Qúa trình phát triển các giải pháp kiểm soát lũ trên thế giới và trong nước: Đề xuất giải pháp đường tràn cứu hộ đê kiểm soát lũ cực lớn - ThS. Nguyễn Hữu Phúc

qu¸ tr×nh ph¸t triÓn c¸c gi¶i ph¸p<br /> <br /> kiÓm so¸t lò trªn thÕ giíi vµ trong n­íc<br /> <br /> §Ò xuÊt gi¶i ph¸p ®­êng trµn cøu hé ®ª kiÓm so¸t lò cùc lín<br /> Th S. NguyÔn H÷u Phóc<br /> Côc Phßng chèng lôt b·o & Qu¶n lý ®ª ®iÒu<br /> I. Më ®Çu:<br /> §Ó b¶o vÖ c¸c ®ång b»ng ven s«ng, tõ xa x­a ë n­íc ta vµ trªn thÕ giíi ®· ph¸t triÓn<br /> vµ ¸p dông nhiÒu gi¶i ph¸p kiÓm so¸t lò kh¸c nhau. Nh×n chung, c¸c gi¶i ph¸p kiÓm so¸t lò<br /> ®­îc ph¸t triÓn tõ ®¬n gi¶n ®Õn phøc t¹p, tõ viÖc cã thÓ thùc hiÖn ®­îc b»ng lao ®éng thñ<br /> c«ng, ®¬n gi¶n, b»ng vËt liÖu t¹i chç nh­ trång c©y, ®¾p ®ª b»ng ®Êt ®Õn nh÷ng c«ng tr×nh<br /> phøc t¹p h¬n b»ng vËt liÖu tiªn tiÕn, thi c«ng phøc t¹p vµ ®ßi hái kinh phÝ cao h¬n nh­ c¸c<br /> c«ng tr×nh ph©n lò, hå c¾t lò th­îng nguån vµ ®Æt chóng thµnh néi dung qu¶n lý tæng hîp<br /> l­u vùc s«ng. Sè l­îng c¸c gi¶i ph¸p còng t¨ng lªn theo sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ vµ tiÕn bé<br /> cña khoa häc kü thuËt. Cã thÓ tãm l­îc qu¸ tr×nh ph¸t triÓn c¸c gi¶i ph¸p c«ng tr×nh kiÓm<br /> so¸t lò nh­ h×nh 1.1.<br /> <br /> §¾p ®ª phßng lôt<br /> <br /> <br /> <br /> Kh¬i th«ng dßng ch¶y,<br /> t¨ng tho¸t lò<br /> <br /> <br /> <br /> Ph©n chËm lò<br /> <br /> <br /> <br /> B¶o vÖ rõng vµ trång rõng<br /> <br /> <br /> <br /> Hå ®iÒu tiÕt lò ë th­îng l­u<br /> <br /> <br /> <br /> Qu¶n lý tæng hîp l­u vùc s«ng<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> H×nh 1.1: Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn c¸c gi¶i ph¸p kiÓm so¸t lò<br /> <br /> §Æt träng t©m hay tËp trung vµo mét gi¶i ph¸p hay nhãm gi¶i ph¸p nµo ®ã trªn ®©y<br /> lµ tuú thuéc vµo ®iÒu kiÖn tù nhiªn, ®iÒu kiÖn khÝ t­îng vµ kinh tÕ kü thuËt cña mçi n­íc.<br /> Sù ®iÒu chØnh hay bæ sung c¸c gi¶i ph¸p kiÓm so¸t lò ë mçi khu vùc, mçi quèc gia<br /> chñ yÕu nh»m t¨ng møc ®é ®¶m b¶o vÒ kiÓm so¸t lò. Th­êng viÖc ®iÒu chØnh hoÆc bæ sung<br /> c¸c gi¶i ph¸p ®­îc thùc hiÖn sau khi cã sù kiÖn lò ®Æc biÖt lín x¶y ra.<br /> II. Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn c¸c gi¶i ph¸p phßng chèng lò trªn thÕ giíi:<br /> 2.1. Trªn l­u vùc s«ng Mississippi (Mü):<br /> Sau trËn lò cùc lín n¨m 1927 lµm vì vµ trµn nhiÒu ®o¹n trªn hÖ thèng däc hai bªn<br /> <br /> 1<br /> s«ng, g©y ra th¶m ho¹ lò lôt vÒ ng­êi vµ tµi s¶n, mét kÕ ho¹ch tæng thÓ kiÓm so¸t lò trªn<br /> toµn l­u vùc s«ng ®· ®­îc x©y dùng nh»m khai th¸c s«ng phôc vô ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi,<br /> ®ång thêi b¶o tån m«i tr­êng thiªn nhiªn.<br /> 2.2. Hµ Lan:<br /> Hµ Lan lµ mét quèc gia vïng h¹ l­u s«ng Rhine vµ s«ng Meus, do ®iÒu kiÖn ®Þa<br /> h×nh nªn biÖn ph¸p chñ yÕu ®Ó kiÓm so¸t lò lµ hÖ thèng ®ª. §©y lµ mét quèc gia ph¸t triÓn<br /> cã tiÒm lùc kinh tÕ, kiÓm so¸t lò lµ yÕu tè sèng cßn cña miÒn ®Êt thÊp nµy nªn ®· ph¸t triÓn<br /> hÖ thèng ®ª v÷ng ch¾c nhÊt trªn thÕ giíi.<br /> TrËn lò cùc lín n¨m 1995 (lò cã N = 1250 n¨m) ®· trµn hÇu nh­ toµn tuyÕn ®ª,<br /> 200.000 ng­êi ph¶i s¬ t¸n khÈn cÊp. Mét lùc l­îng lín vÒ nh©n lùc, thiÕt bÞ, vËt liÖu vµ kü<br /> thuËt tiªn tiÕn ®Ó chèng trµn ®¶m b¶o ®ª kh«ng bÞ vì. Sau lò V× ë h¹ nguån vµ ®iÒu kiÖn<br /> ®Þa h×nh nªn ngoµi viÖc ®iÒu chØnh mùc n­íc thiÕt kÕ ®ª lªn t­¬ng ®­¬ng møc lò N = 1250<br /> n¨m, Hµ Lan chó träng nghiªn cøu, sö dông vËt liÖu vµ kü thuËt chèng trµn ®Ó cã thÓ<br /> chÊp nhËn trµn ®ª nh­ng kh«ng vì.<br /> 2.3. C¸c n­íc céng ®ång ch©u ¢u trong l­u vùc s«ng Rhine ®· phèi hîp x©y dùng chiÕn<br /> l­îc kiÓm so¸t lò víi kinh phÝ lªn tíi 12 tû ECU.<br /> 2.4. Trung Quèc:<br /> Do thêi tiÕt diÔn biÕn kh¸c th­êng, m­a qu¸ lín, mét trËn lò cùc lín ®· x¶y ra trªn<br /> s«ng Tr­êng Giang n¨m 1998. Tuy ®· ®­îc dù b¸o tr­íc vµ t¨ng c­êng c«ng t¸c chuÈn bÞ<br /> nh­ng lò lín, kÐo dµi nªn trµn vµ vì ®ª nhiÒu ®o¹n, g©y hËu qu¶ nghiªm träng vÒ ng­êi vµ<br /> tµi s¶n. Sau trËn lò Trung Quèc ph¶i ®iÒu chØnh c¸c gi¶i ph¸p phßng chèng lò, b·o ®· ®­îc<br /> sö dông trong 40 n¨m qua ®­îc tãm gän trong 32 tõ : “§ãng rõng, trång c©y - Lïi ruéng,<br /> tr¶ rõng - San bèi, tho¸t lò - Lïi ruéng, tr¶ hå - LÊy c«ng, thay cøu - Di d©n, dùng trÊn -<br /> N¹o vÐt s«ng, hå - Gia cè ®ª lín”.<br /> 2.5. Th¸i Lan:<br /> Trong sè nh÷ng c¬n lò gÇn ®©y, thiÖt h¹i lín g©y ra bëi trËn lò 1995 ®· nh¾c nhë<br /> n­íc nµy vÒ nhu cÇu tiÕp tôc qu¶n lý vµ kiÓm so¸t lò nh­ lµ mét phÇn cña ph­¬ng ph¸p<br /> qu¶n lý l­u vùc tæng hîp vµ tiÕp tôc dån nç lùc vµo viÖc qu¶n lý, kiÓm so¸t lò. Th¸i Lan<br /> ®ang xem xÐt x©y dùng kÕ ho¹ch qu¶n lý tæng hîp tµi nguyªn n­íc dµi h¹n (20 - 25 n¨m)<br /> cho 25 l­u vùc s«ng trong n­íc. Trong ®ã c«ng t¸c qu¶n lý vµ kiÓm so¸t lò ®­îc xem lµ<br /> mét trong n¨m biÖn ph¸p quan träng nhÊt.