Quan điểm nhân học triết học trong tác phẩm “Vị trí con người trong vũ trụ” của Max Scheler

Journal of Thu Dau Mot university, No2 – 2011<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> QUAN ÑIEÅM NHAÂN HOÏC TRIEÁT HOÏC TRONG TAÙC PHAÅM<br /> “VÒ TRÍ CON NGÖÔØI TRONG VUÕ TRUÏ” CUÛA MAX SCHELER<br /> <br /> Nguyeãn Thò Tuyeát Oanh<br /> Tröôøng Ñaïi hoïc Khoa hoïc Xaõ hoäi vaø Nhaân vaên<br /> Ñaïi hoïc Quoác gia thaønh phoá Hoà Chí Minh<br /> <br /> TOÙM TAÉT<br /> <br /> Baøi nghieân cöùu naøy ñeà caäp ñeán boán chuû ñeà cuûa taùc phaåm “Vò trí con ngöôøi trong vuõ truï”<br /> cuûa taùc giaû Max Scheler, ngöôøi saùng laäp ra nhaân hoïc trieát hoïc hieän ñaïi. Chuû ñeà thöù nhaát<br /> trình baøy söï thoáng nhaát giöõa sinh theå vaø tinh thaàn trong quaù trình tieán hoùa boán giai ñoaïn.<br /> Trong chuû ñeà thöù hai, ñoäc giaû ñöôïc khaùm phaù yeáu toá tinh thaàn nhö moät hieän töôïng thieáu töï<br /> nhieân vaø ñoäc laäp; hoaït ñoäng töông phaûn vôùi xung naêng. Vaán ñeà quan troïng thöù ba cuûa taùc<br /> phaåm laø vieäc yeáu toá tinh thaàn ñöôïc xem nhö laø neàn taûng cuûa vuõ truï. Vaø troïng ñieåm thöù tö<br /> cuûa taùc phaåm nhaán maïnh vai troø cuûa con ngöôøi trong vuõ truï. Saùng taùc naøy cuûa Scheler laø<br /> moät coâng trình chuû ñaïo trong vieäc phaùt trieån nhaân hoïc trieát hoïc, ñaùnh daáu moät böôùc chuyeån<br /> ñaëc bieät trong phöông phaùp vaø tö duy cuûa oâng.<br /> Töø Khoaù: Max Scheler, nhaân hoïc trieát hoïc, xung naêng, hieän töôïng luaän, tinh thaàn,<br /> söï thaêng hoa, söï thoâi thuùc, vò trí con ngöôøi trong vuõ truï, quan ñieåm töï nhieân về thế giôùi<br /> *<br /> Con ngöôøi vöøa laø moät thöïc theå töï chính laø caùi traùch nhieäm voâ cuøng taän cuûa söï<br /> nhieân, vöøa laø moät thöïc theå xaõ hoäi vaø do may maén aáy‛ (Albert Camus) [2: 60].<br /> vaäy, trong moïi thôøi ñaïi lòch söû, con ngöôøi Trieát hoïc phöông Taây hieän ñaïi khaúng<br /> luoân coù moät taàm voùc quan troïng trong vieäc ñònh raèng con ngöôøi laø ñeà taøi trung taâm cuûa<br /> kieán taïo xaõ hoäi vaø theá giôùi. Kinh Veâda cho<br /> trieát hoïc. Kinh nghieäm phaùt trieån nhieàu<br /> raèng ‚trong taát caû moïi caùi ñang toàn taïi,<br /> theá kæ cuûa trieát hoïc chöùng toû trieát hoïc coù<br /> trong taát caû moïi caùi seõ toàn taïi, con ngöôøi laø<br /> moät ñeà taøi trung taâm maø taát caû caùc ñeà taøi,<br /> vaø seõ laø toái cao‛ [2: 74]. Baûn chaát con ngöôøi,<br /> caùc vaán ñeà khaùc cuûa trieát hoïc ñeàu taäp hôïp<br /> theo Upanishad, laø kieán thöùc, quyeàn naêng<br /> xoay quanh noù - ñeà taøi veà con ngöôøi. Coâng<br /> vaø haønh ñoäng. Con ngöôøi khoâng phaûi sinh<br /> lao ñaëc bieät trong vieäc ñaët ra vaán ñeà trieát<br /> ra ñeå haïnh phuùc maø ñeå neân ngöôøi, ñeå maïo<br /> hoïc veà con ngöôøi laø thuoäc veà Socrates.