /> nghiên cứu được thực hiện tại các nước phát triến và<br /> đang phát triển có tỉ lệ phân loại được dao động từ<br /> 71% đến gần 98%(9). Nghiên cứu của Shah(10) có<br /> phương pháp gần giống chúng tôi nhất như về phân<br /> loại, lứa tuổi và địa điểm là tại bệnh viện, các tỷ lệ gần<br /> giống về ba nhóm lớn, tuy nhiên trong nhóm ĐK cục<br /> bộ có tỷ lệ ĐK đơn giản thấp hơn và phức tạp cao hơn<br /> của chúng tôi. Nghiên cứu trong nước có của Lê Thị<br /> Khánh Vân (2003), tuy nhiên chưa theo cách phân loại<br /> của ILAE nên kết quả cũng khác (không có nhóm<br /> không phân loại được). Nghiên cứu của Hoàng Viết<br /> Bôn (2001) có cách phân loại theo ILAE cho tỷ lệ<br /> tương tự như nghiên cứu của chúng tôi, nhưng đây là<br /> nghiên cứu chủ yếu về kiến thức thái độ hành vi, chưa<br /> đi sâu vào các thể lâm sàng.<br /> Tỉ lệ ĐK cục bộ trong nghiên cứu của chúng tôi là<br /> 47,5%. Theo Sananayake, tỷ lệ ĐK cục bộ ở các nước<br /> đang phát triển (54 -73%) cao hơn ở các nước phát<br /> triển (33 – 66%)(9). Kết quả của chúng tôi cho tỷ lệ cục<br /> bộ cao phù hợp với nhận định này, lý do có thể là do tỷ<br /> lệ này phản ảnh tần suất khá cao của ĐK triệu chứng<br /> tại các nước đang phát triển, mắc phải sau tổn thương<br /> chu sinh, nhiễm trùng và chấn thương đầu. Chúng tôi<br /> tin rằng tỉ lệ ĐK cục bộ ở lô nghiên cứu của chúng tôi<br /> cơ lẽ còn cao hơn, nhưng do chúng tôi phân loại chủ<br /> yếu dựa vào bệnh sử biểu hiện lâm sàng mà không có<br /> các phương tiện trợ giúp khác như video, nên có thể đã<br /> phân loại một số trường hợp ĐK cục bộ toàn thể hóa<br /> vào nhóm ĐK toàn thể. Trong nhóm ĐK cục bộ thì<br /> cơn cục bộ toàn thể hóa chiếm ưu thế (33/47 ca). Giải<br /> thích lý do có tỷ lệ cao hơn các nhóm khác trong ĐK<br /> cục bộ có thể là sau khi bị thể cục bộ đơn giản hoặc<br /> phức tạp ban đầu bệnh nhân không đi khám và điều trị<br /> cho tới lúc họ chuyển qua giai đoạn toàn thể hóa.<br /> Tỉ lệ ĐK toàn thể trong nghiên cứu của chúng tôi<br /> là 38,4%. Trong đó chỉ có một ca là ĐK cơn vắng ý<br /> thức. Theo một số nghiên cứu thì ĐK cơn vắng ý thức<br /> ít gặp ở các nước nhiệt đới hơn ở các nước vùng ôn<br /> đới(9). Ngoài ra, ĐK cơn vắng cũng thường gặp ở lứa<br /> tuổi lớn hơn. Chúng tôi cũng ghi nhận 3 ca ĐK với cơn<br /> co giật, là một dạng cơn ĐK tương đối hiếm. Phần lớn<br /> các cơn toàn thể là cơn co cứng co giật gồm 24 ca.<br /> Tỉ lệ không phân loại được trong nghiên cứu của<br /> chúng tôi là 14,1%, có cao hơn so với nghiên cứu của<br /> Sananayake(9). Trong các trường hợp được chẩn đoán<br /> ĐK khi chưa đo EEG (91 bệnh nhân - 91,9%), nếu<br /> không có EEG chỉ phân loại cơn được 35,2%, nếu có<br /> EEG phân loại được 85,9%. So sánh với Sananayake<br /> 174<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 12 * Số 3 * 2008<br /> (1250 bệnh nhân trẻ em và người lớn), tỷ lệ này lần<br /> lượt là 95,6% và 97,1%; đây là một trong những báo<br /> cáo có tỷ lệ phân loại được cao nhất trên thế giới(9).<br /> Sananayake phân loại cơn toàn thể khi không có EEG<br /> bằng lâm sàng, sau khi có EEG phải chuyển 30 ca<br /> (2,4% trên tổng số) sang loại cục bộ (nhóm toàn thể<br /> hóa thứ phát). Vì vậy để tránh lầm lẫn này, chúng tôi<br /> xếp những ca có biểu hiện lâm sàng toàn thể (không có<br /> yếu tố giúp xác định khác) khi chưa có EEG hoặc sau<br /> đo EEG có kết quả bình thường vào loại không phân<br /> loại được, cũng do sự khác nhau này chúng tôi có tỷ lệ<br /> không phân loại được cơn cao hơn của Sananayake.