Những vấn đề cơ bản của quá trình giáo dục - theo quan điểm triết học giáo dục của John Dewey

TẠP CHÍ KHOA HỌC XÃ HỘI số 1+2 (257+258) 2020 23<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> NHỮ<br /> –<br /> <br /> <br /> NGUYỄN THỊ LUYỆN*<br /> <br /> <br /> Triết ế<br /> ế<br /> ế<br /> <br /> ế<br /> ế .<br /> T khóa: ọ J D d c<br /> Nh n bài ngày: 27/11/2019; p: 2/12/2019; ph n bi n: 17/12/2019;<br /> duy ă : 10/2/2020<br /> <br /> 1. ngọn l a của niềm tin rằng tri t học<br /> John Dewey (1859 - phải ti n t i giải quy t những vấ ề<br /> ọ M c thể củ ời sống nhân sinh, giải<br /> XX V ộ của Dewey, quan quy t những vấ ề g ũ v i con<br /> niệm tri t học của ông gắn v i quan ườ “Vâ ! v ệc gắn chặt bản thân<br /> ểm th c tiễn khá triệ ể “Đối v i mình vào guồng máy sinh hoạt hàng<br /> nhữ ười cho rằng công việc của ngày của t chứ ời sống xã hội là<br /> một nhà tri t học là chỉ tung hứ ể nhiệm v mà tri t học hiệ ại phải<br /> ư một s việc vào cuộc tranh cãi thì ti p c n còn n ô ả<br /> ường hợp của Dewey là một s thất vờ trốn tránh v i lý do rằng tri t học<br /> vọng hoàn toàn. Th gi i mà ông khởi có mối quan tâm khác quan trọng hơn<br /> ũ ư t thúc là th c t quen vẩ vơ ê ề của Cuộc<br /> thuộ ư í ất cả những gì số vĩ ạ ” ( J. Ratner, 1939:<br /> ú sống và trải nghiệm 153).<br /> V ề ũ T ĩ J. Dewey quan niệm<br /> toàn không phải là xa lạ v i khái niệm tri t học là một ph n củ vă x<br /> của tri t họ ” (J. Ratner, 1939: 3). hộ ươ v i tất cả các vấ ề<br /> Bằng những minh chứng th c t ấ khoa học khác trong s ạng về<br /> ượ ủa mình, J. Dewey, g n một mứ ộ và hiệu quả V<br /> n a th k c thắp sáng lên ả ủ ư ưở ắ ọ v<br /> ễ ờ số v vă<br /> *<br /> Vệ K ọ x ộ vù N m Bộ. s ươ ọ vô<br /> 24 NGUYỄN THỊ LUYỆN – NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN CỦA…<br /> <br /> <br /> ở ạ â ể hứng thú v i việc học hay không, bởi<br /> ả ữ ọ nó liên quan m t thi n hành vi của<br /> Dewey. ườ T ê D<br /> V ệ thố ểm ọ (1928: 17-19), mộ ười có thể bắt<br /> ệ ồ sộ J. D ở u v i m í ơ ản, nói cách<br /> mộ ữ â ả khác, chỉ âm n việc học lúc<br /> ượ UNESCO nh hay chỉ âm n những gì<br /> ọ B về thuộc chuyên môn củ m về ơ<br /> ữ mố ê ệ m í ấ ả ười ấy sẽ không ti x ược<br /> ở s ố ữ v í n u nền tảng chuyên môn của mình<br /> ị v ọ không vững chắc do việc học hành<br /> v âm … ượ ể ả ệ ô ủ ư v<br /> ố ểm Dâ ủ v ườ ợ t quả giáo d c chuyên<br /> K ọ K môn hạn ch . Thêm nữa, qua nhiều<br /> ú ĩ… ữ vấ ề khảo sát cho thấ vê ạo tốt<br /> ộ ộ m ư ươ v ơ ô ĩ v ệc học t p<br /> ứ v ĩ x ộ ược cải thiệ V x<br /> ủ ượ J. D ố ả ượ<br /> ô ú ọ T Q x m x ú ĩ í<br /> (E P ss ượ ể ể loại b những trở ngạ v ă<br /> x m vấ ề ơ ả ô ể ường tính hiệu quả. Theo J. Dewey,<br /> ô ề ư x m một trong những trở ngại chính là thói<br /> ọ ểm ủ ô ền v i s tách biệ ường<br /> T ạm v v ảx thấy giữa tinh th n và thể chất, và h u<br /> ượ ắ m về ểm quả là không quan tâm t ộng<br /> ư: ệ ọ v mộ ú ắn và hiểu bi ù<br /> ạ ư í v là m c tiêu của tất cả s phát triển<br /> ê ượ ề giáo d Hơ ều này ảnh<br /> ểm về q ưởng tất cả các môn họ ươ<br /> ủ J. Dewey. pháp giảng dạy và k lu t, m ê<br /> nhân trên h t là s tách biệt giữa lý<br /> Ữ<br /> thuy t và th s ĩv<br /> ộng. K t quả là một nền giáo d vă<br /> x ư ng học t p mô phạm,<br /> DEWEY<br /> ườ ư ệt v i những mối<br /> The Art of quan tâm của cuộc số “ví ư một<br /> Education) nền giáo d „ ô ệ ‟ v „ ủ<br /> T x ộ ệ ạ ô ườ ô ‟ ều tốt nhấ ề<br /> giáo d ất cả mọi có thể m ược là chỉ huy các công<br /> ười, bất kể ườ ê í c v ươ ện mà không nắm bắt<br /> TẠP CHÍ KHOA HỌC XÃ HỘI số 1+2 (257+258) 2020 25<br /> <br /> <br /> một cách thông minh về m í v ươ ồ ờ ũ ô<br /> k t quả” ( J R 1939: phải nhữ ộng theo thói quen<br /> V ư v ỉ và máy móc. Tuy nhiên, những hành<br /> s ệ s ợ ặ ộ n từ ộng bên ngoài, do<br /> ẽ ữ âm í v ộ ủ s phấn khích và thói quen máy móc<br /> ườ ọ “T c hiện k t hợ ủ lại ph bi n rộng khắ V ề<br /> âm í ộng trong tri t học không phải là nền tảng của quá trình<br /> và khoa học, trong nghệ thu t, và trên phát triển giáo d c. H ể ê<br /> tất cả mọi nghệ thu t, nghệ thu t giáo s ừ ủ m ú<br /> d c( J R : 607). ạ ộng thể hiện niềm yêu<br /> Learning and Doing) thích giáo d c th c s không phân<br /> Đề ễ ấ biệt về ộ tu i, khả ă ệm,<br /> ạ ộ mộ ê ắ ơ ội xã hội. Tuy nhiên, theo J.<br /> ọ T ê “ ạ ộ ” D ù ạ ạ ộ<br /> ượ ể ĩ ủ ấ nằm ngoài câu h i về việc phân loạ<br /> ư ạ ứ về ộ v ể phân biệt một số khía<br /> ệ ả– ạ ộ ô cạnh t ơ ừ một trong<br /> mễ ư Một cách c thể D những lý do chính cho việc t hành<br /> ằ ạ ộ “ ư i hình thức ộng v ĩ í thức là b qua<br /> củ ưởng „t ộng‟, từ â â t m quan trọng củ ơ ể và bả<br /> một tên gọ ưởng giáo ă m ắ u v i niềm ê í<br /> d c cuối cùng” (J. Dewey, 1913: 54). ú ĩ ủ ( J.<br /> Ratner, 1939: T ộ<br /> T ể th c hiệ ưởng về hoạt<br /> ĩ ượ ô ả<br /> ộng có hiệu quả ải mở rộng<br /> ạ : ở ă ưở ể<br /> bao quát tất cả những việc làm có liên<br /> ấ – v s ô –<br /> n s phát triển củ ă<br /> ợ í í ệ ă êm<br /> ượ ặc biệt là sức mạ ể nh n<br /> ĩ ủa nhữ ược th c (i) ầ ă<br /> hiện. Việc này không bao gồm các Vấ ề u tiên củ ạn<br /> ộ ược th c hiện một cách này là tạ ều kiện cho trẻ ược học<br /> hạn ch hay ép buộc, bởi nó không có t ể s d ng tất cả các giác quan,<br /> ĩ v i tâm trí củ ười th c mắt, tai, hay việc ti xú … v<br /> hiệ T ĩ J. Dewey ộ ơ ể k t hợp v i nhau. Trở lại<br /> (1913 : ằ ộ v i câu chuyệ ũ ẻ con phải học<br /> ô ả ừ ản ứng v i kích thích rất nhiều thứ, trong khi các loài v t<br /> một cách ng u nhiên và k t thúc khi nh “học” theo bả ă ặc v i rất<br /> ngừng lạ ộng nhất thời, nói ít n l c. Th c t này cho thấy trong<br /> ô ả x ấ ừ khi học nhữ ề ứa trẻ nh n<br /> ữ ưở m ê ộ v x thấy s c n thi t của việc học những<br /> 26 NGUYỄN THỊ LUYỆN – NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN CỦA…<br /> <br /> <br /> ều khác, và thói quen yêu thích học v ơ xâ ng v t thể, hay thao<br /> t ũ ược tạo l Đồ ờ tác v t liệu và công c . “Chỉ trẻ em v i<br /> trong chừng m ấ ị ẻ học khả ă í ệ ặc biệt có thể ể<br /> ược về hoạ ộng thể chấ ảm bảo hoạ ộng tinh th n mà<br /> ĩ m ả ố không có tham gia củ ơ<br /> th n, trí tuệ. Tuy nhiên, theo J. ơ ể” ( J R :<br /> D ề ô ê n 610).<br /> nhiề n trải nghiệm tinh th m T ườ ợ ứ<br /> í m ồi về s k t hợp thể chất. S ẻ ô ù ợ ươ<br /> nhanh chóng phát triển về tinh th n ư“ ứ ằm<br /> ăm u tiên và n ăm s ấ ất cả các hoạ ộng củ ơ<br /> ủ ạ sơ s ẻ học t p thể! ô ề ngạc nhiên khi thấy<br /> và ti p thu bằ ộ èm trẻ em t nhiên không thích họ ặ<br /> v i niềm vui là s ă về khả hoạ ộng trí tuệ quá xa lạ v i bản<br /> ă ểm soát chuyể ộng - tất cả chất của trẻ” ( J R<br /> nhữ ều này là họ ộng, 1939: 611).<br /> hiể ê v ĩ í ệ của<br /> nhữ ộ ( C ơ ơ ể,<br /> quan) là thể chất. “[…] Có một y u tố ặc biệt là bàn tay – có thể coi là một<br /> th c s trí tuệ khi trẻ bi t rằng một loại “công c ” ược họ ể s d ng<br /> hoạ ộ ĩ một loạt chuyển bằng cách cố gắ v s ĩ T<br /> ộng của cánh tay, si t chặt các ngón ĩ „ ô ‟ ể ược coi<br /> … và rằ ề ượt nó ư một ph n mở rộng củ ơ<br /> i khám phá các ngón tay, k t quan củ ơ ể. Công việc s d ng<br /> quả là trẻ ược trải nghiệm về tính các công c và thi t bị ( ĩ<br /> liên t T ường hợ ư v y, rộ ũ i nhiề ơ ă<br /> không chỉ ơ ản là trẻ ược k thu t làm chủ củ ười s d ng<br /> ă c thể chất m i; mà còn là học ơ nhiên (của chính con<br /> ĩ n; mộ ười) - ú ơ ê n<br /> ược phát hiện” ( J R tính phức tạ ă<br /> 1939: 609). quá trình s d ng - v í<br /> V ưv ạ ọng í ư ng phát triển m i.