Phân tích chi phí hiệu quả các can thiệp phòng chống tác hại thuốc lá tại Việt Nam

T¹p chÝ<br /> <br /> <br /> ChÝnh s¸ch Y tÕ - Sè 9/2012<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Ph©n tÝch chi phÝ hiÖu qu¶ c¸c can thiÖp<br /> phßng chèng t¸c h¹i thuèc l¸ t¹i ViÖt Nam<br /> TS. NguyÔn Kh¸nh Ph­¬ng, ThS. V­¬ng Lan Mai,<br /> TS. Hoµng ThÞ Ph­îng, CN. NguyÔn ThÞ Thuû vµ céng sù 1<br /> <br /> Tãm t¾t<br /> §Æt vÊn ®Ò: Hót thuèc l¸ lµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò y tÕ c«ng céng hµng ®Çu trªn thÕ giíi vµ t¹i ViÖt Nam.<br /> BÖnh tËt vµ tö vong do hót thuèc l¸ g©y nªn cã thÓ phßng tr¸nh ®­îc th«ng qua viÖc ¸p dông c¸c biÖn ph¸p<br /> can thiÖp hiÖu qu¶. Tuy vËy, t¹i c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn còng nh­ ViÖt Nam, c¸c nghiªn cøu khoa häc x¸c<br /> ®Þnh vµ dù b¸o hiÖu qu¶ cña c¸c chÝnh s¸ch phßng chèng t¸c h¹i thuèc l¸ cßn rÊt h¹n chÕ.<br /> Môc tiªu: Ph©n tÝch chi phÝ - hiÖu qu¶ c¸c can thiÖp phßng chèng t¸c h¹i thuèc l¸ t¹i ViÖt Nam ë cÊp ®é<br /> quèc gia nh»m cung cÊp b»ng chøng khoa häc vÒ tÝnh hiÖu qu¶ cña c¸c chÝnh s¸ch can thiÖp phßng chèng t¸c<br /> h¹i cña thuèc l¸, phôc vô cho viÖc x©y dùng luËt Phßng chèng t¸c h¹i thuèc l¸.<br /> Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu: Ph­¬ng ph¸p m« h×nh hãa ®­îc sö dông ®Ó ®¸nh gi¸ møc ®é chi phÝ hiÖu qu¶<br /> 4 chÝnh s¸ch can thiÖp phßng chèng t¸c h¹i thuèc l¸, bao gåm: (1) T¨ng thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt ®èi víi mÆt<br /> hµng thuèc l¸; (2) C¶nh b¸o t¸c h¹i cña thuèc l¸ lªn søc kháe b»ng h×nh ¶nh; (3) C¸c chiÕn dÞch truyÒn th«ng<br /> m¹nh mÏ vÒ t¸c h¹i cña thuèc l¸; (4) CÊm hót thuèc n¬i lµm viÖc vµ n¬i c«ng céng trong nhµ. M« h×nh b¶ng<br /> sèng ®a tr¹ng th¸i ®­îc x©y dùng trong phÇn mÒm Excel ®Ó x¸c ®Þnh chi phÝ hiÖu qu¶ cña c¸c can thiÖp. Chi<br /> phÝ vµ hiÖu qu¶ c¸c can thiÖp ®­îc ­íc tÝnh ë cÊp ®é céng ®ång theo quan ®iÓm cña chÝnh phñ. Ph­¬ng ph¸p<br /> hîp thµnh víi c¸ch tiÕp cËn chñ yÕu tõ d­íi lªn ®­îc ¸p dông trong giai ®o¹n x¸c ®Þnh chi phÝ c¸c can thiÖp.<br /> HiÖu qu¶ cña c¸c can thiÖp ®­îc ®o b»ng sè n¨m sèng kháe m¹nh mÊt ®i do tö vong sím vµ tµn tËt (DALYs)<br /> ®­îc phßng ngõa. Ph©n tÝch ®é nh¹y vµ kho¶ng kh«ng ch¾c ch¾n ®· ®­îc ¸p dông ®Ó kiÓm ®Þnh c¸c kÕt qu¶<br /> ph©n tÝch.<br /> KÕt qu¶ nghiªn cøu: C¶ bèn can thiÖp ®Òu rÊt hiÖu qu¶ so víi chuÈn chi phÝ-hiÖu qu¶ cña Tæ chøc Y tÕ thÕ<br /> giíi. Can thiÖp c¶nh b¸o b»ng h×nh ¶nh lµ can thiÖp hiÖu qu¶ nhÊt, tiÕp theo lµ can thiÖp t¨ng thuÕ tiªu thô ®Æc<br /> biÖt ®èi víi mÆt hµng thuèc l¸ vµ c¸c chiÕn dÞch truyÒn th«ng m¹nh mÏ vÒ t¸c h¹i cña thuèc l¸. Can thiÖp cÊm<br /> hót thuèc n¬i lµm viÖc vµ n¬i c«ng céng trong nhµ lµ can thiÖp cã hiÖu qu¶ thÊp nhÊt so víi ba can thiÖp cßn<br /> l¹i. Khi chi phÝ cña can thiÖp ®­îc khÊu trõ tõ bï ®¾p chi phÝ th× tÊt c¶ c¸c can thiÖp ®Òu tiÕt kiÖm chi phÝ cho<br /> chÝnh phñ vµ ngµnh y tÕ.<br /> KÕt luËn: C¶ bèn can thiÖp gi¶m t¸c h¹i thuèc l¸ ®Òu rÊt chi phÝ - hiÖu qu¶ vµ ®Òu nªn ®­îc ®­a vµo ­u<br /> tiªn khi ®Ò xuÊt chÝnh s¸ch phßng chèng t¸c h¹i thuèc l¸. Trong ®iÒu kiÖn cÇn ­u tiªn nguån lùc vµ lùa chän<br /> c¸c can thiÖp theo thø tù ­u tiªn, can thiÖp c¶nh b¸o t¸c h¹i cña thuèc l¸ b»ng h×nh ¶nh lµ hiÖu qu¶ nhÊt, tiÕp<br /> theo lµ t¨ng thuÕ, thùc hiÖn chiÕn dÞch truyÒn th«ng, cÊm hót thuèc l¸ n¬i c«ng céng vµ cuèi cïng lµ cÊm hót<br /> thuèc l¸ n¬i c«ng së.<br /> <br /> <br /> §Æt vÊn ®Ò vµ môc tiªu nghiªn cøu<br /> Hót thuèc l¸ lµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò y tÕ lÖ nam giíi hót thuèc lµ kho¶ng 50% [2], [3],<br /> c«ng céng hµng ®Çu trªn thÕ giíi [1]. Hót thuèc thuéc vµo nhãm cao nhÊt trªn thÕ giíi. Hót<br /> l¸ lµ nguyªn nh©n g©y bÖnh tËt, tö vong vµ tæn<br /> thÊt chi phÝ kinh tÕ cho ng­êi bÖnh, gia ®×nh<br /> ng­êi bÖnh vµ cho toµn x· héi. T¹i ViÖt Nam, tû 1<br /> Khoa Kinh tÕ Y tÕ - ViÖn ChiÕn l­îc vµ ChÝnh s¸ch Y tÕ<br /> <br /> 37<br /> Nghiªn cøu chÝnh s¸ch<br /> <br /> <br /> <br /> thuèc l¸ lµ yÕu tè nguy c¬ hµng ®Çu ®èi víi g¸nh VINE), hîp t¸c gi÷a Bé Y tÕ vµ Tr­êng §¹i häc<br /> nÆng bÖnh tËt, chiÕm 13.7% trong tæng sè tö Queensland- Australia do ViÖn ChiÕn l­îc vµ<br /> vong vµ 7.9% trong DALYs [4]. ChÝnh s¸ch Y tÕ lµ c¬ quan ®Çu mèi thùc hiÖn.<br /> C¸c s¸ng kiÕn vÒ phßng chèng thuèc l¸ t¹i Nghiªn cøu ®­îc triÓn khai vµ hoµn thµnh n¨m<br /> ViÖt Nam míi ®­îc triÓn khai trong nh÷ng n¨m 2008.