<br /> hieåm vaø ñoái phoù nguy nan haàu taïo ra söï<br /> Chính oâng laø nhaø trieát hoïc ñaàu tieân ñaõ ñaët<br /> phoàn vinh, tröôøng toàn vaø an bình cho coäng<br /> con ngöôøi, muïc ñích toàn taïi cuûa con ngöôøi,<br /> ñoàng. Con ngöôøi haønh ñoäng nhö mình yeâu<br /> caùc ñaëc ñieåm cuûa baûn tính con ngöôøi vaøo<br /> vaø yeâu thöông nhö mình suy nghó; tö töôûng<br /> trung taâm nhöõng suy ngaãm cuûa mình.<br /> ñaøo taïo traùi tim vaø traùi tim reøn luyeän haïnh<br /> kieåm. Vì theá, ‚baûn thaân con ngöôøi ñaõ laø moät Thuaät ngöõ ‚nhaân hoïc‛ xuaát phaùt töø<br /> söï may maén voâ cuøng taän. Nhöng con ngöôøi laïi tieáng Hy Laïp ‚anthropos‛ (ngöôøi). ‚Nhaân<br /> <br /> 82<br />  Tạp chí Đại học Thủ Dầu Một, số 2 - 2011<br /> <br /> <br /> hoïc trieát hoïc‛ (philosophical anthropology) Baûn chaát vaø nguoàn goác cuûa nhöõng tình caûm<br /> ñöôïc giaûi thích laø moät hoïc thuyeát trieát hoïc tích cöïc vaø tieâu cöïc vaø moái quan heä cuûa<br /> veà con ngöôøi. Ñaây laø moät traøo löu trieát hoïc nhöõng ñieàu naøy vôùi ñôøi soáng coäng ñoàng,<br /> phöông Taây theá kæ XX, xuaát hieän vaøo naêm nhöõng hieän töôïng xuùc caûm, trieát hoïc veà toân<br /> 1928 do Scheler vaø Plessner saùng laäp. ‚Hoïc giaùo vaø vaên hoùa, xaõ hoäi hoïc veà kieán thöùc, lí<br /> thuyeát naøy laáy toàn taïi cuûa chính con ngöôøi thuyeát veà giaù trò - ñaây chính laø nhöõng laõnh<br /> vaø baûn tính, tính caù theå cuûa con ngöôøi laøm vöïc maø oâng ñaõ laøm böøng saùng leân nhöõng<br /> ñoái töôïng nghieân cöùu nhaèm muïc ñích khaúng ñöôøng neùt môùi vaø phong phuù hoùa nhöõng<br /> ñònh con ngöôøi nhö laø söï bieåu hieän ñoäc ñaùo vaán ñeà haõy coøn phieán dieän naøy‛ [5: 1-2].<br /> cuûa ‚ñôøi soáng noùi chung‛ vaø nhö laø chuû theà<br /> Ñeå ñaït ñöôïc moät ñònh nghóa roõ raøng vaø<br /> saùng taïo vaên hoùa vaø lòch söû‛ [4: 37]. Trong<br /> nhaát quaùn veà ‚nhaân hoïc trieát hoïc‛ Max<br /> doøng chaûy cuûa theá giôùi phöông Taây hieän<br /> Scheler ñaõ ñi theo phöông phaùp sieâu hình<br /> ñaïi, nhaân hoïc trieát hoïc ñaõ coù vò trí nhaát<br /> hoïc baèng caùch keát hôïp ba quan ñieåm truyeàn<br /> ñònh trong vieäc lí giaûi yù nghóa cuûa con<br /> thoáng: thaàn hoïc, trieát hoïc vaø khoa hoïc.<br /> ngöôøi vaø vai troø cuûa con ngöôøi trong vuõ truï.<br /> Theo oâng, thuaät ngöõ ‚nhaân hoïc trieát hoïc‛<br /> Keà thöøa tö duy cuûa Kant, Marx, Darwin vaø<br /> haøm chæ moät ngaønh hoïc noùi veà baûn chaát cuûa<br /> Freud, nhaân hoïc trieát hoïc lí giaûi con ngöôøi<br /> con ngöôøi trong moái töông quan vôùi vieäc<br /> vôùi tö caùch ‚chuû theå sieâu töï nhieân‛, ‚chuû theå<br /> phaùt trieån sinh hoïc, taâm lí, lí töôûng, xaõ hoäi<br /> cuûa töï yù thöùc‛ [3: 48].