<br /> nhấ v ệc phát hiện các hình thứ Theo Dewey, có vẻ không có cái tên<br /> ê n việc th c hiện nào tố ơ v s d ng<br /> các giác quan và chuyể ộ ủ ẻ n trung gian, hoặc các thi t<br /> V ạ hoạ ộng có bị ể ạ ược m í ơ ừ<br /> thể ược bả ảm hoàn toàn bằng làm vi c. Tuy nhiên, khi làm vi c theo<br /> s ĩ m ô n s hợp tác cách này phả ược phân biệt v i lao<br /> củ ộ ơ ể thông qua ộng và s mệt nhọc, vất vả. Thêm<br /> TẠP CHÍ KHOA HỌC XÃ HỘI số 1+2 (257+258) 2020 27<br /> <br /> <br /> nữ v ơ v m v ệc có thể không hiện. Thấu hiểu các hình thức khác<br /> phân biệt v i nhau tùy thuộc vào niềm nhau củ ư ng d ạo, làm<br /> yêu thích tr c ti p v i nhữ việc v i g , kim loại, hàng dệt may,<br /> làm. “Mộ ứa trẻ tham gia vào làm nấ ă m v … m ễn là liên quan<br /> mộ v i các công c ư ưởng về k t quả ược th c<br /> một chi c thuyền, có thể chỉ là s yêu hiện (thay vì làm việc do sai khi n<br /> thích ngay trong những gì trẻ hoặc mộ ộng bên ngoài mà<br /> m ư ể trẻ hèo thuyền. ô v i s c n thi t phả ộng<br /> Đứa trẻ không làm th chỉ vì k t quả não)” ( J R : 612).<br /> bên ngoài – chi c thuyền – hay chính ă<br /> việc chèo thuyền. Nhữ ư ưởng về Trong quá trình tạ mô ườ iều<br /> k t quả và việc s d ng nó có thể kiện cho trẻ làm vi c, miễn là trẻ có s<br /> xuất hiện trong tâm trí trẻ ư ũ âm n việc phát hiện hoặc tìm<br /> ể nâng cao hoạ ộng xây d ng của hiểu những gì xảy ra xung quanh hoạt<br /> trẻ ngay l p tức. Trong t ường hợp ộng của mình – ề ặc biệt<br /> này, niềm vui của trẻ hoàn toàn miễn quan trọng, từ ển s quan<br /> phí, trẻ v ơ ộng l c. Hoạt tâm thứ ba - s quan tâm rấ ặc<br /> ộng chủ y u là nghệ thu t về nguyên ư ủa trí tuệ. Lợi ích về trí tuệ là<br /> tắc” ( J R : 612). k t quả v i nhữ ạ ược của<br /> V ề ươ ê mộ ơ một quá trình ạ ộ T ê<br /> chấ ượng trí tuệ khác v ơ theo J. Dewey ( J R<br /> phát. S khác nhau này ở ch , trò 1939: ề ũ ể trở<br /> ơ ấ ượng trí tuệ v i k t quả thành lợi ích chi phối, vì th thay vì<br /> mang lại là lợ í s v ều s ĩv m m k t quả của một<br /> chỉnh một loạt các hành vi. Làm vi c hoạ ộ ộng vì lợi ích<br /> v ĩ ê ồm tất cả các của việc tìm ra mộ S<br /> hoạ ộ ê n việc s d ng các lợi ích trí tuệ, hoặc lý thuy ặc<br /> các v t liệu c n thi t, các ứng d ng, ư sẽ t thể hiện. Ông cho rằ ể<br /> và các hình thức k ă ằm ạt khuy n khích s phát triển của trí tuệ<br /> k t quả Để quá trình làm vi c của trẻ thì việc: lên k hoạ ư c, chú ý<br /> diễn ra, c ẩ ị những gì xảy ra, liên hệ v i những gì<br /> công c và tài liệu, tất cả các hình ố gắng, là một ph n của tất cả<br /> thức hoạ ộng nghệ thu t và thủ các hoạ ộng vô tình hay cố ý (<br /> công miễ ú ê n ý theo J. Ratner, 1939: 614) V â<br /> ưở ĩ ố gắ ể ạt chính là việc của các nhà giáo d c.<br /> ược k t quả. Th m í “ […] những Đ ều này khá ph bi n theo nguyên<br /> hoạ ộ ư sơ vẽ, làm mô hình tắ ơ ản của khoa học về mối quan<br /> ấ s … mễ ưở hệ “nhân quả” Đối v i một vấ ề<br /> v ươ ện k thu ể th c ược quan tâm và việc học t p hay<br /> 28 NGUYỄN THỊ LUYỆN – NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN CỦA…<br /> <br /> <br /> nghiên cứ ể giải quy t vấ ề này thu n là một cách th ộng chờ ợi và<br /> sẽ m ại lợi ích, và lợ í ạ ược chị ng. Trẻ muố ơ ộ ể<br /> í ặ ư ủa trí tuệ. ược hoạ ộng, và chúng c n một số<br /> ố ượ ể ộng ( J<br /> Thinking) Ratner, 1939: 615). Toàn bộ các<br /> ư ạ ộ ủ ẻ<br /> Theo J. Dewey (1933: 35), giảng dạy<br /> ạo s m Đâ u tố ơ ản<br /> có thể ược so sánh v i việc bán<br /> trong việ í ũ ệm và<br /> hàng hóa. Không ai có thể bán trừ<br /> â ố quan trọ ể phát<br /> m N ư v mộ ươ<br /> triể ư ản ánh.