LUẬN VĂN:
Phát triển nguồn nhân lực các dân tộc thiểu
số trong sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại
hoá ở tỉnh Kon Tum
Mở đầu
1. Tính cấp thiết của đề tài
Hiện nay, Việt Nam đã bước vào năm thứ 20 thực hiện đường lối đổi mới đất nước
với nhiệm vụ trọng tâm là công nghiệp hoá, hiện đại hoá gắn với kinh tế tri thức nhằm đưa
nước ta thoát khỏi tình trạng một nước nông nghiệp nghèo nàn, lạc hậu, trở thành một
nước công nghiệp theo hướng hiện đại vào năm 2020 trong bối cảnh khoa học công nghệ
và toàn cầu hoá phát triển mạnh mẽ, làm gia tăng gay gắt tính chất cạnh tranh trong cuộc
đua phát triển giữa các quốc gia. Sự nghiệp đổi mới và công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất
nước mà Việt Nam đang tiến hành trong điều kiện mới có thành công hay không hoàn toàn
phụ thuộc vào sức sáng tạo của nguồn lực con người Việt Nam. Nhận thức rõ điều này,
Đảng Cộng sản Việt Nam khẳng định: Nguồn lực con người Việt Nam là vốn quí nhất
trong điều kiện các nguồn lực khác của chúng ta còn hạn chế, do đó “lấy việc phát triển
nguồn lực con người làm yếu tố cơ bản cho sự phát triển nhanh và bền vững” [9, tr.85]
Sự thành công của cách mạng Việt Nam có sự đóng góp tích cực của mỗi con
người, mỗi cộng đồng người, mỗi địa phương trên đất nước Việt Nam, trong đó có đồng
bào các dân tộc thiểu số - một bộ phận đặc biệt quan trọng cấu thành nguồn lực con người
Việt Nam. Tuy nhiên, do nhiều nguyên nhân chủ quan và khách quan nên trình độ phát
triển giữa cộng đồng các dân tộc Việt Nam vẫn còn có sự chênh lệch khá lớn về mọi mặt,
trong đó có trình độ phát triển của nguồn nhân lực, biểu hiện tập trung ở chất lượng của
nguồn nhân lực các dân tộc thiểu số còn thấp, chưa đáp ứng được với yêu cầu của tiến
trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước.
Kon Tum là một tỉnh miền núi, nằm trong khu vực Tây Nguyên và là tỉnh có tỷ lệ
đồng bào dân tộc thiểu số chiếm số đông trong dân cư (51,14%), và là chủ thể đóng vai trò
đặc biệt quan trọng đối với sự phát triển toàn diện của tỉnh. Trong hai cuộc kháng chiến
chống Pháp và Mỹ, đồng bào dân tộc thiểu số ở Kon Tum đã cùng với đồng bào Tây
Nguyên và nhân dân cả nước đóng góp sức người, sức của vào sự nghiệp giải phóng dân
tộc. Từ sau khi giải phóng đến nay, dưới sự lãnh đạo của Đảng, đồng bào các DTTS ở Kon
Tum vẫn không ngừng phát huy tinh thần yêu nước, truyền thống cách mạng, tích cực sản
xuất, xóa đói giảm nghèo, cải thiện đời sống vật chất và tinh thần.
Song, một thực trạng đang diễn ra trong nguồn nhân lực các dân tộc thiểu số ở
KonTum là đông về số lượng, yếu về chất lượng, thể hiện rõ nét và tập trung ở trình
độ học vấn, trình độ tay nghề, trình độ chuyên môn kỹ thuật, kỹ năng lao động của lực
lượng này còn rất thấp, cộng với chịu ảnh hưởng nặng nề của những phong tục tập
quán, lối sống còn những nét cỗ hủ, lạc hậu. Bên cạnh đó, nhiều chủ trương, chính
sách của Đảng và Nhà nước đối với việc phát triển nguồn nhân lực các dân tộc thiểu
số cũng chưa được cụ thể hoá một cách phù hợp với điều kiện của từng vùng, từng
dân tộc sống trên địa bàn tỉnh KonTum. Do đó, nhiều tiềm năng to lớn, nhất là tiềm
năng con người của đồng bào các dân tộc thiểu số tỉnh KonTum vẫn chưa được khai
thác và sử dụng có hiệu quả, chưa chuyển hoá thành nội lực cho sự phát triển nhanh
và bền vững, chưa đáp ứng được yêu cầu thực tiễn của quá trình công nghiệp hoá,
hiện đại hoá của tỉnh. Đây là một trong những nguyên nhân chính cản trở sự phát triển
kinh tế- xã hội của tỉnh Kon Tum.