<br /> gÇn ®©y. N¨m 2000, ChÝnh phñ ViÖt Nam ban<br /> hµnh "ChÝnh s¸ch quèc gia phßng chèng t¸c h¹i Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu<br /> cña thuèc l¸" trong giai ®o¹n 2000 - 2010, trong<br /> Lùa chän c¸c can thiÖp ®­a vµo ph©n tÝch<br /> ®ã ®Ò ra mét lo¹t c¸c biÖn ph¸p nh»m gi¶m nhu<br /> chi phÝ hiÖu qu¶<br /> cÇu sö dông vµ tiÕn tíi viÖc kiÓm so¸t vµ gi¶m<br /> møc cung cÊp c¸c s¶n phÈm thuèc l¸. C¸c biÖn C¸c can thiÖp ®­a vµo ph©n tÝch chi phÝ hiÖu<br /> ph¸p can thiÖp gi¶m nhu cÇu sö dông thuèc l¸ qu¶ ®­îc lùa chän theo ph­¬ng ph¸p tæng quan<br /> bao gåm: th«ng tin, gi¸o dôc vµ truyÒn th«ng; hÖ thèng tµi liÖu vµ héi th¶o xin ý kiÕn chuyªn<br /> Qu¶n lý chÆt chÏ qu¶ng c¸o, khuyÕn m¹i thuèc gia. Tiªu chÝ lùa chän c¸c can thiÖp bao gåm:<br /> l¸ vµ c¸c h×nh thøc tµi trî; Quy ®Þnh lêi c¶nh b¸o c¸c can thiÖp lµ mèi quan t©m lín cña c¸c nhµ<br /> vÒ t¸c h¹i cña thuèc l¸ ®èi víi søc khoÎ; BiÖn ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch; c¸c can thiÖp ®· ®­îc<br /> ph¸p thuÕ vµ kiÓm so¸t gi¸ thuèc l¸; Hç trî cai x¸c ®Þnh lµ cã hiÖu qu¶ theo y v¨n vµ cã sè liÖu<br /> nghiÖn thuèc l¸; Quy ®Þnh nh÷ng n¬i cÊm hót s½n cã cho tÝnh to¸n c¶ vÒ chi phÝ vµ hiÖu qu¶ ë<br /> thuèc l¸ [5]. Do nguån lùc h¹n chÕ, c¸c chÝnh ViÖt Nam; cã tÝnh kh¶ thi trong triÓn khai thùc tÕ<br /> s¸ch phßng chèng t¸c h¹i thuèc l¸ ch­a ®­îc trong bèi c¶nh ViÖt Nam.<br /> triÓn khai ®Çy ®ñ. Dùa trªn kÕt qu¶ tæng quan hÖ thèng tµi liÖu<br /> Trong bèi c¶nh nguån lùc h¹n chÕ, viÖc chän vµ ý kiÕn chuyªn gia, 4 can thiÖp ®­îc lùa chän<br /> lùa biÖn ph¸p g×, hiÖu qu¶ cña chóng nh­ thÕ nµo ®­a vµo ph©n tÝch chi phÝ hiÖu qu¶ bao gåm: (1)<br /> lµ nh÷ng c©u hái quan träng cÇn cã c©u tr¶ lêi T¨ng thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt ®èi víi mÆt hµng<br /> víi ®é tin cËy cao nh»m gióp cho chÝnh phñ thuèc l¸; (2) C¶nh b¸o t¸c h¹i thuèc l¸ b»ng h×nh<br /> ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch. Cho ®Õn thêi ®iÓm hiÖn ¶nh lªn vá bao thuèc l¸; (3) Thùc hiÖn c¸c chiÕn<br /> t¹i, ch­a cã mét nghiªn cøu vÒ chi phÝ hiÖu qu¶ dÞch truyÒn th«ng m¹nh mÏ vÒ t¸c h¹i cña thuèc<br /> nµo t¹i ViÖt Nam ®­a ra khuyÕn nghÞ vÒ viÖc nªn l¸; (4) CÊm hót thuèc l¸ n¬i lµm viÖc vµ n¬i c«ng<br /> sö dông nh÷ng can thiÖp g× ®Ó phßng chèng t¸c céng trong nhµ. C¸c ho¹t ®éng can thiÖp vµ c¸c<br /> h¹i thuèc l¸ nh»m ®em l¹i hiÖu qu¶ cao vµ tiÕt chi phÝ liªn quan ®­îc ph©n tÝch tõ 1- 10 n¨m.<br /> kiÖm chi phÝ. V× lý do ®ã, nghiªn cøu ph©n tÝch VÒ can thiÖp “T¨ng thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt ®èi<br /> chi phÝ hiÖu qu¶ c¸c can thiÖp phßng chèng t¸c víi mÆt hµng thuèc l¸”: thuÕ trong nghiªn cøu<br /> h¹i thuèc l¸ ®­îc thùc hiÖn nh»m cung cÊp b»ng nµy ®­îc tÝnh nhiÒu møc kh¸c nhau, b¾t ®Çu tõ<br /> chøng vÒ nh÷ng can thiÖp tèi ­u ®èi víi phßng møc thuÕ 55% trong n¨m 2006 [5], 65% n¨m<br /> chèng t¸c h¹i thuèc l¸ ®Ó tr×nh ChÝnh phñ vµ 2008, 75% vµ 85%. C¸c ho¹t ®éng cña can thiÖp<br /> Quèc héi xem xÐt trong qu¸ tr×nh x©y dùng vµ bao gåm: x©y dùng, söa ®æi vµ phæ biÕn luËt<br /> th«ng qua LuËt phßng chèng t¸c h¹i thuèc l¸. thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt trong n¨m ®Çu tiªn vµ chi<br /> Nghiªn cøu nµy lµ mét nghiªn cøu ®éc lËp phÝ cho viÖc qu¶n lý vµ gi¸m s¸t viÖc thùc thi<br /> thuéc thµnh phÇn “Ph©n tÝch chi phÝ - hiÖu qu¶” luËt trong 5 n¨m.<br /> trong khu«n khæ dù ¸n “Cung cÊp b»ng chøng VÒ can thiÖp “C¶nh b¸o t¸c h¹i cña thuèc l¸<br /> khoa häc vÒ bÖnh tËt vµ tö vong cho qu¸ tr×nh lªn søc kháe b»ng h×nh ¶nh”: Tõ th¸ng 4/2008,<br /> ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch y tÕ ë ViÖt Nam” (Dù ¸n vá bao thuèc l¸ ë ViÖt Nam cã mang dßng ch÷<br /> <br /> 38<br />  T¹p chÝ<br /> <br /> <br /> ChÝnh s¸ch Y tÕ - Sè 9/2012<br /> <br /> <br /> <br /> c¶nh b¸o“Hót thuèc l¸ cã h¹i cho søc kháe” thiÕt kÕ khung tËp hîp vµ ph©n tÝch d÷ liÖu chi<br /> chiÕm 30% diÖn tÝch vá bao thuèc l¸ vµ kh«ng phÝ cho can thiÖp [6]. Chi phÝ cña mçi can thiÖp<br /> kÌm h×nh ¶nh. Can thiÖp“C¶nh b¸o t¸c h¹i cña ®­îc tÝnh to¸n theo c¸c nguyªn t¾c: TÝnh ®ñ,<br /> thuèc l¸ lªn søc kháe b»ng h×nh ¶nh” trong ®óng nh­ng kh«ng trïng lÆp; ¸p dông c¶ c¸ch<br /> nghiªn cøu nµy ®­îc hiÓu lµ c¶nh b¸o c¶ b»ng tÝnh tõ d­íi lªn (bottom-up) vµ c¸ch tÝnh tõ trªn<br /> ch÷ viÕt vµ h×nh ¶nh, ®­îc tr×nh bµy trªn 50% xuèng (top-down); tÝnh chi phÝ c¬ héi nÕu cÇn<br /> diÖn tÝch cña vá bao thuèc l¸. C¸c ho¹t ®éng cña thiÕt; khung thêi gian cho mçi ho¹t ®éng cña<br /> can thiÖp bao gåm: x©y dùng vµ th«ng qua luËt c¸c can thiÖp cã thÓ kh¸c nhau víi møc tèi ®a lµ<br /> phßng chèng t¸c h¹i cña thuèc l¸, thiÕt kÕ th«ng 10 n¨m; chi phÝ ®­îc khÊu trõ theo thêi gian ë<br /> ®iÖp c¶nh b¸o, vËn ®éng vµ tuyªn truyÒn trong møc 3%/n¨m. Chi phÝ cña c¸c can thiÖp thu thËp<br /> n¨m ®Çu tiªn, chi phÝ cho qu¶n lý trong 5 n¨m vµ ë c¸c thêi ®iÓm kh¸c nhau ®­îc ®iÒu chØnh vÒ<br /> gi¸m s¸t viÖc thùc thi luËt trong 10 n¨m. n¨m 2006 th«ng qua chØ sè gi¶m ph¸t (GDP<br /> deflator). Chi phÝ y tÕ cã thÓ “tiÕt kiÖm” ®­îc do<br /> VÒ can thiÖp “Thùc hiÖn c¸c chiÕn dÞch<br /> kh«ng ph¶i ch÷a trÞ c¸c tr­êng hîp m¾c bÖnh<br /> truyÒn th«ng”: ph¹m vi cña can thiÖp lµ viÖc<br /> liªn quan ®Õn thuèc l¸ (chi phÝ bï ®¾p - cost<br /> thùc hiÖn mét lo¹t c¸c chiÕn dÞch truyÒn th«ng<br /> offsets) còng ®­îc tÝnh to¸n vµ ®­a vµo m« h×nh<br /> trong 5 n¨m trªn truyÒn h×nh, truyÒn thanh, b¸o<br /> ph©n tÝch chi phÝ - hiÖu qu¶.