<br /> sẽ ị ạ ườ ợ ô<br /> bán rất nhiều mặt hàng mặc dù không Bàn về vấ ề này, J. Dewey lý giải,<br /> m N ư ẽ vê ạ v i h u h t mọ ười, những tài<br /> ừ m ọv nguyên chính trong việc phát triển<br /> cho rằng họ c hiện giảng dạy tốt những thói quen có tr t t củ ư<br /> bất kể họ s ọ ược nhữ ưởng là gián ti p, không chỉ ạo. T<br /> Đề ạ ộ ở chức trí tuệ có nguồn gốc và trong<br /> ươ ệ ư ô một thời gian phát triển làm nền tảng<br /> ể ô ấ í ợ ở â Lê cho t chứ ươ ện c n thi t<br /> ệ ạ ộ ê ấ ươ ể th c hiện một k t quả, không phải<br /> trình giữa dạy và họ ũ ư ữa là k t quả của một yêu c u tr c ti p<br /> bán và mua. Cách duy nhấ ể ă ă ư “S c n thi t<br /> việc học t p của họ s ă số phả s ĩ ể th c hiện những gì<br /> ượng và chấ ượng giảng dạy của vượ s ĩ mạ ơ s<br /> th ô Mố ệ ể ệ s ĩ về lợ í ê ” ( J<br /> chủ ộ ủ ườ ọ vê Ratner, 1939: 616).<br /> ườ ư ng d v ị ư ng Trong th c tiễn, mọ ười không phải<br /> “ ười th y lái thuyề ư ă là chuyên gia khoa họ ư v i<br /> ượ ẩy thuyền phả n từ những s ĩ ưởng thành, v ạ ược<br /> họ s ” ( J R : tr t t : ư ưởng luôn luôn thông thái<br /> vê ững kinh nghiệm trong chỉ ạ ộng và không<br /> trong quá khứ ể về hy vọng, mong theo bất kỳ lối mòn nào – hoặc có thể<br /> muốn, lợi ích của học sinh, giáo viên hiểu: s sáng tạo nhất ị ư c các<br /> sẽ hiể ơ ĩ ô v ệ ư ng tình huống hoạ ộ N ư ẻ em<br /> d n hình thành thói quen phản xạ ủ thì khác, từ khi còn nh , trẻ em phải<br /> ọ s J. Dewey cho rằng, v i trẻ l a chọ v v ố ượ ư<br /> em, th gi ô im ; ươ ệ ể ạ ược m í<br /> sợ ư ũ m Quá trình này có thể diễn giải theo<br /> trong m i mối liên hệ m i và chúng trình t : l a chọn - sắp x p - di<br /> ăm ở tìm ki m, không chỉ ơ chuyển - và thích ứng. Các hoạ ộng<br /> TẠP CHÍ KHOA HỌC XÃ HỘI số 1+2 (257+258) 2020 29<br /> <br /> <br /> i s C í ề d ng, cách mà chúng ti p t c tồn tại<br /> ù ợp một cách vô thứ ể xây ù v ược làm cho tồn tại<br /> d ng mộ ộ thu n lợi phản chi u ù m ú ược lu n<br /> s ĩ giả ” ( J R :<br /> So v ười l n, việc l a chọn và t Từ vấ ề<br /> chức các chu ộng phù hợp là hình thành nhữ ư<br /> một vấ ề ă ơ ều v i phản biện là vấ ề xây d ng các<br /> trẻ m V ườ ưở “có l p u ki n sẽ s v ị ư ng<br /> ường (biện giải) vữ v ư c tìm tòi; thi t l p mối liên k t về nhữ<br /> những ả ưở ê n việc ải nghiệm m ề ề ú ẩy<br /> ư ”( dòng xu t, tạo ra các vấ ề và<br /> J. Ratner, 1939: 617). Tuy nhiên, vấn m í trợ s liên t c trong chu i<br /> ề ă ỉ ra th c t rằng ưở L ượ J. Dewey<br /> h i l a ch n các ho ng giáo d c ( J R : m<br /> c l ơ ề ời ọ : trẻ m ường bị yêu c u im lặng<br /> sống trẻ nh so v ời số ười ú ặt câu h i; các hoạ ộng<br /> l n. Theo J. Dewey, không có sức tìm hiểu khám phá của chúng ường<br /> mạnh củ ư ơ ấ ư bất tiện và do v ú ượ ối x<br /> nhiề ừ ữ ều ư ữ ười hay làm phiền; học<br /> c thể - nhữ ều quan sát thấy, s ược dạy ghi nh nhiều thứ vì<br /> nh ượ ượ ọ ược gợi th những k t giao bằng lời một<br /> lên nhữ ưở về mộ vấ ề chiề ược thi t l p thay vì những<br /> v ư í n một k t lu n k t nối linh hoạt v i chính nhữ ều<br /> hợ V v ơ ợi s ; ô hoạch và d án<br /> ham hiểu bi ư ề xuấ ược cung cấ ề ộc học<br /> m v ểm sinh phải nhìn về í ư c và d<br /> nghiệm, nâng cao tính nhạ ư c v c hiện,<br /> những câu h v ê í m việc hoàn thành một vấ ề tạo nên<br /> những vấ ề h ú ư ược giải những câu h i m v ề xuất những<br /> K ững “ ề xuất” hình thành nhiệm v m i. Giáo viên có thể ĩ<br /> v ượ ểm soát theo một ra các bài t ặc biệt nhằm rèn luyện<br /> tr t t phát triể v í ũ sẽ ú ư một cách tr c ti ư v<br /> nâng cao sở ườ ă c chứng ữ ệ ô ù ợ p<br /> minh về mọi y u tố quan sát thấ ặc biệt sẽ trở lên vô ích. Theo J.