<br /> 2.6. NhËt B¶n:<br /> Sau nhiÒu trËn lò lín x¶y ra trªn s«ng Tone, kÕ ho¹ch khai th¸c, c¶i t¹o s«ng ®·<br /> ®­îc xem xÐt l¹i vµ söa ®æi toµn diÖn. ChÝnh s¸ch c¬ b¶n vÒ b¶o tån vµ khai th¸c hÖ thèng<br /> s«ng Tone lµ phèi hîp c¸c ho¹t ®éng víi c¸c kÕ ho¹ch kh¸c nhau nh»m thóc ®Èy ph¸t triÓn<br /> kinh tÕ x· héi c¸c khu vùc liªn quan cã xem xÐt ®Õn ®iÒu kiÖn thùc tÕ vµ b¶o tån m«i<br /> tr­êng s«ng. Mét kÕ ho¹ch nhÊt qu¸n ®ang ®­îc thùc hiÖn, trong ®ã chó träng ­u tiªn c¸c<br /> biÖn ph¸p gi¶m nhÑ lò ë c¸c vïng dÔ bÞ lôt nh­ x©y dùng c¸c tuyÕn ®ª tiªu chuÈn cao<br /> (Super dike: lµ ®ª cã chiÒu réng bÒ mÆt hµng tr¨m mÐt ®Ó khi trµn ®ª kh«ng vì, trªn mÆt<br /> ®ª cã thÓ cho phÐp x©y dùng c«ng tr×nh) chèng lò lín v­ît thiÕt kÕ.<br /> Ngoµi ra mét sè n­íc trong khu vùc nh­ Malaysia, Hµn Quèc, Ên §é, Bangladesh,<br /> …. vµ c¸c n­íc trªn thÕ giíi coi kiÓm so¸t lò lµ mét néi dung quan träng trong ph¸t triÓn<br /> bÒn v÷ng.<br /> III. Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn gi¶i ph¸p c«ng tr×nh kiÓm so¸t lò ë ViÖt Nam:<br /> 3.1. Th¶m ho¹ lò lôt:<br /> §ång b»ng s«ng Hång - s«ng Th¸i B×nh ®· cã c¸c hÖ thèng ®ª tõ nh÷ng thÕ kû ®Çu<br /> tiªn sau c«ng nguyªn b¶o vÖ c¸c vïng tròng ven s«ng. C¸c tuyÕn ®ª ngµy cµng ®­îc ®¾p<br /> cao lªn, réng ra vµ nèi víi nhau t¹o thµnh c¸c vïng ®ª khÐp kÝn däc theo c¸c triÒn s«ng nh­<br /> ngµy nay.<br /> <br /> <br /> 2<br />  Tõ l©u ®êi, c¸c con ®ª g¾n bã mËt thiÕt víi ng­êi d©n ViÖt, chë che, b¶o vÖ c¸c xãm<br /> lµng. Nh­ng khi n­íc lò lªn cao lµm vì ®ª th× th¶m ho¹ sÏ x¶y ra. LÞch sö ®· ghi l¹i ®­îc<br /> mét sè th¶m ho¹ vµo c¸c n¨m 1913, 1915, 1945, ®Æc biÖt trËn lò VIII/1971 mÆc dï ®· sö<br /> dông ph©n lò, chËm lò nh­ng mùc n­íc ë Hµ Néi vÉn lªn ®Õn cao tr×nh 14,13m, vì ®ª ë<br /> nhiÒu n¬i nh­ Khª Th­îng, L©m Thao, NhÊt Trai (s«ng Th¸i B×nh) vµ Cèng Th«n (s«ng<br /> §uèng). Tæng diÖn tÝch ngËp 250.139 ha, trong ®ã mÊt tr¾ng 162.598 ha, d©n sè bÞ ¶nh<br /> h­ëng ngËp lôt lµ 2,71 triÖu ng­êi, tæn thÊt trùc tiÕp kho¶ng h¬n 1 tû ®ång, t­¬ng ®­¬ng<br /> kho¶ng 7 triÖu tÊn thãc (ch­a kÓ tíi kinh phÝ hé ®ª).<br /> <br /> 3.2. Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn c¸c gi¶i ph¸p phßng chèng lò lôt trªn l­u vùc s«ng Hång vµ<br /> Th¸i B×nh:<br /> LÞch sö c«ng t¸c chèng lò lôt trªn l­u vùc s«ng Hång g¾n liÒn víi qu¸ tr×nh lÞch sö<br /> ph¸t triÓn cña d©n téc ViÖt Nam nãi chung vµ trªn l­u vùc s«ng Hång nãi riªng. Sù ph¸t<br /> triÓn c«ng t¸c phßng chèng lò lôt trªn l­u vùc s«ng Hång gåm c¸c giai ®o¹n sau:<br /> 3.2.1. Giai ®o¹n tr­íc n¨m 1945<br /> BiÖn ph¸p phßng chèng lò lôt chñ yÕu ë ®ång b»ng s«ng Hång lµ ®ª ®iÒu. Ngoµi ra<br /> cßn tiÕn hµnh n¹o vÐt, kh¬i th«ng c¸c ph©n l­u ®Ó t¨ng kh¶ n¨ng tho¸t lò. Trong thêi kú<br /> Ph¸p thuéc cã tiÕn hµnh x©y dùng mét sè c«ng tr×nh ph©n chËm lò.<br /> a. Sù h×nh thµnh hÖ thèng ®ª<br /> Theo tµi liÖu lÞch sö tõ thÕ kû thø V mét sè ®o¹n ®ª ®· ®­îc h×nh thµnh. N¨m 866<br /> ®· cã hÖ thèng ®ª xung quanh thµnh §¹i La, ®o¹n ®ª nµy dµi 8500m, cao 6,0m. §Õn n¨m<br /> 908 d­íi thêi kú nhµ Lý ®· ®¾p ®ª ë ph­êng C¬ X¸ tõ Liªn M¹c ®Õn Phµ §en. N¨m 1248<br /> nhµ TrÇn cho ®¾p ®ª s«ng Hång tõ th­îng nguån ®Õn biÓn.<br /> b. Kh¬i vÐt c¸c tuyÕn s«ng<br /> Song song víi viÖc ®¾p ®ª, viÖc kh¬i th«ng dßng ch¶y ®Ó tiªu tho¸t lò còng ®­îc<br /> quan t©m. S«ng T« LÞch ®­îc n¹o vÐt vµo c¸c n¨m 1112, 1256 vµ S«ng §uèng vµo c¸c n¨m<br /> 1390, 1407, 1436, 1810, 1830,...<br /> c. BiÖn ph¸p ph©n lò, chËm lò<br /> Gi¶i ph¸p nµy chØ ®­îc thùc hiÖn vµo c¸c n¨m xuÊt hiÖn lò lín v­ît kh¶ n¨ng chÞu<br /> ®ùng cña ®ª. N¨m 1896 ®· x©y dùng khu ph©n, chËm lò VÜnh Yªn, nghiªn cøu 3 vïng<br /> chËm lò: L©m Thao, S¬n T©y (tõ ®­êng sè 6 ®Õn ®ª s«ng §µ) vµ VÜnh Phóc (tõ s«ng Cµ Lå<br /> nèi vµo ch©n dÉy Tam §¶o), ph©n lò VÜnh Phóc. N¨m 1937 x©y dùng ®Ëp §¸y, khi n­íc lò<br /> s«ng Hång v­ît qu¸ kh¶ n¨ng chÞu ®ùng cña hÖ thèng ®ª th× míi më ®Ëp, cho n­íc lò vµo<br /> s«ng §¸y. L­u l­îng thiÕt kÕ cña ®Ëp §¸y vµo kho¶ng 3000 m3/s.<br /> 3.2.2. Giai ®o¹n 1945 - 1954:<br /> Trong thêi gian tõ n¨m 1945 ®Õn n¨m 1954 lµ thêi kú chiÕn tranh, hÇu hÕt c¸c ®Þa<br /> ph­¬ng cã ®ª lµ vïng t¹m chiÕm nªn viÖc cñng cè ®ª kh«ng ®­îc quan t©m nhiÒu, chØ cñng<br /> cè nh÷ng ®o¹n ®ª thËt thiÕt yÕu. Trong gÇn 10 n¨m míi ®¾p ®­îc kho¶ng 5,5 triÖu m3 ®Êt.