<br /> vaø tinh thaàn. Ngoaøi ra, Scheter cuõng môû<br /> Vôùi tö caùch laø ngöôøi saùng laäp ra nhaân roäng vieäc söû duïng phöông phaùp hieän töôïng<br /> hoïc trieát hoïc phöông Taây hieän ñaïi, Max luaän vaø aùp duïng phöông phaùp naøy vaøo caùc<br /> Scheler (1874 – 1928) ñaõ coù nhöõng aûnh laõnh vöïc ñaïo ñöùc hoïc, toân giaùo, taâm lí hoïc<br /> höôûng quyeát ñònh ñoái vôùi trieát hoïc Ñöùc trong vaø xaõ hoäi hoïc.<br /> giai ñoaïn sau chieán tranh theá giôùi thöù nhaát<br /> Töông töï nhö Cassirer, Scheler laø hình<br /> – moät giai ñoaïn ñaày bieán ñoäng vaø nhöõng<br /> aûnh cuûa moät trieát gia chuyeân veà vaên hoùa;<br /> khôûi ñaàu môùi meû. Neáu khoâng coù nhöõng ñoùng<br /> nhìn nhaän vaên hoùa treân bình dieän so saùnh<br /> goùp trieát hoïc cuûa oâng thì nhöõng vaán ñeà trieát<br /> toaøn caàu. Theo oâng, coù ba loaïi vaên hoùa<br /> hoïc Ñöùc cuûa ngaøy nay khoù ñaït ñöôïc nhöõng töông öùng vôùi ba loaïi tri thöùc: vaên hoùa<br /> caûm thuï saâu saéc. Ñieåm noåi baät cuûa Max Thieân Chuùa Judeo vaø AÁn Ñoä ñaïi dieän cho<br /> Sheler laø vieäc oâng lí giaûi nhöõng hieän thöïc tri thöùc giaûi thoaùt; vaên hoùa Hy Laïp vaø<br /> taâm linh baèng phöông phaùp hieän töôïng luaän. Trung Quoác tieâu bieåu cho tri thöùc nhaân vaên;<br /> Sinh tröôûng taïi Munich trong moät gia coøn vaên hoùa chaâu AÂu hieän ñaïi laø tieáng noùi<br /> ñình Do Thaùi, Max Scheler chòu nhieàu taùc cuûa tri thöùc lao ñoäng vaø kó thuaät. Scheler<br /> ñoäng cuûa Thieân Chuùa giaùo. Cuoäc ñôøi cuûa oâng nhaán maïnh raèng ba loaïi hình vaên hoùa vaø<br /> laø chöùng tích cuûa nhöõng traàm luaân tình caûm, tri thöùc naøy caàn ñöôïc thieát laäp theo thang<br /> söï nghieäp trieát hoïc vaø giaûng daïy. OÂng khoâng baäc giaù trò dòch chuyeån töø döôùi leân treân: tri<br /> phaûi laø moät thieân taøi xuaát chuùng, maø laø ‚moät thöùc veà lao ñoäng vaø kó thuaät phuïc vuï cho<br /> maãu ngöôøi tieân phong treân moät laõnh ñòa maø nhaân vaên, tri thöùc nhaân vaên ñöôïc söû duïng<br /> hoaøn toaøn khoâng phaûi gaàn guõi vôùi chuùng ta. ñeå ñaùp öùng yeâu caàu cuûa Thöôïng ñeá. Max<br /> <br /> 83<br /> Journal of Thu Dau Mot university, No2 – 2011<br /> <br /> <br /> Scheler cuõng ñeà nghò chaáp nhaän quan ñieåm ñoäng vaø phaùt trieån trong söï ña daïng vaø<br /> veà Chuùa nhö moät söï töï hoaøn thieän mình phöùc taïp cuøng vôùi toå chöùc cuûa caùc loaøi.<br /> thoâng qua con ñöôøng töï giaùc hay toân suøng.<br /> ÔÛ giai ñoaïn khôûi ñaàu cuûa cuoäc soáng, caùc<br /> Ñöùng treân bình dieän tö duy vaø phöông sinh theå thöôøng leä thuoäc vaøo moâi tröôøng voâ<br /> phaùp, Max Scheler, ñaõ chòu nhieàu taùc ñoäng cô. Ñôøi soáng tinh thaàn cuûa caùc thöïc vaät, duø<br /> cuûa trieát lí cuoäc soáng theo phong thaùi cuûa raát nhoû vaø hoaøn toaøn thuï ñoäng, ñeàu laø raát<br /> Nietzsche, Bergson, Dilthey vaø phöông thaät: chuùng coù xuùc caûm, phaûn öùng ñoái