Vì vậy, việc nghiên cứu khoa học nhằm “Phát triển nguồn nhân lực các dân tộc
thiểu số trong sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá ở tỉnh Kon Tum” là vấn đề đang
đặt ra cấp thiết và có ý nghĩa thiết thực đối với tiến trình phát triển của tỉnh Kon Tum trong
giai đoạn hiện nay.
2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài
Trong những năm gần đây, nguồn nhân lực và phát triển nguồn nhân lực là vấn đề
được đề cập nghiên cứu ở những mức độ và góc độ khác nhau. Nhiều công trình đã nghiên
cứu một cách có hệ thống các vấn đề về nguồn nhân lực, về giáo dục - đào tạo, về nâng
cao chất lượng và sử dụng có hiệu quả nguồn nhân lực, đáng chú ý là những công trình
sau:
- "Phát triển nguồn nhân lực giáo dục đại học Việt Nam" do TS. Đỗ Minh Cương -
PGS.TS Nguyễn Thị Loan chủ biên, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2001. Cuốn sách làm rõ
quan điểm, định hướng chiến lược và giải pháp chủ yếu cho việc phát triển năng lực giáo dục bậc
cao ở nước ta trong thời kỳ mới.
- "Nguồn lực trí tuệ trong sự nghiệp đổi mới ở Việt Nam" của tác giả TS. Bùi Thị
Ngọc Lan, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2002. Cuốn sách tập trung làm rõ trí tuệ,
nguồn lực trí tuệ, vai trò, đặc điểm, thực trạng phát huy và xu hướng phát triển của nguồn
lực trí tuệ Việt Nam- bộ phận tinh hoa trong nguồn nhân lực Việt Nam thời gian qua. Trên
cơ sở đó, tác giả đưa ra những phương hướng và giải pháp chủ yếu nhằm phát huy nguồn
lực trí tuệ Việt Nam trong công cuộc đổi mới và xây dựng đất nước theo định hướng
XHCN.
- "Phát triển giáo dục và đào tạo nhân tài" của Nghiêm Đình Vỳ, Nguyễn Đắc
Hưng chủ biên, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2002. Quyển sách tập trung giới thiệu
khái quát về lịch sử giáo dục Việt Nam. Những cơ hội, thách thức và nhiệm vụ đặt ra đối
với giáo dục Việt Nam trong những năm đầu thế kỷ XXI. Từ đó, tác giả đưa ra một số giải
pháp, kiến nghị nhằm phát hiện, đào tạo, bồi dưỡng tài năng và nguồn nhân lực cho đất
nước trong thời kỳ CNH, HĐH.
- "Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại
hóa đất nước", do PTS. Mai Quốc Chánh chủ biên, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1999.
Cuốn sách đã phân tích vai trò của nguồn nhân lực và việc nâng cao chất lượng nguồn
nhân lực, từ đó đề xuất những giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao chất lượng nguồn nhân
lực nước ta đáp ứng yêu cầu CNH, HĐH đất nước.
- "Phát triển nguồn nhân lực - kinh nghiệm thế giới và thực tiễn nước ta" của PGS.
Trần Văn Tùng, Lê ái Lâm, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1996. Cuốn sách giới thiệu
khái quát về vai trò của nguồn nhân lực ở một số nước trên thế giới dưới tác động của giáo
dục - đào tạo, đồng thời nêu bật vai trò của giáo dục - đào tạo trong việc phát triển nguồn
nhân lực ở Việt Nam.