<br /> viÕt, b¸o ®iÖn tö, t¹p chÝ, internet, pan«... C¸c<br /> ho¹t ®éng cña can thiÖp bao gåm: x©y dùng vµ ¦íc tÝnh hiÖu qu¶ vµ møc ®é chi phÝ hiÖu<br /> thiÕt kÕ c¸c th«ng ®iÖp gi¸o dôc ®­îc chuyÓn t¶i qu¶ c¸c can thiÖp<br /> trªn c¸c ph­¬ng tiÖn truyÒn th«ng kh¸c nhau vµ HiÖu qu¶ cña can thiÖp phßng chèng t¸c h¹i<br /> c«ng t¸c qu¶n lý trong trong 5 n¨m. thuèc l¸ ®­îc tÝnh b»ng sè DALYs ®­îc phßng<br /> VÒ can thiÖp “CÊm hót thuèc n¬i lµm viÖc vµ ngõa tõ viÖc gi¶m tû lÖ m¾c bÖnh cña 4 nhãm<br /> n¬i c«ng céng trong nhµ”: ph¹m vi cña can thiÖp bÖnh chÝnh liªn quan ®Õn hót thuèc l¸ gåm<br /> nµy bao gåm viÖc thùc hiÖn cÊm hót thuèc l¸ t¹i: bÖnh tim m¹ch, ung th­, viªm phæi t¾c nghÏn<br /> a) n¬i lµm viÖc; vµ b) n¬i c«ng céng trong nhµ. m·n tÝnh vµ nhiÔm khuÈn ®­êng h« hÊp d­íi.<br /> Hai kh«ng gian lµ n¬i lµm viÖc vµ n¬i c«ng céng M« h×nh Markov víi m« h×nh tû lÖ hiÖn m¾c hót<br /> trong nhµ ®­îc ph©n tÝch riªng bëi v× t¸c ®éng thuèc l¸ (Smoking prevalence model) (H×nh 1)<br /> cña can thiÖp cã thÓ rÊt kh¸c nhau tïy theo ng÷ vµ m« h×nh dÞch tÔ häc (Epidemiological<br /> c¶nh. Ho¹t ®éng cña can thiÖp bao gåm: viÖc model) (H×nh 2) ®· ®­îc sö dông ®Ó tÝnh to¸n<br /> x©y dùng vµ th«ng qua luËt thuèc l¸, tuyªn chi phÝ vµ hiÖu qu¶ can thiÖp. Ngoµi ra, m« h×nh<br /> truyÒn gi¸o dôc vÒ viÖc cÊm hót thuèc l¸ trong m« pháng Monte Carlo (Monte Carlo<br /> n¨m ®Çu tiªn, chi phÝ s¶n xuÊt vµ l¾p ®Æt b¶ng simulation) vµ phÇn mÒm Ersatz còng ®· ®­îc<br /> “CÊm hót thuèc” trong n¨m thø nhÊt vµ thø s¸u, sö dông ®Ó ph©n tÝch ®é kh«ng ch¾c ch¾n<br /> chi phÝ qu¶n lý trong 5 n¨m vµ chi phÝ gi¸m s¸t (uncertainty anylysis) sù kh¸c nhau cña c¸c tû<br /> thùc thi luËt trong 10 n¨m. sè chi phÝ hiÖu qu¶ cña c¸c can thiÖp. Møc ®é<br /> ¶nh h­ëng cña can thiÖp lªn hµnh vi b¾t ®Çu hót<br /> ¦íc tÝnh chi phÝ c¸c can thiÖp<br /> thuèc vµ ngõng hót thuèc ®­îc ®­a vµo m«<br /> Chi phÝ cña c¸c can thiÖp ®­îc tÝnh to¸n dùa h×nh tÝnh to¸n trong 10 n¨m. HiÖu qu¶ can thiÖp<br /> trªn quan ®iÓm nhµ n­íc. PhÇn mÒm CostIT ®­îc khÊu hao ë møc 3%, cïng víi møc khÊu<br /> (Costing Interventions Templates) do Tæ chøc Y hao víi chi phÝ can thiÖp.<br /> tÕ ThÕ giíi (WHO) x©y dùng ®· ®­îc sö dông ®Ó<br /> <br /> <br /> <br /> 39<br /> Nghiªn cøu chÝnh s¸ch<br /> <br /> <br /> <br /> QuÇn thÓ<br /> D©n sè < 15 tuæi<br /> <br /> Hót thuèc Kh«ng hót thuèc<br /> <br /> <br /> HiÖn ®ang hót Hót thuèc Ch­a bao giê hót<br /> thuèc ³15 tuæi thuèc ³15 tuæi<br /> <br /> ChÊm døt hót thuèc<br /> <br /> <br /> §· chÊm døt hót<br /> thuèc ³16 tuæi<br /> Tö vong<br /> <br /> <br /> <br /> H×nh 1. M« h×nh tû lÖ hót thuèc<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> C¸c can thiÖp (T¨ng thuÕ, c¶nh b¸o t¸c h¹i thuèc l¸ b»ng<br /> h×nh ¶nh, truyÒn th«ng, cÊm hót thuèc l¸ n¬i lµm viÖc vµ<br /> n¬i c«ng céng trong nhµ)<br /> <br /> HiÖu qu¶ HiÖu qu¶<br /> (Kh«ng (Cã hiÖu<br /> cã hiÖu qu¶)<br /> qu¶) Tû lÖ hót thuèc<br /> <br /> <br /> Ch­a bao HiÖn ®ang §· tõng<br /> giê hót thuèc B¾t ®Çu hót thuèc hót thuèc<br /> hót thuèc<br /> M¾c bÖnh M¾c bÖnh<br /> <br /> M¾c bÖnh Khái bÖnh Khái bÖnh<br /> Khái bÖnh<br /> <br /> Ung th­ phæi, IHD,<br /> CVA, COPD, LRTI<br /> c¸c bÖnh ung th­ kh¸c<br /> Tö vong<br /> (v× nguyªn nh©n<br /> kh¸c) Tö vong<br /> <br /> Tö vong<br /> <br /> H×nh 2. M« h×nh dÞch tÔ c¸c can thiÖp phßng chèng t¸c h¹i thuèc l¸<br /> <br /> 40<br />  T¹p chÝ<br /> <br /> <br /> ChÝnh s¸ch Y tÕ - Sè 9/2012<br /> <br /> <br /> <br /> So s¸nh møc ®é chi phÝ hiÖu qu¶ c¸c can n¨m 2006 thuéc Dù ¸n VINE vµ mét sè nghiªn<br /> thiÖp cøu kh¸c trªn thÕ giíi.<br /> Møc ®é chi phÝ hiÖu qu¶ cña c¸c can thiÖp<br /> ®­îc tÝnh theo tû sè chi phÝ - hiÖu qu¶ cËn biªn KÕt qu¶ nghiªn cøu<br /> (ICER) theo chuÈn chi phÝ - hiÖu qu¶ cña WHO. Chi phÝ c¸c can thiÖp:<br /> Mét can thiÖp ®­îc xem lµ hiÖu qu¶ khi ICER-<br /> chi phÝ ®Ó phßng ngõa ®­îc 1 DALY b»ng tõ 1 Can thiÖp c¶nh b¸o t¸c h¹i cña thuèc l¸ b»ng<br /> ®Õn 3 lÇn GDP b×nh qu©n ®Çu ng­êi, vµ rÊt hiÖu h×nh ¶nh lµ Ýt tèn kÐm nhÊt (1,492 triÖu ®ång).<br /> qu¶ khi ICER nhá h¬n 1 GDP b×nh qu©n ®Çu KÕ tiÕp lµ can thiÖp t¨ng thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt<br /> ng­êi [8]. N¨m 2006, 1 GDP b×nh qu©n ®Çu ®èi víi s¶n phÈm thuèc l¸ (11,827 triÖu ®ång).<br /> ng­êi cña ViÖt Nam lµ 11.543.278 ®ång [9]. C¶ 2 can thiÖp nµy cã thÓ ®­îc thùc hiÖn mµ<br /> kh«ng qu¸ tèn kÐm cho nghµnh y tÕ. Cã thÓ cã<br /> Nguån sè liÖu ®Çu vµo ®Ó tÝnh to¸n chi phÝ nhiÒu møc t¨ng thuÕ kh¸c nhau nh­ng chi phÝ ®Ó<br /> hiÖu qu¶ c¸c can thiÖp thùc hiÖn can thiÖp nµy lµ kh«ng thay ®æi. Chi<br /> Sè liÖu ®Çu vµo vÒ chi phÝ cña c¸c can thiÖp phÝ cho can thiÖp thùc hiÖn c¸c chiÕn dÞch<br /> ®­îc lÊy theo quy ®Þnh vÒ chi tiªu cña nhµ n­íc, truyÒn th«ng lµ rÊt tèn kÐm (147,559 triÖu<br /> tham vÊn ý kiÕn chuyªn gia vµ theo y v¨n. Sè ®ång) do ph¶i chi tr¶ nhiÒu kho¶n th­êng<br /> liÖu vÒ d©n sè lÊy tõ Tæng ®iÒu tra d©n sè n¨m xuyªn. Can thiÖp cÊm hót thuèc l¸ n¬i lµm viÖc<br /> 1999 vµ §iÒu tra biÕn ®éng d©n sè n¨m 2006. Sè vµ c«ng céng trong nhµ lµ tèn kÐm nhÊt<br /> liÖu vÒ tû lÖ hót thuèc l¸ lÊy tõ §iÒu tra møc sèng (213,850 triÖu ®ång) do chi phÝ dµnh cho c«ng<br /> d©n c­ n¨m 1993, 1998 vµ n¨m 2006. Sè liÖu vÒ t¸c gi¸m s¸t viÖc thùc thi luËt lµ kho¶n th­êng<br /> bÖnh tËt lÊy tõ Nghiªn cøu g¸nh nÆng bÖnh tËt xuyªn vµ rÊt lín (B¶ng 2).