<br /> 3.2.3. Giai ®o¹n 1954 - 1964<br /> TiÕp tôc n©ng cao kh¶ n¨ng chèng lò cña hÖ thèng ®ª. Tõ n¨m 1954 ®Õn n¨m 1960,<br /> riªng hÖ thèng ®ª Trung ­¬ng ®· ®¾p thªm 53,9 triÖu m3 ®Êt, th¶ 0,9 triÖu m3 ®¸ kÌ, c¶i t¹o<br /> kh¶ n¨ng ph©n lò vµo s«ng §¸y, ®ång thêi hoµn thiÖn quy ho¹ch phßng chèng lò toµn diÖn<br /> cho ®ång b»ng s«ng Hång vµ s«ng Th¸i B×nh, cô thÓ nh­ sau:<br /> 1. Môc tiªu chèng lò:<br /> LÊy quy m« nh­ trËn lò ®· xÈy ra th¸ng VIII/1945 lµm ®èi t­îng phßng chèng lò<br /> víi mùc n­íc t¹i Hµ Néi lµ 13,9m (13,7m theo hÖ cao ®é quèc gia), thêi kú lÆp l¹i lµ 160<br /> n¨m.<br /> 2. C¸c biÖn ph¸p kiÓm so¸t lò :<br /> - T¨ng c­êng vµ cñng cè ®ª ®¶m b¶o chèng ®­îc lò cã mùc n­íc lò 13,30m (13,1m<br /> theo hÖ cao ®é quèc gia) t¹i Hµ Néi, t­¬ng øng t¹i Ph¶ L¹i lµ 6,80m.<br /> 3<br />  - Sö dông hå Th¸c Bµ ®Ó chèng lò cho h¹ du.<br /> - X©y dùng cèng V©n Cèc vµ ®ª V©n Cèc ®Ó chËm lò trong vïng V©n Cèc - ®Ëp<br /> §¸y ®¶m b¶o c¾t lò cho s«ng Hång kho¶ng 2300 m3/s.<br /> - Ph©n lò vµo s«ng §¸y 3700 m3/s.<br /> - ChËm lò vµo c¸c vïng Tam N«ng, Thanh Thñy, L­¬ng Phó.<br /> Sau trËn lò VIII/1971 ®· bæ xung quy ho¹ch phßng chèng lò cho vïng ®ång b»ng vµ<br /> trung du s«ng Hång.<br /> 3.2.4. C«ng t¸c phßng chèng lôt giai ®o¹n 1972 - 1990<br /> 1. Môc tiªu chèng lò<br /> Môc tiªu lµ chèng ®­îc trËn lò VIII/1971 lµ trËn lò lín nhÊt x¶y ra ë ®ång b»ng<br /> s«ng Hång - s«ng Th¸i B×nh, cã l­u l­îng ë S¬n T©y lµ 37.800 m3/s, mùc n­íc ë Hµ Néi<br /> hoµn nguyªn lµ 14,80m (14,6 m theo hÖ cao ®é quèc gia), cã thêi kú lÆp l¹i kho¶ng 200 -<br /> 250 n¨m.<br /> 2. C¸c c«ng tr×nh chèng lò: HÖ thèng ®ª, hå chøa Th¸c Bµ, t¨ng c­êng kh¶ n¨ng<br /> tho¸t lò cña lßng dÉn, ph©n lò qua s«ng §¸y vµ biÖn ph¸p chËm lò.<br /> Trong giai ®o¹n qu¸ ®é tr­íc khi cã hå Hßa B×nh tham gia c¾t lò (tr­íc 1990), ®Ó<br /> chèng víi lò VIII/1971, c¸c biÖn ph¸p tæng hîp ®· ®­îc ¸p dông gåm:<br /> - Cñng cè vµ t¨ng c­êng hÖ thèng ®ª ®Ó chèng ®­îc lò cã mùc n­íc thiÕt kÕ ®ª lµ<br /> 13,30m (cao ®é thuû lîi) ë Hµ Néi.<br /> - Sö dông hå chøa Th¸c Bµ ®Ó c¾t lò hç trî cho h¹ du. Tr­íc n¨m 1986 th× phÇn<br /> dung tÝch dµnh ®Ó chèng lò lµ 574 triÖu m3 øng víi mùc n­íc tr­íc lò lµ 55,5m.<br /> - C¶i t¹o ®Ëp §¸y, cñng cè ®ª s«ng §¸y, më réng mét sè ®o¹n co hÑp, c¶i t¹o vµ<br /> lµm th«ng tho¸ng lßng s«ng §¸y vµo mïa lò ®Ó ®¶m b¶o kh¶ n¨ng ph©n lò theo thiÕt kÕ lµ<br /> 5000 m3/s.<br /> - BiÖn ph¸p chËm lò: C¸c khu chËm lò ®­îc nghiªn cøu gåm khu Tam N«ng, Thanh<br /> Thñy, L©m Thao, Trung Hµ, Qu¶ng Oai, vïng bèi VÜnh T­êng, vïng Ba Tæng, ChÝ Linh.