<br /> Ngoài ra, có lẽ còn do thời gian theo dõi của chúng tôi<br /> ngắn chỉ trong 3 tháng.<br /> Về 8 ca không co cứng hoặc co giật, khả năng<br /> chẩn đoán ĐK chủ yếu là dựa trên lâm sàng, tuy nhiên<br /> không thể xác định sớm đây là ĐK nếu không có EEG.<br /> Điều này cho thấy khi áp dụng bảng phân loại chỉ cần<br /> dựa trên lâm sàng và EEG, hiệu quả phân loại cơn rất<br /> tốt. Tuy nhiên cần chú ý dù có EEG, một số ca không<br /> co gòng hoặc co giật vẫn có thể bị bỏ sót nếu EEG<br /> bình thường hoặc không nghĩ tới nên không chỉ định.<br /> Chúng tôi nhận thấy với 28,3% EEG bình thường,<br /> 15,2% không điển hình đã khẳng định việc chẩn đoán<br /> ĐK không bao giờ bị loại trừ chỉ vì kết quả EEG<br /> không thấy sóng ĐK điển hình(1,13). Siêu âm não có<br /> 24,2% bất thường trên tổng số được chỉ định (11/45<br /> ca), xét nghiệm này đơn giản, vô hại, ít tốn kém và hữu<br /> ích khi cho biết những thông tin quan trọng về dãn não<br /> thất, khối bất thường, dị tật não bẩm sinh… giúp định<br /> hướng chẩn đoán nguyên nhân và cho thêm xét nghiệm<br /> khác. Về nguyên nhân gây ĐK triệu chứng, nhiều nhất<br /> là bệnh lý chu sinh với 19,2% (ngạt, sinh non…), kế<br /> tới mới là bệnh lý thần kinh, chứng tỏ vấn đề quản lý<br /> và đề phòng bệnh lý chu sinh còn cần được quan tâm.<br /> Trong nghiên cứu, chúng tôi đánh giá tỷ lệ đáp<br /> ứng sớm vì đây là yếu tố tiên lượng thuyên giảm về lâu<br /> dài, bất kể nguyên nhân(3). Dù chủ yếu là đơn trị<br /> (98%), tỷ lệ đáp ứng sớm khả quan trên số theo dõi<br /> điều trị đầy đủ trong 3 tháng đầu (63/86 ca, 73,3%),<br /> nhóm không đáp ứng sớm cũng không thấy tăng tần số<br /> cơn. Tỷ lệ bỏ trị còn rất cao (13,1%) và không liên<br /> quan với nhóm tuổi, giới, địa chỉ, tiền sử bệnh lý thần<br /> kinh. Do đó, cần chú ý tư vấn và giúp người thân hiểu<br /> rõ về sự cần thiết của quá trình điều trị và theo dõi lâu<br /> dài trong điều trị ĐK.<br /> Trong nghiên cứu này, chúng tôi cũng ghi nhận tỷ<br /> lệ vào cơ sở y tế lần đầu ở ngày đầu là 22,2% dù co<br /> giật là tình trạng gây lo lắng cho thân nhân. Đây là một<br /> tỷ lệ thấp đáng ngạc nhiên. Tỉ lệ bệnh nhi được đưa<br /> đến cơ sở y tế cao nhất ở tuần 2-4 (25 ca, chiếm<br /> 25,6%), có thể do một số ca có cơn thưa hoặc chỉ sau<br /> 2-4 tuần đầu thì tần số cơn mới tăng đáng kể. Trong<br /> khi đó, có đến 11 ca (11,1%) sau 6 tháng mới được<br /> đưa đến cơ sở y tế lần đầu và 26 trẻ (26,3%) sau 6<br /> tháng mới đến khám lần đầu tiên tại BVNĐI. Điều trị<br /> chậm càng có nguy cơ khó trị(1) và trẻ nên được đến<br /> khám chuyên khoa ngay sau khi có cơn co giật không<br /> kèm sốt đầu tiên(11).<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> KẾT LUẬN<br /> Đây là nghiên cứu phân loại cơn ĐK theo ILAE<br /> 1981 ở trẻ em được khám và điều trị tại BVNĐ1. Với<br /> khai thác bệnh sử chi tiết và EEG ngoài cơn, kết quả<br /> phân loại được chiếm tỉ lệ khá cao, tuy có thể có một<br /> số lầm lẫn khi xếp loại do chúng tôi không có EEG<br /> liên tục và video để quay phim theo dõi. Dù vậy, đây<br /> là phân loại mà chúng ta có thể xử dụng được, đặc biệt<br /> là tại một nước đang phát triến và thiết các phương<br /> tiện chẩn đoán khác như nước ta. Với việc phân loại<br /> cơn như vậy, tuy không giúp xác định được bệnh lý<br /> ĐK và hội chứng ĐK cụ thể, nhưng dựa trên bệnh sử<br /> đáng tin cậy và EEG, các thầy thuốc thường có thể<br /> phân loại được cơn ĐK, xác lập chẩn đoán và lên kế<br /> hoạch điều trị thích hợp. Điều trị với đơn trị cho tỷ lệ<br /> đáp ứng sớm cao, nhưng tỷ lệ bệnh nhân đến điều trị<br /> muộn và bỏ trị cũng rất cao, chứng tỏ công tác tuyên<br /> truyền về bệnh ĐK cần được chú ý quan tâm hơn nữa.<br /> <br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> 1.<br /> 2.<br /> 3.<br /> 4.<br /> 5.<br /> 6.<br /> <br /> 7.<br /> 8.<br /> 9.<br /> 10.<br /> <br /> 11.<br /> <br /> 12.<br /> 13.<br /> <br /> Bazil CW, Morrell MJ, Pedley TA (2005). Epilepsy. In: Rowland<br /> LP. Merritt’s Neurology, 11th edition, pp. 992-1034. Lippincott<br /> Williams & Wilkins, Philadelphia<br /> Bùi Song Hương, Lê Nam Trà, Hoàng Cẩm Tú (2005). Một số đặc điểm<br /> lâm sàng và điện não đồ của động kinh cục bộ ở trẻ em. Tạp chí nghiên<br /> cứu y học, số phụ trương 35 (2): 92 - 95<br /> Guerrini R (2006). Epilepsy in children. The Lancet, 367(9509): 499524<br /> Hoàng Cẩm Tú (1996). Bệnh động kinh trẻ em dưới 6 tuổi tại Viện<br /> bảo vệ sức khoẻ trẻ em, Luận án phó tiến sĩ khoa học y dược. Đại<br /> Học Y Khoa Hà Nội, tr. 1-7<br /> Lê Thị Khánh Vân (2003), Đặc điểm bệnh động kinh tại Bệnh Viện<br /> Nhi Đồng II TPHCM, Luận án chuyên khoa cấp II, Đại Học Y Dược<br /> TPHCM, tr. 5-60<br /> Marson A, Jacoby A, Johnson A, Kim L, Gamble C, Chadwick D<br /> (2005). Immediate versus deferred antiepileptic drug treatment for<br /> early epilepsy and single seizures: a randomised controlled trial. The<br /> Lancet, vol 365, June: 2007-2013<br /> Ngô Viết Bôn (2001). Nghiên cứu kiến thức, thái độ, hành vi của các<br /> bà mẹ có con bị động kinh tại Bệnh Viện Nhi Đồng I TPHCM. Y Học<br /> TPHCM, số phụ bản 5(4): 86 - 88<br /> Phan Việt Nga (2002). Nghiên cứu chẩn đoán và theo dõi kết quả<br /> điều trị động kinh toàn thể ở trẻ em. Luận án tiến sĩ khoa học y dược,<br /> Học Viện Quân Y, tr. 1-24<br /> Senanayake N (1993). “Classification of Epileptic Seizures: A<br /> Hospital-Based Study of 1,250 Patients in a Developing Country”.<br /> Epilepsia, 34(5): 812-818<br /> Shah NK, Rajadhyaksha BS, Shah VS , Shah NS, Desai VG (1992).<br /> Experience with the International League Against Epilepsy<br /> Classifications of Epileptic Seizures (1981) and Epilepsies and Epileptic<br /> Syndrome (1989) in epileptic children in a developing country. Epilepsia,<br /> 33(6): 1072-1077<br /> Stokes T, Shaw EJ, Juarez GA, Camosso SJ, Baker R (2004). The<br /> diagnosis and management of the epilepsies in adults and children in<br /> primary and secondary care, 1st edition, pp. 12-75. National<br /> Collaborating Centre for Primary Care, London.<br /> Trần Thu Hương (1996). Nghiên cứu động kinh tự phát ở trẻ em<br /> dưới 15 tuổi. Luận án phó tiến sĩ khoa học y dược. Đại Học Y Khoa<br /> Hà Nội, tr.1-41.<br /> Wallace JS, Farrell K (2004). Epilepsy in children, 2nd edition,<br /> pp.21-81, 123-148. Arnold, London.<br /> <br /> World Health Organization (2004). Epilepsy in the Western<br /> Pacific Region, 1st edition, pp. 3-10. Regional Office for the<br /> Western Pacific, Manila<br /> <br /> 175<br /> <br />