<br /> <br /> B¶ng 2. Chi phÝ c¸c can thiÖp<br /> (§¬n vÞ: triÖu ®ång)<br /> a<br /> Nhãm h¹ng môc chi phÝ T¨ng thuÕ C¶nh b¸o ChiÕn dÞch CÊm hót<br /> b»ng h×nh ¶nh truyÒn th«ng thuèc n¬i<br /> c«ng céng<br /> X©y dùng chiÕn l­îc 300 90 0 90<br /> Nh©n sù 6.537 922 1.085 122.371<br /> TruyÒn th«ng 761 83 145.751 1.863<br /> Tµi liÖu/vËt liÖu cho can thiÖp 15 0 0 47.583<br /> V¨n phßng, xe cé, m¸y mãc, ®iÖn n­íc... 4.214 397 723 41.943<br /> Tæng céng 11.827 1.492 147.559 213.850<br /> a<br /> : Chi phÝ ­íc tÝnh cho 10 n¨m, gi¶ ®Þnh møc l¹m ph¸t b»ng kh«ng, vµ tÝnh gi¸ trÞ hiÖn t¹i theo n¨m gèc<br /> 2006 víi møc khÊu hao vÒ mÆt thêi gian lµ 3%.<br /> <br /> HiÖu qu¶ c¸c can thiÖp nhãm nghiªn cøu, 1,390,000 DALYs ®· ®­îc<br /> KÕt qu¶ ph©n tÝch cho thÊy r»ng tÊt c¶ c¸c can phßng tr¸nh. NÕu møc thuÕ t¨ng lªn 75% th× con<br /> thiÖp ®Òu “rÊt hiÖu qu¶” so víi chuÈn chi phÝ- sè DALYs phßng tr¸nh ®­îc cao h¬n nhiÒu<br /> hiÖu qu¶ cña WHO. HiÖu qu¶ vÒ mÆt søc kháe (2,788,000 DALYs). Can thiÖp cÊm hót thuèc<br /> cña viÖc t¨ng thuÕ phô thuéc vµo møc ®é t¨ng n¬i c«ng céng trong nhµ sÏ phßng tr¸nh ®­îc<br /> thuÕ. Khi thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt t¨ng tõ møc 55% 3,099,000 DALYs. Møc t¸c ®éng lín nhÊt lµ<br /> lªn møc 65% trong n¨m 2008, theo ­íc tÝnh cña t¨ng thuÕ lªn 85% (phßng tr¸nh ®­îc 4,050,000<br /> <br /> <br /> 41<br /> Nghiªn cøu chÝnh s¸ch<br /> <br /> <br /> <br /> DALYs). CÊm hót thuèc n¬i c«ng së mang l¹i thiÖp cÊm hót thuèc n¬i c«ng céng (2,996,000<br /> lîi Ých søc kháe Ýt nhÊt trong tÊt c¶ c¸c can thiÖp DALYs phßng tr¸nh ®­îc so víi 3,099,000).<br /> ®­îc xem xÐt (phßng tr¸nh ®­îc 637 triÖu Tæng hiÖu qu¶ ®¹t ®­îc tõ can thiÖp thùc hiÖn<br /> DALYs). C¶nh b¸o b»ng h×nh ¶nh lµ mét can c¸c chiÕn dÞch truyÒn th«ng lµ phßng tr¸nh ®­îc<br /> thiÖp rÊt hiÖu qu¶ víi kÕt qu¶ t­¬ng ®ång víi can 1,873,000 DALYs (B¶ng 3).<br /> <br /> B¶ng 3. HiÖu qu¶ c¸c can thiÖp<br /> DALY phßng tr¸nh (’000)<br /> Can thiÖp<br /> Trung b×nh Kho¶ng tin cËy 95%<br /> T¨ng thuÕ (tõ 55% lªn 65%) 1,390 599 ~ 3,414<br /> T¨ng thuÕ (tõ 55% lªn 75%) 2,788 1,236 ~ 6,700<br /> T¨ng thuÕ (tõ 55% lªn 85%) 4,050 1,743 ~ 10,191<br /> C¶nh b¸o b»ng h×nh ¶nh 2,996 1,257 ~ 5,472<br /> ChiÕn dÞch truyÒn th«ng 1,873 849 ~ 3,282<br /> CÊm hót thuèc n¬i c«ng céng trong nhµ 3,099 602 ~ 7,123<br /> CÊm hót thuèc n¬i c«ng së 637 261 ~ 1,223<br /> <br /> So s¸nh møc ®é chi phÝ - hiÖu qu¶ c¸c can ICER cña can thiÖp chiÕn dÞch truyÒn th«ng lµ<br /> thiÖp: 67,900 ®ång/DALY phßng tr¸nh, cÊm hót thuèc<br /> C¶nh b¸o b»ng h×nh ¶nh lµ can thiÖp hiÖu qu¶ n¬i céng céng trong nhµ lµ 78,260 ®ång/DALY<br /> nhÊt (558 ®ång/DALY phßng tr¸nh), chñ yÕu do phßng tr¸nh vµ cÊm hót thuèc n¬i c«ng së lµ<br /> chi phÝ cho can thiÖp nµy lµ rÊt thÊp mµ kh«ng 336,800 ®ång/DALY phßng tr¸nh. ICER cña<br /> lµm gi¶m t¸c ®éng cña nã lªn hµnh vi hót thuèc. can thiÖp chiÕn dÞch truyÒn th«ng, cÊm hót<br /> T¨ng thuÕ lµ can thiÖp hiÖu qu¶ thø hai, vµ møc thuèc n¬i céng céng trong nhµ vµ cÊm hót thuèc<br /> thuÕ cµng cao th× cµng hiÖu qu¶: 8,600 ®ång, n¬i c«ng së cao h¬n nhiÒu h¬n nhiÒu so víi<br /> 4,215 ®ång vµ 2,902 ®ång trªn 1 ®¬n vÞ DALY ICER cña 2 can thiÖp kia lµ do chi phÝ cho c¸c<br /> phßng tr¸nh cho c¸c møc t¨ng thuÕ tõ 55% ®Õn can thiÖp nµy rÊt cao nh­ng t¸c ®éng vÒ mÆt søc<br /> 65%, 55% ®Õn 75% vµ 55% ®Õn 85%. Tû sè kháe lµ thÊp h¬n (B¶ng 4).<br /> <br /> B¶ng 4. Tû sè chi phÝ-hiÖu qu¶ cËn biªn (ICER)<br /> Can thiÖp ICER (VND/DALY phßng tr¸nh)<br /> Kh«ng bao gåm phÇn bï ®¾p chi phÝ Bao gåm<br /> bï ®¾p chi phÝ<br /> Trung b×nh Kho¶ng tin cËy 95%<br /> a<br /> C¶nh b¸o b»ng h×nh ¶nh 500 300 - 1,200 V­ît tréi<br /> T¨ng thuÕ (tõ 55% lªn 85%) 2,900 1100 ~ 6700 V­ît tréi<br /> T¨ng thuÕ (tõ 55% lªn 75%) 4,200 1,700 - 9,900 V­ît tréi<br /> T¨ng thuÕ (tõ 55% lªn 65%) 8,600 3400 ~ 20100 V­ît tréi<br /> CÊm hót thuèc n¬i c«ng céng 67,900 28,200 - 332,000 V­ît tréi<br /> ChiÕn dÞch truyÒn th«ng 78,300 43,700 - 176,300 V­ît tréi<br /> CÊm hót thuèc n¬i c«ng së 336,800 169,300 - 822,900 V­ît tréi<br /> a<br /> Can thiÖp kh«ng tiªu tèn mµ tiÕt kiÖm chi phÝ cho x· héi (gäi t¾t lµ “v­ît tréi”).<br /> <br /> 42<br />  T¹p chÝ<br /> <br /> <br /> ChÝnh s¸ch Y tÕ - Sè 9/2012<br /> <br /> <br /> <br /> Bµn luËn chi phÝ hiÖu qu¶ t¹i khu vùc §«ng ¸ vµ Th¸i<br /> Nghiªn cøu nµy nh»m môc ®Ých ­íc tÝnh chi B×nh D­¬ng.<br /> phÝ - hiÖu qu¶ cña mét sè c¸c can thiÖp nh»m Cã mét sè h¹n chÕ khi thùc hiÖn nghiªn cøu<br /> lµm gi¶m g¸nh nÆng t¸c h¹i cña thuèc l¸ t¹i ViÖt nµy. Ch¹y m« h×nh trong nghiªn cøu nµy chØ cho<br /> Nam. C¸c kÕt qu¶ ph©n tÝch cho thÊy tÊt c¶ c¸c phÐp so s¸nh tr­êng hîp thùc hiÖn mét can thiÖp<br /> can thiÖp ®Òu rÊt chi phÝ - hiÖu qu¶ (kh«ng tÝnh c¸c can thiÖp riªng lÎ víi t×nh h×nh hiÖn t¹i,<br /> ®Õn bï ®¾p chi phÝ) hoÆc rÊt tiÕt kiÖm chi phÝ kh«ng x¸c ®Þnh hiÖu qu¶ cña viÖc thùc hiÖn h¬n<br /> (nÕu tÝnh ®Õn bï ®¾p chi phÝ). mét can thiÖp. Khi thùc hiÖn mét gãi c¸c can<br /> Trªn thÕ giíi kh«ng cã nhiÒu nghiªn cøu thiÖp, kh«ng ®¬n gi¶n chØ lµ céng dån chi phÝ vµ<br /> ph©n tÝch chi phÝ - hiÖu qu¶ c¸c can thiÖp phßng hiÖu qu¶ c¸c can thiÖp. Trong thêi gian tíi,<br /> chèng t¸c h¹i thuèc l¸ t­¬ng tù nh­ c¸c can thiÖp nhãm nghiªn cøu sÏ më réng ph¹m vi ph©n tÝch<br /> nhãm nghiªn cøu ®· triÓn khai ë ViÖt Nam. ®Ó t×m hiÓu tÝnh hiÖu qu¶ cña viÖc kÕt hîp c¸c<br /> Ranson vµ ®ång nghiÖp [10] ­íc tÝnh chi phÝ - can thiÖp víi nhau.