<br /> - TiÕp tôc gi¶i phãng lßng s«ng ®Ó t¨ng c­êng kh¶ n¨ng tho¸t lò. §· tiÕn hµnh ph¸<br /> c¸c bèi c¶n lò, san c¸c ®­êng cao, di dêi nhµ trong vïng b·i s«ng, c¾t cong s«ng ë h¹ l­u<br /> s«ng Th¸i B×nh.<br /> 3.2.5 Giai ®o¹n tõ 1990 ®Õn nay: ®· cã hå Hoµ B×nh tham gia c¾t lò. C¸c biÖn ph¸p chèng<br /> lò giai ®o¹n nµy gåm:<br /> - Trång vµ b¶o vÖ rõng ®Çu nguån<br /> - C¸c hå chøa Hoµ B×nh, Th¸c Bµ.<br /> - HÖ thèng ®ª.<br /> - T¨ng c­êng kh¶ n¨ng tho¸t lò cña lßng dÉn.<br /> - Ph©n lò s«ng §¸y<br /> - Sö dông c¸c khu chËm lò gåm Tam Thanh, L­¬ng Phó, Qu¶ng Oai, LËp Th¹ch.<br /> - T¨ng c­êng hé ®ª phßng lôt vµ n©ng cao nhËn thøc céng ®ång trong phßng chèng<br /> lò lôt.<br /> Theo Tiªu chuÈn Ngµnh 14 TCN 122-2002, tiªu chuÈn chèng lò giai ®o¹n hiÖn t¹i lµ<br /> chèng ®­îc lò th¸ng VIII/1971 (tÇn suÊt 0,8%); kh¶ n¨ng chèng lò cña ®ª ®­îc cè ®Þnh ë<br /> møc 13,10m t¹i Hµ Néi (®ª cÊp ®Æc biÖt lµ 13,40m) vµ 7,20m t¹i Ph¶ L¹i. Sau khi cã hå<br /> Tuyªn Quang ®¶m b¶o chèng ®­îc lò 0,4% vµ sau khi cã hå S¬n La n©ng tÇn suÊt ®¶m b¶o<br /> chèng ®­îc lò lªn 0,2% (500 n¨m).<br /> IV. vÊn ®Ò ®Æt ra vµ ®Ò xuÊt gi¶i ph¸p:<br /> ë n­íc ta, sau c¸c trËn lò lín x¶y ra, tiªu chuÈn chèng lò l¹i ®­îc ®Æt ra ngµy cµng<br /> cao h¬n:<br /> <br /> <br /> 4<br />  TrËn lôt Hmax Hµ Néi Tiªu chuÈn chèng lò cña ®ª<br /> (Cao ®é thuû lîi)<br /> <br /> Vì ®ª n¨m 1893 (lôt trµn Quý Tþ) 9,50m 10,50m<br /> Vì ®ª n¨m 1904 (Lò Gi¸p Th×n) 10,93m 11.00m<br /> Vì ®ª n¨m 1911 (lò T©n Hîi) 11,25m 11,50m<br /> Vì ®ª n¨m 1915 11,64 m 12,00m<br /> Lò 1940 12,30m 12,50m<br /> Lò 1945 12,68m 13,00m<br /> Lò VIII/1971 14,60 - 14,80m 13,60m<br /> <br /> <br /> Sau khi cã hå S¬n La, Tuyªn Quang th× còng chØ gi¶i quyÕt ®­îc lò 500 n¨m. VÊn<br /> ®Ò ®Æt ra lµ ®Ó ®èi phã víi c¸c con lò cùc lín 1000 n¨m, 2000 n¨m cÇn ph¶i cã gi¶i ph¸p<br /> míi. §ã lµ ®­êng trµn cøu hé ®ª, khi lò v­ît thiÕt kÕ chÊp nhËn cho trµn ®ª nh­ng kh«ng<br /> vì ®ª “chÊp nhËn thiÖt h¹i møc ®é nh­ng tr¸nh ®­îc th¶m ho¹”. Trªn c¬ së thùc tiÔn vµ c¬<br /> së khoa häc ®Ó gi¶i bµi to¸n ®­êng trµn cøu hé ®ª (H×nh 1.2) cho kiÓm so¸t lò ®ång b»ng<br /> s«ng Hång - s«ng Th¸i B×nh, lùa chän ®­îc ph­¬ng ¸n vÒ vÞ trÝ, sè l­îng, kÝch th­íc cña<br /> c¸c ®­êng trµn ®Ó cã thÓ kiÓm so¸t ®­îc trËn lò lín h¬n lò th¸ng VIII/1971.