khaùng,<br /> phaùp hieän töôïng luaän. Scheler laø ngöôøi ñaàu xung naêng; nhöng hoaøn toaøn khoâng nhaän<br /> tieân pheâ bình phöông phaùp hoài quy vì cho thöùc ñöôïc yeáu toá tinh thaàn naøy. Böôùc thöù hai<br /> raèng tö duy naøy cuûa Phaät giaùo coù phaàn vöôït chính laø baûn naêng, khoâng coù ôû thöïc vaät, maø<br /> troäi hôn. Vôùi nhaân hoïc trieát hoïc, Scheler laø ñaëc thuø cuûa ñoäng vaät. ÔÛ nhöõng ñoäng vaät<br /> tuyeân boá raèng phöông phaùp sieâu hình laø öu cao hôn, chuùng ta nhaän thöùc ñöôïc giai ñoaïn<br /> vieät nhaát vì leõ con ngöôøi laø moät thöïc theå thöù ba maø ñaëc tröng cuûa giai ñoaïn naøy laø<br /> vaên hoùa cuøng töông taùc vôùi Ñaáng toái cao vaø haønh vi vaø trí nhôù lieân ñôùi. Naêng löïc naøy<br /> cuõng chính nôi ñaây Ñôøi Soáng vaø Tinh Thaàn giuùp moät sinh theå ñôn leû taùch khoûi baày ñaøn;<br /> luoân coù söï maâu thuaãn. Ñaây cuõng chính laø laøm noù töï phaân bieät mình vôùi caùc sinh theå<br /> chuû nghóa nhò nguyeân sieâu hình cuûa oâng. ñoàng loaïi. Sau cuøng, söï thoâng minh vaãn laø<br /> Taùc phaåm ‚Vò trí con ngöôøi trong vuõ truï‛ ñaëc ñieåm cuûa ñôøi soáng ñoäng vaät ôû baäc cao<br /> laø saùng taùc cuoái cuøng ñöôïc oâng xuaát baûn hôn. Scheler keát luaän raèng moãi giai ñoaïn<br /> tröôùc khi qua ñôøi; theå hieän naêng löïc khai trong söï phaùt trieån treân ñeàu coù söï phuï thuoäc<br /> phaù trieát hoïc ôû taàm voùc cao cuûa oâng. Quyeån vaøo nhau theo thöù töï töø thaáp ñeán cao.<br /> saùch naøy ñeà caäp ñeán taát caû nhöõng yeáu toá theå Vaán ñeà thöù hai maø Scheler ñeà caäp ñeán<br /> hieän cuoäc ñaáu tranh vó ñaïi cuûa con ngöôøi laø boán ñaëc tröng cuûa tinh thaàn. OÂng xem<br /> trong vieäc toàn taïi vaø töông taùc vôùi theá giôùi: tinh thaàn laø moät hieän töôïng thieáu roõ raøng<br /> ‚Chuû ñeà cuûa oâng laø baûn chaát cuûa con ngöôøi vaø hoaït ñoäng ñoäc laäp ñoái khaùng vôùi xung<br /> vaø yù nghóa cuûa vieäc loaøi ngöôøi xuaát hieän naêng. Tröôùc heát, tinh thaàn mang chuùng ta<br /> trong vuõ truï, noùi chung, ñaõ taïo döïng neân theá hoøa nhaäp vôùi theá giôùi. Khaùc vôùi ñoäng vaät,<br /> giôùi‛ [6: 9]. Qua coâng trình naøy Max Scheler hoaøn toaøn leä thuoäc vaøo thuù tính, hay söï thoâi<br /> ñaõ trình baøy boán vaán ñeà nhö sau: thuùc, con ngöôøi coù ñöôïc söï töï do vaø khaû<br /> Thöù nhaát laø söï thoáng nhaát giöõa sinh naêng khoáng cheá söï thoâi thuùc. Söï ‚töï yù thöùc‛<br /> theå vaø tinh thaàn theo moät quaù trình tieán mang laïi yù nghóa laøm ngöôøi vaø theå hieän<br /> hoùa boán giai ñoaïn. Scheler cho raèng tinh chöùc naêng cuûa yeáu toá tinh thaàn nhaèm laøm<br /> thaàn khoâng khôûi nguoàn töø ñôøi soáng sinh noåi baät ñaëc tröng cuûa con ngöôøi. Keá tieáp,<br /> hoïc maø töø chính xung löïc cuûa cuoäc soáng ñeå nhôø vaøo giaù trò naøy maø cô theå vaø tinh thaàn<br /> ñaùp öùng nhöõng nhu caàu cuûa cuoäc soáng qua cuûa con ngöôøi trôû thaønh nhöõng khaùng theå<br /> ñoù maø caùc loaøi ñöôïc sinh toàn vaø soá löôïng coù yù nghóa. Quaû thaät, con ngöôøi coù khaû<br /> thaønh vieân ngaøy caøng gia taêng hoaøn haûo. naêng cheá ngöï nhöõng noãi ñau ñôùn hay laøm<br /> Tinh thaàn laø moät sinh theå soáng luoân hoaït giaûm bôùt nhöõng bieåu hieän vui töôi cuûa<br /> <br /> 84<br />  Tạp chí Đại học Thủ Dầu Một, số 2 - 2011<br /> <br /> <br /> chính mình; tuy nhieân caùc ñoäng vaät khoâng tinh thaàn vaø cuoäc soáng, thuùc ñaåy xung naêng<br /> theå coù ñöôïc chöùc naêng naøy. Ñaëc ñieåm thöù ñaït ñeán nhöõng muïc ñích cao quyù maø tinh<br /> ba ñöôïc Max Scheler nhaán maïnh laø baûn thaàn ñaõ löïa choïn. Con ngöôøi luoân yù thöùc<br /> thaân yeáu toá tinh thaàn, khoâng theå töï mình ñöôïc raèng quaù trình tieáp caän vôùi Thöôïng ñeá<br /> trôû thaønh moät khaùch theå coù yù thöùc. Vaø sau laø moät quaù trình khoâng bao giôø coù beán ñoã<br /> cuøng, ñaëc tröng cô baûn cuûa tinh thaàn laø cuoái cuøng: con ngöôøi luoân keâu gaøo Thöôïng<br /> ‚haønh ñoäng thoâng hieåu‛ (the act of ideation) Ñeá khi caàn söï giuùp ñôõ vaø söï thoáng thieát<br /> giuùp con ngöôøi naém baét ñöôïc caùc ñaëc thuø ñeán gaàn giaù trò tinh thaàn hay theá giôùi taâm<br /> thöïc tieãn cuûa söï vaät vaø ñaït ñöôïc söï thaåm linh luoân taïo ra xung naêng ñaëc bieät ñeå hình<br /> thaáu baèng tröïc giaùc ñaëc tröng vaø giaù trò cuûa thaønh neân giaù trò hieän toàn. Scheler cho<br /> chuùng. Ñaây cuõng chính laø quan ñieåm cuûa raèng Thöôïng Ñeá chính laø tinh thaàn; vò thaàn<br /> Platon ‚say ñaém ñeâ meâ trong theá giôùi‛ naøy khoâng caàn con ngöôøi phaûi phuïng thôø<br /> (dying to the world) ñeå hieåu ñöôïc moái quan maø moãi ngöôøi phaûi töï daán thaân ñeå trôû<br /> heä nhaân quaû cuûa söï vaät thay vì nhöõng yù thaønh moät höõu theå tinh thaàn; töø ñoù môùi coù<br /> nghóa ñôn thuaàn veà söï toàn taïi vaø söï sung naêng löïc hoaøn thieän moät theá giôùi vaãn maõi<br /> tuùc cuûa nhöõng sinh theå. chöa hoaøn thieän.<br /> Vaán ñeà thöù ba ñeà caäp ñeán vai troø cuûa Con ngöôøi laø moät tieåu vuõ truï ñoàng daïng<br /> tinh thaàn nhö laø neàn taûng cuûa vuõ truï. Trieát vôùi Ñaáng taïo hoùa – ñoù laø söï keát hôïp hai giaù<br /> hoïc cuûa Max Scheler veà cuoäc soáng mang trò Cuoäc Soáng vaø Tinh Thaàn: hai yeáu toá naøy<br /> luoân ñaáu tranh töông taùc ñeå taïo neân nhöõng<br /> tính chaát nhò nguyeân, nhöng thöïc chaát laø<br /> giaù trò cho theá giôùi. Thoâng qua phöông caùch<br /> bieåu hieän cuûa hieän töôïng luaän. Theo oâng,<br /> hoaøn haûo kieán thöùc veà baûn chaát cuûa söï vaät<br /> baèng söï thaåm thaáu hai hieän töôïng chuû ñaïo<br /> cuõng nhö ñem heát nghò löïc ñeå ñaït ñöôïc<br /> – tinh thaàn vaø cuoäc soáng ñang hieän