<br /> “ ề xuất” ược áp d “T D “v ệc rèn luyệ ư ể<br /> không ph i là m t quá trình tinh thần ạ ược duy nhất bằ ều ti t<br /> riêng bi t mà là m ức những nguyên nhân gợ ê v ịnh<br /> t nhi ố ng ược ư ư ” ( J R<br /> quan sát thấ v ề xuấ ược áp 1939: 618).<br /> 30 NGUYỄN THỊ LUYỆN – NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN CỦA…<br /> <br /> <br /> Về việ ạ ư mang tính k thu t hay nhấ ủ giáo<br /> J. Dewey, vấ ề của giáo viên l n viên ườ ư sẽ ược<br /> ơ ấp hai l n. Một mặ ười giáo h u quả cho việc hình thành thói quen<br /> viên phải là “một học sinh” có những không tốt.<br /> v ặ ểm riêng, mặt khác (4)<br /> ười giáo viên phải là “một học sinh” and Freedom)<br /> v ều kiện h trợ các chiều<br /> Hoạ ộ m ại ki n thứ ấ ể<br /> ư ng tố ơ ặc xấ ơ<br /> theo thái c ũ ề “s áp<br /> sức mạnh cá nhân t bộc phát theo<br /> ặt và sai khi ê ” v “ do<br /> thói quen N ười giáo viên c n phải bộc lộ” J. D ( : 6):<br /> nh n thấy rằ ươ s khởi phát từ các k t quả ô y<br /> trùm không chỉ nhữ m ười ủ v ắt giá của việc kiểm soát mang<br /> vê ĩ một cách có chủ í í ơ ọc từ bên ngoài tạo ra s<br /> và áp d ng cho m í ạo tinh nhiệt huy t cho tính chất t phát và<br /> th n, mà còn bao trùm những gì “s phát triển từ ê ” N ười ta<br /> ười giáo viên th c hiện mà không nh n thấy rằ ú u trẻ m ường<br /> có s xem xét có ý thức về ề – t ra thích thú v i công việc của<br /> Mọi thứ trong b u không khí và cách ú ư n d n t ra mệt m i<br /> quản lý củ ườ ộng theo và buồ ơ ă ượ<br /> mọ n tính tò mò, s ại và í ũ ư ủ trình phát<br /> hoạ ộng có tr t t của học sinh ể Lú ứ<br /> T ĩ “ ười giáo viên là ịnh xuất hiện - những ý ki n, quy tắc<br /> một học sinh thông minh cả về hoạt và mệnh lệnh của mộ ười<br /> ộng tinh th n riêng biệt và những ưởng thành, có hiểu bi t và nhiều<br /> ả ưởng củ ều kiện nhà kinh nghiệm sẽ cho bi t những gì c n<br /> ườ n các hoạ ộ ể làm và m ư N ư một ý<br /> ượ ưởng l a chọ ươ ki n chung, không ai phủ nh n rằng<br /> ư ng d n củ í ười s phát triển tinh th â ược<br /> vê về khía cạnh mang tính ú ẩy trong mọi hoạ ộng quy t<br /> k thu ơ v ẹ ơ – các tâm củ ười bằng s liên hệ<br /> ươ í ứng tốt nhất nhằm v i kinh nghiệm í ũ ủa những<br /> ạ ược các k t quả trong các môn ười khác trong công việ Một<br /> học c thể ư mô ọ ịa lý, th c tiễ s ộng, J. Dewey<br /> hoặ ại số” ( J R : lu n giả “ ô ể ề nghị một<br /> N ưv ườ ợ cách thẳng thắn rằng tất cả các thợ<br /> vê ạ về ă c â v mộ ươ n phả ượ ạo<br /> í ượ ợ m ảnh bằng cách khở u bằng một tờ giấy<br /> ưở ủ m ố v ọ s trắng, b mọi thứ mà quá khứ<br /> th m chí ngay cả v ươ khám phá về ơ í về các công c<br /> TẠP CHÍ KHOA HỌC XÃ HỘI số 1+2 (257+258) 2020 31<br /> <br /> <br /> và công d ng của c ú Dường nhằm nâng cao k ă ắn bi. Tuy<br /> ư ườ ô ĩ ằng ki n ê ưở ượ ều gì sẽ xảy<br /> thức này sẽ “ ản trở phong cách của ra n u chúng coi những bài th c hành<br /> họ” i hạn cá tính của họ… Mặt ư ững nhiệm v ường<br /> khác, chẳ ười thợ mộ ược học, mà không có hoạ ộ ư c<br /> ạo bằ ươ ơ ô ức về<br /> ườ ược áp d ng trong các nhữ ú c hiện, và<br /> xưở ạo thủ ô ơ m không có bất cứ s lôi cuố v ộng<br /> những nhiệm v mang tính chất k l c tham gia, diễ ơ !”