<br /> IV.1- Tiªu chÝ lùa chän vïng ®Æt ®­êng trµn cøu hé ®ª<br /> §ång b»ng s«ng Hång-s«ng Th¸i B×nh ®­îc chia ra lµm 38 vïng riªng biÖt bao<br /> bäc bëi c¸c tuyÕn ®ª khÐp kÝn hoÆc c¸c tuyÕn ®ª vµ c¸c vïng ®åi nói cao. Tuy nhiªn,<br /> ®Ó c¸c ®­êng trµn ®­îc lùa chän lµ phï hîp, ®¸p øng ®­îc môc tiªu ®Ò ra, sè l­îng, vÞ<br /> trÝ, qui m« c¸c ®­êng trµn cøu hé ®ª ®­îc lùa chän theo c¸c tiªu chÝ sau:<br /> 1. Mét vïng cã Ýt nhÊt mét ®­êng trµn vµ kh«ng qu¸ hai ®­êng trµn v× sÏ phøc<br /> t¹p cho qu¶n lý vËn hµnh.<br /> 2. ChØ bè trÝ trµn t¹i c¸c vïng cã dung tÝch chøa ®­îc coi lµ ®¸ng kÓ, Ýt ¶nh<br /> h­ëng ®Õn an toµn vµ kinh tÕ cã thÓ kh¾c phôc ®­îc sau khi lò.<br /> 3. C¸c vïng cã møc ­u tiªn vÒ cÊp b¶o vÖ (cÊp ®ª) nhá h¬n cÊp ®Æc biÖt.<br /> 4. C¸c vïng cã kh¶ n¨ng sö dông hÖ thèng tiªu ®· cã hoÆc cã thÓ n©ng cÊp hÖ<br /> thèng nµy ®Ó tiªu tho¸t n­íc lò.<br /> 5. C¸c vïng cã kh¶ n¨ng ®Çu t­ c¬ së vËt chÊt, h¹ tÇng.<br /> IV.2- Tiªu chÝ lùa chän vÞ trÝ c¸c ®­êng trµn cøu hé ®ª<br /> 1. VÒ vÞ trÝ ®Æt trµn<br /> VÞ trÝ ®­êng trµn cøu hé ®ª ph¶i ®Æt ë xa khu vùc d©n c­ tËp trung, c¸c c«ng<br /> tr×nh v¨n ho¸, chÝnh trÞ vµ kinh tÕ nh»m gi¶m ®Õn møc thÊp nhÊt ¶nh h­ëng trùc tiÕp<br /> ®Õn d©n sinh, kinh tÕ, x· héi khi c«ng tr×nh trµn ph¶i vËn hµnh.<br /> 2. Lùa chän qui m«, kÝch th­íc trµn cøu hé ®ª<br /> - Cao tr×nh ng­ìng trµn: Môc tiªu cña trµn cøu hé ®ª lµ c¾t lò khi møc n­íc lò<br /> trong s«ng v­ît møc n­íc lò thiÕt kÕ ®ª, do vËy cao tr×nh ®Ønh ng­ìng trµn nªn ®Æt<br /> ngang hoÆc gÇn b»ng cao tr×nh mùc n­íc thiÕt kÕ ®ª (riªng ®èi víi c¸c tuyÕn ®ª bèi<br /> chØ ®Æt ngang víi møc b¸o ®éng sè II ®Ó ®¶m b¶o theo NghÞ ®Þnh 62/1999/N§-CP<br /> ngµy 31/7/1999 cña ChÝnh phñ).<br /> - KÝch th­íc cña c¸c ®­êng trµn cøu hé ®ª: Víi mçi ®­êng trµn cøu hé ®ª, sau<br /> khi ®· x¸c ®Þnh cao tr×nh ng­ìng trµn (x¸c ®Þnh cét n­íc trªn ®Ønh trµn) th× tæng<br /> l­îng lò vµo vïng chøa chØ cßn phô thuéc vµo chiÒu réng trµn vµ kiÓu d¹ng trµn. KiÓu<br /> d¹ng trµn: tuyÕn ®ª kÕt hîp lµ tuyÕn giao th«ng n«ng th«n, ®ång thêi còng lµ tuyÕn<br /> ®­êng kiÓm tra, cøu hé ®ª trong mïa m­a lò.