höõu<br /> nhöõng muïc ñích lí töôûng tieàm taøng trong<br /> treân vuøng ñaát cuûa Ñaáng toái cao, chuùng ta coù<br /> kieán thöùc, con ngöôøi coù theå laøm thaêng hoa<br /> theå caûm nhaän ñöôïc doøng chaûy tieán hoùa<br /> nhöõng öôùc ao laéng ñoïng, taêng theâm giaù trò<br /> daâng traøo vaø ñònh hình vai troø ñaëc thuø cuûa<br /> tinh thaàn, vaø vì theá taïo neân moät neàn vaên<br /> con ngöôøi trong chu trình phaùt trieån cuûa<br /> hoùa vaø quaân bình haàu coáng hieán hôn nöõa<br /> theá giôùi. Vì vaäy, vai troø cuûa con ngöôøi trong<br /> ñeán quaù trình tinh thaàn hoùa theá giôùi cuõng<br /> vuõ truï ñöôïc xem nhö laø söï hoøa ñieäu giöõa<br /> nhö ñoaïn ñöôøng hoùa thaân thaønh Ñaáng toái<br /> cuoäc soáng vaø tinh thaàn. Ñaây chính laø vaán<br /> cao. Quaù trình giao hoøa giöõa cuoäc soáng vaø<br /> ñeà thöù tö ñöôïc Max Scheler trình baøy trong<br /> tinh thaàn laø quaù trình töï thoâng ñaït vaø giaùc<br /> taùc phaåm ‚Vò trí con ngöôøi trong vuõ truï‛.<br /> ngoä saâu saéc ñeå thaåm thaáu ñöôïc caùi Höõu theå<br /> The Max Scheler, ñôøi soáng ñaëc thuø cuûa daïn daày traàm luaân (to know the Being of<br /> con ngöôøi laø moät quaù trình taâm linh hoùa what – is – through – itself). Nhö theá, yeáu toá<br /> cuoäc soáng maø Thöôïng Ñeá vaø moãi caù nhaân vónh haèng trong con ngöôøi chuùng ta laø yù thöùc<br /> ñeàu laø nhöõng vò thaàn mang maøu saéc taâm veà toân giaùo. ‚Caáu truùc haønh ñoäng tinh thaàn<br /> thöùc cao caû. Nhö vaäy, söï thaêng hoa cuûa cuoäc cuûa con ngöôøi chính laø con ñöôøng tìm ñeán tri<br /> soáng chính laø noã löïc quaân bình hoùa yeáu toá thöùc thöïc tieãn vaø ñaëc tröng cuûa chuùa‛ [7: 11].<br /> <br /> 85<br /> Journal of Thu Dau Mot university, No2 – 2011<br /> <br /> <br /> Caøng veà cuoái taùc phaån, Scheler nhieàu tieãn, khía caïnh tinh thaàn cuûa con ngöôøi, vaø<br /> laàn nhaán maïnh raèng vò trí cuûa con ngöôøi laø ngay caû taâm thöùc thaàn thaùnh. Söï haøi hoøa<br /> naèm ‚beân ngoaøi‛ vuõ truï. OÂng khoâng minh giöõa hai yeáu toá xung naêng vaø tinh thaàn<br /> hoïa roõ yù nghóa theá naøo laø ‚beân ngoaøi‛ hay trong taùc phaåm ‚Vò trí con ngöôøi trong vuõ<br /> ‚taùch rôøi vuõ truï‛ vì oâng qua ñôøi ngay sau truï‛ ñöôïc xem nhö laø moät ñoùng goùp coù yù<br /> khi hoaøn thaønh taùc phaåm. Naêng löïc tinh nghóa ñoái vôùi nhöõng tranh luaän trieát hoïc<br /> thaàn cuûa con ngöôøi coù theå caûm thaáu caùc ñöông thôøi veà baûn chaát cuûa söï toàn taïi.