<br /> hiÖu qu¶ khi t¨ng gi¸ thuèc l¸, sö dông liÖu ph¸p KÕt qu¶ cña chi phÝ tiÕt kiÖm ®­îc chØ mang<br /> thay thÕ nicotine vµ c¸c can thiÖp kh«ng liªn tÝnh gîi ý. Khi thùc hiÖn phÇn ph©n tÝch nµy,<br /> quan tíi gi¸ thuèc l¸ kh¸c ë cÊp ®é khu vùc vµ nhãm nghiªn cøu gi¶ ®Þnh r»ng tÊt c¶ c¸c ca<br /> toµn cÇu. §©y lµ mét mét phÇn trong B¸o c¸o bÖnh IHD, COPD vµ ung th­ phæi, nÕu kh«ng<br /> cña Ng©n hµng ThÕ giíi [11]. §èi víi khu vùc ®­îc phßng tr¸nh nhê c¸c chÝnh s¸ch can thiÖp<br /> §«ng ¸ vµ Th¸i B×nh D­¬ng, ICER khi t¨ng th× sÏ ®­îc ch÷a trÞ. Trªn thùc tÕ, nhiÒu bÖnh<br /> 10% gi¸ thuèc l¸ lµ tõ 2 - 50 ®« la Mü cho mét nh©n m¾c c¸c bÖnh nµy kh«ng ®­îc ch÷a trÞ, chØ<br /> DALY phßng tr¸nh ®­îc (gi¸ trÞ n¨m 1995). kho¶ng 20% bÖnh nh©n IHD vµ CHPI vµ 50%<br /> NÕu so s¸nh kÕt qu¶ nµy víi viÖc t¨ng thuÕ tõ bÖnh nh©n ung th­ phæi lµ cã ch÷a trÞ theo<br /> 55% lªn 65% trong nghiªn cøu nµy, tû sè ICER nghiªn cøu cña Ross vµ c¸c ®ång nghiÖp [7], vµ<br /> lµ 2.20 ®« la Mü cho 1 DALY phßng tr¸nh (quy v× vËy kh«ng tiªu tèn chi phÝ cña chÝnh phñ vµ x·<br /> ®æi vÒ gi¸ trÞ n¨m 1995 sö dông chØ sè gi¶m ph¸t héi. Do ®ã, chi phÝ tiÕt kiÖm cã xu h­íng ®­îc<br /> GDP vµ søc mua n¨m 1995). C¸c can thiÖp kh¸c ®Èy lªn cao h¬n thùc tÕ.<br /> trong cïng nghiªn cøu cña Ranson bao gåm Mét h¹n chÕ kh¸c cña nghiªn cøu lµ viÖc xö<br /> cÊm qu¶ng c¸o thuèc l¸, cÊm hót thuèc l¸ n¬i lý kü thuËt m« h×nh cho kho¶ng thêi gian gi÷a<br /> c«ng céng, c¶nh b¸o t¸c h¹i cña thuèc l¸ lªn søc sù thay ®æi hµnh vi hót thuèc vµ hÖ qu¶ cña nã<br /> kháe b»ng h×nh ¶nh vµ truyÒn th«ng ®¹i chóng. ®èi víi søc kháe. Rñi ro m¾c mét sè bÖnh do hót<br /> Víi hiÖu qu¶ ë møc gi¶m 2-10% vÒ tû lÖ hót thuèc l¸ nh­ ung th­ kh«ng ®iÒu chØnh nhanh<br /> thuèc ICER lµ 25 - 510 ®« la Mü/DALY phßng theo kÞp víi hµnh vi hót thuèc nh­ng m« h×nh<br /> tr¸nh. C¸c can thiÖp t­¬ng øng trong nghiªn cøu ph©n tÝch kh«ng gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò nh­ thÕ<br /> nµy cho biÕt ICER tõ 0.13-86 ®« la Mü/DALY do mét sè vÊn ®Ò kü thuËt phøc t¹p. Vµ mét h¹n<br /> phßng tr¸nh. Sù kh¸c biÖt lín gi÷a nghiªn cøu chÕ kh¸c lµ hiÖu qu¶ cña c¸c can thiÖp cã thÓ bÞ<br /> cña Ranson vµ ®ång nghiÖp [10] so s¸nh víi tÝnh thÊp ®i do nghiªn cøu chØ tÝnh ®­îc cho 10<br /> nghiªn cøu nµy ®ã lµ nghiªn cøu cña Ranson ®· bÖnh liªn quan ®Õn hót thuèc l¸. Tuy nhiªn, 10<br /> sö dông c¸ch tiÕp cËn tõ trªn xuèng (top-down bÖnh nµy chiÕm tíi 90% g¸nh nÆng bÖnh tËt do<br /> aproach) ®Ó ®o l­êng chi phÝ c¸c can thiÖp. MÆc thuèc l¸ g©y ra.<br /> dï kh«ng so s¸nh trùc tiÕp, nghiªn cøu cña Bªn c¹nh c¸c h¹n chÕ, nghiªn cøu nµy còng<br /> Ranson vµ ®ång nghiÖp còng ®· chØ ra r»ng c¸c cã mét sè ®iÓm m¹nh. ViÖc sö dông ph­¬ng<br /> can thiÖp thùc hiÖn ë cÊp ®é céng ®ång thùc sù ph¸p hîp thµnh khi ­íc tÝnh chi phÝ gióp tr¸nh<br /> <br /> 43<br /> Nghiªn cøu chÝnh s¸ch<br /> <br /> <br /> <br /> bá sãt chi phÝ. M« h×nh dÞch tÔ ®­îc x©y dùng tÝnh c¶ phÇn bï ®¾p chi phÝ.<br /> dùa trªn nh÷ng th«ng tin míi nhÊt vÒ d©n sè, tö - TÊt c¶ c¸c can thiÖp ®Òu nªn ®­îc ®­a vµo<br /> vong, bÖnh tËt ®­îc cung cÊp bëi cÊu phÇn ­u tiªn khi ®Ò xuÊt chÝnh s¸ch phßng chèng t¸c<br /> Nguyªn nh©n tö vong vµ G¸nh nÆng bÖnh tËt cña h¹i thuèc l¸.<br /> dù ¸n VINE.<br /> - Thùc hiÖn c¸c can thiÖp trªn cã thÓ c¶i thiÖn<br /> ®­îc søc kháe cña d©n sè vµ tiÕt kiÖm ®­îc chi<br /> KÕt luËn vµ khuyÕn nghÞ<br /> phÝ ph¶i ch÷a trÞ c¸c bÖnh liªn quan ®Õn thuèc l¸<br /> - C¶ bèn can thiÖp (i) T¨ng thuÕ tiªu thô ®Æc trong t­¬ng lai. Trong ®iÒu kiÖn cÇn ­u tiªn<br /> biÖt ®èi víi mÆt hµng thuèc l¸; (ii) C¶nh b¸o t¸c nguån lùc vµ lùa chän c¸c can thiÖp theo thø tù<br /> h¹i cña thuèc l¸ lªn søc kháe b»ng h×nh ¶nh; ­u tiªn th× can thiÖp c¶nh b¸o t¸c h¹i cña thuèc<br /> (iii) C¸c chiÕn dÞch truyÒn th«ng m¹nh mÏ vÒ l¸ b»ng h×nh ¶nh lµ hiÖu qu¶ nhÊt, tiÕp theo lµ<br /> t¸c h¹i cña thuèc l¸; vµ (iv) CÊm hót thuèc n¬i t¨ng thuÕ, thùc hiÖn chiÕn dÞch truyÒn th«ng,<br /> lµm viÖc vµ n¬i c«ng céng trong nhµ ®Òu “rÊt cÊm hót thuèc lµ n¬i c«ng céng vµ cuèi cïng lµ<br /> hiÖu qu¶” so víi chuÈn chi phÝ-hiÖu qu¶ cña cÊm hót thuèc l¸ n¬i c«ng së.<br /> WHO trong c¶ 2 tr­êng hîp kh«ng tÝnh hoÆc<br /> <br /> <br /> <br /> Tµi liÖu tham kh¶o<br /> 1. WHO. WHO report on the global tobacco epidemic, 2008: the MPOWER package. Geneva: WHO,<br /> 2008.