<br /> thu ượ ộc ( J R : 621). Vấn<br /> l p làm mọi thứ, chỉ có k ă ề c ượ x ịnh rõ ở â ạt<br /> chuyên môn làm m í ủa họ” ộ ư một s khởi m ại<br /> ( J R : 620). Vì nhữ ượ í ũ x m ư<br /> theo lẽ ường, nhữ ười thợ mộc nghiệm hay v i tên gọi y u tố “truyền<br /> ượ ạo trong t p thể những thống”. Truyền thố ươ ện<br /> ười cùng nghề, bằng cách làm việc ă c củ ười họ ược<br /> v i nhữ ười khác có kinh nghiệm khở v ị ư ng. Bên cạ<br /> và k ă sẻ và h trợ mong muốn mạnh mẽ hoặc nhu c u<br /> ọ s ượ về ươ v của một cá nhân tham gia vào một<br /> ê ệ ảm ọ ể m. công việc là mộ ều kiện tiên quy t,<br /> Theo lu n giải trên, vi c h c t p ược một y u tố của truyền thống trong s<br /> kiểm soát bởi hai nguyên tắc chính: phát triển cá nhân về ă c và s<br /> Một là s tham gia vào một công việc t do; và rằ â ải t nhìn<br /> thi t th c, hai là s nh n thức về mối nh n theo cách riêng của mình các<br /> liên hệ của biện pháp v i các k t quả. mối quan hệ giữ ươ ện và các<br /> K ều kiệ ượ ứng, biện pháp th c hiệ ược áp d ng và<br /> s cân nhắc thứ ường theo sau k t quả ạ ượ “K ô<br /> ư một vấ ề ĩ ê C s nh n thể ú â v â<br /> thức về ĩ ủa các quy trình k không thể nhìn nh n bằ “ ược<br /> thu t c thể và các hình thức k ă m ư ” mặc dù s m ư c<br /> ú ẩy s quan tâm về k ă v ú ắn có thể ị ư ng và giúp<br /> „ thu ‟ ĩ ủa k t quả â ược những gì<br /> ượ “ ể ” ươ ệ ĩ m â n nhìn nh ” (<br /> hộ “C ê í theo J. Ratner, 1939: N ư v y,<br /> ường tham gia luyện t p t nguyện ă c t không nằm ở<br /> trong hoạ ộng ném bóng, bắt bóng, nguyên tắ ối l p củ ươ<br /> g bằng g y, và các hoạt pháp, các quy tắc và k t quả ạ ược<br /> ộng củ ơ H theo kinh nghiệm ư â ối v i<br /> ê í ơ sẽ luyện t p ư c vọ â ă v<br /> 32 NGUYỄN THỊ LUYỆN – NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN CỦA…<br /> <br /> <br /> Nă c và t do bị kìm hãm không thi t vì nhữ ề xuất xuất phát từ<br /> phải do s ối l p giữa s hiểu bi t và học sinh không gi i hạ ư<br /> k ă ư â v ă c cá ư ại „nông cạn‟. Tư về một<br /> nhân củ ười học; vấ ề nằm ở m í s ươ ồng v i s<br /> những thói quen, các tiêu chuẩn và ý nh n thức về ươ v<br /> ưởng củ v ê Đú ơ ở ươ ện. Khi và chỉ ư về<br /> nhữ ô ược giáo d c một m í ở nên rõ ràng trong<br /> của trẻ v ộ của giáo viên coi quá trình th c hiệ ề án m i trở<br /> mình là nhữ ười có thẩm quyền, ê õ “C thể là mộ ười<br /> họ t bao bọc bằng một truyền thống nh n thứ ược những gì mà anh ta<br /> ư một l p áo che phủ và muốn làm và anh ta sẽ ạ ược<br /> từ nay về sau không chỉ “Tô ” những gì khi công việ ược hoàn<br /> mà còn Chúa lên ti ng thông qua tôi, thành trên th c t ” ( J. Ratner,<br /> diễ ạt theo cách của J. Dewey ( 1939: 626).<br /> theo J. Ratner, 1939: 624) sẽ ă B sâ ơ về vấ ề này, v i tính<br /> chặn tính toàn vẹn về trí tuệ và tình từ “s ” (thứ t ) theo J. Dewey, có ý<br /> cảm của họ s Đ ều này d n ĩ ọng trong việc liên hệ v i<br /> s t do của học sinh kìm nén, và s quá trình th c hiện. M ư c ti n lên<br /> phát triển nhân cách bị kìm hãm. “T í ư c, m i „ ươ ện‟ ược s<br /> do cá nhân” chịu s “can thiệp” bởi d ng là một ph n thành quả của một<br /> k ă ư v ệm chín “m c í ” m õ ơ ặc tính<br /> chắn của nhữ ười khác, theo lý của m í v ưv ề xuất<br /> thuy Để m ại lợi í ặc biệt theo mộ ư s ư c ti p<br /> cho s phát triển s t ười ược th c hiện, v ươ ện<br /> giáo viên không chỉ “ ười có thẩm v ươ ược áp d ng ti p<br /> quyề ” m vê n bi t về học Tí ấ ă ê v s ộc<br /> trò của mình, về nhu c u, kinh l ư ê n quá trình<br /> nghiệm v ộ k ă của các th c hiện hơ s ệp v i<br /> họ ể có thể ( ô ặt nguồ ề xuấ u. Th c ra,<br /> m í v hoạch) chia sẻ trong nhữ ề xuấ u khả quan<br /> một cuộc thảo lu n về những gì c n chính là k t quả của s trải nghiệm<br /> làm và t ư ữ ề