<br /> thöïc theå bao goàm caû khoâng gian, thôøi gian<br /> Tuy theá, ñöùng treân bình dieän quan<br /> vaø caû baûn thaân vuõ truï. Xeùt veà maët baûn theå<br /> ñieåm maùc-xít, nhaân hoïc trieát hoïc ‚vôùi chuû<br /> luaän, vò trí cuûa con ngöôøi khoâng theå ôû trong<br /> tröông nghieân cöùu con ngöôøi toång theå,<br /> khoâng gian, thôøi gian vaø vuõ truï, maø phaûi laø<br /> nhöng môùi chæ xem xeùt maët ñoäng vaät hoïc,<br /> ‚khoâng choán naøo caû‛ trong söï lieân ñôùi ñeán<br /> nhaân chöùng hoïc, maët taâm lí hoïc vaø vaên hoùa<br /> moät nôi choán nhaát ñònh, ñöôïc khaùch theå<br /> hoïc cuûa con ngöôøi chöù caùc khía caïnh veà con<br /> hoùa bôûi yeáu toá tinh thaàn. ‚Beân ngoaøi‛ vuõ truï<br /> khoâng bao haøm yù nghóa khoaûng caùch khoa ngöôøi xaõ hoäi, con ngöôøi kinh teá, con ngöôøi<br /> hoïc giöõa con ngöôøi vaø vuõ truï. Con ngöôøi chính trò laïi khoâng ñöôïc chuù yù xem xeùt…‛ [9:<br /> luoân môû roäng taâm thöùc veà theá giôùi; con 11]. Nhö theá, ‚traøo löu nhaân hoïc trieát hoïc<br /> ngöôøi khoâng chòu söï boù heïp trong caùi noäi noùi chung chæ laø saûn phaåm tö töôûng phaùt<br /> taïi cuûa theá giôùi maø luoân phoùng taàm maét sinh vaø phaùt trieån gaén lieàn vôùi giai ñoaïn<br /> vöôït khoûi vuõ truï naøy vì söï ñeâ meâ vaø tham khôûi ñaàu cuûa cuoäc khuûng hoaûng toaøn dieän<br /> voïng cuûa con ngöôøi luoân baát taän. Nhö vaäy, cuûa chuû nghóa tö baûn, laø söï ñaàu cô baûn chaát<br /> ‚con ngöôøi thöïc söï laø söï saùng taïo sieâu hình con ngöôøi, duø xem xeùt con ngöôøi döôùi giaùc<br /> vaø ñaäm chaát toân giaùo…Con ngöôøi cuøng luùc coù ñoä hieän töôïng luaän, thaàn hoïc hay khoa hoïc<br /> ñöôïc kieán thöùc veà theá giôùi vaø söï yù thöùc veà hoùa, con ngöôøi vôùi hoï vaãn laø moät thöïc theå<br /> Ñaáng toái cao‛ [6: 112-118]. phi xaõ hoäi, phi lòch söû, moät thöù ngöôøi vôùi<br /> Thaät theá, Max Scheler laø moät nguoàn löïc baûn chaát vónh haèng‛ [1: 51].<br /> raát quan troïng ñoái vôùi trieát hoïc trong giai Max Scheler, baèng ngoøi buùt sieâu hình,<br /> ñoaïn cuûa oâng vaø caû sau naøy. Taùc phaåm cuoái ñaõ taïo döïng neân hình töôïng con ngöôøi luoân<br /> cuøng cuûa oâng ‚Vò trí con ngöôøi trong vuõ truï‛ chieán ñaáu baèng söï phoái hôïp giöõa xung naêng<br /> laø moät saùng taùc chuû ñaïo trong söï nghieäp vaø tinh thaàn treân con ñöôøng ñaït ñöôïc söï<br /> trieát hoïc cuûa oâng, ñaùnh daáu moät söï chuyeån vónh haèng cuûa Chuùa ñeå löu giöõ vaø taùi taïo<br /> ñoåi ñaëc bieät trong phöông phaùp vaø tö duy. caùc giaù trò cuûa toàn taïi. Cuoäc soáng, con ngöôøi<br /> Coâng trình naøy ñeà caäp ñeán hai vaán ñeà chính vaø vuõ truï ñaõ, ñang vaø seõ bieán chuyeån, ñaëc<br /> yeáu: Con ngöôøi laø gì? Vaø vai troø cuûa con thuø vôùi khoâng gian vaø thôøi gian. Baûn chaát<br /> ngöôøi trong vuõ truï ra sao? Döïa vaøo nhöõng cuûa söï toàn taïi nhaát quyeát phaûi ñöôïc quyeát<br /> coâng trình trieát hoïc vaø khoa hoïc trong quaù ñònh bôûi nhieàu nhaân toá - nhöng nhaân toá<br /> khöù, Max Scheler trình baøy nhöõng möùc ñoä tinh thaàn vaø vaät chaát luoân laø söï hoøa quyeän<br /> khaùc nhau cuûa toàn taïi, bao goàm hieän thöïc voâ thieát thöïc ñeå ñaït ñöôïc nhöõng lí töôûng chính<br /> cô, hieän thöïc höõu cô, söï thoâng minh thöïc trò, xaõ hoäi vaø kinh teá.