<br /> 2. Tæng côc thèng kª. §iÒu tra møc sèng d©n c­ (VLSS), 1992 1993. Hµ Néi: Tæng côc Thèng kª, 1994<br /> 3. Bé Y tÕ. §iÒu tra Y tÕ quèc gia 2001 2002. Hµ Néi: Bé Y tÕ, 2003<br /> 4. NC G¸nh nÆng bÖnh tËt theo c¸c yÕu tè nguy c¬, BOD VN 2008<br /> 5. NghÞ quyÕt cña ChÝnh phñ vÒ "ChÝnh s¸ch quèc gia phßng chèng t¸c h¹i cña thuèc l¸" trong giai<br /> ®o¹n 2001 - 2010”, sè 12/NQ-CP ngµy 14-8-2000.<br /> 6. Edejer, T.T.T., et al., Making Choices in Health: WHO Guide to Cost-Effectiveness Analysis in WHO,<br /> Geneva. 2003, World Health Organization: Geneva.<br /> 7. Ross, H., D.V. Trung, and V.X. Phu, The costs of smoking in Vietnam: the case of inpatient care. Tob<br /> Control, 2007. 16(6): p. 405-9.<br /> 8. Hutubessy, R., et al., Generalized cost-effectiveness analysis for national-level priority-setting in<br /> the health sector. Cost Effectiveness and Resource Allocation, 2003. 1(1): p. 8.<br /> 9. International Monetary Fund. World Economic Outlook Database. 2009 [cited 12 April 2009];<br /> Available from:<br /> Http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2009/01/weodata/weorept.aspx?sy=2006&ey=2007&sc<br /> sm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=582&s=NGDPPC&grp=0&a=&pr.x=88&pr.y=<br /> 10. Ranson MK, Jha P, Chalouplka FJ, et al. Global and regional estimates of the effectiveness and cost<br /> effectiveness of price increases and other tobacco control policies. Nicotine Tob Res 2002; 4(3):<br /> 311-9<br /> 11. Jha P, Chalouplka FJ. Tobacco control in developing countries. Oxford: Oxford University Press,<br /> 2000.<br /> <br /> 44<br />  T¹p chÝ<br /> <br /> <br /> ChÝnh s¸ch Y tÕ - Sè 9/2012<br /> <br /> <br /> <br /> 12. Laxminarayan, R. and A. Deolalikar, Tobacco initiation, cessation, and change: evidence from<br /> Vietnam. Health Econ, 2004. 13(12): p. 1191-201.<br /> 13. FCA, How big was the global illicit tobacco trade problem in 2006?, in Factsheet. 2008,<br /> Framework Convention Alliance: Geneva.<br /> 14. Hammond, D., et al., The impact of cigarette warning labels and smoke-free bylaws on smoking<br /> cessation. Canadian Journal of Public Health, 2004. 95(3): p. 201-4.<br /> 15. Levy, D.T., et al., The role of public policies in reducing smoking and deaths caused by smoking in<br /> Vietnam: results from the Vietnam tobacco policy simulation model. Soc Sci Med, 2006. 62(7): p.<br /> 1819-30.<br /> 16. Sowden, A.J. and L. Arblaster, Mass media interventions for preventing smoking in young people.<br /> The Cochrane Database of Systematic Reviews, 1998(4): p. 1465-1858.<br /> 17. Hafstad, A., et al., Provocative appeals in anti-smoking mass media campaigns targeting<br /> adolescents--the accumulated effect of multiple exposures. Health Educ. Res., 1997. 12(2): p. 227-<br /> 236.<br /> 18. Bala, M., L. Strzeszynski, and K. Cahill, Mass media interventions for smoking cessation in adults.<br /> Cochrane Database Syst Rev, 2008(1): p. Cd004704.<br /> 19. Jenkins, C.N., et al., The effectiveness of a media-led intervention to reduce smoking among<br /> Vietnamese-American men. Am J Public Health, 1997. 87(6): p. 1031-1034.<br /> 20. Levy, D.T. and K.B. Friend, The effects of clean indoor air laws: what do we know and what do we<br /> need to know? Health Educ. Res., 2003. 18(5): p. 592-609.<br /> 21. Wakefield, M., et al., Effect of restrictions on smoking at home, at school, and in public places on<br /> teenage smoking: cross sectional study. British Medical Journal, 2000. 321(7257): p. 333-337.<br /> 22. Longo, D.R., et al., A prospective investigation of the impact of smoking bans on tobacco cessation<br /> and relapse. Tobacco Control, 2001. 10(3): p. 267-272.<br /> 23. Patten, C., et al., Workplace smoking policy and changes in smoking behaviour in California: a<br /> suggested association. British Medical Journal,1995. 4(1): p. 36-41.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 45<br /> DiÔn ®µn chÝnh s¸ch y tÕ<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> T×M HIÓU CHÝNH S¸CH QUèC GIA VÒ THUèC TR£N THÕ GIíI<br /> Vµ THùC TIÔN TRIÓN KHAI T¹I VIÖT NAM<br /> NguyÔn Kh¸nh Ph­¬ng1<br /> <br /> <br /> Giíi thiÖu<br /> Trong hÖ thèng y tÕ, cïng víi nh©n lùc, thuèc øng thuèc; (5) Quy chÕ, quy ®Þnh vµ ®¶m b¶o<br /> vµ c¸c s¶n phÈm y häc, v¾c xin vµ trang thiÕt bÞ y chÊt l­îng; (6) Sö dông hîp lý; (7) Nghiªn cøu<br /> tÕ lµ yÕu tè ®Çu vµo quan träng cña toµn bé hÖ khoa häc; (8) Nh©n lùc; (9) Theo dâi, gi¸m s¸t.<br /> thèng2. §¶m b¶o tiÕp cËn thuèc thiÕt yÕu cã chÊt Mçi hîp phÇn ®Òu cã vai trß quan träng trong<br /> l­îng vµ sö dông thuèc hîp lý, an toµn vµ hiÖu viÖc ®¹t c¸c môc tiªu cña CSTQG. ChÝnh s¸ch<br /> qu¶ lµ môc tiªu cña mäi quèc gia3. §Ó thùc hiÖn thuèc quèc gia ph¶i c©n ®èi gi÷a c¸c môc tiªu,<br /> môc tiªu nµy, tõ n¨m 1975 Tæ chøc Y tÕ thÕ giíi t¹o ra mét chØnh thÓ hoµn thiÖn vµ thèng nhÊt.<br /> ®· ra NghÞ quyÕt sè 28.66 khuyÕn c¸o c¸c n­íc §èi víi mçi hîp phÇn ®Òu cã nh÷ng chÝnh s¸ch<br /> thµnh viªn x©y dùng ChÝnh s¸ch quèc gia vÒ cô thÓ cÇn ®­îc quan t©m.