Vấn đề con người, nguồn nhân lực cũng là đề tài nghiên cứu của một số luận án,
luận văn đáng chú ý: Luận án tiến sĩ "Nguồn lực con người trong quá trình công nghiệp
hóa, hiện đại hóa đất nước" của tác giả Đoàn Văn Khái (2000); Luận án tiến sĩ "Trí thức
người dân tộc thiểu số ở Việt Nam trong công cuộc đổi mới (chủ yếu ở vùng dân tộc thiểu
số phía Bắc)" của Trịnh Quang Cảnh, 2001; Luận án tiến sĩ "Phát huy nguồn lực thanh
niên trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa ở Việt Nam hiện nay" của tác giả
Nguyễn Thị Tú Oanh (1999); Luận văn thạc sĩ "Phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao
trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa ở tỉnh Quảng Ninh" của tác giả Vũ Thị
Phương Mai (2004); Luận văn thạc sĩ "Phát triển nguồn lực con người trong sự nghiệp
công nghiệp hóa, hiện đại hóa ở tỉnh Bến Tre" của tác giả Lê Thị Mai (2005).
Bên cạnh đó, nhiều nhà khoa học, nhà quản lý đã có những công trình, bài viết về
vấn đề nguồn nhân lực các DTTS và đã được đăng tải trên các Tạp chí như: “Chính sách
dân tộc đã thực sự đi vào cuộc sống đồng bào các dân tộc thiểu số ở Kon Tum” của
Nguyễn Thanh Cao, tạp chí Tư tưởng Văn hoá 2004; “Chính sách cử tuyển- một chủ
trương đúng trong chính sách dân tộc của Đảng và Nhà nước ta về phát triển giáo dục,
đào tạo ở vùng miền núi, vùng dân tộc thiểu số” của Nguyễn Thị Mỹ Trang- Lại Thị Thu
Hà, Tạp chí Dân tộc học 2005; “Dạy nghề, giải quyết việc làm cho thanh niên dân tộc
thiểu số tại Kon Tum” của Lê Văn Quyền, Tạp chí Lao động và xã hội 2005; “Vấn đề dân
số và nguồn nhân lực vùng dân tộc thiểu số ở nước ta” của Nguyễn Thế Huệ, Tạp chí
Cộng sản 2004... Các bài viết này bước đầu đề cập đến các vấn đề cấp bách hiện nay như
giáo dục - đào tạo, việc làm cho đồng bào dân tộc thiểu số... Nhìn chung chưa có một công
trình nào nghiên cứu trực tiếp và có hệ thống về phát triển nguồn nhân lực các dân tộc
thiểu số ở Kon Tum. Việc nhận thức rõ hơn, đánh giá đúng thực trạng nguồn nhân lực các
dân tộc thiểu số là cơ sở thực tiễn quan trọng để tìm ra phương hướng, giải pháp phát triển
và sử dụng có hiệu quả nguồn nhân lực này phục vụ cho sự nghiệp CNH, HĐH vẫn là một
đề tài cần được tiếp tục nghiên cứu, nhất là từ góc độ chính trị, xã hội và từ thực tiễn của
một tỉnh như Kon Tum.
3. Mục tiêu, nhiệm vụ của luận văn
- Mục tiêu: Trên cơ sở làm rõ thực trạng và xu hướng phát triển nguồn nhân lực
các dân tộc thiểu số ở tỉnh Kon Tum, luận văn đề xuất những phương hướng cơ bản và giải
pháp chủ yếu để phát triển nguồn nhân lực các dân tộc thiểu số của Kon Tum trong tiến
trình CNH, HĐH của tỉnh.
- Nhiệm vụ: Luận văn làm rõ khái niệm, đặc điểm, vai trò của nguồn nhân lực các
dân tộc thiểu số trong sự nghiệp CNH, HĐH; phân tích những nhân tố tác động đến sự
phát triển của nguồn nhân lực này.
- Phân tích thực trạng của nguồn nhân lực các dân tộc thiểu số, từ đó đưa ra những
dự báo khoa học về xu hướng phát triển của nó trong sự nghiệp CNH, HĐH của tỉnh.