<br /> <br /> 86<br />  Tạp chí Đại học Thủ Dầu Một, số 2 - 2011<br /> <br /> <br /> THE VIEWPOINTS OF PHILOSOPHICAL ANTHROPOLOGY IN<br /> “THE HUMAN PLACE IN THE COSMOS” WRITTEN BY MAX SCHELER<br /> Nguyen Thi Tuyet Oanh<br /> University of Social Sciences and Humanities<br /> Vietnam National University – Hochiminh City<br /> ABSTRACT<br /> <br /> This paper presents the four theses of the book entitled “The human place in the<br /> cosmos” written by Max Scheler, the founder of philosophical anthropology in the modern<br /> time. The first thesis deals with the unity of the living body and the psyche in a four – step<br /> evolutionary process. Spirit, which is a non-emergent and autonomous phenomenon that<br /> stands in opposition to impulsion, is the second issue. The third thesis clarifies the spirit as<br /> the foundation of the universe. And the fourth thesis addresses the role of the human being<br /> in the cosmos. Scheler’s study is a pivotal piece in the development of philosophical<br /> anthropology, marking a peculiar shift in his approach and thought.<br /> Keyword: Max Scheler, philosophical anthropology, impulsion,<br /> phenomenology, spirit, sublimation, drives, the human place in the cosmos,<br /> natural view of the world.<br /> TAØI LIEÄU THAM KHAÛO<br /> [1]. Quang Chieán, “Nhaân hoïc trieát hoïc – Moät soá quan ñieåm cuûa M.Seâle vaø A.Gheâlen”, Taïp<br /> chí Trieát hoïc, soá 4/1996.<br /> [2]. Vöông Trung Hieáu, Tö töôûng nhaân loaïi (danh ngoân), NXB Thanh Nieân, 2004.<br /> [3]. Ñoã Minh Hôïp, “Nhaân hoïc trieát hoïc hieän ñaïi vôùi vaán ñeà toàn taïi ngöôøi”, Taïp chí Trieát hoïc,<br /> soá 3 (115), thaùng 6/2000.<br /> [4]. Traàn Ñöùc Long, “Nhaân baûn hoïc Trieát hoïc – Cô sôû phöông phaùp luaän cuûa hoïc thuyeát sinh<br /> hoïc xaõ hoäi”, Taïp chí Trieát hoïc, soá 3 (142), thaùng 3/2003.<br /> [5]. Max Scheler, On feeling, knowing, and valuing – Selected Writings, edited with an<br /> Introduction by Harold J.Bershady, The University of Chicago Press,1992.<br /> [6]. Max Scheler, The human place in the cosmos, (translated from the German by Manfred<br /> S.Frings), Northwestern University Press, Evanston, Illinois, 2009.<br /> [7]. Max Scheler, On the eternal in Man (with a new introduction by Graham McAleer),<br /> Transaction Publishers, New Brunswick, 2010.<br /> [8]. Max Scheler, The constitution of the human being – From the posthumous works,<br /> Volumes 11 and 12 (translated by John Cutting), Marquette University Press,<br /> Milwankee, Wisconsin, 2008.<br /> [9]. Hoà Baù Thaâm, Khoa hoïc con ngöôøi vaø phaùt trieån nguoàn nhaân löïc, NXB Toång hôïp Thaønh<br /> phoá Hoà Chí Minh, 2003.<br /> <br /> <br /> 87<br />