<br /> thuèc nh»m x¸c ®Þnh c¸c môc tiªu trong trung 1. Lùa chän thuèc thiÕt yÕu: lµ kh©u cùc kú<br /> h¹n, dµi h¹n vµ c¸c gi¶i ph¸p thùc hiÖn môc tiªu quan träng trong viÖc ®¶m b¶o tiÕp cËn thuèc<br /> ®ã trong lÜnh vùc D­îc4. thiÕt yÕu vµ ®Èy m¹nh sö dông thuèc hîp lý. C¸c<br /> vÊn ®Ò chÝnh s¸ch cÇn quan t©m lµ:<br /> Nguyªn t¾c x©y dùng ChÝnh s¸ch quèc - Th«ng qua kh¸i niÖm thuèc thiÕt yÕu ®Ó x¸c<br /> gia vÒ thuèc ®Þnh c¸c vÊn ®Ò ­u tiªn cña nhµ n­íc trong<br /> lÜnh vùc d­îc, ®Æc biÖt lµ vÊn ®Ò cung øng<br /> N¨m 2003, 108 n­íc trªn thÕ giíi ®· cã chÝnh<br /> thuèc t¹i c¸c CSYT c«ng lËp vµ ph­¬ng thøc<br /> s¸ch quèc gia vÒ thuèc5. Nh×n chung, ChÝnh<br /> thanh to¸n.<br /> s¸ch quèc gia vÒ thuèc (CSTQG) ®­îc c¸c n­íc<br /> x©y dùng theo h­íng dÉn cña TCYTTG ®­îc<br /> vËn dông phï hîp víi bèi c¶nh mçi n­íc.<br /> CSTQG ®­îc ®Þnh nghÜa lµ mét cam kÕt ®èi víi<br /> 1<br /> c¸c môc tiªu ®­a ra vµ mét sù ®Þnh h­íng cho Khoa Kinh tÕ Y tÕ, ViÖn ChiÕn l­îc vµ ChÝnh s¸ch Y tÕ<br /> 2<br /> 6 WHO (2000), World Health Report 2000: Performance of<br /> hµnh ®éng ®Ó ®¹t môc tiªu ®ã . Theo TCYTTG, health system<br /> môc tiªu chung cña CSTQG lµ ®¶m b¶o tiÕp cËn, 3<br /> WHO (1996), Comparative Analysis of national drug policies<br /> chÊt l­îng vµ sö dông thuèc hîp lý7. Theo in 12 countries, Geneva<br /> 4<br /> WHO, c¸c môc tiªu cña chÝnh s¸ch quèc gia WHO (1975), Resolution WHA 28.66<br /> 5<br /> WHO (2006), Using indicators to measure country<br /> vÒ thuèc cÇn ®­îc lång ghÐp vµo kÕ ho¹ch y tÕ pharmaceutical situation<br /> cña quèc gia ®Ó ®¶m b¶o c¸c nguån lùc ®­îc 6<br /> WHO (2001), How to develop and implement a national drug<br /> 8<br /> sö dông hiÖu qu¶ . Néi dung cña CSTQG bao policy, Geneva<br /> 7<br /> gåm chÝn hîp phÇnc¬ b¶n bao gåm: (1) Lùa WHO (2001), How to develop and implement a national drug<br /> policy, Geneva<br /> chän thuèc thiÕt yÕu; (2) TÝnh chi tr¶ ®­îc cña 8<br /> WHO (2006), Using indicators to measure country<br /> thuèc; (3) Tµi chÝnh d­îc; (4) HÖ thèng cung pharmaceutical situation<br /> <br /> <br /> 46<br />  T¹p chÝ<br /> <br /> <br /> ChÝnh s¸ch Y tÕ - Sè 9/2012<br /> <br /> <br /> <br /> - C¸c b­íc x©y dùng vµ cËp nhËt danh môc - HÖ thèng cung øng thuèc trong hoµn c¶nh.<br /> thuèc thiÕt yÕu. - KiÓm so¸t tån kho, phßng chèng ng­êi gian<br /> - C¬ chÕ lùa chän ®èi víi thuèc ®«ng y vµ vµ c«n trïng.<br /> thu«c cã nguån gèc d­îc liÖu. - Tiªu hñy thuèc qu¸ h¹n.<br /> 2. Kh¶ n¨ng chi tr¶ ®­îc: Gi¸ thuèc cã thÓ 5. Thùc hiÖn quy chÕ vµ ®¶m b¶o chÊt<br /> chi tr¶ ®­îc lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt ®Ó ®¶m b¶o l­îng: lµ néi dung g¾n liÒn víi viÖc ®¶m b¶o<br /> tiÕp cËn thuèc thiÕt yÕu. C¸c vÊn ®Ò chÝnh s¸ch chÊt l­îng, an toµn vµ hiÖu lùc cña thuèc<br /> næi bËt lµ:<br /> - Cam kÕt cña ChÝnh phñ ®èi víi c¸c quy ®Þnh<br /> - Cam kÕt cña chÝnh phñ ®¶m b¶o tiÕp cËn qu¶n lý thuèc: c¬ së ph¸p lý v÷ng ch¾c, ®ñ<br /> b»ng viÖc t¨ng kh¶ n¨ng chi tr¶. nguån lùc (nh©n lùc vµ kinh phÝ) cho viÖc<br /> - §èi víi tÊt c¶ c¸c thuèc nãi chung: gi¶m thùc hiÖn.<br /> thuÕ, gi¶m lîi nhuËn ph©n phèi, chÝnh s¸ch - TÝnh ®éc lËp vµ minh b¹ch cña c¬ quan qu¶n<br /> gi¸. lý, thùc thi quy ®Þnh.<br /> - §èi víi c¸c thuèc cã nhiÒu nhµ cung cÊp: - Cam kÕt thùc hiÖn GMP, thanh tra vµ thùc<br /> t¨ng c­êng c¹nh tranh b»ng chÝnh s¸ch thuèc hiÖn quy chÕ.<br /> gèc, thay thÕ thuèc gèc vµ thùc hµnh mua<br /> - Qu¶n lý thuèc cæ truyÒn vµ thuèc cã nguån<br /> s¾m tèt.<br /> gèc d­îc liÖu.<br /> - §èi víi thuèc chØ cã 01 nhµ cung cÊp: tháa<br /> - HÖ thèng gi¸m s¸t t¸c dông kh«ng mong<br /> thuËn gi¸, c¹nh tranh b»ng th«ng tin gi¸ vµ<br /> muèn cña thuèc.<br /> chÝnh s¸ch thay thuèc, nhËp khÈu song<br /> song... - Qu¶n lý ho¹t ®éng xóc tiÕn th­¬ng m¹i.<br /> 3. Tµi chÝnh d­îc: lµ hîp phÇn quan träng 6. Sö dông thuèc hîp lý<br /> ®èi víi môc tiªu tiÕp cËn thuèc. - X©y dùng h­íng dÉn l©m sµng dùa trªn b»ng<br /> - Cam kÕt ®èi víi c¸c biÖn ph¸p nh»m t¨ng chøng lµm c¬ së cho ®µo t¹o, kª ®¬n, xem xÐt<br /> hiÖu qu¶ vµ gi¶m l·ng phÝ. viÖc sö dông thuèc, cung øng thuèc vµ mua<br /> thuèc.<br /> - T¨ng ng©n s¸ch nhµ n­íc cho c¸c bÖnh ­u<br /> tiªn, ng­êi nghÌo vµ ng­êi cã hoµn c¶nh khã - Thµnh lËp vµ hç trî Héi ®ång thuèc vµ ®iÒu<br /> kh¨n. trÞ.<br /> <br /> - Thóc ®Èy thùc hiÖn viÖc chi tr¶ tiÒn thuèc - Thóc ®Èy kh¸i niÖm thuèc thiÕt yÕu, sö dông<br /> n»m trong BHYT (nhµ n­íc hay t­ nh©n). thuèc hîp lý, kª thuèc theo tªn gèc.<br /> <br /> - Sö dông vµ h¹n chÕ sö dông nguån tµi trî - §µo t¹o ng­êi b¸n thuèc kh«ng ®¨ng ký.<br /> n­íc ngoµi ®Ó mua thuèc. - Gi¸o dôc ng­êi dïng thuèc.<br /> - H­íng dÉn c¸c nhµ tµi trî thuèc. 7. Nghiªn cøu<br /> 4. HÖ thèng cung øng - Nhu cÇu ®èi víi nghiªn cøu vÒ tiÕp cËn, chÊt<br /> - HÖ thèng c«ng t­ hçn hîp trong cung øng vµ l­îng vµ sö dông thuèc hîp lý.<br /> ph©n phèi thuèc. - Nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn thuèc l©m sµng.<br /> - Cam kÕt thùc hiÖn thùc hµnh mua s¾m tèt 8. Ph¸t triÓn nguån nh©n lùc d­îc<br /> trong khu vùc c«ng lËp. - Tr¸ch nhiÖm nhµ n­íc ®èi víi viÖc lËp kÕ<br /> <br /> 47<br /> DiÔn ®µn chÝnh s¸ch y tÕ<br /> <br /> <br /> <br /> ho¹ch vµ gi¸m s¸t viÖc ®µo t¹o nh©n lùc phï hîp víi c¸c môc tiªu CSSK cña ViÖt Nam.