xuất. th c hiện các công việ ị “N<br /> Tuy nhiên, s ị ư ng trí tuệ th c một cách khác, „m í ‟ không phải<br /> t xuất hiện trong khi và do các hoạt là s k ú ĩ m<br /> ộ ược th c hiệ Đ ểm khở u của nhữ ư c nguyện,<br /> ề xuất xuất phát từ ười giáo viên các m í v hoạch m ” (<br /> ú ư ữ ề xuất “t phát” từ theo J. Ratner, 1939: 627). Qua quá<br /> các học sinh v i ý niệm rõ ràng về í ă ư ững<br /> “m í ” Đ ều này h t sức c n ề xuấ ĩ v s ả ệm<br /> TẠP CHÍ KHOA HỌC XÃ HỘI số 1+2 (257+258) 2020 33<br /> <br /> <br /> m x ất hiện nhữ ề xuất ời số “Tươ ứ không<br /> ti p theo, phù hợp và có giá trị V ề phải hiện tạ ều quan trọng trong<br /> xuất có ý n ĩ sẽ m ại hiệu quả giáo d c: ĩ ội tri thức và k ă<br /> trong phát triể ư v ik ă v ể s d ươ ; s hình<br /> ươ ệ . s<br /> (5) The ời sống, công việ ư ô â<br /> Continuity of the Educational Process) tốt và i khoa họ ” ( J<br /> Ratner, 1939: T ĩ<br /> N ư một s khái quát lại các lu n giải<br /> trên, J. D ư ịnh: giáo giáo d c c n thi ối v ười<br /> d c là s tái t chứ ơ ấu ơ n bởi s ph thuộc của họ<br /> kinh nghiệm liên t c ( J v ườ C ười khi sinh ra<br /> Ratner, 1939: 628). Giáo d c có m c ư s hiểu bi ư<br /> í c ti p và t i chừng m c mà nghiệm ư ă v t,<br /> hoạ ộng có tác d ng giáo d ể ạt trong một hoàn cảnh ph thuộc xã hội.<br /> ược m í ấy – s chuyển bi n S ư ng d ạo, s rèn luyện<br /> tr c ti p củ ộ ki n thức, kinh về tinh th<br /> nghiệm. Đời sống của trẻ nh , thanh có s ú từ nhữ ườ ưởng<br /> ê ười l n – tất cả d a trên một ười l n và s ú tr c<br /> cấ ộ mang tính giáo d ươ ti p sẽ ngày càng giảm d n mức<br /> ê ươ ện những gì họ ược cá nhân “ph thuộc” có thể t nhìn<br /> từ th c t ở từ ạn trải nh n. Nhiệm v của tu ơ<br /> nghiệm cấu thành giá trị của kinh triể ê í ộc l p của tu ưởng<br /> nghiệm chính là hoạ ộng củ ời thành qua s ư ng d n của những<br /> sống ở m ạn cuộ ời con ườ ặ ượ ề –<br /> ười mà ta có thể nh n bi t và gọi nhữ ườ ư N ư v y quá<br /> tên. trình giáo d ư một nhiệm v<br /> Theo J. Dewey, quá trình giáo d c là í ối v i các m í ủa cuộc<br /> một quá trình tinh th n v i s ă sống khi tu i trẻ ạ n s khai<br /> thêm liên t c của ki n thức từ thấp phóng kh i lệ thuộc xã hội. Theo J.<br /> n cao. V ểm truyền thống, Dewey hai luồng ý ki ê ượ ặt<br /> giáo d ư một s chuẩn bị “học ư m ược biện lu n,<br /> t p” ể ạ ược nhữ ều c thể mâu thu n v i quan niệm rằng s tái<br /> bởi sau này chúng sẽ có ích. M í ơ ấu ki n thứ ển hoặc<br /> thì rất xa, và giáo d c luôn sẵn sàng, liên t c, là m í ất (<br /> ư sơ ộ ối v i mộ ề theo J. Ratner, 1939: 629). S ĩ ội<br /> có t m quan trọ ơ xảy ra sau này. ược ki n thức, k ă n thức<br /> Thờ ơ ấu là một quá trình chuẩn bị vă ấu hiệu của s phát<br /> ời số ười l v ời sống triể v ươ ệ ối v i s liên<br /> ười l n là một s chuẩn bị cho một t c ủ . Ý ki n cho<br /> 34 NGUYỄN THỊ LUYỆN – NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN CỦA…<br /> <br /> <br /> rằ “ ư s chuẩn bị và ý cho một quá trình giáo d c hiệu quả, J.<br /> ki n cho rằng tu ưở ư Dewey v i l p lu “ ê t nghệ<br /> s gi i hạn phát triển cố ịnh là hai thu t là nghệ thu t giáo d ” m về<br /> ươ ện của s thi u thành th t nguyên tắc, bản chất, m c tiêu và<br /> ê ” ( J R ươ x ịnh.<br /> 1939: 630). N ư ệm v về tinh T ư c h i một s<br /> th n củ ười l ũ ư ủa nghiêm túc th ối v i chủ thể<br /> thanh niên là một s trải nghiệm (dạy và học) về hoạ ộng thể chất –<br /> ển, thì s ư ng d n từ theo cả ĩ ư v í<br /> những ph thuộ v ươ ộc xã tuệ, theo cách l p lu n của J. Dewey.