<br /> Trªn c¬ së c¸c tiªu chÝ trªn kÕt hîp víi kiÓm tra thùc ®Þa ®· lùa chän ®­îc 36 vÞ trÝ<br /> trµn cøu hé ®ª hÖ thèng s«ng Hång-s«ng Th¸i B×nh. HiÖu qu¶ cña c¸c ®­êng trµn cøu hé ®ª<br /> 5<br /> ®­îc ®¸nh gi¸ th«ng qua viÖc c¾t gi¶m mùc n­íc lò vµ l­u l­îng ®Ønh lò t¹i Hµ Néi vµ c¸c<br /> tr¹m chÝnh trªn hÖ thèng s«ng Hång-s«ng Th¸i B×nh. Ph­¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ cña<br /> ®­êng trµn cøu hé ®ª sö dông m« h×nh to¸n thuû lùc HEC-RAS. Qua tÝnh to¸n trªn m« h×nh<br /> ®· x¸c ®Þnh ®­îc hiÖu qu¶ cña c¸c ®­êng trµn cøu hé ®ª vµ kiÕn nghÞ ph­¬ng ¸n sö dông<br /> c¸c ®­êng trµn cøu hé ®ª chèng lò cùc lín trªn hÖ thèng s«ng Hång-s«ng Th¸i B×nh. Theo<br /> ®ã hiÖu qu¶ gi¶m mùc n­íc lò t¹i Hµ Néi cña c¸c ®­êng trµn vïng h¹ l­u s«ng Hång thuéc<br /> c¸c tØnh Hµ Nam, Nam §Þnh, Th¸i B×nh vµ Ninh B×nh lµ kh«ng ®¸ng kÓ, nh­ng c¸c ®­êng<br /> trµn nµy cã t¸c dông tù b¶o vÖ b¶n th©n c¸c tuyÕn ®ª trong tr­êng hîp xuÊt hiÖn tæ hîp lò<br /> gÆp triÒu c­êng.<br /> KÕt luËn:<br /> §­êng trµn cøu hé ®ª lµ mét gi¶i ph¸p cã thÓ ®Ó thùc hiÖn chØ ®¹o cña ChÝnh phñ t¹i<br /> NghÞ ®Þnh 71/2002/N§-CP ngµy 23/7/2002 quy ®Þnh chi tiÕt thi hµnh mét sè ®iÒu cña Ph¸p<br /> lÖnh t×nh tr¹ng khÈn cÊp trong tr­êng hîp cã th¶m ho¹ lín, dÞch bÖnh nguy hiÓm, trong ®ã<br /> ghi râ “Trong tr­êng hîp ®· ¸p dông c¸c biÖn ph¸p quy ®Þnh t¹i c¸c ®iÓm a, b, c kho¶n 1<br /> §iÒu 11 mµ vÉn cßn nguy c¬ ®e do¹ trùc tiÕp c¸c khu vùc xung yÕu cÇn b¶o vÖ th× tiÕn hµnh<br /> cho trµn hoÆc ph¸ nh÷ng ®o¹n ®ª nhÊt ®Þnh ®Ó ph©n lò vµo c¸c khu chËm lò kh¸c theo<br /> quyÕt ®Þnh cña Thñ t­íng ChÝnh phñ”<br /> Gi¶i ph¸p ®­êng trµn cøu hé ®ª lµ b­íc kÕ thõa sù ph¸t triÓn vÒ c¸c gi¶i ph¸p kiÓm<br /> so¸t lò, ®Ó ®èi phã víi nguy c¬ lò ngµy cµng cao cã nguy c¬ g©y ra th¶m ho¹, nh»m gi¶m<br /> nhÑ thiÖt h¹i vÒ tÝnh m¹ng vµ tµi s¶n, t¹o c¬ së cho ph¸t triÓn bÒn v÷ng.<br /> Bµi to¸n ®­êng trµn cøu hé ®ª ®Æt ra vµ gi¶i theo s¬ ®å d­íi ®©y:<br /> <br /> C¬ së khoa häc cña ®iÒu kiÖn biªn vµ C¬ së thùc tiÔn cña<br /> <br /> ®­êng trµn cøu hé ®ª sè liÖu ®Çu vµo ®­êng trµn cøu hé ®ª<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> c«ng cô tÝnh to¸n<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> c¸c ph­¬ng ¸n<br /> ®­êng trµn cøu hé ®ª<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> hiÖu qu¶ chèng lò<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Lùa chän<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> ®Ò xuÊt ph­¬ng ¸n<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 6<br />