<br /> d­îc. Sù ra ®êi cña chÝnh s¸ch thuèc quèc gia ®·<br /> - X¸c ®Þnh nhu cÇu c¬ b¶n vÒ ®µo t¹o ®èi víi thÓ hiÖn sù quan t©m vµ cam kÕt cña ChÝnh phñ<br /> tõng lo¹i nh©n lùc d­îc. ®èi víi viÖc ®¶m b¶o nhu cÇu vÒ thuèc cho nh©n<br /> 9. Theo dâi, gi¸m s¸t d©n, nªu c¸c ®Þnh h­íng lín vµ môc tiªu träng<br /> t©m, ®ång thêi nªu râ nh÷ng gi¶i ph¸p ®ång bé<br /> - Cam kÕt cña nhµ n­íc ®èi víi viÖc theo dâi, vµ dµi h¹n ®Ó thùc hiÖn c¸c môc tiªu ®­îc x¸c<br /> gi¸m s¸t. ®Þnh. ViÖc ban hµnh CSTQG võa phï hîp víi<br /> - Theo dâi ho¹t ®éng cña lÜnh vùc d­îc th«ng ®Þnh h­íng cña Tæ chøc Y tÕ thÕ giíi võa ®¸p<br /> qua c¸c cuéc kh¶o s¸t theo chØ sè th­êng kú. øng yªu cÇu vÒ ®Þnh h­íng ph¸t triÓn cña ngµnh<br /> D­îc nãi riªng vµ c«ng t¸c CSSK nãi chung10.<br /> ChÝnh s¸ch quèc gia vÒ thuèc cã hai môc tiªu<br /> Thùc hiÖn triÓn khai ChÝnh s¸ch quèc<br /> chung lµ: b¶o ®¶m cung øng th­êng xuyªn vµ ®ñ<br /> gia vÒ thuèc t¹i ViÖt Nam<br /> thuèc cã chÊt l­îng cho nh©n d©n vµ b¶o ®¶m sö<br /> dông thuèc hîp lý, an toµn vµ hiÖu qu¶. Hai môc<br /> T¹i ViÖt Nam, ChÝnh s¸ch quèc gia vÒ thuèc<br /> tiªu nµy ®· ®­îc cô thÓ hãa thµnh 9 môc tiªu cô<br /> ®· ®­îc ban hµnh theo NghÞ quyÕt 37/CP cña<br /> thÓ vµ t¸m nhãm chÝnh s¸ch cô thÓ. VÒ c¬ b¶n<br /> ChÝnh phñ ngµy 20/6/1996 nh»m môc tiªu b¶o<br /> CSTQG vÒ thuèc cña ViÖt Nam phï hîp víi<br /> ®¶m cung øng th­êng xuyªn vµ ®ñ thuèc ®¶m<br /> h­íng dÉn cña Tæ chøc Y tÕ thÕ giíi (B¶ng 1)<br /> b¶o chÊt l­îng ®Õn ng­êi d©n; sö dông thuèc<br /> hîp lý, an toµn vµ hiÖu qu¶9. Theo WHO, c¸c Ngoµi ra ViÖt Nam cßn cã thªm néi dung vÒ<br /> môc tiªu cña chÝnh s¸ch quèc gia vÒ thuèc cÇn thuèc cæ truyÒn vµ th«ng tin gi¸o dôc thuèc.<br /> ®­îc lång ghÐp vµo kÕ ho¹ch y tÕ cña quèc gia §iÒu nµy phï hîp víi ®Þnh h­íng kÕ thõa vµ<br /> ®Ó ®¶m b¶o c¸c nguån lùc ®­îc sö dông hiÖu ph¸t triÓn nÒn y d­îc häc cæ truyÒn, x©y dùng<br /> nÒn y häc ®«ng t©y y kÕt hîp. Tuy nhiªn,<br /> qu¶. N¨m 2005, Quèc héi ®· th«ng qua LuËt<br /> CSTQG cña ViÖt Nam l¹i kh«ng cã néi dung vÒ<br /> D­îc, mét b­íc ph¸t triÓn lín trong viÖc x©y<br /> tÝnh chi tr¶ ®­îc cña thuèc vµ tµi chÝnh thuèc.<br /> dùng c¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt toµn diÖn<br /> VÊn ®Ò nµy liªn quan chÆt chÏ tíi viÖc ®¶m b¶o<br /> vÒ lÜnh vùc d­îc. Côc Qu¶n lý D­îc ®· ban<br /> tiÕp cËn thuèc. §Ó ng­êi d©n cã thuèc dïng khi<br /> hµnh nhiÒu v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt ®Ó thùc cÇn, ngoµi viÖc cÇn s½n cã thuèc, gi¸ thuèc cßn<br /> hiÖn ChÝnh s¸ch quèc gia vÒ d­îc vµ LuËt D­îc. ph¶i phï hîp víi kh¶ n¨ng chi tr¶ cña ng­êi d©n.<br /> Sù ra ®êi cña chÝnh s¸ch thuèc quèc gia ®· thÓ ChÝnh v× lÏ ®ã, kiÓm so¸t gi¸ thuèc lµ mét néi<br /> hiÖn sù quan t©m vµ cam kÕt cña ChÝnh phñ ®èi dung chÝnh s¸ch quan träng ®­îc Tæ chøc Y tÕ<br /> víi viÖc ®¶m b¶o nhu cÇu vÒ thuèc cho nh©n d©n thÕ giíi khuyÕn c¸o c¸c n­íc thµnh viªn nªn ®Æc<br /> ®ång thêi ®­a ra nh÷ng gi¶i ph¸p ®ång bé vµ dµi biÖt quan t©m trong x©y dùng CSTQG. MÆt<br /> h¹n ®Ó thùc hiÖn c¸c môc tiªu ®­îc x¸c ®Þnh.<br /> ChÝnh s¸ch thuèc quèc gia còng ®Þnh ra c¬ chÕ<br /> phèi hîp gi÷a c¸c ngµnh y tÕ vµ c¸c ngµnh kh¸c<br /> vµ lµ kim chØ nam cho viÖc ho¹ch ®Þnh sù ph¸t 9<br /> NghÞ quyÕt 37/CP ngµy 20/6/1996 vÒ ®Þnh h­íng chiÕn l­îc<br /> triÓn cña ngµnh D­îc. ChÝnh s¸ch thuèc quèc c«ng t¸c ch¨m sãc vµ b¶o vÖ søc kháe nh©n d©n trong thêi gian<br /> gia lµ mét phÇn kh«ng thÓ thiÕu trong chÝnh 1996-2000 vµ ChÝnh s¸ch quèc gia vÒ thuèc cña ViÖt Nam ®Õn<br /> n¨m 2010<br /> s¸ch y tÕ vµ nã ph¶i ®­îc x©y dùng phï hîp víi 10<br /> NguyÔn ThÞ Kim Chóc vµ céng sù (2004), §¸nh gi¸ t×nh h×nh<br /> c¸c ®Æc thï cña hÖ thèng y tÕ ViÖt Nam, phï hîp thùc hiÖn chÝnh s¸ch quèc gia vÒ thuèc t¹i ViÖt Nam tõ 1996-<br /> víi c¸c chÝnh s¸ch y tÕ kh¸c vµ trªn hÕt lµ ph¶i 2004<br /> <br /> <br /> 48<br />  T¹p chÝ<br /> <br /> <br /> ChÝnh s¸ch Y tÕ - Sè 9/2012<br /> <br /> <br /> <br /> B¶ng 1: So s¸nh néi dung CSTQG cña ViÖt Nam so víi khuyÕn c¸o cña WHO<br /> <br /> Néi dung chÝnh s¸ch WHO ViÖt Nam<br /> Lùa chän thuèc thiÕt yÕu x x<br /> S½n cã thuèc phï hîp víi kh¶ n¨ng chi tr¶ x<br /> ChÝnh s¸ch tµi chÝnh cho thuèc x<br /> HÖ thèng cung øng thuèc x x<br /> Thùc thi quy chÕ vµ ®¶m b¶o chÊt l­îng thuèc x x<br /> Sö dông thuèc hîp lý x x<br /> Nghiªn cøu trong lÜnh vùc d­îc x x<br /> §µo t¹o nh©n lùc d­îc x x<br /> Theo dâi vµ ®¸nh gi¸ x x<br /> S¶n xuÊt, xuÊt nhËp khÈu thuèc x<br /> Qu¶n lý nhµ n­íc vÒ D­îc x<br /> Th«ng tin, truyÒn th«ng, gi¸o dôc thuèc x<br /> Y häc cæ truyÒn d©n téc x<br /> <br /> <br /> kh¸c, néi dung theo dâi ®¸nh gi¸ còng kh«ng thµnh tùu quan träng trªn mäi ph­¬ng diÖn cña<br /> ®­îc ®­a vµo trong chÝnh s¸ch quèc gia vÒ thuèc c«ng t¸c d­îc. Nãi c¸ch kh¸c, nh÷ng thµnh tùu<br /> cña ViÖt Nam næi bËt cña ngµnh D­îc trong vßng 15 n¨m qua<br /> ViÖc thùc hiÖn CSTQG ®· ®em l¹i nh÷ng ®Òu g¾n liÒn víi néi dung cña CSTQG.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 49<br />