<br /> hội có t m quan trọ ối v ười Đặt trong mối liên hệ giữa giáo d c<br /> l ư ối v i trẻ nh . Khi việc xác hiệ ại v ểm “ ồ ườ ”<br /> ịnh quá trình tinh th n v i các quá cho thấy s ươ ồng nhấ ịnh về<br /> trình phát triển c thể ược hiện th c mặ ĩ ừ l p lu n trên của J.<br /> hóa, thì sẽ thấ ược công tác giáo Dewey. V i vai trò chủ thể, th “ è<br /> d c trẻ m õ v í ơ thuyề ” v ă ượ ẩy thuyền<br /> ươ ện hiệu quả về mặt n từ “ ười họ ” ê ắc<br /> ti n bộ xã hội và tái t chứ v ồng xuyên suố ươ<br /> thờ ũ ấy rõ rằng việc kiểm d c trẻ (không chỉ ường)<br /> nghiệm toàn bộ các t chức về ời ngay từ thời ấ ơ ểm<br /> số ười l n là t m ả ưởng “ ê ệ thu ” về giáo d c nêu trên.<br /> của họ trong việ ú ẩy giáo d c T “ ”( m ả ười l n,<br /> ường xuyên. ườ ưở ư ề xuất (ý<br /> 3. ưởng) d n dắ ị ư ng, thông<br /> B về ọ cD sẽ ư ản ánh củ “ ”<br /> m ỉ ấ mạ (hàm ý cả trẻ nh ) d ược hình<br /> ữ vấ ề ơ ả ủ thành và phát triể V ư v y, th y<br /> T ê ắ m về cô ngoài chứ ă ú ĩ ư<br /> ủ ô ê â ê “ ọ s ô m ”<br /> ũ ấ ị ư ưở trong hoạ ộng giáo d c, theo nh n<br /> ệ ượ ịnh của J. Dewey.<br /> ở ồ ừ ữ ăm Cùng v “ ă ượ ẩy thuyề ”<br /> XX bởi J. Dewey. từ ười họ ược J. Dewey ti p t c<br /> Quá trình giáo d c v i những vấ ề lu n giả “Nă ượ ” ủ ười học<br /> ơ ản, J. Dewey phác họa bức tranh ượ ư một s trải<br /> về khoa học giáo d c bởi s k t hợp nghiệm qua quá trì í ũ<br /> nhu n nhuyễn giữa tâm lý học về con nghiệm ô ược bồ ắp từ<br /> ườ v ươ ọ sư thuở ấ ơ – và giáo d ( ư<br /> phạm N ư một „ ê ố‟ ở u học là giáo d m ọng<br /> TẠP CHÍ KHOA HỌC XÃ HỘI số 1+2 (257+258) 2020 35<br /> <br /> <br /> Đối v i trẻ ơ m s ể ười họ ư c vào những trải<br /> “ ẻv ơ ộng l ” v v “ ềm nghiệm phức tạp Mặ ù í<br /> vui hoàn toàn miễ í” ị ừ ễ x ộ v ê<br /> ư uy phản ánh và phát ư í ị ủ m m<br /> triển thể chất, trí tuệ. Để có s í ũ về ủ J<br /> kinh nghiệm hay quá trình liên t c của D mộ số ểm khá x ạ<br /> s phát triển trí tuệ từ trẻ ơ n v Vệ N m ư ô ể ủ<br /> ưở v ười l g ị ủ ọ<br /> giáo d c v ươ ù ợp Dewey bao trùm trong nó là những<br /> v i từ ạn này là rất có ý nguyên lý về m í v ươ<br /> ĩ V o d ô ơ n pháp giáo d c v i những nguyên tắc<br /> chỉ “s chuẩn bị ươ ” khoa học xuất phát từ th c tiễn cuộc<br /> giáo d “ ị gi i hạ ” ưởng số “T c s m n nay,<br /> thành, mà quá trình giáo d c là một di sản giáo d c của Dewey v ư<br /> quá trình tinh th n v i s ă ê ê ược xem là mộ ươ m<br /> t c của ki n thức. tính ph c p cho giáo d c toàn c u,<br /> Quá trình giáo d c d a trên tâm lý học ư ư ưở ểm<br /> và giáo d c học theo ng ĩ “ c của Dewey v n có sức ả ưởng l n<br /> là s tái t chức hay tái cơ ấu kinh ư ư ưởng th c d ng một cách có<br /> nghiệm liên t ”; việc phát huy k ươ v ữu hiệu vào sinh<br /> ă ừ ường là hoạt hàng ngày của t chứ ời sống<br /> ều kiện tiên quy ể tạo nên s xã hội và th c tiễn của nhân loạ …” (J<br /> thích ứng, tính chủ ộng và t tin của Ratner, 1939: 245). <br /> <br /> <br /> TÀI LIỆU TRÍCH DẪN<br /> 1. Dewey, John (revised edition). 1933. How We Think. USA: Reprinted by Special<br /> Permission of D.C. Heath and Co. pp. 35-57.<br /> 2. Dewey, John. 1913. Interest and Effort in Education. USA: Houghton Mifflin<br /> Company, pp. 65-54.<br /> 3. Dewey, John. 1928. “B M ” Bulletin of the N Y Academy of Medicine, vol.<br /> IV, pp. 17-19.<br /> 4. Dewey, John. 1934. Journal of the Barnes Foundation. USA: Yale University Press. vol. II,<br /> pp. 1-6.<br /> 5. Ratner, Joseph. 1939. Intelligence in the Modern World - ’ P .<br /> New York: The Mordern Library.<br /> 6. UNESCO. 2005. Chân dung nh ng nhà c i cách giáo d c tiêu bi u trên thế giới -<br /> (biên dị : H T H Lươ V ệt Nhi và Nguyễ P ươ Đô H Nội: Nxb. Th<br /> gi i.<br />